Γιώργος Αξάς
Μουσικές του κόσμου
Οι παραδοσιακές μουσικές επηρεάζουν τα σύγχρονα μουσικά ιδιώματα, ανακατεύονται με αυτά, γίνονται ethnic και παρουσιάζονται στη Δύση, δίνοντάς της την ευκαιρία να αφουγκραστεί τη φωνή της καρδιάς των λαών του κόσμου …
Το πάντρεμα των σύγχρονων μουσικών ιδιωμάτων με τις παραδοσιακές εθνικές μουσικές δεν είναι πρόσφατη υπόθεση. Οι πολιτιστικές ανταλλαγές ανάμεσα στους λαούς ξεκινούν από τους αρχαίους χρόνους, φθάνοντας στον αιώνα μας με την εκπληκτική διάδοση της πληροφορίας.
Mουσικά ιδιώματα που γεννήθηκαν στις Η.Π.Α. και κυριάρχησαν το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα σε όλο τον κόσμο (η Jazz, τα Blues, το Rock ‘n’ roll) δεν θα είχαν ποτέ υπάρξει χωρίς τη μουσική επιρροή της Αφρικής. Παράλληλα, υπήρξαν κι από τη λατινική Αμερική στιλ που γνώρισαν περιορισμένη επιτυχία μέσα από χορευτικές μόδες, όπως το ταγκό, το τσα-τσα και η ρούμπα. Μουσική όμως που κατ ‘ εξαίρεση περιορίστηκε στις λατινογενείς αστικές μειονότητες κι έτσι ιδιώματα, όπως το calypso από τoΤρινιτάντ (πρεσβευτής o Harry Belafonte) και η bossa nova από τη Βραζιλία παρήκμασαν γρήγορα.
Ένα, μάλλον απρόσμενο, ευρύ άνοιγμα της Δύσης προς τις μουσικές του κόσμου σημειώθηκε το 1965, όταν κυκλοφόρησε το άλμπουμ των Beatles “Rubber Soul” που περιλάμβανε τη σύνθεση του κιθαρίστα George Harrison “Norwegian Wood”, το πρώτο Pop τραγούδι στο οποίο ακούγονταν οι εξωτικοί ήχοι του ινδικού sitar.
Τη δεκαετία του ’70, καθώς το Rock είχε πλέον χάσει την επαναστατική ενέργεια που το χαρακτήριζε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 και την κοινωνικο-πολιτική οργή του τέλους των ’60s, ο Τζαμαϊκανός Bob Marley (1945-1981) με το γκρουπ του, τους Wailers, έγινε διάσημος σ’ όλο τον κόσμο, γεμίζοντας το κενό με τη Reggae πρότασή του: επαναφέρει το αίτημα της κοινωνικής ενότητας, προβάλλοντας πάθος, θρησκευτική πίστη (rastafari) και συγκλονιστική αποφασιστικότητα.
Πλέον αποκαλύφθηκε στους ακροατές ανά τον κόσμο ένα υπέροχο εύρος νέας μουσικής και οι “έθνικ” ήχοι έγιναν της μόδας, με αποκορύφωση την επιτυχία του άλμπουμ Graceland του Paul Simon, που ήταν έντονα επηρεασμένο από το νοτιοαφρικανικό ιδίωμα “mbaqanga”. Σχεδόν μια δεκαετία μετά την εμφάνιση και επικράτηση της Reggae, o Simon (γνωστός για την προτίμησή του στις έθνικ μουσικές από την υιοθέτηση περουβιανής και Reggae μουσικής ήδη από τις μέρες της συνεργασίας του με τον Art Garfunkel), ταξίδεψε στη Νότια Αφρική, όπου εντυπωσιάστηκε από την ερμηνεία του a capella φωνητικού συνόλου Ladysmith Black Mambazo και τη μουσική παράδοση που αυτό εκπροσωπούσε. Ηχογράφησε το 1986 το Graceland, με συμμετοχή των Ladysmith, δημιουργώντας ένα από τα πιο εμπορικά άλμπουμ της δεκαετίας του ’80, με πωλήσεις που ξεπέρασαν τα επτά εκατομμύρια αντίτυπα.
Οι προσπάθειες του Simon ενέπνευσαν κι άλλα μεγάλα ονόματα της Pop, όπως τον Peter Gabriel, τον RyCooder και τον David Byrne, να στηρίξουν τη διεθνή προβολή κάποιων εκλεκτικών καλλιτεχνών της world μουσικής. Οι Gabriel και Byrne στέγασαν τις ανησυχίες τους αυτές, ιδρύοντας τις, αφοσιωμένες στις έθνικ μουσικές, δισκογραφικές εταιρείες Real World και Luaka Bop, ενώ σε καθιέρωση εξειδικευμένων ετικετών προχώρησαν και οι πολυεθνικές.
Έτσι λοιπόν η έθνικ μουσική αποδείχθηκε μια όχι ευκαταφρόνητη βοήθεια για τις εμπορικές σκοπιμότητες της δισκογραφίας, η οποία αγκάλιασε με ιδιαίτερη λατρεία τις στιλιζαρισμένες προσπάθειες “συνάντησης” των δυτικών ιδιωμάτων με τη world music. Από την άλλη δεν έλειψαν και οι εύστοχες και καρποφόρες “συναντήσεις” μουσικών με προέλευση από διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις που κατάφεραν να αποδώσουν μουσική σπάνιας αμεσότητας μέσα από συσχετισμούς αντίθετων πολιτιστικών παραδόσεων. Ορισμένες από τις πρώτες ευρωπαϊκές έθνικ επιτυχίες ηχογραφήθηκαν από τους τραγουδιστές και μουσικούς MoryKante και Salif Keita (αμφότεροι από το Μαλί) και τον Αλγερινό τραγουδιστή του rai, ChebKhaled, ο οποίος εξοικείωσε τη διεθνή μουσική κοινότητα με τους ήχους της αραβικής μουσικής.
Μέσα από την πορεία που προαναφέρθηκε, η σύγχρονη μουσική παρουσιάζεται εμπλουτισμένη με ήχους από κάθε γωνιά της Γης: Καραϊβική, Θιβέτ, Πράσινο Ακρωτήρι, Βραζιλία, Άνδεις, Ινδία, Μαλί, Νιγηρία. Ποτέ άλλοτε τα ταξίδια του ‘’προσωπικού” ηχοσυστήματος δεν έκρυβαν τόσες μουσικές απολαύσεις.
Γιώργος Αξάς, Μουσικές του κόσμου, MusicHeaven
Να επιλέξετε και να ακούσετε στην τάξη σας κομμάτια ελληνικής παραδοσιακής μουσικής από διαφορετικές περιοχές της χώρας. Να συζητήσετε τη σχέση στίχου και μουσικής. Έπειτα να γράψετε με μορφή σύντομης κριτικής τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα σχόλιά σας για το κομμάτι που σας άρεσε περισσότερο, βλ. και 