Σάββατο, 07 Απριλίου 2012 04:22
Αναστασία-Μαρία Ηλιοπούλου

Η έννοια Installation, ξεκινάει από το 1960 περίπου, με την εισαγωγή των ready-mades του Marcel Duchamp σε χώρους τέχνης και εμφανίζεται σε όλο το εύρος της τέχνης του 20ου αιώνα. Είναι η μαρτυρία της τέχνης στο πέρασμα του χρόνου καθώς ενσωματώνονται σε αυτήν πολλά και διαφορετικά είδη, δημιουργώντας σημαντικές πρωτοπορίες στην ανάπτυξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ορισμένες από αυτές είναι: η άρση του διαχωρισμού της καλλιτεχνικής δημιουργίας σε κλάδους, η ενεργητική συμμετοχή του θεατή, η εφημερότητα, η ακαθοριστία και η χρονικότητα. (Φωτογραφία αριστερά: J. Holzer, Installation, 1989-90, Νέα Υόρκη, Solomon Guggenheim Museum)

Μιλώντας για Installations, στην ουσία αναφερόμαστε σε εικαστικά ενεργοποιημένους χώρους, στους οποίους ο θεατής καλείται να συμμετάσχει βιωματικά. Τα έργα αυτά γεμίζουν ή περιβάλλουν ένα χώρο και προσκαλούν το θεατή να συμμετάσχει ενεργά σε αυτά, να τα ενεργοποιήσει, για να ενεργοποιήσουν και αυτά με τη σειρά τους τον χώρο. Αποτελούνται από ένα πλαίσιο δράσεων, happenings και performances, που ενσωματώνουν ολοένα και περισσότερο εξεζητημένες διατάξεις, εμπεριέχοντας και έρευνες καινούριων τεχνολογιών από τους καλλιτέχνες. Παρατηρώντας τα διάφορα έργα, βλέπουμε ότι οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν βίντεο, ηχητικά αλλά και πολλαπλών μέσων, installations, τα οποία γίνονται in situ ή όχι, και σε σχέση με τη φύση ή όχι.

Marcel Duchamp, Fountaine, 1917

Σήμερα η Installation είναι ο τόπος στοχασμού του καλλιτέχνη, για το «πλαίσιο» στο οποίο οργανώνει τα έργα του αλλά και εκδηλώνεται γενικότερα η τέχνη. Είναι ένας τόπος των συμβολικών και ιδεολογικών μορφικών συνεπαγωγών, που παίζει ο χώρος αυτός στην υποδοχή του έργου, και δημιουργεί ερωτήματα πάνω στους κώδικες που καθορίζουν τις σχέσεις τέχνης και θεατή, ο οποίος καθώς μετακινείται ανακαλύπτει την αδύνατη οικουμενικότητα του έργου.

Στην πορεία του 20ου αιώνα υπήρξαν και υπάρχουν, πάρα πολλοί καλλιτέχνες οι οποίοι ενστερνίστηκαν αυτόν τον τρόπο εικαστικής δημιουργίας (βλ. Rachel Whitread, Bruce Nauman, Thomas Hirschhorn κ.ά) με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Jenny Holzer (1950-), η οποία εκπροσώπησε τις Η.Π.Α στην 44η Biennale της Βενετίας το 1990.Η ίδια ξεκινώντας από το New Image Painting, καταλήγει στη δημιουργία μεγάλων Installations με άμεση επιρροή από τα Environments. Μια από τις πρώτες installations της, ήταν το «Κάτω από ένα βράχο» (1984), όπου παρουσίασε ένα «οργουελιανό θέαμα» για να αποδώσει την αγωνία και τη βία που κρύβεται πίσω από μια ηλεκτρονική οθόνη. Το 1989 παρουσιάζει στο Guggenheim Museum της Νέας Υόρκης το «Οδυρμοί», όπου στηλιτεύει τις αιτίες μαζικού θανάτου στον αιώνα μας (AIDS, καταστροφή του περιβάλλοντος κ.τ.λ.), χρησιμοποιώντας τον απαραίτητο λυρισμό και μια δόση επιστημονικής φαντασίας, περιγράφει όπως λέει και η ίδια «τις λύπες, τις ελπίδες και τους φόβους των ανώνυμων τεθνώντων, ως μια τελευταία ευκαιρία για να πεις αυτό που ποτέ δεν είπες».

Holzer, Laments: The new disease came, 1989, Installation, Νέα Υόρκη, Dia Art Foundation.

Ο Bruce Nauman (1941-) είναι ένας από τους σημαντικότερους B. Nauman, Άτιτλο (Suspened Chair, Vertical III), 1994-2000, Συλλογή Magasin 3 Stockholm Konsthall.πλέον καλλιτέχνες και κεντρική φυσιογνωμία της εννοιολογικής αλλά και επιτελεστικής άποψης στην τέχνη. Από τις αρχές του 1960 πειραματίζεται σε ότι αφορά την τεχνοτροπία και τα υλικά που χρησιμοποιεί στα έργα του. Το 1980, επηρεασμένος από διάφορα κοινωνικά γεγονότα, όπως τα δικτατορικά καθεστώτα της Ν. Αμερικής, το περιεχόμενο των έργων του γίνεται πολιτικό και εκδηλώνεται με έργα που αποπνέουν βία. ΤοΆτιτλο (Suspened Chair, Vertical III) (1994-2000), συνοδεύεται από μια σειρά παρόμοιων έργων, στα οποία κυριαρχούν επίσης, οι γυρισμένες ανάποδα ιδίου τύπου καρέκλες (βλ. South America Triangle, Diamond Africa with Chair Tuned, D.E.A.D.).

Nauman, Άτιτλο (Suspened Chair, Vertical III), 1994-2000, Συλλογή Magasin 3 Stockholm Konsthall.

Ο Thomas Hirschhorn (1957-), ένας ακόμα σημαντικός καλλιτέχνης του αιώνα μας,T. Hirschhorn, Subjecter & The One World, 2009, La Casa Encendida, Madrid. δημιουργεί γλυπτά και εγκαταστάσεις επηρεασμένος από κοινωνικοπολιτικά θέματα. Δημιουργεί τρισδιάστατους νοερούς χάρτες που περιέχουν πληροφορίες συσσωρευμένες, οι οποίες από στρώματα μετατρέπονται σε γλυπτά-εγκαταστάσεις. Κάποια από τα έργα του είναι το Spin off, Subjecter & The One World και το Spinoza Car. Στο Subjecter & The One World, το οποίο αποτέλεσε και το κεντρικό θέμα σε έκθεσή του στη Μαδρίτη, προσπαθεί να δημιουργήσει ένα στοχευμένο σχόλιο ως προς τη βιαιότητα των ανθρώπων και τη δύσκολη επιβίωσή τους, σε αντιδιαστολή με την ανθρώπινη ζωή που παραμένει ακόμα ένα θαύμα.

Συνοψίζοντας, η Installation, σαν τεχνική, είναι ένα συνονθύλευμα ζωγραφικής, γλυπτικής, αρχιτεκτονικής αλλά και οπτικοακουστικών μέσων. Σημαντικό να αναφέρουμε, ότι λόγω της εφημερότητας του χαρακτήρα της, υποβάλει στο θεατή με έμμεσο τρόπο τη σκέψη της καταστροφής ή του τέλους της. Αυτό υποκινείται είτε από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, είτε από τις φυσικές δυνάμεις, οι οποίες λαμβάνουν μέρος στο «παιχνίδι» εγκατάστασης και θεατή.

Hirschhorn, Subjecter & The One World, 2009, La Casa Encendida, Madrid

Βιβλιογραφία:

1. Άλκης Χαραλαμπίδης, Η τέχνη του 20ου αιώνα, τόμος ΙΙΙ, Η μεταπολεμική περίοδος, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1995
2. www.athensvideoartfestival.gr, (τελευτ. επισκεψη 5/4/2012)
3. www.wikipedia.com, (τελευτ. επισκεψη 6/4/2012)
4. blogs.artinfo.com, (τελευτ. επισκεψη 5/4/2012)

http://www.artmag.gr/art-history/art-history/item/3563-installation-20th-century