Η σημασία της σιωπής στην καθημερινή συνομιλία

1. Να συζητήσετε σε ποιες περιστάσεις επικοινωνίας ο προφορικός λόγος, παρότι βασικά διαλογικός, αποβαίνει μονολογικός, μιλάει δηλαδή μόνο ο πομπός και σιωπά ο δέκτης. Αναρωτηθείτε:

• Πότε η σιωπή του πομπού είναι εκούσια και πότε επιβεβλημένη;
• Ποιοι παράγοντες συνήθως επιβάλλουν τη σιωπή στον πομπό;
• Ποια κειμενικά είδη έχουν τη μορφή μονολόγου;

Αν θέλετε, σχετικά με τη μονολογικότητα-διαλογικότητα, συμβουλευτείτε το άρθρο του Π. Πολίτη «Η επικράτεια των ειδών του προφορικού και του γραπτού λόγου».

2. Στην καθημερινή συνομιλία παρουσιάζεται συχνά η σιωπή. Κάποιος σιωπά για διάφορους λόγους και ο συνομιλητής επιχειρεί να ερμηνεύσει τη σιωπή.
   Να διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα από κάποιο διάλογο και να συζητήσετε πώς ερμηνεύει ο Α τη σιωπή του Β.
   Μπορείτε να φανταστείτε κάποια άλλη ερμηνεία; Γιατί άραγε μπορεί να σιωπά ο Α;

3. Να μαγνητοφωνήσετε ή να βιντεοσκοπήσετε:

• διαλόγους ανάμεσα σε μέλη της οικογένειάς σας, κυρίως ανάμεσα σε νέους και γονείς
• συζητήσεις συμμαθητών σας σε ομάδες με θέμα: Είναι η σιωπή χρυσός;

Και στις δύο περιπτώσεις, δουλεύοντας σε ομάδες, να παρατηρήσετε τις σιωπές (παύσεις μικρής ή μεγάλης διάρκειας στον διάλογο, την παροδική ή ολοκληρωτική σιωπή, την έλλειψη συμμετοχής στην ομαδική συζήτηση κ.ά.) και, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στοιχεία της ομιλίας (γλωσσικό εκφώνημα, παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία), καθώς και τα στοιχεία της σιωπής (σωματική έκφραση), να κάνετε υποθέσεις για τη σημασία της σιωπής σε κάθε περίπτωση, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ. 110-111.