Μοντέλο Perkins

ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΦΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ-ΓΛΥΠΤΙΚΗΣ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
Σύντομη περιγραφή της τεχνικής

Μέσα από τη συστηματική και οργανωμένη παρατήρηση έργων τέχνης ο παρατηρητής καλλιεργεί τόσο τη δημιουργική όσο και την κριτική του σκέψη. Πρόκειται περισσότερο για μια «στάση» – αντίληψη με την οποία ο παρατηρητής στέκεται απέναντι σε ένα έργο τέχνης παρά για μια τεχνική που πιστά θα πρέπει να ακολουθηθεί.

Φάσεις της τεχνικής:

Δίνουμε χρόνο για παρατήρηση
Η παρατήρηση να είναι ‘ευρεία και περιπετειώδης’
Η παρατήρηση να είναι λεπτομερής και σε βάθος
Η παρατήρηση να είναι συστηματική

Perkins, 1994:36-74

Πού μπορώ να μάθω περισσότερα; Πηγή: Perkins, D. (1994). The Intelligent eye: learning to think by
looking at art. The Getty Education Institute for the Arts. Los Angeles California.

ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ: Δίνοντας χρόνο για παρατήρηση

Αφήστε τα μάτια σας να δουλέψουν για σας. Τι βλέπετε;
Αφήστε τις ερωτήσεις να αναδυθούν. Αφήστε τις γνώσεις σας (αυτό που γνωρίζετε) να πληροφορήσουν τη ματιά σας: Τι γνωρίζετε γενικώς, και για την τέχνη ειδικότερα.
Προσέξτε τα ενδιαφέροντα στοιχεία: Ας τα σημειώσουμε.
Να είστε γενναιόδωροι με το χρόνο που διαθέτετε στην παρατήρηση.
Κοιτάξτε μακριά για λίγα δευτερόλεπτα, μετά επιστρέψτε το βλέμμα σας.
Συνεχίστε να παρατηρείτε, ανακαλύψτε καινούργια στοιχεία και ξαναπαρατηρήστε στοιχεία που είχατε βρει προηγουμένως με μεγαλύτερη τώρα οικειότητα.
Χαρείτε αυτό το μέρος της εμπειρίας.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ: Ευρεία και περιπετειώδης παρατήρηση

Τι συμβαίνει; Αν υπάρχει ένα γεγονός ή μία ιστορία που δεν έχετε καταλάβει, σκεφθείτε το.
Ψάξτε για εκπλήξεις. Κρατήστε στο μυαλό σας αυτές τις εκπλήξεις. (Ένα εντυπωσιακό χρώμα, ένα παράξενο αντικείμενο, μία απρόσμενη σχέση). Πώς και κατά ποιον τρόπο σας εκπλήσσει το έργο λίγο ή πολύ;
Ψάξτε για διαθέσεις και συναισθήματα. Μην εξηγήσετε ακόμα γιατί.
Ψάξτε για συμβολισμούς και νοήματα. Έχει κάποιο μήνυμα ο καλλιτέχνης;
Ψάξτε για κίνηση, τις διαστάσεις του χρόνου και τόπου (τεχνικά χαρακτηριστικά).
Ψάξτε για πολιτιστικές και ιστορικές διασυνδέσεις.

[Ο εκπαιδευτής δίνει στους συμμετέχοντες κάποιες πληροφορίες σχετικά με τον καλλιτέχνη και το κοινωνικό του πλαίσιο]

Ψάξτε για τον αρνητικό χώρο στο έργο τέχνης. Τι ρόλο μπορεί να παίζει;
Ψάξτε για σχήματα των σωμάτων, ή το σχήμα του ίδιου του σχήματος, συμπεριλαμβανομένου και του χώρου γύρω από το θεματικό αντικείμενο, που συχνά καλείται «αρνητικός χώρος».
Ψάξτε για συγκεκριμένα τεχνικά στοιχεία: χρώματα και πώς αλληλεπιδρούν, σχήματα και πώς ισορροπούν, τη χρήση των γραμμών, των σκιών κλπ.
Αλλάξτε κλίμακα: Ψάξτε για μεγάλα αντικείμενα, μικρά αντικείμενα, λεπτομέρειες κλπ.
Ψάξτε για δεξιοτεχνία.

ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ: Λεπτομερής και σε βάθος παρατήρηση

(Οι συμμετέχοντες μπορούν να δουλέψουν σε ομάδες πρώτα και μετά κάθε ομάδα παρουσιάζει τις ιδέες της στην ολομέλεια)

Επιστρέψτε σε κάτι που σας έκανε εντύπωση: Γιατί το έκανε αυτό ο καλλιτέχνης; Υπήρχε κάποιο μήνυμα; Πώς ταιριάζει αυτό με το έργο συνολικά;
Επιστρέψτε σε κάποιο ενδιαφέρον στοιχείο. Πώς ο καλλιτέχνης κατάφερε αυτό το αποτέλεσμα; Με ποιον τρόπο έκανε το στοιχείο αυτό να φαίνεται ενδιαφέρον;
Προσπαθήστε να λύσετε το «μυστήριο» των συμβόλων και των μηνυμάτων δίνοντας αιτιολογημένες απαντήσεις.
Κάντε φανταστικές αλλαγές για να βρείτε μία απάντηση (αλλάξτε ένα χρώμα, ένα υλικό, αφαιρέστε ένα αντικείμενο). Κάντε ερωτήσεις του τύπου «Τι θα γινόταν εάν…»
Ψάξτε για στοιχεία που δίνουν στο έργο ένταση και δύναμη. Εξηγήστε γιατί συμβαίνει αυτό.
Ψάξτε για τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου: το χρώμα, το σχήμα, τη γραμμή, τη σύνθεση κτλ. Εξηγήστε πώς αυτά τα χαρακτηριστικά «τράβηξαν» την ματιά σας και σας βοήθησαν να εντοπίσετε την ουσία του έργου (το μήνυμά του, την ατμόσφαιρά του κτλ).
Κάντε συγκρίσεις (με άλλα έργα τέχνης) ή με έργα του ιδίου καλλιτέχνη. Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές; Γιατί το έργο που παρατηρείτε διαφέρει; Τι σημαίνει αυτό για την ερμηνεία του έργου;
Προσπαθήστε να αναζητήσετε τεκμηριωμένες απαντήσεις στα ερωτήματα που σας γεννήθηκαν στις δύο προηγούμενες φάσεις. Αναζητήστε καλά τεκμηριωμένα συμπεράσματα.

ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΑΣΗ: Συστηματική Παρατήρηση/ Ανασκόπηση της διεργασίας

Θυμηθείτε τη διεργασία. Αναβιώστε, επανεξετάστε και αναστοχαστείτε επάνω σε αυτά που ανακαλύψατε.
Ξαναδείτε το έργο συνολικά.
Επανεξετάστε το έργο εμπεδώνοντας όλα όσα ανακαλύψατε.

Η Μεθοδολογία και τα Εκπαιδευτικά Υλικά του ARTiT
Lifelong Learning Programme, σ. 29-31