1. Τα παραπάνω τραγούδια των Sepultura  και των Thurisaz εκφράζουν τις ανησυχίες και τα αδιέξοδα των νέων στις αρχές του 21ου αιώνα, την αγωνία τους για την απώλεια της προσωπικής τους ταυτότητας. Ποιοι στίχοι μας οδηγούν σε ένα τέτοιο συμπέρασμα;
2. Ποια χαρακτηριστικά θα αποδίδατε στη μουσική σύνθεση των δύο τραγουδιών; Νομίζετε ότι αλληλοσυμπληρώνονται αποτελεσματικά με τους στίχους;
3. Υπάρχουν κάποιοι στίχοι που εκφράζουν και δικούς σας προβληματισμούς ή δικές σας αγωνίες; Να τους επισημάνετε και με αυτούς, ως ερέθισμα, να αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε πεζό ή ποιητικό κείμενο.

1. Η σιωπή της νύχτας είναι επιλογή του στιχουργού. Τον βοηθά αρχικά να χαλαρώσει και στη συνέχεια  του δίνει μια εσωτερική δύναμη. Πώς εκφράζονται μουσικά αυτές οι ψυχικές καταστάσεις;                                               
2. Πιστεύετε ότι η σιωπή μπορεί να γίνει πηγή εσωτερικής δύναμης;
3. Το κομμάτι αυτό σπάζει τα όρια μεταξύ της μπαλάντας και του aggressive metal¹. Πώς εξηγείτε αυτή την επιλογή στη σύνθεση σε σχέση με το θέμα του τραγουδιού;
4. Πώς καταλαβαίνετε την ποίηση της νύχτας και την ορχήστρα της σιωπής; Αν επικεντρωθείτε στη λέξη ορχήστρα, σε ποιο συμπέρασμα μπορείτε να οδηγηθείτε συνειρμικά;
5. Η σιωπή της νύχτας βοηθά το ποιητικό υποκείμενο να κάνει κάποιες διαπιστώσεις:

• Ποιες νομίζετε ότι είναι αυτές;
• Ποια είναι η διαδικασία μέσα από την οποία καταλήγει σε αυτές;

6. Η «σιωπή» ίσως ξενίζει ως θέμα ενός heavy metal τραγουδιού (η μουσική heavy metal, αν μη τι άλλο, χαρακτηρίζεται από την ένταση, τόσο στη σύνθεση, όσο και στην παραγωγή). Πώς εξηγείτε αυτή την επιλογή των Empyrium;
7. Το τραγούδι αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι εντάσσεται στο  υπο-είδος του Doom Metal², τόσο ως προς τη σύνθεση, όσο και ως προς τους στίχους. Με ποιο ιδιαίτερο όμως τρόπο χειρίζονται οι Empyrium το θέμα «θλίψη/ οδύνη/ ή απελπισία»;
8. Να εντοπίσετε στους στίχους:

• τρεις μεταφορικές εκφράσεις που σας έκαναν εντύπωση
• τρία εκφραστικά μέσα και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους στο τραγούδι, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ. 45.   

¹ Μπαλάντα: 1.ποίημα, συνήθως αφηγηματικό, με τρεις τουλάχιστον όμοιες στροφές και μία επωδό, το οποίο συνήθως  γίνεται τραγούδι. 2. η μουσική σύνθεση που συνοδεύει μία μπαλάντα.
Aggressive Metal : επιθετικό/σκληρό μέταλ
² Doom Metal : μία από τις ακραίες μορφές του χέβι μέταλ, με βασικά χαρακτηριστικά τα αργά τέμπο, χαμηλές κιθάρες και πιο πυκνό-παχύ και βαρύ ήχο. Τόσο η μουσική, όσο και οι στίχοι προκαλούν ένα αίσθημα απόγνωσης, τρόμου και επικείμενης καταστροφής.

1. Αν υπάρχει ένας παραλληλισμός ανάμεσα στη σιωπή των χρωμάτων και των συναισθημάτων, πώς θα τον αποδίδατε και πού φαίνεται να οδηγεί;
2. Η ακινησία σε έναν πίνακα ζωγραφικής ποια συναισθήματα πυροδοτεί στον παρατηρητή του πίνακα;
3. Στο τραγούδι αυτό φαίνεται η ακινησία ενός ζωγραφικού πίνακα να ταυτίζεται με τη συναισθηματική ακινησία του υποκειμένου. Πώς περιγράφεται αυτή η κατάσταση του υποκειμένου;
4. α) Γιατί το υποκείμενο χαρακτηρίζει τους πίνακες σιωπηλούς; Πώς η προβολή των δικών του συναισθημάτων στους πίνακες σχετίζεται με τη χρήση αυτού του επιθέτου;
   β) Να δημιουργήσετε ονοματικά σύνολα με το επίθετο σιωπηλός – δύο με κυριολεκτική και δύο με μεταφορική σημασία – και να τα εντάξετε σε φράσεις.
5. Η μονοτονία στον μουσικό ρυθμό, αλλά με αυξανόμενη ένταση, δημιουργεί ίσως την αίσθηση μιας σκληρής αποδοχής. Ποια μπορεί να είναι αυτή;
6. Η επιλογή για υπόκωφα brutal φωνητικά ίσως έρχεται σε αντίθεση με τη σιωπή και τη στατικότητα των εικόνων. Τι πετυχαίνουν, κατά τη γνώμη σας, με την επιλογή αυτή οι Shape of Despair;
7. Φαίνεται ο παρατηρητής να ταυτίζεται με τον πίνακα με έναν αλλόκοτο τρόπο, σαν να γίνεται μέρος του πίνακα. Πώς περιγράφεται αυτή η ταύτιση στους στίχους και στη μουσική του τραγουδιού;

1. Η εναλλαγή μελωδικών και brutal φωνητικών δημιουργεί ένα συγκεκριμένο αισθητικό αποτέλεσμα. Τι εκφράζει αυτή η εναλλαγή σε σχέση με το θέμα του τραγουδιού;
2. Το ποιητικό υποκείμενο εκφράζει τα συναισθήματά του για την αγαπημένη του. Ποια νομίζετε ότι είναι αυτά;
3. Σαν χιονόπτωση, δακρύζεις  μια σιωπηλή καταιγίδα: Ποιες διαπιστώσεις υπαινίσσεται το ποιητικό υποκείμενο για την κοπέλα του από αυτή την περιγραφή του θρήνου της; Να λάβετε υπόψη την ιδιαίτερη βαρύτητα των λέξεων.
4. Πώς εκλαμβάνει τη σιωπή της κοπέλας ο αγαπημένος της; Τι συναισθήματα ή αντιδράσεις του δημιουργεί;
5. Πώς φαίνεται να λειτουργεί η σιωπή στη σχέση αυτών των προσώπων;
6. Η ενορχήστρωση ξεπερνά τα όρια μιας metal ballad, υιοθετώντας κάποια στοιχεία από το ιδίωμα του black metal (ιδίως τα brutal  φωνητικά και τα επαναλαμβανόμενα riffs). Ποιο αισθητικό αποτέλεσμα νομίζετε ότι προσπαθούν να πετύχουν;
7. Ποια συναισθήματα, στο φάσμα τρυφερότητα-σκληρότητα, μπορεί να δημιουργεί στον ακροατή αυτό το τραγούδι; Να γράψετε τη δική σας εντύπωση από τη μουσική και τους στίχους.

1. Το τραγούδι απαρτίζεται από αλλόκοτες – υπερρεαλιστικές – εικόνες. Να τις εντοπίσετε και να συζητήσετε τις εντυπώσεις που σας προκαλούν.
2. Η σιωπή σηματοδοτεί μια κατάσταση. Τι έχει προηγηθεί και τι ακολούθησε;
3. Και μετά σιωπή… : Ποιος ή ποιοι σιώπησαν και γιατί;
4. Η σιωπή μπορεί να θεωρηθεί και ως η αιτία της θλίψης που παραδέχεται το ποιητικό υποκέιμενο στον τελευταίο στίχο του αποσπάσματος. Γιατί;
5. Το τραγούδι απαρτίζεται και από αρκετά μεγάλα ορχηστρικά (instrumental) μέρη. Πώς, κατά τη γνώμη σας, αυτά συνδέονται εκφραστικά με τη σιωπή και τον διχασμό που δηλώνουν οι στίχοι;
6. Πιστεύετε ότι η σύνθεση και η ενορχήστρωση πετυχαίνουν να εκφράσουν στη γλώσσα της μουσικής τους στίχους του τραγουδιού; Να εξηγήσετε, δίνοντας κάποιο/α παράδειγμα/τα.
7. Να επισημάνετε τα εκφραστικά μέσα στο  τραγούδι.
8. Είχε μιλήσει με την αυγή… Και μετά σιωπή… : Με αρχή αυτούς τους στίχους, να συνεχίσετε με τον δικό σας τρόπο. Μπορείτε, αν θέλετε, να δημιουργήσετε τις δικές σας υπερρεαλιστικές εικόνες.  
9. Δοκιμάστε να συνθέσετε το δικό σας βίντεο κλιπ για το συγκεκριμένο τραγούδι, δημιουργώντας υπερρεαλιστικές εικόνες με αφορμή  τους στίχους του.

1. Να γράψετε ένα κείμενο κριτικής του βίντεο, στο οποίο, αφού παρουσιάσετε το βίντεο και την όλη σύλληψη των μαθητών που το δημιούργησαν, να διατυπώσετε τις δικές σας εντυπώσεις σχολιάζοντας την επιλογή των φωτογραφιών, την επιλογή του τραγουδιού, τη σχέση των φωτογραφιών με τους στίχους του τραγουδιού, τη σειρά των φωτογραφιών, τη μουσική του τραγουδιού και ό,τι άλλο θεωρείτε αξιοσημείωτο.
2. Να επιλέξετε τους στίχους του τραγουδιού που σας άρεσαν περισσότερο και να τους σχολιάσετε σε μία – δύο παραγράφους.
3. Ο Μάνος Χατζιδάκις
 στο βιβλίο του Ο καθρέφτης και το μαχαίρι, γράφει: «Η Τέχνη μπορεί να ξεπηδάει από ένα γεγονός θνητό. Αλλά με το σχηματισμό της σε έργο αυθύπαρκτο και ολοκληρωμένο ξεπερνάει το γεγονός, το εξαφανίζει, διαπερνάει τον χρόνο και μετατοπίζεται αέναα και αδιάκοπα σε μελλοντικούς καιρούς αλλάζοντας κάθε φορά φυσιογνωμία και ενδύματα. Έτσι που να παρουσιάζεται συνεχώς περίεργα σύγχρονο, απαντώντας ακούραστα στα καινούργια προβλήματα του κάθε χρόνου.»
   Νομίζετε ότι αυτές οι διαπιστώσεις του Μάνου Χατζιδάκι μπορούν να ισχύουν για το τραγούδι των Nightwish; Να απαντήσετε με αφορμή το βίντεο που δημιούργησαν οι μαθητές και λαμβάνοντας υπόψη ότι το συγκεκριμένο τραγούδι κυκλοφόρησε το 2000.
4. Νομίζετε ότι το τραγούδι Dead Boy’s Poem θα μπορούσε να χαρακτηριστεί θρήνος ή μοιρολόι; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
5. Γνωρίζετε άλλα τραγούδια που θα ταίριαζαν στην περίπτωση (το γεγονός του πνιγμού του μικρού Αϊλάν και της κινητοποίησης των καλλιτεχνών); Να τα παρουσιάσετε στην τάξη, γράφοντας και ένα κείμενο κριτικής που θα συνοδεύει την παρουσίασή σας. (Εναλλακτικά, μπορείτε να επιλέξετε και να παρουσιάσετε οποιοδήποτε έργο τέχνης το οποίο θεωρείτε ότι θα ταίριαζε στην περίπτωση). Για την παρουσίασή σας μπορείτε να χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε μέσα επιθυμείτε, από προφορικό λόγο έως λογισμικά παρουσίασης, βίντεο κ.ο.κ.
6. Να γράψετε ένα κείμενο/επιστολή προς το συγκρότημα Nightwish, και ιδιαίτερα προς τον συνθέτη και στιχουργό του τραγουδιού Tuomas Holopainen, για να τους ενημερώσετε για το βίντεο που έφτιαξαν οι μαθητές, χρησιμοποιώντας το τραγούδι τους. Η επιστολή μπορεί να αποσταλεί στο official website της μπάντας.
7. Να γράψετε λέξεις – ή και σύντομες φράσεις – που αποδίδουν όσο το δυνατό καλύτερα τις σκέψεις και τα συναισθήματα που σας δημιουργήθηκαν παρακολουθώντας το βίντεο.
8. Να περιγράψετε με σύντομες φράσεις τη μουσική του τραγουδιού.

1. Να καταγράψετε  τα χαρακτηριστικά  των παρακάτω ειδών δημοσιογραφικής παραγωγής, υπογραμμίζοντας και τις μεταξύ τους ομοιότητες και διαφορές: είδηση, ρεπορτάζ, ντοκιμαντέρ  έρευνας.
2. Ποιος νομίζετε ότι είναι ο στόχος της δημοσιογραφικής έρευνας στο ντοκιμαντέρ του Κούλογλου (5ο βίντεο);
3. Στην πρώτη σκηνή του ντοκιμαντέρ του Κούλογλου (5ο βίντεο) παρουσιάζονται οι κάτοικοι του χωριού να συζητούν για το πρόβλημα των μεταναστών. Ποια συμπεράσματα μπορείτε να βγάλετε από αυτή τη συζήτηση για: α) την ουσία του προβλήματος, β) τη στάση των κατοίκων , γ) τα κίνητρα της συμπεριφοράς τους;
4. Νομίζετε ότι αυτά που λένε οι μάρτυρες στο ντοκιμαντέρ αντιστοιχούν με αυτά που πράγματι γνωρίζουν και αισθάνονται; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
5. Τελικά, μετά τη δημοσιογραφική έρευνα, τι αποκαλύπτεται για το θέμα της εγκληματικότητας  των μεταναστών;
6. Ποιες είναι οι διαπιστώσεις των κατοίκων για το θέμα της εγκληματικότητας των μεταναστών, μετά την προβολή/παρέμβαση του Κούλογλου;
7. Πώς μπορείτε να σχολιάσετε την κατάθεση του Αλβανού στο 6ο μέρος του ντοκιμαντέρ;
8. Ποιος ο ρόλος της μουσικής που συνοδεύει το βίντεο;
9.  Με βάση το κείμενο Μετανάστες του ’60 στη σκηνή του 2012. Η ιστορία του χθες γίνεται σημερινή μέσα από το «Διπλό Βιβλίο» του Δημήτρη Χατζή, να δημιουργήσετε τη δική σας είδηση σχετικά με τη θεατρική παράσταση που βασίζεται στο Διπλό βιβλίο του Χατζή. Να ορίσετε εσείς τις παραμέτρους:

• το μέσον: αν η είδηση θα είναι έντυπη, ραδιοφωνική ή και τηλεοπτική
• την αφορμή με την οποία ανεβαίνει το έργο
• τη σύνθεση της θεατρικής ομάδας (Έλληνες ή/και ξένοι ηθοποιοί).

1. Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει να χρησιμοποιήσει μεταφορικό λόγο;
2. Nα σχολιαστούν τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στις παρακάτω προτάσεις/ περιόδους:
   «Κουβαλούσαν τις αναμνήσεις…επιστροφή», «Η γενιά της ξέφρενης ανεμελιάς… πραγματικότητα», «Γιατί το πατρώο χώμα…ξεφεύγουν», «Πως όταν περάσουν τα χρόνια …ξεγνοιασιάς».
3. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος;
4. Παρηγορούν τους δικούς τους «μην κλαις, βρε μαμά, θα μιλάμε στο σκάιπ». Η θέση όμως στο κυριακάτικο τραπέζι θα είναι άδεια. Σε πέντε ηλεκτρονικά λεπτά τι να πεις; Για ποιο καημό, ποιο όνειρο και πόνο, πώς να τσουγκρίσεις το ποτήρι στη χαρά;
   Με αφορμή την παραπάνω παράγραφο, να γράψετε ένα κείμενο για τις δυσκολίες της καθημερινότητας ενός νέου μετανάστη στην εποχή μας. Το κείμενό σας μπορεί να έχει τη μορφή διαλόγου που υποτίθεται ότι διεξάγεται στο skype ή να είναι ένας μονόλογος.
5. Οι συντελεστές ταινίας δηλώνουν πως η ταινία βασίστηκε στο ομώνυμο άρθρο του Απόστολου Λυκεσά.

• Να επιβεβαιώσετε τη σχέση της ταινίας με το άρθρο του Λυκεσά, αναφέροντας σχετικά στοιχεία.
• Σε ποια κατηγορία θα κατατάσσατε την ταινία;
• Ποιο είναι το θέμα της;  
• Ποιες ιδέες, απόψεις των δημιουργών σχετικά με το θέμα αναδύονται;
• Ποιες τεχνικές της κινηματογραφικής αφήγησης αξιοποιούνται στην ταινία; Πώς σχολιάζετε το κείμενο της αφήγησης (voice over) που ακούγεται στην ταινία;
• Ποιες παρατηρήσεις έχετε να κάνετε, όσον αφορά τη χρήση της κινηματογραφικής γλώσσας (πλάνα, μοντάζ, χρώμα, μουσική κ.ά.);  
• Ποια νομίζετε ότι είναι τα προτερήματα της ταινίας, δεδομένου ότι έχει πάρει διάφορα βραβεία;
• Διακρίνετε κάποια αδύνατα σημεία; Τι θα θέλατε να αλλάξετε;

1. Το πλαίσιο της πρώτης ταινίας ορίζουν ένας στίχος από την Οδύσσεια, ραψ. Ι, 183 του Ομήρου (πλέων επί οίνοπα πόντον, επ’ αλλοθρόους ανθρώπους) και το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη Ιθάκη.

• Πώς λειτουργεί το πλαίσιο αυτό στην εξέλιξη των αφηγήσεων; Θεωρείτε ότι είναι μια καλή επιλογή;
• Πώς λειτουργούν τα πλάνα της ταινίας σε σχέση με τις αφηγήσεις των παιδιών;
• Ποιος είναι ο ρόλος των δύο μουσικών κομματιών (Losing your memory, Θα βρεθούμε ξανά) στην εξέλιξη της αφήγησης;

2. Ποια είναι η λειτουργία των ερωτήσεων που θέτουν τα ίδια τα παιδιά στις αφηγήσεις τους; Θα τις ονομάζατε «ρητορικές ερωτήσεις»;

• Ποια συναισθήματα νομίζετε ότι μπορεί να κρύβονται πίσω από τις ερωτήσεις αυτές;

3. Καθένας από τους τέσσερις εφήβους πρωταγωνιστές της ταινίας, δηλαδή ο Κωνσταντίνος, η Μαρίνα, ο Σπύρος και η Ειρήνη, βιώνει τη μετανάστευση με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Αφού εντοπίσετε και καταγράψετε με τη μορφή σημειώσεων τα βασικά ζητήματα που απασχολούν τον καθένα:

• Να γράψετε ένα άρθρο 300 – 400 λέξεων για την εφημερίδα του σχολείου σας με θέμα τα προβλήματα των νέων μεταναστών. Μην ξεχάσετε να δώσετε τίτλο στο κείμενό σας.
• Να γράψετε, ως συνομήλικοι των πρωταγωνιστών, ένα γράμμα σε έναν απ΄αυτούς, στο οποίο θα του προτείνετε τρόπους να βελτιώσει τη ζωή του ως έφηβος μετανάστης.

4. Ποιες είναι οι εντυπώσεις του Κωνσταντίνου (δεύτερη ταινία, «Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου… του Σταυρού…» ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΕΛΛΑΔΑ!!!) από την πόλη στην οποία έφθασε πριν από δέκα μέρες; Ποια πράγματα του κάνουν εντύπωση;
5. Κρίνετε αποτελεσματικό τον τρόπο με τον οποίο η εικόνα παρακολουθεί και ντύνει τις περιγραφές και τις αναδρομές του Κωνσταντίνου;
6. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το βίντεο υποβλήθηκε σε διαγωνισμό, να σχολιάσετε:

• Πώς λειτουργεί το ημερολόγιο του παιδιού στην περίπτωση αυτή, με αποδέκτες τους Έλληνες;
• Πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει με αποδέκτες Γερμανούς, σχετικούς με την εκπαίδευση;

7. Αφού παρακολουθήσετε και τις δύο ταινίες, να απαντήσετε στην ερώτηση: Πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να δώσει διέξοδο στα προβλήματα που απασχολούν τους ανθρώπους;

1. Να αποδώσετε λεκτικά την οπτική πληροφορία της φωτογραφίας (1). Να περιγράψετε, δηλαδή, ό,τι βλέπετε, την κυρίαρχη φιγούρα και τι εκφράζει. Δείτε σχετικά και  Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.142.
2. Να συζητήσετε για τον συμβολισμό που υπάρχει στη φωτογραφία (2) και να γράψετε μία λεζάντα.
3. Να παρατηρήσετε και να περιγράψετε το οπτικό μήνυμα της φωτογραφίας (3). Νομίζετε ότι πρόκειται για «καλλιτεχνική» φωτογραφία; Τι θέλει να εκφράσει ο φωτογράφος, κατά τη γνώμη σας;
4. Να παρατηρήσετε και να περιγράψετε τις φωτογραφίες (4) και (5).

• Ποιο κοινό σκηνικό στοιχείο έχουν; Τι διακρίνετε στο βάθος της  κάθε φωτογραφίας;
• Ποια λειτουργία έχει ο χώρος στην κάθε φωτογραφία;
• Να  παρατηρήσετε την φωτογραφία (5) και να συζητήσετε για τη γλώσσα του σώματος στην εικονιζόμενη φιγούρα. Έπειτα να φανταστείτε τι μπορεί να σκέφτεται το πρόσωπο, καθώς ατενίζει τη θάλασσα, με την πόλη στο βάθος. Δοκιμάστε να γράψετε έναν μονόλογο που εκφράζει τις σκέψεις της νέας.
• Ποια συναισθήματα σας υποβάλλουν οι δύο παραπάνω φωτογραφίες;

5. Να περιγράψετε τη φωτογραφία (6). Τι νομίζετε πως τράβηξε το ενδιαφέρον του φωτογράφου / μαθητή, για να βγάλει αυτή τη φωτογραφία; Τι ήθελε να δείξει / τονίσει;
6. Να περιγράψετε τη φωτογραφία (7). Ποια είναι, κατά την γνώμη σας, η πρωτοτυπία της; Πώς ο φωτογράφος / μαθητής κατάφερε να αποδώσει ένα συνηθισμένο θέμα με πρωτότυπο τρόπο; Να υποθέσετε ότι η φωτογραφία χρησιμοποιείται σε αφίσα και να γράψετε ένα σχετικό σύνθημα.
7. Παρατηρώντας όλες τις παραπάνω φωτογραφίες, να συζητήσετε τα θέματα που απασχολούν τους μαθητές. Να επιλέξετε μία από αυτές και να γράψετε ελεύθερα τις δικές σας σκέψεις.
8. Να εργαστείτε σε ομάδες, για να φωτογραφίσετε ένα θέμα που σας ενδιαφέρει. Παρουσιάστε τις φωτογραφίες σε μια έκθεση στο σχολείο σας.

1. Με ποια σύμβολα αποτυπώνεται η επιβεβλημένη σιωπή στη φωτογραφία Η φυλακή του «καμβά»; Πώς αποδίδεται η ένταση των συναισθημάτων της γυναίκας;
2. Η γυναίκα με την μπούρκα ονομάστηκε αόρατη γυναίκα, σιωπηλή φιγούρα. Να σχολιάσετε τους χαρακτηρισμούς, παρατηρώντας τη φωτογραφία.  
3. Αφού συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις, να επιλέξετε μία φράση και να την αναπτύξετε σε μια παράγραφο με αιτιολόγηση. Να υποθέσετε ότι η παράγραφος περιλαμβάνεται σε κείμενο κάποιου δημοσιογράφου ευρωπαϊκής χώρας που σχολιάζει τη χρήση της μπούρκας σε ισλαμικές χώρες.

Μπούρκα σημαίνει στέρηση ταυτότητας
Μπούρκα σημαίνει στέρηση ……………………………………………
Μπούρκα σημαίνει στέρηση ……………………………………………
Μπούρκα σημαίνει στέρηση ……………………………………………
Μπούρκα σημαίνει στέρηση ……………………………………………
Μπούρκα σημαίνει στέρηση ……………………………………………

1. Να συζητήσετε για τη στάση του σώματος, το βλέμμα και το ύφος των προσώπων.  Έπειτα να επιλέξετε ένα πρόσωπο και να γράψετε τις σκέψεις που μπορεί να κάνει, με μορφή εσωτερικού μονολόγου.
2. Να γράψετε ένα σύντομο σχόλιο για το κοριτσάκι της φωτογραφίας Α. Να ανεβάσετε τη φωτογραφία και το κείμενο στο ιστολόγιο της τάξης σας, με τον τίτλο Σκέψεις με αφορμή μια φωτογραφία.
3. Δείτε πάλι τη φωτογραφία του παιδιού στα ερείπια του γκρεμισμένου σπιτιού. Κάθεται σιωπηλό, σφίγγοντας την κούκλα στην αγκαλιά του. Να δραματοποιήσετε τη σκηνή. Ένας υποδύεται τον ρόλο του παιδιού, ενώ κάποιος άλλος τον ρόλο ενός ατόμου που πλησιάζει το παιδί και προσπαθεί να το υποστηρίξει ψυχολογικά. Εξυπακούεται ότι πρέπει πρώτα να δημιουργήσετε με τη φαντασία σας τους δύο ρόλους.  
4. Η φωτογραφία Β είναι τραβηγμένη στην Ελλάδα του 1940 και εκφράζει τη δυστυχία και τη σιωπή που επιβάλλει ένας πόλεμος. Να γράψετε ένα σχόλιο για την παραπάνω φωτογραφία. Να ανεβάσετε τη φωτογραφία και το σχόλιό σας στο ιστολόγιο της τάξης σας, με τον τίτλο Σκέψεις με αφορμή μια φωτογραφία.

• Ποια εικαστικά μέσα χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης, για να αποδώσει την έμπνευσή του;
• Από ποια στοιχεία του πίνακα προκύπτει μια αίσθηση ήχου, μια κραυγή;
• Πώς θα τον περιγράφατε σε έναν φίλο σας; Γράψτε την περιγραφή και τα σχόλιά σας, βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 176-178.  

2. Ο συγκεκριμένος πίνακας του Μουνκ έχει χαρακτηριστεί σύμβολο της αγωνίας του ανθρώπου. Σκεφτείτε  κάποια  ζοφερή κοινωνική ή οικολογική κατάσταση που προκαλεί την αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου και δοκιμάστε να δημιουργήσετε  ένα πολυτροπικό κείμενο με τον τίτλο Κραυγή, συνδυάζοντας εικόνα και λόγο. Μπορείτε να αξιοποιήσετε μια φωτογραφία του συγκεκριμένου πίνακα καθώς και άλλες κατάλληλες.

1. Παρατηρήστε και συζητήστε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι συγκεκριμένοι εικαστικοί καλλιτέχνες αντιλαμβάνονται και αποδίδουν την έννοια της σιωπής.
2. Εργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα θα ασχοληθεί με ένα έργο της επιλογής της.

• Τι απεικονίζεται στο συγκεκριμένο έργο;  Περιγράψτε το έργο που επιλέξατε.
• Τι παρατηρήσεις έχετε να κάνετε για τις επιλογές του καλλιτέχνη, όσον αφορά τη σύνθεση του έργου, τα σχήματα και τα  χρώματα; Στις εγκαταστάσεις προσέξτε, επίσης, την επιλογή του χώρου και των αντικειμένων που συνθέτουν την εγκατάσταση.
• Με ποια εικαστικά μέσα θεωρείτε ότι ο καλλιτέχνης επιτυγχάνει να αποδώσει το θέμα του;
• Ποιες σκέψεις και ποια  συναισθήματα σας προκαλεί το έργο; Ειδικά για τις εγκαταστάσεις, προσπαθήστε να φανταστείτε τον εαυτό σας μέσα στον συγκεκριμένο χώρο.
• Τι αλλαγές θα προτείνατε, προκειμένου να αποκτήσει «φωνή» το έργο;
• Αντλήστε έμπνευση από το έργο και γράψτε ένα κείμενο με λογοτεχνική χροιά, μια ιστορία, ένα παραμύθι, ένα ποίημα.
• Να κάνετε μια έρευνα για τον καλλιτέχνη που δημιούργησε το έργο που επιλέξατε. Να συγκεντρώσετε στοιχεία για την προσωπικότητά του και για την καλλιτεχνική δραστηριότητά του. Ποιες καινούριες σκέψεις για το έργο γεννήθηκαν από την έρευνά σας; Μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες για την εργασία σας και από τις παρακάτω ηλεκτρονικές σελίδες: Dante Gabriel Rosseti, Fernand Khnopff, Henri Matisse, Vilhem Hammershoi, Katerina Bodrunova, Max Mitenkov, Chiharu Shiota, Lee Ufan.

3. Δοκιμάστε να αποδώσετε με ένα δικό σας εικαστικό έργο τη σιωπή. Μπορεί να είναι ζωγραφιά, φωτογραφία, κολάζ, κ.ά.  

1. Συζητήστε σε ομάδες τις επιλογές του καλλιτέχνη ως προς τη μορφή του έργου, προκειμένου να αποδώσει το θέμα «Οι σιωπές μας». Σχολιάστε π.χ. τις επιλογές του ως προς το υλικό, το χρώμα, τις διαστάσεις, τη συγκεκριμένη μορφή κάθε γλυπτού, καθώς και ως προς το πλήθος των ανθρωπόμορφων γλυπτών. Ποια εντύπωση σας δημιουργεί το έργο συνολικά και γιατί;
2. Το έργο, παρότι ακουμπάει στην παραδοσιακή μεξικάνικη γλυπτική, είχε μεγάλη απήχηση σε όλες τις χώρες που επισκέφτηκε. Πώς ερμηνεύετε την επιτυχία αυτή; Ποια στοιχεία του έργου θεωρείτε ότι «μιλούν» σε μια παγκόσμια και διαχρονική γλώσσα; Να τεκμηριώσετε την απάντηση στα συμπεράσματά σας σχετικά με τις επιλογές του καλλιτέχνη.
3. Σύμφωνα με κάποια κριτική, Οι δέκα φιγούρες φυλάγουν το παρελθόν και προσκαλούν σε σιωπηρό διάλογο τους περαστικούς. Υποθέστε ότι το έργο εκτίθεται και στη δική σας πόλη σε κάποιο δημόσιο χώρο και είστε ένας από τους περαστικούς. Να γράψετε ένα κείμενο με τη μορφή εσωτερικού μονολόγου, στο οποίο θα εκφράζετε τις σκέψεις σας, καθώς συναντάτε το έργο. Μετά να προχωρήσετε στη δημιουργία ενός πολυτροπικού κειμένου, το οποίο θα συνθέσετε, συνδυάζοντας το κείμενο που γράψατε με φωτογραφίες του έργου.
4. Σύμφωνα με κάποια άλλη κριτική: Οι δέκα φιγούρες συμβολίζουν τις κοινωνικές μειονότητες που δεν έχουν φωνή. Σκεφτείτε κάποιες κοινωνικές ομάδες στη χώρα μας που δεν «ακούγονται» και θα μπορούσαμε να τις ταυτίσουμε με τις φιγούρες του καλλιτέχνη. Λαμβάνοντας υπόψη ότι πάνω σε κάθε φιγούρα υπάρχει μία επιγραφή, επινοήστε τη δική σας επιγραφή για κάθε μία από τις κοινωνικές ομάδες που ταυτίσατε με τις δέκα φιγούρες. Επιλέξτε μία από από τις κοινωνικές ομάδες και «δώστε της φωνή». Γράψτε ένα κείμενο με τη μορφή ανοικτής επιστολής στον τύπο.

1. Ποια από τις φωτογραφίες του γλυπτού σας υποβάλλει περισσότερο την αίσθηση της σιωπής και γιατί;
2. Μελετήστε τη σχέση του γλυπτού με το τοπίο που το περιβάλλει. Συμφωνείτε με την άποψη πως το γλυπτό, κατά κάποιον τρόπο, διαλέγεται σιωπηρά με το τοπίο; Δικαιολογήστε την άποψή σας.
3. Ο Moore  γράφει ότι δεν μπορούσε στην αρχή να εξηγήσει πώς προέκυψε αυτό το έργο. Καθώς έκανε το πρόπλασμα με κερί  της πρώτης μορφής, εμφανίστηκε ένα κεφάλι με κορώνα και τότε, όπως γράφει, αναγνώρισε έναν βασιλιά. Στη συνέχεια πρόσθεσε μια δεύτερη φιγούρα και δημιουργήθηκε η σύνθεση Βασιλιάς και βασίλισσα. Μετά από καιρό συνειδητοποίησε ότι η δημιουργία του έργου προερχόταν από τα παραμύθια με βασιλιάδες και πριγκίπισσες που διάβαζε κάθε βράδυ στην εγγονή του. Με αφορμή το σχόλιο του Moore και τις σκέψεις που σας γεννά το γλυπτό, γράψτε το δικό σας παραμύθι με τίτλο Οι σιωπηλοί βασιλιάδες, Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ. 261. Για να εικονογραφήσετε το παραμύθι σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στοιχεία από τις φωτογραφίες του γλυπτού ή από άλλες εικόνες που θα αναζητήσετε στο διαδίκτυο.

1. Για ποιους λόγους νομίζετε ότι δόθηκε ο τίτλος Σκεπτομένη Αθηνά στο έργο;  
2. Λαμβάνοντας υπόψη το σχόλιο ότι χαρακτηριστικά  του ανάγλυφου είναι η έντονη εσωτερικότητα της μορφής και η προσπάθεια του καλλιτέχνη να αποδώσει συναισθήματα, να περιγράψετε το έργο, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ. 176. Να υποθέσετε ότι η περιγραφή σας μαζί με τη φωτογραφία του έργου πρόκειται να αναρτηθεί σε μαθητικό περιοδικό.
3. Ορισμένοι θεωρούν ότι το ανάγλυφο αποτελούσε πιθανότατα επιτύμβιο μνημείο των πεσόντων στους μηδικούς πολέμους. Φανταστείτε και γράψτε τις σκέψεις της Αθηνάς για τους πεσόντες σε έναν νικηφόρο για τους Έλληνες πόλεμο.  

1. Να παρατηρήσετε το γλυπτό και να συζητήσετε: Ποια συναισθήματα έκφράζει η στάση του σώματος του νέου; Ποια εικαστικά στοιχεία τονίζουν τη σιωπή του; Πώς εξηγείτε τον τίτλο και τον υπότιτλο του έργου; Να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο γλυπτό.
2. Τα έργα Σκεπτομένη Αθηνά και Καθισμένος νέος θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκφράζουν, το καθένα με τον δικό του τρόπο, τη σιωπή και την περισυλλογή μπροστά στη φρίκη του πολέμου και στον θάνατο. Στο πρώτο έργο μια θεά στοχάζεται τους πεσόντες σε έναν νικηφόρο πόλεμο, ενώ στο δεύτερο έργο  ένας νέος άνθρωπος, που προέρχεται από τους ηττημένους στον πόλεμο, στοχάζεται τους απωλεσθέντες φίλους και τη χαμένη γενιά των συντρόφων του. Φανταστείτε ότι τα πρόσωπα συνομιλούν και γράψτε τον ανάλογο διάλογο.

1. Για το έργο του Ο Σκεπτόμενος ο Ροντέν είχε πει: Η αναπαράσταση της απόλυτης ακινησίας είναι πολύ σπάνια στα έργα μου. Πάντοτε προσπάθησα να δείξω τη ζωή της ψυχής, μέσα από την κίνηση των μυών. Να περιγράψετε το έργο, λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω σχόλιο του καλλιτέχνη. Υποθέστε ότι η περιγραφή σας θα μπορούσε να συνοδεύει τη φωτογραφία του γλυπτού σε ένα μαθητικό περιοδικό.
2. Το συγκεκριμένο έργο έχει χαρακτηριστεί διαχρονικό σύμβολο του σκεπτόμενου ανθρώπου, του ανθρώπου που προβληματίζεται έντονα. Αν το έργο σας εμπνέει, δοκιμάστε να γράψετε τον εσωτερικό μονόλογο του σκεπτόμενου ανθρώπου στην εποχή μας.   
3. Να ανατρέξετε και πάλι στα έργα Σκεπτομένη Αθηνά, Καθισμένος νέος και O Σκεπτόμενος και να τα παρατηρήσετε προσεκτικά. Παρότι δημιουργήθηκαν από διαφορετικούς καλλιτέχνες, με διαφορετική τεχνοτροπία, σε διαφορετικές εποχές και περιστάσεις, παρουσιάζουν, ωστόσο, κάποια κοινά στοιχεία ως προς το περιεχόμενο και ως προς τη μορφή.

• Να συζητήστε  το θέμα σε ομάδες.
• Να επιλέξετε ένα από τα τρία έργα και να γράψετε ένα σχόλιο για το έργο στο ιστολόγιο της τάξης.

1. Να διαβάσετε και να συζητήσετε το παρακάτω σχόλιο του Γιάννη Τσαρούχη για τον πίνακά του.

• Πώς αντιλαμβάνεστε τον υπαινιγμό του Γιάννη Τσαρούχη για την επιλογή του τίτλου που έδωσε στο έργο του;
• Σύμφωνα με τον Γ. Τσαρούχη Ο Σκεπτόμενος του Ροντέν ανήκει σε έναν άλλον κόσμο  από τον κόσμο στον οποίο ανήκει ο δικός του Σκεπτόμενος. Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, αυτοί οι δύο διαφορετικοί κόσμοι;
•  Να συγκρίνετε τα δύο έργα, λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα από τη συζήτηση που έχει προηγηθεί, καθώς και το σχόλιο ότι ο Γ. Τσαρούχης μεταφράζει με ανατρεπτικό χιούμορ τον Σκεπτόμενο του Ροντέν σε φιγούρα λαϊκού σκεπτόμενου. Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας με σύγκριση και αντίθεση σε ένα κείμενο/σχόλιο για το ηλεκτρονικό μαθητικό περιοδικό του σχολείου σας.

2. Να γράψετε έναν υποθετικό διάλογο ανάμεσα στον Γ. Τσαρούχη και στον Ροντέν, οι οποίοι υπερασπίζουν ο καθένας το δικό του έργο.
3. Υποστηρίζεται ότι η παράδοση αποτελεί ανεξάντλητη πηγή  έμπνευσης για τους καλλιτέχνες, ακόμη και όταν έρχονται σε ρήξη με αυτή. Με αφόρμηση το συγκεκριμένο παράδειγμα του έργου του Τσαρούχη, συζητήστε το θέμα.   
4. Σκέψη και σιωπή, Σκέψη και διάλογος: Να επιλέξτε ένα από τα δύο θέματα και να το συζητήσετε σε ομάδες.
5. Πιστεύετε πως η καλλιτεχνική δημιουργία είναι μια σιωπηρή διαδικασία; Να συζητήσετε το θέμα σε ομάδες, λαμβάνοντας υπόψη διάφορες μορφές τέχνης, καθώς και την  ενδεχόμενη εμπειρία σας.  

1. Ο Οδυσσέας Ελύτης είναι φανερά επηρεασμένος από τη Guernica του Picasso. (Οι δύο στίχοι μέσα στην παρένθεση ανακαλούν τον πίνακα του Picasso Guernica: Σχόλιο του σχολικού εγχειριδίου).  Προσπαθήστε να εντοπίσετε στοιχεία αυτής της επίδρασης, αφού αναζητήσετε στο διαδίκτυο πληροφορίες για τον πίνακα και το ιστορικό γεγονός με το οποίο συνδέεται.  
2. Πώς αποτυπώνει εικαστικά ο Picasso την καταστροφή της Guernica και με ποιες εικόνες φρίκης συνοδεύει ο ποιητής τον θάνατο των γενναίων; Πού έγκειται, κατά τη γνώμη σας, η δύναμη της εικαστικής απεικόνισης και πού του ποιητικού κειμένου; 

Η αποκριά¹,  Μίλτος Σαχτούρης

Ο χαρακτηρισμός που δίνει ο Μίλτος Σαχτούρης στην ποίησή του είναι  Ζωγραφισμένη ποίηση. Ο ίδιος, μάλιστα,  συνήθιζε να σχεδιάζει δίπλα από τα ποιήματά του.

Από έκθεση στο Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας, (παράλληλη έκθεση, με τον τίτλο: Ακριθάκης – Σαχτούρης, ποιος είναι ο τρελός λαγός )
Πηγή: http://roadartist.blogspot.gr/2010/08/blog-post_24.html

Έχει δηλώσει:  Αγάπησα πολύ τους ζωγράφους. Αν δεν ήμουνα ποιητής, θα ήθελα να ήμουν ζωγράφος. Επηρεάστηκε περισσότερο από τους εξπρεσιονιστές Ρουώ και Σαγκάλ που αποδίδουν τον κόσμο του φανταστικού και του παραλόγου.

1. Να παρατηρήσετε προσεκτικά τους παραπάνω πίνακες και να προσπαθήσετε να εντοπίσετε κοινά στοιχεία με την Αποκριά του Μίλτου Σαχτούρη.
2. Στο ποίημα παρατίθενται επάλληλες εικόνες που αποδίδουν την εφιαλτική αποκριά που έζησε ο ποιητής μακριά σε μια άλλη εποχή. Σημειώνεται ότι το ποίημα γράφτηκε το 1947, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.  Να επιλέξετε μία από τις εικόνες  και να την περιγράψετε ή να την αποδώσετε εικαστικά.
3. Να σχολιάσετε τον ρηματικό χρόνο που χρησιμοποιείται στο ποιητικό κείμενο.
4. Με αφορμή το ποίημα να συζητήσετε τον χαρακτηρισμό που δίνει για την ποίησή του ο  Σαχτούρης: ζωγραφισμένη ποίηση. Έπειτα να βρείτε και άλλα ποιήματα του Σαχτούρη που επιβεβαιώνουν τον χαρακτηρισμό αυτό.
5. Να αποδώσετε με μορφή εικονογραφημένης ιστορίας την Αποκριά του Σαχτούρη.
6. Nα παρατηρήσετε τον πίνακα του Rouault Η παρέλαση και να συζητήσετε:

• Τι βλέπετε;
• Τι συμβαίνει; Σε ποιον χώρο και χρόνο μας παραπέμπει ο πίνακας; Ποια φαίνεται να είναι τα συναισθήματα των προσώπων που απεικονίζονται στον πίνακα;
• Να προσέξετε τα χρώματα και την ισορροπία των σχημάτων.
• Ποια νομίζετε ότι είναι τα δυναμικά στοιχεία του πίνακα;
• Να συγκρίνετε τον πίνακα  Η παρέλαση  με τους στίχους από την Αποκριά του Σαχτούρη:
  μόνο περνούσαν φάλαγγα στρατιώτες εν δυο
  έν δυο με παγωμένα δόντια.

7. Να γράψετε ένα κείμενο, ποιητικό ή πεζό, στο οποίο να δίνετε μια διαφορετική εικόνα της αποκριάς-σαν αυτή που έχετε εσείς ζήσει.

1. Να παρατηρήσετε τη φωτογραφία και να σχολιάσετε τη λεζάντα. Μετά να γράψετε ένα σχόλιο στην εφημερίδα του σχολείου σας ή ένα σύντομο κείμενο με το οποίο θα συνοδεύατε την ανάρτηση της φωτογραφίας στο facebook για το πώς η τέχνη κατορθώνει και μετουσιώνει το άσχημο σε όμορφο.

Η ομορφιά της ασχήμιας
Το κάδρο αποτυπώθηκε πάνω απ΄την αερογέφυρα – της δυτικής εισόδου της Θεσσαλονίκης –  με θέα προς το λιμάνι
Πηγή: http://www.parallaximag.gr/city/i-omorfia-tis-ashimias#sthash.1XYfik1e.dpuf

2. Παρατηρήστε τους πίνακες: Ο Ζωγράφος και ο αγοραστής του Μπρέγκελ, Το δωμάτιο του καλλιτέχνη στην Αρλ του Βαν Γκογκ,Φτωχός καλλιτέχνης του Andries Both και Ο καλλιτέχνης στο ατελιέ του του Ρέμπραντ. Με αφόρμηση τους πίνακες, να συζητήσετε:

• για τις συνθήκες ζωής του καλλιτέχνη στο παρελθόν και στο παρόν
• για την οικονομική διάσταση της τέχνης και για την εμπορευματοποίησή της.

Πίτερ Μπρέγκελ ο Πρεσβύτερος (Pieter Bruegel the Elder), Ο Ζωγράφος και ο αγοραστής, περ. 1565, 25 Χ 21.6 74 cm., Πενάκι και μαύρο μελάνι πάνω σε καστανό χαρτί, Αλμπερτίνα, Βιέννη	Βικέντιος Βαν Γκογκ (Vincent Willem van Gogh), Το δωμάτιο του καλλιτέχνη στην Αρλ, 1889, 7,5 Χ 74 cm., Λάδι πάνω σε μουσαμά, Μουσείο Ορσαί, Παρίσι

Andries Both, Φτωχός καλλιτέχνης (Poor Artist), περίπου 1639, Χαρακτική, 330 x 247 mm
Rijksmuseum, Amsterdam

Ρέμπραντ (Rembrandt Harmensz. van Rijn), Ο καλλιτέχνης στο ατελιέ του ( Artist in his Studio,) περίπου το  1628

Να παρατηρήσετε τα παρακάτω γλυπτά και να μοιραστείτε τις εντυπώσεις σας.

Zenos Frudakis, Ελευθερία (Freedom), 2001, Φιλαδέλφεια, ΗΠΑ
http://www.zenosfrudakis.com/freedom-sculpture/

Bruno Catelano, Ταξιδιώτες (Voyageurs)
www.brunocatalano.com

Marco Cianfanelli, Νέλσον Μαντέλα (Nelson Mantela),
South Africa, 2012
http://marcocianfanelli.com/
http://www.designboom.com/art/nelson-mandela-monument-by-marco-cianfanelli/

1. Να επιλέξετε ένα από τα παραπάνω γλυπτά που σας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση,  να κάνετε έρευνα για το έργο και για τον δημιουργό του και να παρουσιάσετε την εργασία σας στην ολομέλεια.
2. Συζητήστε σχετικά με τις  λειτουργίες ενός γλυπτού ή ενός αγάλματος  σε δημόσιο χώρο.
3. Να πλοηγηθείτε στην παρακάτω διεύθυνση, προκειμένου να δείτε 10 παραδείγματα που η τέχνη αλληλεπιδρά με το φυσικό περιβάλλον. Να επιλέξετε κάποιο έργο τέχνης από αυτά και να το σχολιάσετε. 

1. Ποια στάση του Πικάσο απέναντι στο γκράφιτι φανερώνει ο σύντομος διάλογος του ζωγράφου με τον Μπρασάι;
2. Τα γκράφιτι ανήκουν σε όλους και σε κανένα. Τι εννοεί ο Πικάσο με αυτά τα λόγια;
3. Εργαστείτε σε ομάδες και παρατηρήστε προσεκτικά τα  παραπάνω γκράφιτι. Κάθε ομάδα συζητάει λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω ερωτήματα: τι θέλει να εκφράσει ο καλλιτέχνης με το γκράφιτι; ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα προκαλεί το συγκεκριμένο γράφιτι; Μετά τη συζήτηση η ομάδα γράφει ένα κείμενο, ποίημα, ιστορία, παραμύθι,  που εμπνεύστηκε από το έργο.
4. Αν σας ζητούσαν να ζωγραφίσετε γκράφιτι σε έναν τοίχο, ποια θα ήταν τα θέματα που θα επιλέγατε;

1. Να εργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα επιλέγει ένα ή δύο από τους παραπάνω πίνακες και  τους παρατηρεί προσεκτικά, προκειμένου να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους οι ζωγράφοι επιτυγχάνουν  να αποδώσουν τη χορευτική κίνηση. Σκόπιμο είναι να λάβετε υπόψη την ενότητα Κίνηση, ένταση, δυναμική, (Εικαστικά Γ΄ Γυμνασίου), που αναφέρεται στους τρόπους και στα μέσα με τα οποία αποδίδεται σε ένα εικαστικό έργο η κίνηση, η ένταση και η δυναμική ενός στοιχείου.  
2. Η ένταση σε ένα έργο ζωγραφικής αποδίδεται και με την παραμόρφωση των σχημάτων ή την πλάγια τοποθέτησή  τους. Παρατηρήστε τους πίνακες και συζητήστε σε ποιους επιτυγχάνεται σε μεγαλύτερο  βαθμό και με ποιον τρόπο στον καθένα.
3. Παρατηρήστε τη δυναμική των έργων, τη σχέση του βασικού στοιχείου με τα υπόλοιπα στοιχεία της σύνθεσης και συζητήστε τη μεταξύ τους σχέση.
4. Να συζητήσετε σε ομάδες σχετικά με τα παραπάνω έργα, σημειώνοντας μια φράση για κάθε ένα από αυτά. Αριθμήστε τα κατά σειρά προτίμησης και αιτιολογήστε την άποψή σας.
5. Να συγκεντρώσετε εικόνες σχετικές με τον χορό και να δημιουργήσετε ένα κολάζ. Στη συνέχεια να το φωτογραφίσετε και να αναρτήσετε τη φωτογραφία στην ιστοσελίδα του σχολείου με ένα σύντομο συνοδευτικό σημείωμα.
6. Οργάνωση project  με θέμα «Ζωγραφική και Χορός»:
   Κάθε ομάδα θα ασχοληθεί συστηματικά με έναν από τους παραπάνω πίνακες, που της προκάλεσε το ενδιαφέρον, και θα τον παρουσιάσει αξιοποιώντας το κατάλληλο λογισμικό. Η παρουσίαση θα περιλαμβάνει  πληροφοριακό υλικό για τον πίνακα και γενικότερα για το έργο και την τεχνοτροπία του δημιουργού,  καθώς επίσης και τα σχόλια της ομάδας. Σκόπιμο είναι κάθε ομάδα να εξηγήσει γιατί επέλεξε να ασχοληθεί με τον συγκεκριμένο πίνακα.
   Αν ασχοληθείτε με τον πίνακα του Degas,  μπορείτε να αναζητήσετε στο διαδίκτυο φωτογραφίες της Αμερικανίδας χορεύτριας Misty Copeland,  προκειμένου να τις αξιοποιήσετε στην εργασία σας, βλ. π.χ. στη διεύθυνση: http://www.harpersbazaar.com/culture/art-books-music/a14055/misty-copeland-degas-0316/ .

1. Τι αισθήματα σας προκαλεί η εικαστική κατασκευή των μαθητών της Λεμεσού;
2. Να επιλέξετε κάτι που σας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση από το έργο των παιδιών και να το περιγράψετε εκφράζοντας και τα συναισθήματα που σας δημιουργεί.
3. Επιζητούν μια νέα χώρα που θα τους βάλει στην αγκαλιά της, χωρίς προκαταλήψεις, που θα επουλώσει τις πληγές τους και θα τους δώσει μια δεύτερη ευκαιρία για ένα καλύτερο αύριο για τις οικογένειές τους, γράφει η καθηγήτρια των παιδιών, που τους καθοδήγησε στη δημιουργία τους.

• Πιστεύετε πως η διαδικασία της τέχνης βοήθησε τους μαθητές στη συνειδητοποίηση που εκφράζουν με το εικαστικό τους έργο;
• Δεν αρκεί η συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για να παγιωθεί μια τέτοια συνειδητοποίηση;

4. Ταξιδεύουν σε μια σαθρή βάρκα, ανάμεσα σε πανύψηλα κύματα, έχοντας όμως στην πλώρη τους την ελπίδα. Μοναδική τους προσδοκία να αντικρύσουν στον μακρινό ορίζοντα το περίγραμμα ενός νησιού, κάτι που θα θέσει τέλος στον εφιάλτη τους.
   Με βάση τη συγκεκριμένη παράγραφο, να γράψετε ένα κείμενο, σε οποιαδήποτε μορφή, ή να δημιουργήσετε κάποιο εικαστικό έργο. Στόχος σας να δείξετε τον αγώνα και την αγωνία του ανθρώπου να φτάσει σε ένα φιλόξενο «λιμάνι», κυριολεκτικά ή μεταφορικά, όταν η ζωή του δοκιμάζεται από κάποια μεγάλη δυσκολία.

1. Στην πρώτη παράγραφο ο συντάκτης του κειμένου περιγράφει το έργο του Banksy. Να συνεχίσετε την περιγραφή περιλαμβάνοντας και τον περιβάλλοντα χώρο. Αν θέλετε, μπορείτε να προσθέσετε και σχόλιο, κρίνοντας την επιλογή αυτή του δημιουργού, βλ. σχετικά και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 142 κ.ε.
2. Ποιον τρόπο και ποιο μέσο πειθούς χρησιμοποιεί ο Banksy στη δήλωσή του; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένες αναφορές στο κείμενο.
3. Γιατί ο Banksy επέλεξε να ζωγραφίσει τον Steve Jobs σε έναν τοίχο στον καταυλισμό των προσφύγων στο Καλαί;  Σε ποιες ομάδες ανθρώπων πιστεύετε πως απευθύνεται με το συγκεκριμένο έργο τέχης;
4. Με ποιους τρόπους μπορεί ένας καλλιτέχνης να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση παρόμοιων προβλημάτων; Να στηρίξετε την απάντησή σας αφενός σε στοιχεία που προκύπτουν από το παραπάνω κείμενο και αφετέρου σε δικά σας βιώματα, σκέψεις κτλ.

1. Δείτε τις φωτογραφίες, την εικόνα και το σκίτσο.

• Ποια σας φαίνεται ότι μεταφέρει αποτελεσματικότερα το μήνυμά της; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.
• Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα με όσα περισσότερα στοιχεία μπορείτε με αφορμή τις πιο πάνω εικόνες:

2. Με αφορμή τις παραπάνω εικόνες και αξιοποιώντας το λεξιλόγιο της προηγούμενης άσκησης, να γράψετε ένα δικό σας κείμενο, με οποιαδήποτε μορφή, με θέμα τα χέρια και τι μπορούν να εκφράσουν.

1. Δεδομένου ότι στη Μεσόγειο ο ήλιος, η θάλασσα, οι διακοπές είναι ισχυροί πόλοι έλξης, ποιος νομίζετε ότι είναι ο στόχος της πρώτης εικόνας;
2. Ποιους συνειρμούς δημιουργεί σε έναν Ευρωπαίο η λέξη Μεσόγειος και ποιους σε έναν από τους πρόσφυγες της δεύτερης φωτογραφίας; Να τους αποδώσετε με συγκεκριμένες λέξεις, π.χ. διακοπές, ταξίδι. Έπειτα, με βάση αυτές, να γράψετε μια σχετική παράγραφο που να αναπτύσσεται με σύγκριση-αντίθεση.
3. Παρακολουθήστε το βίντεο Μεσόγειος (τραγούδι του Ζορζ Μουστακί, στίχοι Δημήτρη Χριστοδούλου, ερμηνεία Μελίνα Μερκούρη) και προσπαθήστε να διευρύνετε το κείμενο που γράψατε προηγουμένως.
4. Να παρατηρήσετε τα δύο σκίτσα και τη φωτογραφία με τον τίτλο Μεσόγειος.

• Ποια τραγική αντίθεση διακρίνετε στο πρώτο σκίτσο; Πώς αποδίδεται μια ανάλογη αντίθεση στο ποίημα;
• Να συζητήσετε  τον τρόπο που επιλέγουν να «δραπετεύσουν» από τον τόπο τους οι πρόσφυγες και τις αναπόφευκτες συνέπειες αυτής της επιλογής τους, με αφόρμηση τη δεύτερη φωτογραφία και το ποίημα.
• Να σχολιάσετε τον συμβολισμό του τρίτου σκίτσου, λαμβάνοντας υπόψη και τον τελευταίο στίχο του ποιήματος.  

1. Παρατηρήστε την αφίσα της Διεθνούς Αμνηστίας και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

• Τι γνωρίζετε για το ναυάγιο του Τιτανικού;
• Για ποιο λόγο νομίζετε ότι επιλέχτηκε η σύγκριση με το συγκεκριμένο ναυάγιο;
• Ποια αντίθεση διακρίνετε στον συσχετισμό αυτό;
• Ποια σύμβολα διακρίνετε πίσω από την αντίθεση;

2. Εργαστείτε σε ομάδες. Να παρατηρήσετε προσεκτικά τη φωτογραφία, να συζητήστε μεταξύ σας και μετά να επιχειρήσετε να γράψετε ένα δικό σας παραμύθι με θέμα τη μικρή της εικόνας και τίτλο «Η μικρή πριγκίπισσα».

• Μπορείτε, αν θέλετε, να λάβετε υπόψη τη λεζάντα που συνοδεύει τη φωτογραφία.
• Μπορείτε να δώσετε ένα όνομα της αρεσκείας σας στη μικρή ή να μην της δώσετε καθόλου όνομα.
• Αρχίστε με τον κλασικό τρόπο: «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν…» και τελειώστε με το «Και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα».
• Αν θέλετε, χρησιμοποιήστε μια ή και περισσότερες από τις παρακάτω ιδέες:
  • Της έλεγε συχνά η γιαγιά της, όταν ήταν πιο μικρή: «Να γίνεις μια κυρά, σε χρυσά παπλώματα να ξαπλώνεις», «Νεράιδα της θάλασσας να γίνεις… Σεντέφια και κοράλλια να στολίζουν τα μαλλιά σου».
  • Ένας κακός μάγος ζήλεψε την ομορφιά της και έβαλε τον ουρανό, αντί για χρυσάφι να πετά φωτιές… και έβαλε και τη θάλασσα, αντί για κοράλλια να στέλνει κύματα ψηλά σαν βουνά… κι έβαλε και τους ανθρώπους, αντί…
  • Όμως η γιαγιά της, που δεν πέθανε ποτέ, όπως ποτέ δεν πεθαίνουν όλοι οι άνθρωποι που έχουν την αγάπη στην καρδιά και στο στόμα τους, …
  • Κι έτσι τυλίχτηκε ξανά στα χρυσάφια και ξανάγινε η μικρή πριγκίπισσά της.  

3. Διαβάστε το ποίημα με τίτλο Νούφαρα της Μεσογείου. Σε ποιους στίχους η ποιήτρια σχολιάζει τη στάση της Δύσης απέναντι στους πρόσφυγες; Με αφορμή το σχόλιο της ποιήτριας και την επικαιρότητα, να συζητήσετε στην τάξη σας τη στάση  και τον ρόλο της Ευρώπης απέναντι στην τραγωδία των προσφύγων.
4. Στο ποίημα χρησιμοποιείται μεταφορικός, εικονοπλαστικός λόγος. Να εντοπίσετε κάποια παραδείγματα. Τι πετυχαίνει η ποιήτρια με τη χρήση μεταφορικού λόγου και εικόνων; Ποια συναισθήματα προκαλεί στον αναγνώστη;          
5. «Σε τόπους σιωπηλούς»: Ποια σημασία μπορεί να πάρει  το επίθετο σιωπηλός στον στίχο; Να δώσετε όσες περισσότερες σημασίες μπορείτε.
6. παλεύει (ένα όνειρο παλεύει), σιωπηλούς (σε τόπους σιωπηλούς), γκρεμισμένα (γκρεμισμένα σε βάθη ): Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε λέξη.
7. Με στοιχεία από το ποίημα να γράψετε μια σύντομη είδηση για ένα ναυάγιο πλοιαρίου με πρόσφυγες στη Μεσόγειο. Στην είδηση, εκτός από το γεγονός, να περιλαμβάνετε και το σχόλιό σας (να αξιοποιήσετε και τις εικόνες που προηγούνται με τον τίτλο Μεσόγειος).
8. Με αφορμή το ποίημα, αλλά και τις ειδήσεις, που κατακλύζουν τα μέσα ενημέρωσης, να γράψετε ένα κείμενο, με μορφή άρθρου, στο οποίο να διατυπώνετε την προσωπική σας άποψη  για τη στάση της Δύσης απέναντι στο προσφυγικό πρόβλημα.
9. Να διαβάσετε ξανά το ποίημα σε συνδυασμό με τα δύο σκίτσα και τη φωτογραφία με τον τίτλο Μεσόγειος.

• Ποια τραγική αντίθεση διακρίνετε στο πρώτο σκίτσο; Πώς αποδίδεται μια ανάλογη αντίθεση στο ποίημα;
• Με αφόρμηση το ποίημα και τη δεύτερη φωτογραφία, να συζητήσετε  τον τρόπο που επιλέγουν να «δραπετεύσουν» από τον τόπο τους οι πρόσφυγες και τις αναπόφευκτες συνέπειες αυτής της επιλογής τους.
• Λαμβάνοντας υπόψη τον τελευταίο στίχο του ποιήματος, να σχολιάσετε τον συμβολισμό του τρίτου σκίτσου.

1. Να γράψετε μια λεζάντα για καθεμιά από τις παραπάνω φωτογραφίες/ σκίτσα στοχεύοντας να αποδώσετε με ακρίβεια το σχόλιο που η κάθε φωτογραφία/ σκίτσο εμπεριέχει. Να επιλέξετε το ύφος που θεωρείτε καταλληλότερο κάθε φορά.
2. Η φωτογραφία του 3χρονου αγοριού (φωτο 1) που κείτονταν νεκρό πλάι στο κύμα στην παραλία της Αλικαρνασσού, συγκλόνισε την παγκόσμια κοινότητα. Αρκετοί σκιτσογράφοι θέλησαν να πουν αντίο στον Αϊλάν Κουρντί, το 3χρονο αγοράκι από τη Συρία, με τον δικό τους τρόπο.
   Να γράψετε ένα κείμενο στο οποίο να παρουσιάσετε και να σχολιάσετε αυτά τα εικαστικά έργα- σκίτσα (φωτο 3 – 13 ).
3. Τα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο, έντυπα και ηλεκτρονικά, έκαναν πλήθος αφιερωμάτων στην περίπτωση του μικρού Αϊλάν, με αφορμή τις φωτογραφίες και τα σκίτσα, όπως και το άρθρο στην «Ημερησία» που παρατίθεται παραπάνω. Να γράψετε και εσείς ένα δικό σας δημοσιογραφικό άρθρο παρουσιάζοντας και σχολιάζοντας το γεγονός του πνιγμού του μικρού Αϊλάν και της κινητοποίησης των καλλιτεχνών (φωτογράφων-σκιτσογράφων).
4. Ποιοι νομίζετε ότι ήταν οι στόχοι για αυτή την κινητοποίηση των καλλιτεχνών; Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη όλα τα μηνύματα που οι καλλιτέχνες θέλησαν να περάσουν μέσα από τα έργα τους (φωτο 3 – 13).
5. Να οργανώσετε μια έκθεση – παρουσίαση των παραπάνω εικαστικών δημιουργιών (φωτογραφιών – σκίτσων) με στόχο την ευαισθητοποίηση της σχολικής κοινότητας πάνω στο θέμα:

• Να γράψετε μια ομιλία με την οποία θα προλογίσετε την έκθεση αυτή.  
• Από τις λεζάντες που έγραψαν οι μαθητές στην 1η άσκηση, να επιλέξετε με ψηφοφορία την πιο εύστοχη για κάθε φωτογραφία – σκίτσο και να τις συμπεριλάβετε στην έκθεση.

6. Ποιο από τα παραπάνω εικαστικά έργα/ σκίτσα (φωτο 3 – 13) σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση; Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας με ένα σύντομο κείμενο μίας παραγράφου περίπου.
7. «Η ιστορία του μικρού αγοριού με την κόκκινη μπλούζα σε «πέντε» λέξεις»: Με αυτό τον τίτλο να αποδώσετε την ιστορία του μικρού Αϊλάν με το δικό σας τρόπο και όσο πιο σύντομα μπορείτε… με μερικές λέξεις ή και σύντομες φράσεις.
8. Σε κάποια από τα παραπάνω εικαστικά έργα/ σκίτσα (φωτο 3 – 13) δεν τηρείται το τραγικό τέλος της ιστορίας του μικρού πρόσφυγα. Αντιμετωπίζουν την ιστορία σαν «ένα κακό όνειρο». Γράψτε ένα κείμενο για «το αγόρι με την κόκκινη μπλούζα» ακολουθώντας, κυρίως, κάποια ή κάποιες από τις εικόνες. Θα ήταν καλό να ανατρέψετε το τέλος, δίνοντας τη δική σας εκδοχή.
9. Να επιλέξετε τη φωτογραφία (ή τις φωτογραφίες) που σας συγκίνησαν περισσότερο και να γράψετε τις σκέψεις που σας δημιούργησαν.
10. Να γράψετε λέξεις – ή και σύντομες φράσεις – που αποδίδουν όσο το δυνατό καλύτερα τις σκέψεις και τα συναισθήματα που σας δημιούργησαν οι φωτογραφίες αυτές.

1. Παρατηρήστε τις τρεις πρώτες φωτογραφίες και συζητήστε μεταξύ σας για την αντίθεση που αποτυπώνει η καθεμιά από αυτές. Στη συνέχεια προσπαθήστε να γράψετε δύο λεζάντες για την καθεμιά, μία αισιόδοξη και μία απαισιόδοξη.
2. Θεωρήστε τις παραπάνω φωτογραφίες ενότητα (άλμπουμ) και δώστε ένα γενικό τίτλο. Να αναζητήσετε άλλες φωτογραφίες με το ίδιο ή παρεμφερές θέμα και να τις εντάξετε στο άλμπουμ. Αν θέλετε, οργανώστε σε υποενότητες το υλικό σας βάζοντας τους κατάλληλους τίτλους. Αναζητήστε εργαλεία (google slides, in SlideShare, κ.τ.λ) που θα σας βοηθήσουν να ανεβάσετε το άλμπουμ σας στο ιστολόγιο της τάξης σας ή στην ιστοσελίδα του σχολείου.
3. Να επιλέξετε τέσσερις τουλάχιστον φωτογραφίες από τις παραπάνω, να τις βάλετε σε μια σειρά και μετά να προσπαθήσετε να γράψετε με βάση αυτές μια ιστορία.
4. Η λεζάντα της τελευταίας φωτογραφίας στο Protagon είναι «Ένας πατέρας, το παιδί του και ο δρόμος για το πουθενά». Χρησιμοποιήστε την ως τίτλο μιας ιστορίας που θα γράψετε με αφόρμηση τη φωτογραφία αυτή.

1. Προσπαθήστε να περιγράψετε το κεντρικό πρόσωπο -σε πρώτο πλάνο- της φωτογραφίας. Ποιες υποθέσεις μπορείτε να κάνετε για τη στάση του σώματος και για την έκφραση του προσώπου;   
2. Η φωτογραφία αποδίδει μια σειρά από αντιθέσεις. Μπορείτε να «δείτε» κάποιες από αυτές; Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα σάς γεννιούνται;
3. Φανταστείτε τα σχόλια των λουομένων, όταν αντιληφθούν την παρουσία του μετανάστη, και γράψτε ένα σύντομο διάλογο. Προσέξτε ότι είναι καλό να πλάσετε με τη φαντασία σας  πρώτα τα πρόσωπα, ώστε να  προσαρμοστεί ο διάλογος που θα γράψετε ανάλογα με τους χαρακτήρες.   

1. Τι «βλέπετε» στη φωτογραφία της Εγκατάστασης; Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα σας προκαλεί;
2. Λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που δίνονται στο παρακάτω απόσπασμα, να δώσετε τη δική σας ερμηνεία για το έργο του Βλάση Κανιάρη, για την επιλογή του δηλαδή να αποδώσει στην κατασκευή του τις φιγούρες των μεταναστών με τον συγκεκριμένο τρόπο (80-100 λέξεις). Να υποθέσετε ότι έχετε δει την Εγκατάσταση και ότι γράφετε τις εντυπώσεις σας σε ένα κείμενο με τη μορφή χρονογραφήματος που θα αναρτήσετε στο facebook.

3. Προσπαθήστε να «ζωντανέψετε» κάποιον από τους μετανάστες. Δώστε του πρόσωπο, γεμίστε τις βαλίτσες του με αντικείμενα, φωτογραφίες κτλ., και αφηγηθείτε τη δική του ιστορία.
4. Χρησιμοποιήστε μια φωτογραφία της Εγκατάστασης ως σκηνικό ή κατασκευάστε, με τις δικές σας δυνατότητες, ένα αυτοσχέδιο σκηνικό που να έχει ως αφετηρία το έργο του Βλάση Κανιάρη. Παρουσιάστε κάποιες από τις αφηγήσεις που γράψατε σε  θεατρικό αναλόγιο.