Εμιγκρέ. Ιστορίες ανθρώπων, Ε. Λόππα (λογοτεχνικό κείμενο)

Ο Μάης του ΄68 μέσα από ένα λογοτεχνικό κείμενο
Ελένη Λόππα
Εμιγκρέ. Ιστορίες ανθρώπων

[…]
Σιγά-σιγά όμως ο Μπορίς άρχισε να χάνει την ενεργη­τικότητα, τη ζωντάνια και τη διάθεσή του. Ένιωθε εγ­κλωβισμένος σε μια συνηθισμένη ζωή, χωρίς εντάσεις και εξάρσεις, σε μια ζωή χωρίς ενδιαφέρον, γκρίζα και ισοπεδωμένη. Αναπολούσε τα χρόνια της ελευθερίας του, αναζητούσε κάτι που να τον διεγείρει, να εξάπτει τη φαντασία του.
Και τότε, ξαφνικά, μια μέρα του Μάρτη, στις 22 του 1968, κάποιοι φοιτητές της Κοινωνιολογίας, με ηγέτη τον Κον Μπεντίτ, κατέλαβαν την πρυτανεία του Πανε­πιστημίου της Ναντέρ, διαμαρτυρόμενοι για κάποια θέ­ματα. Η βίαιη αντιμετώπισή τους από την αστυνομία και οι συλλήψεις οδήγησαν τους εξοργισμένους φοιτη­τές σε διαδηλώσεις, με συνθήματα «Κάτω η καταπίεση», «Ελευθερώστε τους συντρόφους», και η εξέγερση μεταφέρεται στη Σορβόννη. Στις 6 Μαΐου η αστυνομία ξα­ναχτυπά, οι συγκρούσεις κράτησαν δώδεκα ώρες, τραυ­ματίζονται και συλλαμβάνονται πολλοί φοιτητές. Την άλλη μέρα οι τοίχοι του Πανεπιστημίου ήταν γεμάτοι με το σύνθημα: «GRS=SS». Το GRS ήταν ειδικό αστυνομι­κό σώμα. Τριάντα χιλιάδες φοιτητές έκαναν πορεία στο κέντρο του Παρισιού, πέντε νομπελίστες ζητούν από τον Ντε Γκωλ να δώσει αμνηστία στους φοιτητές και να ανοίξει τα Πανεπιστήμια. Μάταια. Η αντίδραση των φοιτητών κορυφώνεται το βράδυ της 9ης Μαΐου. Χιλιά­δες φοιτητές, μαθητές και εργάτες ενώθηκαν στη Σορ­βόννη. Η αστυνομία απέκλεισε την περιοχή και η διαδή­λωση είχε μπλοκαριστεί στο Καρτιέ Λατέν.
Ο Μπορίς εκείνο το βράδυ βρέθηκε εντελώς συμπτωματικά στο πεδίο των συμπλοκών. Κάνοντας τον περίπατό του στην περιοχή της Σορβόννης, αντιλαμ­βάνεται ότι στο εσωτερικό της γίνονται γεγονότα. Σε λίγη ώρα, παρακολουθεί άφωνος την κατάληψή της από την αστυνομία και την έξωση των φοιτητών. Βρί­σκεται εγκλωβισμένος ανάμεσά τους και, πριν προλά­βει να αντιδράσει, βλέπει το οργισμένο πλήθος φοιτη­τών, μαθητών και εργατών να στήνει οδοφράγματα από αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα, να ξηλώνει τα καλντερίμια και να παίζει πετροπόλεμο με τους αστυ­νομικούς. Το πλήθος τον παρασέρνει προς το Καρτιέ Λατέν. Στήνονται και εκεί οδοφράγματα ως τις πέντε το πρωί. Οι μάχες γίνονται πια σώμα με σώμα. Οι κά­τοικοι της περιοχής κρύβουν και περιθάλπουν τους τραυματισμένους νέους, έκπληκτοι και οργισμένοι από τη βαρβαρότητα της αστυνομίας. Η κραυγή «Ντε Γκωλ, δολοφόνε, παραιτήσου!» αντηχούσε σε όλη τη συνοικία. Το βράδυ αυτό θα ονομαστεί Νύχτα των οδο­φραγμάτων.
[…]
Ο Μπορίς νιώθει πως ζει μια συγκλονιστική ιστορι­κή στιγμή. Επιτέλους! Κάτι κινείται ορμητικά, κάτι φαίνεται πως θα αλλάξει τον ρου της ιστορίας. Φωνά­ζει κι αυτός με όλη του τη δύναμη τα συνθήματα των φοιτητών, που είναι γεμάτα φρεσκάδα, χιούμορ, υπερ­ρεαλιστική διάθεση, ποίηση και γνώση: «Η φαντασία στην εξουσία», «Το προσωπικό είναι πολιτικό», «Απα­γορεύεται το απαγορεύειν», «Δημιουργικότητα, αυθορ­μητισμός, ζωή», «Το μέλλον είναι αυτό που θα δημι­ουργήσουμε τώρα», «Εργάτες όλων των χωρών διασκε­δάστε», «Όλα είναι δυνατά», «Κάντε έρωτα, όχι πόλε­μο», «Να ζεις χωρίς νεκρό χρόνο, να χαίρεσαι χωρίς αλυσίδες». Αιτήματα για ελευθερία και σεξουαλική απελευθέρωση, αλλά και προτάγματα που συνδέονται με την Αριστερά. Είναι μια έκρηξη οργής, αλλά και μια γιορτή. Μια προσπάθεια ρήξης με τον συντηρητισμό και μια απίστευτη διάθεση για συνέχεια. Άρνηση και κατάφαση μαζί. Υπήρχε μια διάχυτη ευχάριστη αίσθη­ση απελευθέρωσης και λύτρωσης. Είχε καιρό να νιώσει τέτοια ένταση.
[…]
Ήταν συναρπαστικό να νιώθεις την εξουσία να κλονίζεται και να γελοιοποιείται και εσύ να βρίσκεσαι στο επίκεντρο των γεγονότων. Η αδρεναλίνη στα ύψη. Δεν σκέφτεται τίποτε, ούτε τη Σουζάν που θα ανησυ­χεί, ούτε την Γκλαντίς. Ξαναζεί τη νιότη του. Πώς τό­σα χρόνια έμεινε πίσω από την ιστορία και το κοινωνι­κό «γίγνεσθαι»; Συνειδητοποιεί για πρώτη φορά ότι χωρίς αγώνες δεν κερδίζεται τίποτε. Αφήνεται να πα­ρασυρθεί από το όνειρο και την ουτοπία ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Τώρα τα πάντα είναι δυνατά. Κά­ποιος φοιτητής τού δίνει μια κόκκινη σημαία με τη γνωστή προσωπογραφία του Τσε Γκεβάρα, που με τους αγώνες του στη Λατινική Αμερική είχε γίνει το παγκόσμιο σύμβολο της εξέγερσης κατά της κοινωνι­κής αδικίας. Την ανεμίζει έξαλλος από περηφάνια που συμμετέχει κι αυτός σ’ αυτό το πανηγύρι της εξέγερ­σης, κι ας μην είναι πια νέος. Ξαφνικά μια πέτρα τον βρίσκει στο πίσω του κεφαλιού και τα χέρια του γεμί­ζουν αίματα. Κάποιος δίπλα του τού δίνει το μαντήλι του. Παραπατώντας, καταφέρνει να γλιστρήσει μέσα από το πλήθος και πεζός, γεμάτος αίματα, παίρνει το δρόμο για το σπίτι του.
Τις επόμενες μέρες οι κινητοποιήσεις μαθητών και φοιτητών και στη συνέχεια η γενική απεργία δέκα εκα­τομμυρίων εργατών παραλύουν τη χώρα και παίρνουν διαστάσεις επανάστασης. Τα εργοστάσια της Ρενώ και της Σιτροέν κλείνουν, λεωφορεία, τρένα, λιμάνια, αε­ροδρόμια παραλύουν, καταστήματα, ξενοδοχεία, τρά­πεζες, δημαρχεία, το Νομισματοκοπείο, το Υπουργείο Οικονομικών, ραδιόφωνο, τηλεόραση, μουσεία, δικα­στήρια παραμένουν κλειστά. Λογοτέχνες, ζωγράφοι, κριτικοί, διευθυντές εκθέσεων κατέλαβαν το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και κρέμασαν στην είσοδό του πανό, με την επιγραφή «Κλειστό, γιατί είναι ανώφελο» και μετέφεραν τα έργα, για να τα εκθέσουν στα εργοστάσια. Ηθοποιοί και ορχήστρες μεταφέρουν τις έδρες τους στα Πανεπιστήμια, στις γειτονιές και στα εργο­στάσια. Οι μαθητές των λυκείων δημιούργησαν με τους καθηγητές, τους γονείς και τους εργάτες ομάδες μελέ­της που συνέταξαν τριακόσια σχέδια ριζικής αναμόρ­φωσης του σχολείου. Για περισσότερο από ένα μήνα η Σορβόννη γίνεται το κεντρικό οχυρό του φοιτητικού κινήματος, ενώ το Καρτιέ Λατέν είχε μετατραπεί σε ένα ελεύθερο κράτος, «κράτος εν κράτει», στην καρδιά του γαλλικού κράτους. Δημιουργήθηκαν παντού εκα­τοντάδες Επιτροπές Αγώνα με πλήθος καθηκόντων. Ο Μπορίς εντάχτηκε σε μια από τις 450 που δημιουργήθηκαν στο Παρίσι, προσφέροντας τις ιατρικές του υπηρεσίες.
Στις αρχές Ιουνίου είναι τέτοια η κατάσταση, που η Evening Standard και ο Economist του Λονδίνου γρά­φουν: «Με λίγα λόγια μπορούμε να πούμε ότι η Γαλλία βρίσκεται τώρα σε μια κλασική επαναστατική κατά­σταση». Ο Ντε Γκωλ τα έχει χαμένα, ο Πομπιντού δη­λώνει: «Αυτό είναι το τέλος της πολιτικής μου καριέρας», αλλά το ΚΚΓ κραυγάζει: «Η επανάσταση είναι τυχοδιωκτισμός» και κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στους «τυχοδιώκτες υπεραριστεριστές». Αποκαλούσε τους φοιτητές «ψευτοεπαναστάτες» και «εξτρεμιστικές ομα­δούλες», τη στιγμή που φοιτητές και εργάτες κάνουν απεργία στις 13 Μαΐου, ημέρα της επετείου του αλγερινού πραξικοπήματος, που παρέλυσε τα πάντα και η συγκέντρωση ενός εκατομμυρίου ανθρώπων στο Παρί­σι ήταν συγκλονιστική. Η κοινωνική και πολιτική ανα­ταραχή κράτησε ως περίπου τα μέσα Ιουνίου. Στο διά­στημα αυτό οι φοιτητές συνεδριάζουν διαρκώς στο θέ­ατρο Οντεόν. Ο Σαρτρ μιλά στους φοιτητές και στηρί­ζει την εξέγερση και ο Κον Μπεντίτ βγάζει πύρινους λόγους στη Σορβόννη. Οι θεωρίες του Φρόιντ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ φλογίζουν τα πνεύματα. Ο Λακάν και ο Μαρκούζε είναι στο προσκήνιο.
Ο Μπορίς συμμετέχει, όσο μπορεί, στις συνεδριά­σεις και στις διαδηλώσεις. Αυτός που διέφυγε από το «κομμουνιστικό» καθεστώς της χώρας του, τώρα διαδηλώνει με συνθήματα της Αριστερός, εναντίον του ιμπεριαλισμού, εναντίον της εκμετάλλευσης από τον κα­πιταλισμό, κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Έρχεται σε ρήξη με τον παλιό επαναπαυμένο εαυτό του, σε φανε­ρή πια ρήξη και με τη συντηρητική Σουζάν, που ζει πεισματικά έξω από όλα αυτά.
Η χρονιά αυτή σημαδεύτηκε σχεδόν σε όλο τον κόσμο από αντιπολεμικά και αντιιμπεριαλιστικά συλλαλητή­ρια και εξεγέρσεις: Στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Πολω­νία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, το Μεξικό. Στις ΗΠΑ γίνονται διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Στις 4 Απριλίου δολοφονήθηκε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και οι διαδηλώσεις γίνονται πιο εκρηκτικές και ογκώδεις. Στην Κίνα συνεχίζεται η Πολιτιστική Επανά­σταση του Μάο. Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1968 ο Μπρέζνιεφ στέλνει στρατό στην Τσεχοσ­λοβακία, για να καταπνίξουν την Άνοιξη της Πράγας, που με τις αμφισβητήσεις της για το καθεστώς επηρέ­αζε όλα τα κράτη του ανατολικού μπλοκ.
[…]