Ο Νίκος Δήμου στο παρακάτω κείμενο με τίτλο Η μουσική της σιωπής προσεγγίζει ψυχολογικά τον φόβο της σιωπής.
Νίκος Δήμου
Η μουσική της σιωπής
Έχω προσέξει πώς όσο περισσότερο αγαπάει κανείς τη μουσική, τόσο λιγότερο συχνά την ακούει.
Ο άνθρωποι που συνεχώς έχουν μια μουσική να τους συνοδεύει, δεν το κάνουν από πάθος για την τέχνη των ήχων. Μάλλον από το φόβο της σιωπής.
Ο φόβος της σιωπής – μια παραλλαγή του κλασικού hοrrοr νacui (τρόμος του κενού) – είναι σύμπτωμα της εποχής μας. Στο σπίτι που σε καλούν, μια εκνευριστική «μουσική φόντου» (backgrοund music είναι ο όρος) ζαλίζει συνεχώς τ’ αυτιά και το μυαλό. Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς, δεν μπορείς να μιλήσεις, υποχρεώνεσαι να φωνάζεις για ν’ ακουστείς. Φυσικά, δεν ακούς ούτε τη μουσική.
Τι εξυπηρετεί αυτός ο διαρκής βόμβος; Μα την κάλυψη του (ψυχικού) κενού. Γιατί … αν γινόταν ξαφνικά σιωπή; Κι αν μια παύση κρατούσε λίγο περισσότερο; Κι αν μέναμε ξαφνικά παγωμένοι μην έχοντας τι να πούμε;
Ο φόβος του κενού επεκτείνεται και σε άλλες διαστάσεις: είναι ο φόβος του άδειου τοίχου, που πρέπει να γεμίσουμε, του άδειου χώρου, που πρέπει να πήξει σε αντικείμενα. Είναι ο φόβος του άδειου μέλλοντος: τι θα κάνουμε σήμερα, τι αύριο, τι μεθαύριο; Τι θα κάνουμε στις διακοπές; (Άγχος, μήνες πριν, αυτές οι διακοπές).
Κι αν κάποιος απαντήσει ξαφνικά: τίποτα – δεν πρέπει να κάνουμε τίποτα, θα μείνουμε όπου είμαστε, με ένα βιβλίο, με έναν άνθρωπο, με ένα τοπίο – ή και ούτε με αυτά – μόνοι με τον εαυτό μας …θα φέρει πανικό!
Το κενό, σαν τον πίθο των Δαναΐδων, δεν γεμίζει ποτέ. Ή μάλλον – ακόμη χειρότερα – όσο του ρίχνεις πράγματα για να γεμίσει, αυτό μεγαλώνει. Όση μουσική φόντου και να βάλεις, αυτή απλά και μόνο θα υπογραμμίζει, θα καδράρει το κενό και θα το κάνει τελικά αβάσταχτο.
Μαζί με το φόβο του κενού, πάει και ο φόβος της ακινησίας. – Κουνήσου ! Κάνε κάτι, τι κάθεσαι; Αλλά υπάρχει ωραιότερο από το να κάθεσαι – χαλαρός, ήρεμος, άνετος ευτυχής. Όμως όχι: τρέχουμε για να τρέχουμε, κινούμαστε για να δείξουμε πως είμαστε ζωντανοί. Σπαστικά, σπασμωδικά, συμπτωματικά.
Και καλά όταν δουλεύουμε και πράττουμε. Αλλά στις ώρες της σχόλης, τις δικές μας; Θα ‘λεγα μάλιστα πως τότε γινόμαστε ακόμη πιο κινητικοί και σπασμωδικοί – πάλι από το φόβο του κενού.
Το βράδυ πρέπει να κάνουμε κάτι, το Σαββατοκύριακο πρέπει να κάνουμε κάτι, στις διακοπές πρέπει (εκεί πια) να κάνουμε κάτι.
Είναι περίεργο, αλλά μόνο η αποδοχή της σιωπής μπορεί να νικήσει το φόβο της σιωπής. Το ίδιο ισχύει για όλα όσα μας φοβίζουν. Το μικρό παιδί που φοβάται τη νύχτα, σηκώνεται γενναίο και ψαύει το σκοτάδι. Είναι ο μόνος τρόπος.
Μιλήσαμε πριν γι’ αυτούς που αγαπούν τη μουσική. Ξέρω πως την ακούν σε μικρές δόσεις – γιατί η έκσταση δεν μπορεί να είναι συνεχής ούτε επαναλαμβανόμενη. Και πρέπει να είσαι ήρεμος, ακίνητος, έχοντας αποδεχθεί την προτεραιότητα της σιωπής, έτοιμος να ακούσεις την παύση σαν ισότιμη με τον ήχο. Τότε, ίσως μπορεί να επισκεφθείς τους χώρους, όπου μόνο ο ύστερος Σούμπερτ μπορεί να σε πάει.
Είναι εκεί που, επιτέλους, η μουσική καλύπτει τη σιωπή. Με το να την εκφράζει.
Νίκος Δήμου
Η μουσική της σιωπής
Το Βήμα, 1983-1985
Διαβάζοντας το κείμενο του Ν. Δήμου, αναγνώρισα κάπου τον εαυτό μου… Γράψτε ένα κείμενο με τη μορφή εξομολογητικής επιστολής που θα μπορούσατε να το απευθύνετε σε κάποιον φίλο σας.
