Πλοηγηθείτε στην ακόλουθη ιστοσελίδα και αναζητήστε πληροφορίες σχετικά με το Europass:

Νίκος Μπίστης
Προχωρώντας και αναθεωρώντας

Όλα αυτά μας ήταν παντελώς άγνωστα και αδιάφορα εκείνο το απομεσήμερο του Σεπτέμβρη του 1971 που μαζί με την Κατερίνα στριμωχτήκαμε έξω από τον ναό του Σωτήρος για το στερνό αντίο στον Σεφέρη. Η κηδεία είχε αντιδικτατορικό χρώμα, σχεδόν όλοι είχαμε προστρέξει επί τούτου, για να διαδηλώσουμε την αντίθεσή μας στη Χούντα. Η ατμόσφαιρα, ηλεκτρισμένη από την αρχή, φορτιζόταν από τις αλλεπάλληλες αφίξεις προσωπικοτήτων του παλαιού πολιτικού κόσμου. Χλιαρά και αναγκαστικά τους χειροκροτούσαμε, για να υποδηλώσουμε τα αντιδικτατορικά μας αισθήματα. Το προαύλιο της εκκλησίας πήρε φωτιά και ο κόσμος βρήκε τη λαλιά του μόλις εμφανίστηκε το μεγάλο, γεμάτο γαρίφαλα στεφάνι με την υπογραφή «Πολιτικοί κρατούμενοι φυλακών Κορυδαλλού». Η ίδια η κηδεία ήταν μια επίδειξη αντιδικτατορικής ενότητας, προάγγελος της Ελλάδας της συμφιλίωσης και εκατέρωθεν ανοχής που οικοδομήθηκε μετά το 1974. […]

Αν στο φέρετρο του Παλαμά ακουμπούσε όλη η Ελλάδα, όπως είπε ο μεγαλόστομος Σικελιανός, στο φέρετρο του Σεφέρη ακουμπούσε η αγωνιζόμενη Ελλάδα. […] Όλη η δύναμη της Αστυνομίας ήταν εκεί μαζί με το σπουδαστικό και το συνδικαλιστικό της Ασφάλειας. Μόλις το φέρετρο βγήκε από την Εκκλησία, κάποια μισόκλειστα χείλη  άρχισαν να μουρμουρίζουν τραγουδιστά το πασίγνωστο «Περιγιάλι». «Ησυχία», «Σκασμός», «Διαλυθείτε», φώναζαν οι επικεφαλής της Αστυνομίας και οι ασφαλίτες, αλλά το πλήθος τους ξεπέρασε, πήρε στο κατόπι το φέρετρο, το μουρμούρισμα δυνάμωσε, έγινε λέξεις και σε δευτερόλεπτα τραγούδι και κραυγή ελευθερίας.

Διψάσαμε το μεσημέρι μα το νερό γλυφό.
Με τι καρδιά, με τι πνοή, τι πόθους και τι πάθος
πήραμε τη ζωή μας. Λάθος. Κι αλλάξαμε ζωή.

Όσο κι αν ο έρωτας αποτελεί στην απόλυτη μορφή του κατάθεση ελευθερίας, δύσκολα ο νεκρός θα φανταζόταν ότι η ερωτική – σε πρώτη ανάγνωση – και λυρική  του «Άρνηση» θα μετατρεπόταν σε αγωνιστικό παιάνα. Υπάρχουν, όμως, στιγμές που οι λέξεις ξεπερνάνε τον δημιουργό και τις προθέσεις του, αυτονομούνται και εκφράζουν την ταραγμένη εποχή και αυτούς που τις έχουν στα χείλη τους. Κρατώντας με το ένα χέρι την Κατερίνα και με το άλλο ένα νεαρό Λαμπράκη που βρέθηκε δίπλα μου, ανεβαίναμε τραγουδώντας προς το Πρώτο Νεκροταφείο. Από τα ανοικτά παράθυρα των πολυκατοικιών ξεπρόβαλλαν κάμερες που κινηματογραφούσαν την πορεία. Ήταν συνεργεία διεθνών μέσων ενημέρωσης; Ήταν της ασφάλειας; Πιθανόν και τα δύο. Η μέθη και η συγκίνηση της πρώτης οιονεί διαδήλωσης χαράχτηκε στην μνήμη. Ήταν μια περίεργη πορεία με λίγα συνθήματα και πολύ Θεοδωράκη, περισσότερο μια προθέρμανση για τον αγώνα που θα ακολουθούσε. Ο κόσμος ηλικιακά μισός-μισός. Πολλοί είχαν συμμετάσχει στις προδικτατορικές κινητοποιήσεις, αλλά πάρα πολλοί παίρνανε το βάπτισμα του πυρός. Όλο το δίχτυ από παρέες και επαφές που είχε φτιαχτεί με υπομονή την προηγούμενη χρονιά, χωρίς προσυνεννόηση, από εσωτερική παρόρμηση ήταν εκεί. Με όλα αυτά τα νεανικά πρόσωπα διασταυρωνόμουν συνέχεια τα επόμενα τρία χρόνια. Όλοι τραγουδούσαν, λιγότεροι φώναζαν συνθήματα, πιο μαχητικοί οι νεότεροι που είχαν άγνοια κινδύνου, πιο συγκρατημένοι οι μεγαλύτεροι που είχαν δει πολλά τα μάτια τους. Ακριβώς πίσω μου μια παρέα από Λαμπράκηδες έριχνε τα συνθήματα. Στο «Ελευθερία» και «Δημοκρατία» ακολουθούσε μεγάλο κομμάτι των διαδηλωτών.

[…] Τότε με την άκρη του ματιού μου είδα ένα μεσόκοπο γκριζομάλλη,[…] χωρίς ανάσα ξεκίνησε να τραγουδά την «Μαργαρίτα-Μαργαρώ». Ακαριαία ο μουδιασμένος κόσμος βρήκε διέξοδο και για λίγο η πένθιμη πομπή χόρευε και λικνίζονταν στον γνωστό ρυθμό. […]

Νίκος Μπίστης,
Προχωρώντας και αναθεωρώντας

https://www.youtube.com/watch?v=QIN8N1MGh1w
(Η έφηβη και η μικρή αδελφή της από την Αλβανία)

Γκασμέντ Καπλάνι
Έφη Γεωργίου: «Με τη ∆ανία γίναµε φίλοι αλλά δεν ερωτευτήκαµε»

Η Ευθυµία Γεωργίου πιστεύει ότι οι άνθρωποι παντού έχουν τις ίδιες ελπίδες για το µέλλον

Το όνοµά µου είναι Έφη Γεωργίου. Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1980 αλλά οι γονείς µου µετακόµισαν στο Βόλο και έπειτα στον Άγιο Βλάσιο Πηλίου, όπου µεγάλωσα. Οι γονείς µου δεν έχουν καµία σχέση µε το Πήλιο. Η µητέρα µου κατάγεται από χωριό της Καρδίτσας και ο πατέρας µου από χωριό της Θεσπρωτίας. Ο λόγος που εγκαταστάθηκαν στο Πήλιο ήταν η δουλειά τους. Ο πατέρας µου είναι δηµόσιος υπάλληλος και η µητέρα µου νοσοκόµα.

Οι γονείς µου γνωρίστηκαν αργά στη ζωή και έτσι έχουµε µεγάλη διαφορά ηλικίας. […]

Σχολείο πήγα στο τοπικό διθέσιο δηµοτικό του χωριού. Ήµασταν λίγο παραπάνω από 30 παιδιά µε δύο δασκάλους. Με λύπη έµαθα προσφάτως ότι το σχολείο αυτό θα κλείσει. Ύστερα από ένα σύντοµο πέρασµα σε γυµνάσιο διπλανού χωριού, κατέληξα σε λύκειο του Βόλου. Το επίπεδο των µαθητών ήταν πολύ υψηλότερο από εκείνο του χωριού. Για να αντεπεξέλθω στράφηκα στο φροντιστήριο. Στη ∆ανία, όπου ζω σήµερα, δεν υπάρχει καν ως θεσµός το φροντιστήριο. Πέρασα τις Πανελλαδικές – τις οποίες θα τις χαρακτήριζα ως «σπάσιµο νεύρων» – και βρέθηκα να σπουδάζω στη Θεσσαλονίκη, ∆ηµοσιογραφία και ΜΜΕ, περισσότερο από τύχη και λιγότερο από πραγµατική επιλογή. Παρ’ όλο που µου αρέσει να γράφω, η σχολή δεν µε ενέπνευσε ιδιαίτερα. Κατά τα άλλα, στη Θεσσαλονίκη πέρασα ωραία φοιτητικά χρόνια, έκανα γνωριµίες που, κάποιες, κρατούν ως σήµερα.

***

Στα φοιτητικά µου χρόνια ξεκίνησα να δουλεύω εθελοντικά, ή στη «µαύρη», σε µουσεία, καφενεία, ινστιτούτα αισθητικής και εταιρείες παραγωγής ταινιών. Τελείωσα τις σπουδές µου το 2004 και προσπάθησα να βρω δουλειά στο αντικείµενο των σπουδών µου, στη δηµοσιογραφία, αλλά γρήγορα διεπίστωσα ότι οι σχέσεις εργασίας στο χώρο έµοιαζαν µε ζούγκλα. Ακούω συχνά να λένε ότι αυτή τη στιγµή οι νέοι στην Ελλάδα βρίσκονται σε αδιέξοδο. Εγώ και άλλοι φίλοι µου το ζούσαµε το αδιέξοδο από τις αρχές του 2000. Ακόµη και για να βρεις δουλειά στη «µαύρη» σε καφετέρια χρειαζόσουν γνωστό. Τότε είναι που ένιωσα την πρώτη µου µεγάλη απογοήτευση. Οι αιτήσεις µου για µεταπτυχιακά εντός Ελλάδος, τα οποία θεωρούσα ευκαιρία να ασχοληθώ µε κάτι που πραγµατικά µε ενδιέφερε, δεν ευοδώθηκαν. Οπότε δεν µου έµεινε άλλη διέξοδος παρά να στραφώ στο εξωτερικό. ∆εν θέλω να γενικεύω. Μιλώ αυστηρά για τις δικές µου εµπειρίες. Ίσως αν είχα επιµείνει περισσότερο να είχα καταφέρει να βρω κάτι αξιόλογο και στην Ελλάδα…

***

Έψαξα αρκετά για να βρω υποτροφία. Κυρίως στις βόρειες χώρες, επειδή στη φαντασίωσή µου ήταν πιο οργανωµένες. Ύστερα από µήνες κατάφερα να βρω µια υποτροφία στο Πανεπιστήµιο «Ροσκίλντε» της Κοπεγχάγης. Το φθινόπωρο του 2006 βρέθηκα στην πόλη όπου ζω ως σήµερα, για να κάνω µεταπτυχιακό στις Μειονοτικές Σπουδές και στην Επικοινωνία. Το ξεκίνηµα ήταν κουραστικό. Το Πανεπιστήµιο βρισκόταν µακριά από την Κοπεγχάγη και έπρεπε κάθε ηµέρα να παίρνω το τρένο για να πηγαινοέρχοµαι. Στην αρχή δεν µπορούσα να βρω παρέα. Οι παρέες των ∆ανών είναι κάπως κλειστές. Οι ∆ανοί συνήθως βρίσκουν τους φίλους τους από το ∆ηµοτικό και σπανίως κάνουν καινούργιους φίλους, καθώς περνάει ο χρόνος. […]

***

Κατά τα άλλα το περιβάλλον στο Πανεπιστήµιο ήταν άριστο. Παράλληλα µε τις σπουδές άρχισα να εργάζοµαι. Η ∆ανία µού προσέφερε ευκαιρίες εργασίας στον τοµέα της αναπτυξιακής βοήθειας: εργάστηκα σε ιδρύµατα και εταιρείες που διαχειρίζονται αναπτυξιακά προγράµµατα και σε ΜΚΟ. […]

Μου άρεσαν η ουσιαστική ισότητα ανδρών και γυναικών και το κοινωνικό κράτος – που παρ’ όλη τη σοβαρή κρίση που περνάει, προσφέρει τις περισσότερες παροχές στους ντόπιους αλλά και στους «ξένους». Στη ∆ανία έκανα φίλους από µέρη του κόσµου που δεν φανταζόµουν ποτέ. Σήµερα ζω µε τον έλληνα φίλο µου στην Κοπεγχάγη και οι επιρροές στην καθηµερινότητά µας είναι εµφανείς. Ξεκινώντας από την κουζίνα, όπου εκτός των ελληνικών µαγειρεύουµε ινδικά, δανέζικα, αραβικά φαγητά και γλυκά που δοκιµάσαµε σε σπίτια φίλων. Γιορτάζουµε το σουηδικό και φινλανδικό µεσοκαλόκαιρο και τραγουδάµε κάτω από το ντους δανέζικη ποπ. Ταυτόχρονα ξεχνάµε τις ελληνικές ονοµαστικές γιορτές. Μερικές φορές πιάνω τον εαυτό µου να κάνει λάθη στα ελληνικά και αυτό δεν µου αρέσει…

***

[…] ΕΙΠΕ

«Eλπίζω σε µια αλλαγή»

Τελευταία, όταν µε ρωτούν πώς βρίσκω τη ∆ανία, απαντώ ότι µε τη ∆ανία γίναµε φίλοι, αλλά δεν ερωτευθήκαµε ποτέ. Εκτιµώ τα θετικά της χώρας, αλλά αναµένω µε ανυποµονησία το επόµενο ταξίδι. Βλέπω µε ανησυχία την άνοδο της ξενοφοβίας στη ∆ανία. Οι µουσουλµάνοι είναι ο απόλυτος αποδιοποµπαίος τράγος, αλλά τον τελευταίο καιρό στο στόχαστρο έχουν µπει και οι Νοτιοευρωπαίοι, ιδιαίτερα οι Ελληνες. Η κρίση του ευρώ έχει δυναµώσει την Ακροδεξιά και το αντιευρωπαϊκό ρεύµα. Η αναστολή της Συνθήκης Σένγκεν, η επιστροφή των ελέγχων στα σύνορα, ήταν περισσότερο µια συµβολική κίνηση, αλλά δεν είναι τυχαίο ότι ήταν πρόταση του ακροδεξιού κόµµατος που µετέχει στον κυβερνητικό συνασπισµό. […]

Ελπίζω σε µια αλλαγή, αλλά δεν ξέρω αν µπορεί να την προσφέρει το ∆ΝΤ. Από την άλλη, µου αρέσει που η Ελλάδα γίνεται πολύχρωµη. Προσφάτως επισκέφθηκα την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και το διεπίστωσα έντονα. Πιστεύω ότι θα γίνει ακόµη πιο πολύχρωµη και ότι κανένας νόµος δεν µπορεί να σταµατήσει την ανάµειξη των ανθρώπων…

***

Στη στήλη «Grεεκs» οι Ελληνες που ζουν προσωρινά ή μόνιμα σε διάφορες χώρες του κόσμου αφηγούνται τις αληθινές ιστορίες τους και μιλούν για την Ελλάδα του χθες και του σήμερα.

Γκασμέντ Καπλάνι, Το Βήμα, 25/09/2011

Γκασμέντ Καπλάνι
Με λένε Μιχάλη…

«Με λένε Μιχάλη. Γεννήθηκα το 1980 στην Αθήνα, στο «Μητέρα». Οι γονείς μου τότε έμεναν στο Παγκράτι. Μετά τη γέννα μου μετακομίσαμε στα Πατήσια. Οι γονείς μου είναι από τη Νιγηρία. Ο πατέρας μου ήρθε στην Ελλάδα για να σπουδάσει, τη δεκαετία του ΄70. Ύστερα από κάποια χρόνια έφερε και τη μητέρα μου. Από τα παιδικά μου χρόνια δεν θυμάμαι πολλά πράγματα. Στο δημοτικό τα πήγαινα μια χαρά με τα άλλα παιδιά. Μόνο όταν τσακωνόμασταν στο ποδόσφαιρο με στολίζανε με βρισιές του τύπου «αράπης» και τα σχετικά. Ήμουν ο μόνος μαύρος στο σχολείο μου. Θυμάμαι επίσης ένα σκηνικό. Μια μέρα, έπειτα από τσακωμό, κάποια παιδιά με είχαν βάλει στη μέση και με έβριζαν. Τότε ένα παιδί που τον έλεγαν Ηλία όρμησε εναντίον τους για να με υπερασπιστεί. Από τότε γίναμε κολλητοί φίλοι. Τα πρώτα χρόνια στο σπίτι μιλούσαμε νιγηριανά και αγγλικά. Αυτό όμως με εμπόδιζε για τα μαθήματα. Μέχρι που ο δάσκαλος κάλεσε τους γονείς μου και τους είπε ότι έπρεπε να μιλήσουμε ελληνικά στο σπίτι.

Με τα χρόνια επικράτησαν τα ελληνικά στο σπίτι μας. Ελληνικά και hiphop. Από εννέα χρόνων μιλώ μόνο ελληνικά. Μιλώ επίσης άψογα αγγλικά, ενώ τα νιγηριανά τα καταλαβαίνω αλλά δεν τα μιλώ πια. Το πάθος για τη μουσική το «κόλλησα», ίσως, επειδή μεγάλωσα ανάμεσα σε διάφορους γλωσσικούς ήχους. Στο γυμνάσιο παθιάστηκα με τα γκράφιτι, τη hip-hop και τη Dram΄Ν΄ Βase. Είναι χρόνια που περνούν διοργανώνοντας πάρτι και ανταλλάσσοντας κασέτες με τα φιλαράκια. Εκείνη την περίοδο μπήκε έντονα η θρησκεία στη ζωή μου. Μαζί της και η πρώτη υπαρξιακή σύγκρουση. Γιατί η θρησκεία έλεγε «ειρήνη υμίν», ενώ το hip-hop μιλούσε για εξέγερση. Η θρησκεία ήταν ευχή, το hip-hop δράση. Το hip-hop και τα γκράφιτι ήταν για μένα ένα είδος ξεσπάσματος. Τότε, για πρώτη φορά, άρχισα να γράφω στίχους. Έγραφα και για τον ρατσισμό. Ξαφνικά συνειδητοποίησα κάτι που είχα απωθήσει: το χρώμα της επιδερμίδας μου.

Το να είσαι μαύρος. Εγώ είμαι περήφανος που είμαι μαύρος. Το να είσαι μαύρος όμως σημαίνει ότι συναντάς μπροστά σου έναν τοίχο. Σημαίνει ότι πρέπει να ξοδεύεις πολλή ενέργεια για να πείσεις τους γύρω σου ότι δεν είσαι γεννημένος μόνο για να πουλάς CD και να παίξεις μπάσκετ. Ότι μπορείς να γίνεις γιατρός, λογοτέχνης, σχεδιαστής μόδας, οτιδήποτε. Το να είσαι μαύρος σημαίνει ότι ζεις με αυτό το χρώμα, το αναπνέεις, ότι δεν σε αφήνουν ποτέ να νιώσεις αόρατος. Τη μεγαλύτερη έκπληξη την προκαλείς όταν μιλάς ελληνικά χωρίς προφορά. Παθαίνουν πλάκα. Μερικοί κάθονται με το στόμα ανοιχτό και σε κοιτάνε σαν εξωγήινο. Τέλος πάντων… Ένα καλοκαίρι στη Σύρο. Η ανατροπή στη ζωή μου συνέβη ένα καλοκαίρι στη Σύρο.

Μόλις είχα τελειώσει το λύκειο. Ήθελα τότε να μπω στη Σχολή Καλών Τεχνών και άρχισα να κάνω ιδιαίτερα μαθήματα ελευθέρου σχεδίου. Το καλοκαίρι πήγα στη Σύρο για να δουλέψω στο εργαστήριο της δασκάλας μου. Έκανα βόλτα ένα απόγευμα, όταν ξαφνικά μπροστά στα πόδια μου σταμάτησε ένα αστυνομικό τζιπ. Βγήκαν έξω δυο αστυνομικοί και μου ζήτησαν τα χαρτιά. Είχα μαζί μου τη ληξιαρχική πράξη γέννησης. Θεωρούσα ότι ήταν αρκετή, αφού είχα γεννηθεί στην Ελλάδα. Με πήγαν στο Τμήμα. Μου είπαν ότι τα χαρτιά μου είναι ελλιπή. Ένας από τους αστυνομικούς μού είπε ότι θα με απελάσουν. «Πού θα με απελάσετε;» ρώτησα. «Στα σύνορα και να πας από εκεί που ήρθες», μου απάντησε. «Εγώ δεν ήρθα από πουθενά. Έχω γεννηθεί στην Ελλάδα», είπα. Δεν πήρα απάντηση. Απέλαση, σύνορα, όλα αυτά μου φαίνονταν σαν ταινία. Έφυγε η γη κάτω από τα πόδια μου και είχα κατατρομάξει. Έμεινα εκεί τρεις μέρες, στο σκοτάδι, κοιμόμουν χάμω, σε ένα μικροσκοπικό κελί με δυο Πακιστανούς που δεν μιλούσαν ούτε ελληνικά ούτε αγγλικά. Αυτές οι τρεις μέρες ανέτρεψαν τα πάντα μέσα μου. Με τη μεσολάβηση φίλων και δικηγόρων με άφησαν ελεύθερο. Τότε άρχισαν να με βασανίζουν τα ερωτήματα.

Ποιος ήμουν; Τώρα καταλάβαινα γιατί δεν με καλούσαν φαντάρο, όπως συνέβαινε με όλους τους φίλους μου. «Φίλε μου, εσύ είσαι ξένος», έλεγα στον εαυτό μου. Και πάλι δεν ήθελα να το πιστέψω όμως. Σκεφτόμουν ότι οι αστυνομικοί είχαν κάνει λάθος. Ήταν ένας μηχανισμός άμυνας για να μη διαλυθώ. Τα χαρτιά, τα χαρτιά, τα χαρτιά. Όταν εισέβαλε στη ζωή μου η λέξη χαρτιά και αλλοδαπός όλα καθάρισαν πλέον. Ρώτησα τους υπαλλήλους στον δήμο εάν μπορώ να βγάλω ελληνική ταυτότητα επειδή έχω γεννηθεί εδώ. Μου απάντησαν κοφτά: «όχι». Μετά ήρθαν οι ουρές, οι βεβαιώσεις, τα ένσημα, τα γραφεία, οι υπάλληλοι, η ατελείωτη αναμονή. Και όταν βγαίνει η άδεια παραμονής είναι ληγμένη. Ξανά ουρές, βεβαιώσεις, ένσημα, γραφεία, υπάλληλοι, ατελείωτη αναμονή. Με αυτά θα φας όλη τη ζωή σου.

Τα καλύτερα χρόνια σου φεύγουν κυνηγώντας τα χαρτιά. Δεν μπορείς να πας πουθενά. Τα όνειρα για το πανεπιστήμιο τα εγκατέλειψα γιατί κυνηγούσα τα χαρτιά. Με κάλεσαν το 2002 στη Γαλλία για να εκπροσωπήσω την Ελλάδα σε ένα φεστιβάλ θεάτρου δρόμου. Δεν πήγα γιατί δεν είχα χαρτιά. Ήθελα να ανοίξω μια δική μου δουλειά, δεν μπόρεσα γιατί δεν είχα χαρτιά. Τα ελληνικά είναι η γλώσσα σου… Νιώθεις σιγά σιγά να ανοίγει ένα χαντάκι ανάμεσα σε σένα και στους φίλους σου. Εκείνοι προχωράνε, κυκλοφορούν ελεύθεροι. Αυτό που για σένα αποτελεί ζήτημα ζωής και θανάτου, γι΄ αυτούς είναι ένα τίποτα. Επειδή δεν έχεις κανονικά χαρτιά δεν μπορείς να κάνεις σχέδια για το μέλλον. Σκέψου τι κατάπτωση. Να είσαι είκοσι χρόνων και να μη μπορείς να κάνεις σχέδια για το μέλλον. Φθείρεσαι ανεπαίσθητα, γίνεσαι μικρός, κλείνεσαι στον εαυτό σου. Πρέπει να προσέχεις πολύ για να μη γίνεις ανθρωπάκι.

Για να μη δεις όλους τους γύρω σου ως εν δυνάμει εχθρούς. Ύστερα έρχονται άλλες ερωτήσεις. Τι είσαι; Γεννήθηκες εδώ, τραγουδάς τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας, στο σχολείο είπες ποιήματα για την 25η Μαρτίου. Και όμως σε θεωρούν αλλοδαπό. Στη Νιγηρία εσύ δεν έχεις πάει ποτέ. Τα ελληνικά είναι η γλώσσα σου. Τι είσαι λοιπόν; Πρέπει να είσαι τρεις φορές τρελός για να μην τρελαθείς. Πρέπει να παλέψεις με νύχια και με δόντια για να μην αφήσεις την πραγματικότητα να σε ξεκάνει. Τι κάνω αυτή τη στιγμή; Ασχολούμαι πολύ με τη μουσική και με το θέατρο του δρόμου. Τώρα δουλεύω στον «Κοσμοπολιτισμό», ένα πολιτιστικό κέντρο που διοργανώνει και πολλά ενδιαφέροντα event με μετανάστες καλλιτέχνες. Τα χαρτιά; Τα περιμένω ακόμα, εδώ και δυο χρόνια. Το μέλλον; Το μέλλον, φίλε μου, είναι τα όνειρά μου. Αυτά είναι η ασπίδα και η ελευθερία μου…»

Γκασμέντ Καπλάνι, περιοδικό Εντευκτήριο

Να θυμηθείτε τι λέει για το θέμα αυτό και ένας άλλος μετανάστης:

Γιατί πλέον η μοίρα των μεταναστών είναι άρρηκτα δεμένη με εκείνη της ελληνικής κοινωνίας. Είναι μέρος αυτής της κοινωνίας πλέον οι μετανάστες. Αντί να σκεφτούμε το μέλλον, εμείς δεν έχουμε λύσει ακόμα το πρόβλημα των «χαρτιών». Πολλές φορές, ακόμα και άνθρωποι πολύ κοντινοί σε μένα δυσκολεύονται να καταλάβουν τι σημαίνει ο όρος «χαρτιά» για έναν μετανάστη. Σημαίνει τα πάντα. Ειλικρινά σας λέω, κάθε φορά που έρχεται η χρονική στιγμή που πρέπει να ανανεώσω την άδεια παραμονής μου, με πιάνει κάτι σαν νεύρωση. Είμαι ο μόνος δημοσιογράφος που ζητάω από την εργασία μου έναν απίστευτο όγκο χαρτιών. Τόσο που μια μέρα η γραμματέας απόρησε και με ρώτησε με το δίκαιο της: «Γκάζι, πού τα πας όλα αυτά τα χαρτιά;». Όταν το περνώ εγώ αυτό, σκέψου τι περνάν όλοι οι άλλοι… Το πρόβλημα της άδειας παραμονής είναι ένα θέμα κοινωνικό και πολιτισμού επίσης.

ΓΚ. Καπλάνι, Περιοδικό Ζενίθ

Ανέκδοτο

Ένας άντρας και η γυναίκα του τσακώθηκαν και δεν μιλάνε ο ένας στον άλλον.

Ξαφνικά, ο άντρας συνειδητοποιεί πως την επόμενη μέρα θα χρειαζόταν να τον ξυπνήσει η γυναίκα του στις 5:00 το πρωί για μία πτήση για σοβαρό επαγγελματικό ραντεβού. Επειδή δεν θέλει να είναι ο πρώτος που θα σπάσει την σιωπή,  της γράφει ένα σημείωμα:

– Σε παρακαλώ, ξύπνησέ με στις 5:00 το πρωί.

Το αφήνει κάπου που ξέρει πως εκείνη θα το δει. Το επόμενο πρωί, ανακαλύπτει πως η ώρα είναι 9:00 και έχει χάσει την πτήση του. Εξαγριωμένος, ετοιμάζεται να πάει να δει γιατί δεν τον ξύπνησε η γυναίκα του, όταν ανακαλύπτει ένα κομμάτι χαρτί δίπλα στο κομοδίνο, που έγραφε:

– Είναι 5:00!!! Ξύπνα!!!

Η κλεμμένη φωνή

Μια φορά κι έναν καιρό, σ’ ένα μικρό χωριό, σε κάποιο μακρινό βασίλειο, ζούσε ένας τραγουδοποιός. Έφτιαχνε τραγούδια και τα τραγουδούσε. Τα λόγια και οι μελωδίες τους ήταν μοναδικά.  Εκείνο, όμως, που δεν είχε όμοιό του ήταν η φωνή του. Ήταν μαγευτική. Όταν τραγουδούσε, κελαηδούσαν μαζί του τα πουλιά, άνθιζαν τα λουλούδια, οι άνθρωποι  σηκώνονταν και χόρευαν. Η φήμη του έφτανε ως τα πέρατα του βασιλείου.

Ώσπου μια μέρα, μια  μάγισσα του έκλεψε τη φωνή. Και ξέρετε γιατί; Επειδή τον ζήλευε. Ήταν τόσο ζηλιάρα, που δεν ήθελε κανείς στον κόσμο να έχει καλύτερη φωνή από τη δική της. Από τότε κλείστηκε στο φτωχικό του. Τα πουλιά δεν κελαηδούσαν πια. Tα λουλούδια μαραίνονταν. Oι κάτοικοι του χωριού έπαψαν να χορεύουν και να γλεντάνε.

Ένα πρωί έφτασαν στο χωριό απεσταλμένοι του βασιλιά και ζήτησαν να δουν τον τραγουδοποιό. Τον  βρήκαν κλεισμένο να κλαίει με μαύρο δάκρυ. Του είπαν πως ο βασιλιάς είχε δώσει εντολή να παρουσιαστεί μπροστά του στο παλάτι. Θέλοντας και μη τους ακολούθησε.

Δρόμο παίρνουν, δρόμο αφήνουν, έφτασαν στο παλάτι. Μόλις τον αντίκρισε ο βασιλιάς: «Καλωσόρισες!», του λέει. «Από δω οι κόρες μου!» Στα δεξιά του στεκόταν η μια βασιλοπούλα, η μεγαλύτερη: ψηλή, με καστανά μαλλιά και πράσινα μάτια. Στα αριστερά του, η μικρότερη: κοντή, με ξανθά μαλλιά και καταγάλανα μάτια.  «Αν τραγουδήσεις στο γάμο της μεγάλης κόρης», συνέχισε ο βασιλιάς, «θα σε κάνω βασιλικό μουσικό.»  Λέξη δεν μπορούσε να βγάλει, όμως, ο τραγουδοποιός, αφού δεν είχε πια φωνή. «Θα σου δείξω εγώ, που αρνείσαι να τραγουδήσεις στο γάμο της κόρης μου, φαντασμένε! Πάρτε τον από δω! Κλείστε τον στο μπουντρούμι!», διέταξε ο βασιλιάς. «Σου δίνω τρεις μέρες διορία να το ξανασκεφτείς. Αν δεν τραγουδήσεις στο γάμο της κόρης μου, εκεί μέσα θα σαπίσεις!» Στη στιγμή πετάχτηκαν οι φρουροί,  τον πήραν και τον κατέβασαν στο σκοτεινό μπουντρούμι.

Εν τω μεταξύ, η μάγισσα στη σπηλιά της καθόταν στην κουνιστή της πολυθρόνα δίπλα στη φωτιά, χάιδευε τη γάτα της και κοίταζε στο ράφι το βαζάκι, που μέσα είχε κλείσει τη φωνή του τραγουδοποιού. Κάποια στιγμή που αποκοιμήθηκε, η γάτα ξέφυγε με ένα σάλτο από την αγκαλιά της και πήδηξε πάνω στο ράφι. Ένα-ένα άρχισαν να πέφτουν και να σπάνε τα βαζάκια. Ανάμεσά τους και κείνο με τη φωνή του τραγουδοποιού. Η φωνή ξέφυγε κι άρχισε να αιωρείται.  Βγήκε από το σπίτι της  μάγισσας, πέρασε κάμπους και βουνά. Τέλος, μπήκε στο σώμα ενός κλέφτη, που ονειρευόταν να βρει τρόπο να κλέψει το παλάτι. Όταν κατάλαβε εκείνος πως απόκτησε τη φωνή του ξακουστού τραγουδοποιού, σκέφτηκε πως ήρθε η ώρα να πετύχει το σκοπό του.

Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει ο κλέφτης φτάνει στο παλάτι. Εμφανίζεται μπροστά στο βασιλιά και του λέει πως είναι ο τραγουδοποιός. Παραξενεύτηκε ο βασιλιάς. Του ζήτησε να τραγουδήσει. Η φωνή του ήταν πράγματι μαγευτική. Ο βασιλιάς έστειλε να του φέρουν από το μπουντρούμι τον τραγουδοποιό, για να καταλάβει τι συμβαίνει. Τους πέρασε από δοκιμασίες.  Πρώτα τους έβαλε να τραγουδήσουν. Ο πραγματικός τραγουδοποιός δεν μπόρεσε, αφού τη φωνή του την είχε κλέψει η μάγισσα. Μετά τους έβαλε να συνθέσουν ένα τραγούδι.  Εκεί τα κατάφερε και με το παραπάνω, ενώ ο κλέφτης  δεν μπόρεσε. Τους ζήτησε να γράψουν στίχους. Πάλι δεν τα κατάφερε ο κλέφτης. Έτσι φάνηκε πως ήταν απατεώνας. Πήγε να το βάλει στα πόδια να γλιτώσει την τιμωρία, αλλά δεν πρόλαβε. Μπροστά του εμφανίστηκε η μάγισσα που κυνηγούσε τη φωνή του τραγουδοποιού.  Του έβγαλε τη φωνή από μέσα του, αλλά, προτού προλάβει να την ξανακλείσει στο βαζάκι, εκείνη της ξέφυγε και χώθηκε στην κουφάλα ενός δέντρου. Έμεινε εκεί για πάντα. Από  τότε το τραγούδι των πουλιών που κάθονται να ξεκουραστούν σε κείνο το δέντρο ξεχωρίζει, γιατί παίρνει τη μαγεία της κρυμμένης φωνής του τραγουδοποιού.

Έτσι, ο τραγουδοποιός την έχασε για πάντα τη φωνή του. Ο βασιλιάς, όμως, που κατάλαβε τι είχε συμβεί, κράτησε την υπόσχεσή του και τον έκανε βασιλικό μουσικό.  Το ταλέντο, άλλωστε, να συνθέτει πανέμορφα τραγούδια, δεν το είχε χάσει. Μετανιωμένος ο βασιλιάς, που τον είχε φυλακίσει άδικα, του έδωσε και για γυναίκα τη μικρή του κόρη.  Και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Κι εσείς να ξέρετε: αν κάποτε ακούσετε κάποιο πουλί να κελαηδά μαγευτικά, να είστε σίγουροι πως κάθισε να ξαποστάσει στο δέντρο που βρίσκεται κρυμμένη για πάντα η φωνή του τραγουδοποιού.

Ειρήνη Βασιλοπούλου,
μαθήτρια Α΄τάξης του Καλλιτεχνικού Γυμνασίου Αμπελοκήπων,
περιλαμβάνεται στο  «…κι εμείς καλύτερα: 33 «Καλλιτεχνικά» παραμύθια»  και  στο http://www.gymkallampel.gr/flips/kiemeiskalytera/index.html

Μενέλαος Λουντέμης
Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα
(απόσπασμα 1)

Ώσπου να κλείσει κείνη η χρονιά, είχε καταπιεί κι άλλα καμιά δεκαριά βιβλία. Τότε πήρε να γίνεται λόγος για κείνο το παραπαίδι, σ’ όλα τα σπίτια. Το ‘μαθε κι ο δάσκαλος, και μια μέρα του παράγγειλε να πάει να τον δει. Βάζει, λοιπόν, ένα παστρικό πουκάμισο και πάει.
-Α, έλα δω… του κάνει ο δάσκαλος. Εσύ είσαι που λες τα παραμύθια;
-Δε φταίω γω… έκανε το παιδί.
-Και ποιος σου είπε ότι φταις; Καλά καμωμένα είν’  αυτά πού κάνεις. Μα γιατί δεν έρχεσαι να σε γράψουμε να μάθεις και γράμματα του σκολειού; Έ; Δεν τ’ αγαπάς;
Γράμματα του σκολειού! Αν τ’ αγαπούσε! Μα υπήρχαν πιο γλυκά γράμματα! Πώς όμως να τα μάθει; Αυτός μάθαινε γράμματα του ποδαριού, γράμματα τής τρεχάλας, μιαν αράδα εδώ και μιαν εκεί. Μαζί με τα δαμάλια. Να βοσκάν εκείνα γρασίδι κι αυτός βιβλίο. Αν τ’ αγαπούσε λέει! Τι λόγια είν’ αυτά που λες, κυρ δάσκαλε! Μα πόσα κομμάτια θα γίνει ένα τόσο δα ανθρωπάκι; Βλέπεις, τα σκολειά σ’ αυτόν τον κόσμο είναι όλα σκολειά της μέρας. Ανοίγουνε τις πόρτες τους μαζί με τα μαντριά. Πού να πάει; Εδώ ή εκεί;
Πάει λοιπόν με το κοπάδι. Και παίρνει λίγο χρήμα, που είναι πηχτός ιδρός. Το μαζεύει λίγο λίγο, όπως το μερμηγκάκι το σπόρο. Έχει κάτι σχέδια… Σκοπεύει, σα θα μαζέψει κάμποσα, να πάει στο δάσκαλο και να του πει: «Να, πάρε, και δος μου γράμματα, γράμματα καλά όμως, του σκολειού…». Έχει την ελπίδα ότι έτσι δε θα τον διώξουν. Έχει ακουστά για τους δασκάλους ότι είναι καταδεχτικοί άνθρωποι και δε θα τον αποπάρουνε.
Και, τώρα, να, ο δάσκαλος ήρθε μοναχός του. Η καλή του τύχη τον έφερε μπροστά του. Και τι;… Δάσκαλος αληθινός, με γυαλιά! Και τον καλάει και στο σπίτι του. Ώρα ήταν λοιπόν. Πιάνει κι αυτός το σακάκι του και το κουνάει.
Τ’ είν’ αυτό; Ρωτά ο δάσκαλος.
-Χρήματα.
-Πού τα ‘βρες;
-Τα κέρδισα.
-Και γιατί τα κουνάς;
-Είναι για γράμματα. Μα δεν είναι πολλά. Άμα τα κάνω μπόλικα, θα τα φέρω εδώ να μου μάθεις. Μπορεί να γίνει αυτό, κυρ δάσκαλε;
-Αν μπορεί;…
Ο δάσκαλος έβαλε τη γροθιά του στο μάτι για να διώξει ένα σκουπίδι. Ύστερα κοίταξε το παιδί βαθιά στα μάτια.
-Λοιπόν… πήγε να του πει.
Η φωνή του ήταν κάπως αλλιώτικη, έτσι λιγάκι σα βραχνή.
-Άσ’ τα… Άσ’ τα εκεί, είπε, και πήγαινε… Αύριο, που θα παχνίσεις τα δαμάλια σου, έλα… του λέει.
-Να πάρω πλακοκόντυλο, δάσκαλε; Να πάρω χαρτιά, μολύβια;
-Όχι, όχι, καλό μου παιδί… πώς είναι τ’ όνομά σου;
-Μέλιος.
-Όχι, Μέλιο.
Και πάλι ήταν αλλαγμένη ή φωνή του, πιο πολύ αλλαγμένη και πιο βραχνή. Το παιδί στάθηκε λίγο. Ύστερα άδειασε την τσέπη του στο τραπέζι κι έφυγε. Ο δάσκαλος ούτε γύρισε να το δει. Αφανίστηκε να κοιτά έξω απ’ το παράθυρο, σα να ξεφύτρωσε ξαφνικά εκεί έξω κάνας καινούριος κόσμος και πάσκιζε να τον μάθει.
Απ’ τ’ άλλο βράδυ άρχισε να πηγαίνει. Σα συγύριζε τα βόδια και τα πότιζε και τα πάχνιζε, έχυνε στο κεφάλι του ένα μαστραπά νερό, σφουγγιζότανε, έχωνε στον κόρφο του τα χαρτιά του, και κλεφτά  κλεφτά τρύπωνε στο σπίτι του δάσκαλου. Τα ‘χανε συμφωνήσει οι δυο τους, να μη μαθευτεί το μυστικό τους πουθενά.

 Μενέλαος Λουντέμης
«Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα»
(απόσπασμα 2)

Σαν ξαναγύρισε σε λίγες μέρες στο σκολειό τρομάξαν όλοι να τον γνωρίσουν. Αυτό διευκόλυνε τούς ψηλομύτηδες της τάξης του που δε θέλαν έτσι κι’ αλλιώς να τον «γνωρίσουνε».
Ο κύριος Σκαμβουράς, μόλις τον ανακάλυψε’ ανάμεσα απ’ τα κεφάλια των παιδιών, στύλωσε απάνω του τα μελιά του μάτια και ξεχάστηκε έτσι να τον κοιτά με απέραντη στοργή και πόνο.

-Περαστικά σου, Καδρά… του λέει, πώς είσαι, παιδί μου;

Λίγο αίμα ξεκίνησε ν’ ανηφορίζει κατά τα φρυγμένα μάγουλα του παιδιού, μα δεν πρόφτασε. Κάτι… «χι χι χι…» άρχισαν να σέρνονται σα φιδάκια από θρανίο σε θρανίο.
Ο Σκαμβουράς έκανε πως δεν το πρόσεξε.

-Ανησυχήσαμε… είπε στο παιδί. Και δεν ξέραμε πού μένεις, για να στείλουμε να ρωτήσουμε.
-Ευχαριστώ, κύριε καθηγητά… ψιθύρισε ο Μέλιος. Σας ευχαριστώ πολύ.
-Είσαι καλά τώρα, παιδί μου…;
-Καλύτερα, κύριε καθηγητά… Ευχαριστώ.
Ο καθηγητής χτύπησε το μολύβι στην έδρα κι άρχισε να ξεφυλλίζει τον κατάλογο. Ξάφνου όμως σταμάτησε για να τους αναγγείλει ότι από τη Δευτέρα αρχίζουν τα γραπτά.
-Είμαι υποχρεωμένος να σας ειδοποιήσω ότι oι συμπληρώσαντες σύνολον απουσιών πέραν του νομίμου ορίου μένουν στάσιμοι ανεξαρτήτως της επιδόσεως των στα μαθήματα.
Στάθηκε λίγο και συνέχισε ταραγμένος.
-Δυστυχώς… ομολογώ ότι το μέτρον είναι σκληρό και άδικο. Ή εγκύκλιος όμως δεν αφήνει καμιά παρερμηνεία. Καδρά… Θα δούμε παιδί μου τί μπορεί να γίνει για την περίπτωσή σου. Η εγκύκλιος, ευτυχώς, έχει προβλέψει. Τα πρώτα θρανία σηκώθηκαν ξαφνικά στο πόδι.
-Όχι χατιράκια, κύριε!
-Όλα για τον κουλουρτζή!
-Θα παραπονεθούμε!
-Είμαστε όλοι ίσοι!
-Όχι διακρίσεις!
Ό Σκαμβουράς σηκώθηκε στην έδρα του ορθός και πήρε — για πρώτη φορά — απειλητική στάση.
-Αρκετά! φώναξε. Καθίστε αμέσως κάτω!
Κείνοι, αντί γι’ απάντηση, άρχισαν να χτυπούν φρενιασμένα τα πόδια τους . Άνοιξε η πόρτα. Ο γυμνασιάρχης ανάστατος βρέθηκε μέσα.
-Τί συναγωγή είναι αυτή!…; ξεφώνισε.
-Κύριε γυμνασιάρχα… Εδώ μέσα γίνονται χατίρια! φωνάξανε δυο τρεις.
-Μας αδικούνε!
-Διαμαρτυρόμαστε!
Ο γυμνασιάρχης χτυπούσε την απαλάμη του στην έδρα με όλη του τη δύναμη.
-Σιωπή!…
“Ύστερα στράφηκε στον καθηγητή:
-Τί σημαίνει αυτό; Πώς μετεβλήθη η τάξις εις θηριοτροφείον, κύριε Σκαμβουρά;
-Κύριε γυμνασιάρχα, απάντησε κομπιάζοντας ο  καθηγητάκος είχα την απροσδόκητη έκπληξη να ευρεθώ προ μιας ομαδικής εκδηλώσεως εχθρότητος.
-Αυτό δα φαίνεται μόνο του, κύριε καθηγητά, αλλά εκ τίνος λόγου;
-Ανέπτυσσα την νέαν  εγκύκλιον περί απουσιών… Και εξήγησα το μέτρον, σημειώσας ότι εις την περίπτωσιν ασθενείας— και υπάρχει μία τοιαύτη περίπτωσις εις την τάξιν — θα ελαμβάνετο ειδική μέριμνα.
Ο γυμνασιάρχης έμεινε λίγο σκεφτικός.
-Ποία είναι αύτη η περίπτωσις; ρώτησε με πεσμένη φωνή.
-Ο Καδράς… Σήκω επάνω, Καδρά.  Ορίστε. Η περίπτωσις είναι καταφανής.
-Μμμ… μούγκρισε ό γυμνασιάρχης, βλέποντας για ποιον πρόκειται. Και… έφερε σημείωμα των κηδεμόνων του;
-Όχι, κύριε γυμνασιάρχα.
-Όχι!… ξανανέβασε πάλι τη φωνή του ο γυμνασιάρχης. Και δίδετε πίστιν εις τάς προσωπικάς διαβεβαιώσεις ενός χαμινίου;
Ο κύριος Σκαμβουράς ξαναβρήκε για μια στιγμή την αταραξία του.
-Δεν εζήτησα και δεν έλαβα κανενός είδους διαβεβαίωσιν, κύριε γυμνασιάρχα. Η περίπτωσις είναι ανάγλυφος. Ομιλεί αφ’ εαυτής.
-Πάντως… τον διακόπτει με δυσαρέσκεια ό γυμνασιάρχης, οι τύποι απαιτούν σημείωμα των κηδεμόνων…
-Ο Καδράς, κύριε γυμνασιάρχα… λέει με τρεμουλιαστή φωνή, ο Καδράς στερείται κηδεμόνων…
-Πώς; Είναι αλήτης;
Σούσουρο σηκώθηκε απ’ τα θρανία. Ο Μέλιος μέσα σ’ ένα λεπτό μεγάλωσε κατά δέκα χρόνια. Προχώρησε με σφιγμένα δόντια κατά την έδρα. Ήταν βουρκωμένος, μα κάτι τον πύρωνε και τον γιγάντωνε. Προχώρησε αποφασιστικά και στάθηκε μπροστά στο γυμνασιάρχη, πρόσωπο με πρόσωπο.
-Κι άλλοτε, κύριε γυμνασιάρχα, μου κλείσατε το δρόμο και λυπάμαι που δε μ’ αφήνετε να το ξεχάσω. Ξέρω ότι μισείτε τη φτώχεια. Ότι περιφρονείτε την κακοτυχιά των άλλων, ότι αποστρέφεστε την ορφάνια. Ξέρω ότι τα γράμματα τα πουλάτε μόνο σε κείνους, που τα πληρώνουν ακριβά. Μα — σας ρωτώ — ξέρετε κανέναν, που να τα ‘χει πληρώσει ακριβότερα από μένα; Ορίστε τα «βιβλία» μου, κύριε γυμνασιάρχα. Τα καταθέτω στην έδρα. Είναι όλα κι όλα αυτό το τετράδιο. Σας το αφιερώνω. Για να σάς θυμίζει ένα άρρωστο, άστεγο και καταδιωγμένο παιδί, και την απάνθρωπη στάση που του δείξατε. Χαίρετε!

Γιώργος Θεοτοκάς
Λεωνής, απόσπασμα

17 Μαΐου
Ειδήσεις από τη Μικρασία. Κάρτα του Στασινού από την Προύσα. Γράμμα του Παύλου από την Κιουτάχεια. Δεν κατόρθωσαν ακόμα να συναντηθούν.

Ο Παύλος γράφει:
«Χτες τη νύχτα ήθελα να είμαι μόνος, προχώρησα στα χωράφια και στάθηκα μακριά από τους άλλους και κοίταζα τα άστρα. Ξεχάστηκα έτσι αρκετή ώρα και δε θυμούμαι πια πολύ καλά τί συλλογιζόμουν, νομίζω αναπόλησα διάφορα περιστατικά της ζωής μου, καθώς κι όλους εσάς, κι η καρδιά μου ήτανε βαριά χωρίς να ξέρω γιατί. Στο τέλος συλλογίστηκα: Τώρα ποιος είμαι εγώ και τί γυρεύω εδώ; Αυτό το ερώτημα με στενοχώρησε ακόμα πιο πολύ, γιατί δεν ήξερα τί να απαντήσω στον εαυτό μου. Μα ύστερα έβαλα στο νου μου την Ελλάδα και μου φάνηκε σαν μια γυναίκα λυπημένη και περήφανη, με ευγενικό πρόσωπο και με λαβωμένα πόδια και με πολύτιμα ντυσίματα ξεσκισμένα, κι έλεγα τότε μέσα μου: Ό,τι κι αν είναι, αυτή είναι η Πατρίδα μου και μ’ έστειλε εδώ, μέσα σ’ αυτούς τους άγριους κάμπους, με το θάνατο που παραμονεύει παντού ολόγυρα, επειδή έχει  την ανάγκη μου. Αυτά συλλογίστηκα και γύρισα ανάμεσα στους άλλους ξεκουρασμένος…»

29 Μαΐου
Στην αρχή ήταν ο Πόλεμος,
Ή μπορεί να πει κανείς: Στην αρχή ήταν η Ελλάδα με τα λαβωμένα πόδια.
Ή ακόμα: Στην αρχή ήταν η Ιστορία, το μεγάλο ατίθασο κύμα, μια απάνω και μια κάτω.
Και εγώ μέσα στην Ιστορία, στην κορυφή του κύματος ή στην άκρη του χάσματος που ανοίγει έξαφνα και ρουφά τα πάντα.
Ίλιγγος! Η μοίρα μου. Η μοίρα μας.

Γιώργος Θεοτοκάς
Λεωνής

Γιώργος Θεοτοκάς
Αργώ, απόσπασμα 1

Οι Αργοναύτες επάνω στο πλοίο Αργώ, 420 – 390 π.Χ.

Το σωματείο αυτό λεγότανε, συμβολικά, ρομαντικά, ίσως κάπως παιδικά, Αργώ. Το έμβλημα του ήταν ένα καραβάκι με κουπιά. Ο σκοπός του; Κανείς δεν ήξερε το σκοπό, μα φαντάζεται ο καθένας πως ο σκοπός της Αργώς είναι κάπου πολύ μακριά, στο τέρμα ενός μεγάλου ταξιδιού. Κι’ ίσως-ίσως, εκείνο πού τραβούσε τα μέλη του σωματείου, να ήταν κυρίως, αυτό τούτο το ταξίδι, ανεξάρτητα από κάθε σκοπό.

Η Αργώ ιδρύθηκε μες στη μεγάλη άψη των πολέμων, από μερικούς νέους που δε χώνευαν καθόλου τους καθηγητές τους κι’ ήθελαν να αλλάξουν πολλά πράματα στο Πανεπιστήμιο και παραέξω. Στην αρχή ήταν ένας όμιλος από φοιτητές ανικανοποίητους και δυσαρεστημένους, που γύρευαν μεταρρυθμίσεις, γλωσσικές, εκπαιδευτικές, πολιτικές, ακόμα και κοινωνικές. Γρήγορα μαζεύτηκαν ίσαμε εκατό και βάλθηκαν να κάνουν διαλέξεις αναμεταξύ τους, να συζητούν με πολλή θέρμη όλες τις τρέχουσες θεωρίες, να τυπώνουν, αραιά και που, λαθραία περιοδικά και φυλλάδες, με συγκεχυμένες ριζοσπαστικές κατευθύνσεις. Σαν ιδρύθηκε η Αργώ, οι άλλοι φοιτητές ονόμασαν κοροϊδευτικά τα μέλη της Αργοναύτες κι’ ο τίτλος έπιασε και συνηθίστηκε.

Με τον καιρό αυτό το σωματείο έγινε το κέντρο των πνευματικών ανησυχιών της φοιτητικής νιότης και, εξ αιτίας αυτής της φύσης του, δεν είχε βέβαια καμιάν ιδεολογική συνοχή. Υπήρχαν περίπου τόσες ιδεολογίες όσα και μέλη, αν μπορούν να ονομαστούν ιδεολογίες οι ακαθόριστες τάσεις αυτών των παιδιών .

Στις Γενικές Συνελεύσεις σχηματιζόντανε, για λόγους καθαρά εκλογικούς, μερικοί όμιλοι ή κόμματα, που διαλυόντανε ευθύς αμέσως, εξόν από τον όμιλο των κομμουνιστών που διατηρούσε πάντα κάποιαν εξωτερική ενότητα, μολονότι κι’ αυτός ήταν υποδιαιρεμένος σε λογιώ-λογιώ σχολές. Όλα τα λοιπά πολιτικά και κοινωνικά προγράμματα είχαν τους αντιπροσώπους τους μες στην Αργώ: βασιλικοί, εθνικιστές, φιλελεύθεροι, δημοκρατικοί, αγροτικοί, σοσιαλδημοκρατικοί κλπ. Άλλά μ’ αυτά τα πολιτικοκοινωνικά ρεύματα διασταυρωνόντανε ειδών-ειδών διανοητικές και αντιδιανοητικές τάσεις, πού αύξαναν εκεί-μέσα τη σύγχυση των ιδεών. Υπήρχαν Αργοναύτες νεοκαντιανοί, εγελιανοί, μπερξονιστές, νιτσεϊστές, φροϋδιανοί, φανατικοί επιστημονιστές, υλιστές και ντετερμινιστές, κι’ άλλοι που κήρυτταν με θόρυβο τη χρεοκοπία της επιστήμης, και πολλοί πού δεν ήθελαν να ακούσουν τίποτα από όλα αυτά και γύρευαν ιδέες πιο πρωτότυπες. Δεν έλειπαν φυσικά κι’ οι λογοτεχνικές σχολές, αφού πρόκειται για Έλληνες. Συναντούσες εκεί μέσα οπαδούς της δημοτικής παράδοσης, του ρεαλισμού, της προλεταριακής τέχνης, φίλους του Ντοστογέφσκυ, του Σολωμού, του Παλαμά, του Καβάφη, του Βαλερύ, του A. Gide, του Bernard Shaw, του Πιραντέλο, του Ρίλκε, συμβολιστές, νεορομαντικούς, νεοκλασικούς, αρχαιολάτρες, φουτουριστές, και πολλά άλλα πράματα που δεν μπορεί κανείς να τα θυμάται. O Ψυχάρης είχε φανατικούς φίλους και αδιάλλακτους εχθρούς. Αρκετοί Αργοναύτες θαύμαζαν τον Βενιζέλο κι’ άλλοι καταδικάζανε το δυτικό πολιτισμό και περίμεναν τη σωτηρία του κόσμου από την Ασία. Κι’ άλλοι πάλι έλεγαν πως προορισμός της Νέας Ελλάδας είναι να σταθεί στο σταυροδρόμι των πολιτισμών και να συγχωνεύσει, σε μιαν ανώτερη σύνθεση, τις καλύτερες εκδηλώσεις του δυτικού και του ανατολικού πνεύματος.

Κούλα Αδαλόγλου
Αφισοκόλληση

[…]

Έχουμε τελειώσει. Τα μαζεύουμε. Πάμε να φύγουμε. Καλή δουλειά. Οι δυο μας, με τον Σώτο. «Θα τους πούμε να βάζουν μεγαλύτερες ομάδες», μουρμουρίζει. «Δεν είναι μέρος για δυο άτομα». Περιοχή Βαρδάρη, προς την Αντιγονιδών. Σχεδόν μεσάνυχτα πια. Όμορφα κολλημένες οι αφίσες μας. «Λίγοι είμαστε και πρέπει να σκορπίζουμε», απαντώ. «Οι εκλογές είναι κρίσιμες, πρέπει να μπουν όσο το δυνατόν περισσότερα μικρά κόμματα στη Βουλή. Κι αν δεν μπουν, να δείξουν την παρουσία τους». Μαζεύουμε το υλικό, παίρνουμε τον κουβά και κάνουμε μερικά βήματα, για να βγούμε στην Εγνατία. Δεν προλαβαίνουμε. Ίσα-ίσα που προλάβαμε να δούμε τις σκιές τους. Τέσσερις, με ξυρισμένα κεφάλια και κράνη. Σε κλάσματα δευτερολέπτου. Βλέπω τον Σώτο να πέφτει κάτω χτυπημένος στο κεφάλι από ένα κράνος. Ύστερα νιώθω έναν πόνο στο πόδι, λυγίζω και πέφτω. Δεύτερος πόνος στο στομάχι, διπλώνομαι. Μια κλωτσιά στο κεφάλι και χτυπώ στο πεζοδρόμιο. Δεν σκεφτόμαστε, οι σκέψεις θα ‘ρθουν μετά. Το ένστικτο άγρυπνο, προσπαθούμε να φυλαχτούμε, αλλά δεν μπορούμε να αντεπιτεθούμε. Εμφανίζεται σαν από μηχανής θεός. Βάζει τις φωνές. «Πίσω, βρε αλήτες. Σας είδα, τους βγήκατε μπαμπέσικα. Πίσω, έχω καλέσει την αστυνομία», θηριώδης φαίνεται, τα ‘χει τα χρονάκια του, πλησιάζει με κίνδυνο να τον χτυπήσουν αλλά, άγνωστο γιατί, οι δήμιοι μας εξαφανίζονται, στρίβοντας σε κάποιο στενό. Να ήταν η απροσδόκητη εμφάνιση του άντρα; Και κάποια αυτοκίνητα που περνούσαν από εκεί και κόρναραν, χωρίς να σταματήσουν όμως; «Παλικαράκια μου, αυτή η δουλειά θέλει ρέγουλα. Θα σας φάνε λάχανο. Αυτοί είναι αδίστακτοι. Τα γνωστά σουλούπια. Μπαμ κάνετε από τι χώρο προέρχεστε, με τα μαλλάκια σας, τα γένια, τα γυαλάκια σας. Δεν είστε εσείς για να παίζετε ξύλο. Πείτε σ’  αυτούς που σας στέλνουν σε αποστολές να οργανωθούν καλύτερα. Πώς θα αλλάξετε τον κόσμο, αν δεν προλάβετε; Πρέπει να μάθετε να αμύνεστε. Και η άμυνα για σας είναι η καλή οργάνωση. Η αυτοπροστασία. Με εννοείτε; Πονάς εσύ, μικρέ, που ‘φαγες την κρανιά; Εσένα, πώς πάει το στομάχι σου; Έχεις αναγούλα; Για να δω το κεφάλι σου, μια γρατζουνιά είναι. Ζαλίζεσαι; Σηκωθείτε, να σας δω. Τι λέει; Φτηνά τη γλιτώσαμε; Το πόδι λίγο; Το πατάς; Οκέι μου φαίνεστε. Άντε στο καλό, και με ρέγουλα, σας λέω. Ξέρω εγώ απ’ αυτά».

Ο Μάης του ΄68 μέσα από ένα λογοτεχνικό κείμενο
Ελένη Λόππα
Εμιγκρέ. Ιστορίες ανθρώπων

[…]
Σιγά-σιγά όμως ο Μπορίς άρχισε να χάνει την ενεργη­τικότητα, τη ζωντάνια και τη διάθεσή του. Ένιωθε εγ­κλωβισμένος σε μια συνηθισμένη ζωή, χωρίς εντάσεις και εξάρσεις, σε μια ζωή χωρίς ενδιαφέρον, γκρίζα και ισοπεδωμένη. Αναπολούσε τα χρόνια της ελευθερίας του, αναζητούσε κάτι που να τον διεγείρει, να εξάπτει τη φαντασία του.
Και τότε, ξαφνικά, μια μέρα του Μάρτη, στις 22 του 1968, κάποιοι φοιτητές της Κοινωνιολογίας, με ηγέτη τον Κον Μπεντίτ, κατέλαβαν την πρυτανεία του Πανε­πιστημίου της Ναντέρ, διαμαρτυρόμενοι για κάποια θέ­ματα. Η βίαιη αντιμετώπισή τους από την αστυνομία και οι συλλήψεις οδήγησαν τους εξοργισμένους φοιτη­τές σε διαδηλώσεις, με συνθήματα «Κάτω η καταπίεση», «Ελευθερώστε τους συντρόφους», και η εξέγερση μεταφέρεται στη Σορβόννη. Στις 6 Μαΐου η αστυνομία ξα­ναχτυπά, οι συγκρούσεις κράτησαν δώδεκα ώρες, τραυ­ματίζονται και συλλαμβάνονται πολλοί φοιτητές. Την άλλη μέρα οι τοίχοι του Πανεπιστημίου ήταν γεμάτοι με το σύνθημα: «GRS=SS». Το GRS ήταν ειδικό αστυνομι­κό σώμα. Τριάντα χιλιάδες φοιτητές έκαναν πορεία στο κέντρο του Παρισιού, πέντε νομπελίστες ζητούν από τον Ντε Γκωλ να δώσει αμνηστία στους φοιτητές και να ανοίξει τα Πανεπιστήμια. Μάταια. Η αντίδραση των φοιτητών κορυφώνεται το βράδυ της 9ης Μαΐου. Χιλιά­δες φοιτητές, μαθητές και εργάτες ενώθηκαν στη Σορ­βόννη. Η αστυνομία απέκλεισε την περιοχή και η διαδή­λωση είχε μπλοκαριστεί στο Καρτιέ Λατέν.
Ο Μπορίς εκείνο το βράδυ βρέθηκε εντελώς συμπτωματικά στο πεδίο των συμπλοκών. Κάνοντας τον περίπατό του στην περιοχή της Σορβόννης, αντιλαμ­βάνεται ότι στο εσωτερικό της γίνονται γεγονότα. Σε λίγη ώρα, παρακολουθεί άφωνος την κατάληψή της από την αστυνομία και την έξωση των φοιτητών. Βρί­σκεται εγκλωβισμένος ανάμεσά τους και, πριν προλά­βει να αντιδράσει, βλέπει το οργισμένο πλήθος φοιτη­τών, μαθητών και εργατών να στήνει οδοφράγματα από αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα, να ξηλώνει τα καλντερίμια και να παίζει πετροπόλεμο με τους αστυ­νομικούς. Το πλήθος τον παρασέρνει προς το Καρτιέ Λατέν. Στήνονται και εκεί οδοφράγματα ως τις πέντε το πρωί. Οι μάχες γίνονται πια σώμα με σώμα. Οι κά­τοικοι της περιοχής κρύβουν και περιθάλπουν τους τραυματισμένους νέους, έκπληκτοι και οργισμένοι από τη βαρβαρότητα της αστυνομίας. Η κραυγή «Ντε Γκωλ, δολοφόνε, παραιτήσου!» αντηχούσε σε όλη τη συνοικία. Το βράδυ αυτό θα ονομαστεί Νύχτα των οδο­φραγμάτων.
[…]
Ο Μπορίς νιώθει πως ζει μια συγκλονιστική ιστορι­κή στιγμή. Επιτέλους! Κάτι κινείται ορμητικά, κάτι φαίνεται πως θα αλλάξει τον ρου της ιστορίας. Φωνά­ζει κι αυτός με όλη του τη δύναμη τα συνθήματα των φοιτητών, που είναι γεμάτα φρεσκάδα, χιούμορ, υπερ­ρεαλιστική διάθεση, ποίηση και γνώση: «Η φαντασία στην εξουσία», «Το προσωπικό είναι πολιτικό», «Απα­γορεύεται το απαγορεύειν», «Δημιουργικότητα, αυθορ­μητισμός, ζωή», «Το μέλλον είναι αυτό που θα δημι­ουργήσουμε τώρα», «Εργάτες όλων των χωρών διασκε­δάστε», «Όλα είναι δυνατά», «Κάντε έρωτα, όχι πόλε­μο», «Να ζεις χωρίς νεκρό χρόνο, να χαίρεσαι χωρίς αλυσίδες». Αιτήματα για ελευθερία και σεξουαλική απελευθέρωση, αλλά και προτάγματα που συνδέονται με την Αριστερά. Είναι μια έκρηξη οργής, αλλά και μια γιορτή. Μια προσπάθεια ρήξης με τον συντηρητισμό και μια απίστευτη διάθεση για συνέχεια. Άρνηση και κατάφαση μαζί. Υπήρχε μια διάχυτη ευχάριστη αίσθη­ση απελευθέρωσης και λύτρωσης. Είχε καιρό να νιώσει τέτοια ένταση.
[…]
Ήταν συναρπαστικό να νιώθεις την εξουσία να κλονίζεται και να γελοιοποιείται και εσύ να βρίσκεσαι στο επίκεντρο των γεγονότων. Η αδρεναλίνη στα ύψη. Δεν σκέφτεται τίποτε, ούτε τη Σουζάν που θα ανησυ­χεί, ούτε την Γκλαντίς. Ξαναζεί τη νιότη του. Πώς τό­σα χρόνια έμεινε πίσω από την ιστορία και το κοινωνι­κό «γίγνεσθαι»; Συνειδητοποιεί για πρώτη φορά ότι χωρίς αγώνες δεν κερδίζεται τίποτε. Αφήνεται να πα­ρασυρθεί από το όνειρο και την ουτοπία ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Τώρα τα πάντα είναι δυνατά. Κά­ποιος φοιτητής τού δίνει μια κόκκινη σημαία με τη γνωστή προσωπογραφία του Τσε Γκεβάρα, που με τους αγώνες του στη Λατινική Αμερική είχε γίνει το παγκόσμιο σύμβολο της εξέγερσης κατά της κοινωνι­κής αδικίας. Την ανεμίζει έξαλλος από περηφάνια που συμμετέχει κι αυτός σ’ αυτό το πανηγύρι της εξέγερ­σης, κι ας μην είναι πια νέος. Ξαφνικά μια πέτρα τον βρίσκει στο πίσω του κεφαλιού και τα χέρια του γεμί­ζουν αίματα. Κάποιος δίπλα του τού δίνει το μαντήλι του. Παραπατώντας, καταφέρνει να γλιστρήσει μέσα από το πλήθος και πεζός, γεμάτος αίματα, παίρνει το δρόμο για το σπίτι του.
Τις επόμενες μέρες οι κινητοποιήσεις μαθητών και φοιτητών και στη συνέχεια η γενική απεργία δέκα εκα­τομμυρίων εργατών παραλύουν τη χώρα και παίρνουν διαστάσεις επανάστασης. Τα εργοστάσια της Ρενώ και της Σιτροέν κλείνουν, λεωφορεία, τρένα, λιμάνια, αε­ροδρόμια παραλύουν, καταστήματα, ξενοδοχεία, τρά­πεζες, δημαρχεία, το Νομισματοκοπείο, το Υπουργείο Οικονομικών, ραδιόφωνο, τηλεόραση, μουσεία, δικα­στήρια παραμένουν κλειστά. Λογοτέχνες, ζωγράφοι, κριτικοί, διευθυντές εκθέσεων κατέλαβαν το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και κρέμασαν στην είσοδό του πανό, με την επιγραφή «Κλειστό, γιατί είναι ανώφελο» και μετέφεραν τα έργα, για να τα εκθέσουν στα εργοστάσια. Ηθοποιοί και ορχήστρες μεταφέρουν τις έδρες τους στα Πανεπιστήμια, στις γειτονιές και στα εργο­στάσια. Οι μαθητές των λυκείων δημιούργησαν με τους καθηγητές, τους γονείς και τους εργάτες ομάδες μελέ­της που συνέταξαν τριακόσια σχέδια ριζικής αναμόρ­φωσης του σχολείου. Για περισσότερο από ένα μήνα η Σορβόννη γίνεται το κεντρικό οχυρό του φοιτητικού κινήματος, ενώ το Καρτιέ Λατέν είχε μετατραπεί σε ένα ελεύθερο κράτος, «κράτος εν κράτει», στην καρδιά του γαλλικού κράτους. Δημιουργήθηκαν παντού εκα­τοντάδες Επιτροπές Αγώνα με πλήθος καθηκόντων. Ο Μπορίς εντάχτηκε σε μια από τις 450 που δημιουργήθηκαν στο Παρίσι, προσφέροντας τις ιατρικές του υπηρεσίες.
Στις αρχές Ιουνίου είναι τέτοια η κατάσταση, που η Evening Standard και ο Economist του Λονδίνου γρά­φουν: «Με λίγα λόγια μπορούμε να πούμε ότι η Γαλλία βρίσκεται τώρα σε μια κλασική επαναστατική κατά­σταση». Ο Ντε Γκωλ τα έχει χαμένα, ο Πομπιντού δη­λώνει: «Αυτό είναι το τέλος της πολιτικής μου καριέρας», αλλά το ΚΚΓ κραυγάζει: «Η επανάσταση είναι τυχοδιωκτισμός» και κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στους «τυχοδιώκτες υπεραριστεριστές». Αποκαλούσε τους φοιτητές «ψευτοεπαναστάτες» και «εξτρεμιστικές ομα­δούλες», τη στιγμή που φοιτητές και εργάτες κάνουν απεργία στις 13 Μαΐου, ημέρα της επετείου του αλγερινού πραξικοπήματος, που παρέλυσε τα πάντα και η συγκέντρωση ενός εκατομμυρίου ανθρώπων στο Παρί­σι ήταν συγκλονιστική. Η κοινωνική και πολιτική ανα­ταραχή κράτησε ως περίπου τα μέσα Ιουνίου. Στο διά­στημα αυτό οι φοιτητές συνεδριάζουν διαρκώς στο θέ­ατρο Οντεόν. Ο Σαρτρ μιλά στους φοιτητές και στηρί­ζει την εξέγερση και ο Κον Μπεντίτ βγάζει πύρινους λόγους στη Σορβόννη. Οι θεωρίες του Φρόιντ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ φλογίζουν τα πνεύματα. Ο Λακάν και ο Μαρκούζε είναι στο προσκήνιο.
Ο Μπορίς συμμετέχει, όσο μπορεί, στις συνεδριά­σεις και στις διαδηλώσεις. Αυτός που διέφυγε από το «κομμουνιστικό» καθεστώς της χώρας του, τώρα διαδηλώνει με συνθήματα της Αριστερός, εναντίον του ιμπεριαλισμού, εναντίον της εκμετάλλευσης από τον κα­πιταλισμό, κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Έρχεται σε ρήξη με τον παλιό επαναπαυμένο εαυτό του, σε φανε­ρή πια ρήξη και με τη συντηρητική Σουζάν, που ζει πεισματικά έξω από όλα αυτά.
Η χρονιά αυτή σημαδεύτηκε σχεδόν σε όλο τον κόσμο από αντιπολεμικά και αντιιμπεριαλιστικά συλλαλητή­ρια και εξεγέρσεις: Στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Πολω­νία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, το Μεξικό. Στις ΗΠΑ γίνονται διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Στις 4 Απριλίου δολοφονήθηκε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και οι διαδηλώσεις γίνονται πιο εκρηκτικές και ογκώδεις. Στην Κίνα συνεχίζεται η Πολιτιστική Επανά­σταση του Μάο. Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1968 ο Μπρέζνιεφ στέλνει στρατό στην Τσεχοσ­λοβακία, για να καταπνίξουν την Άνοιξη της Πράγας, που με τις αμφισβητήσεις της για το καθεστώς επηρέ­αζε όλα τα κράτη του ανατολικού μπλοκ.
[…]

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Παρακολουθήστε το βίντεο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου και διαβάστε το απόσπασμα από το κείμενο του Γιώργου Ιωάννου  Ο τοίχος με τα κάγκελα.

βίντεο https://www.youtube.com/watch?v=YP3UBVYyuXo

Γιώργος  Ιωάννου
Ο τοίχος με τα κάγκελα

Κι ο κόσμος να σου φέρνει να φας το μεσημέρι —κοφίνια ολόκληρα— πράγμα που εσύ το είχες ξεχάσει, γιατί είσαι παιδί και βράζει το αίμα σου, να σου φέρνει να πιεις, να φορέσεις, κι οι μεγάλοι που εσύ τους θεωρούσες αυστηρούς κριτές —και ήταν, βέβαια— για κείνα τα μαλλιά, τα γένια, τα ρούχα και τους εκνευριστικούς ίσως τρόπους σου, να στήνονται βουρκω­μένοι στα απέναντι πεζοδρόμια, και να μην εννοούν να το κουνήσουν, μολονότι αυτοί σαν ξεσκολισμένοι διακρίνουνε καθαρότερα από σένα την έρπουσα απειλή, τις φυσιογνωμίες που έχουν συρρεύσει, τις μυστικές κινήσεις και τα βλέμματα. Όπως στη Νομική όπου είχαν ξαγρυπνήσει οι γονείς όλη τη νύχτα, ζαρωμένοι μες στην ψύχρα στις γωνιές των δρόμων, κι άλλοι γύρω απ’ το εκκλησάκι του παλιού νοσοκομείου, που έχει στεγάσει πολλή δυστυχία κατά καιρούς, κρατώντας αναμμένα κεριά, για να τους βλέπουν αποπάνω τα παιδιά και να παίρνουν κουράγιο, και τα κεριά να τα σβήνει πότε ο αέρας και πότε «οι αντιφρονούντες» —τι όρος κι αυτός, Θεέ μου!— αλλά κι οι ταξιτζήδες να ’χουν αφήσει τα αγώγια και να ’χουν κάνει μια αλυσίδα αδιάσπαστη με τις πλαφονιέρες και τα μεγάλα φώτα αναμμένα και να γυρίζουν γύρω γύρω, Ακαδημίας – Σίνα – Σόλωνος – Ιπποκράτους και πάλι απ’ την αρχή, ώσπου να φέξει. Δεν είναι εύκολο να παίζεις το ψωμί σου σε τόσο ευνόητα δρομολόγια.

Και να ’ναι πάλι απόγευμα, και μάλιστα κατάλληλο για βολτίτσα, μα εσύ να φωνάζεις πάντα πάνω στα κάγκελα, υψώνοντας τολμηρά πανώ και σημαίες σ’ όλες τις επάλξεις, της Πατησίων, αλλά και της Στουρνάρα, της Μπουμπουλίνας και της Τοσίτσα. Και μέσα στα πολύπλοκα κτίρια, τα νεοκλασικά και τ’ άλλα, που τώρα κρύβονται απ’ το κορμί σου, και αύριο, τον άλλο Νοέμβρη, δεν θα φαίνονται απ’ τα λουλούδια, εσύ να μοιράζεις σοφά τις δουλειές, να ετοιμάζεις συσσίτιο, να τακτοποιείς τον ύπνο, τις βάρδιες, τις συνελεύσεις, τη μουσική, μα και το νοσοκομείο για τους πληγωμένους, που με μαθηματική ακρίβεια προβλέπεις. Και να ετοιμάζεις ραδιοφωνικό σταθμό, το μέγα αναπάντεχο όπλο σου και δίδαγμά σου, τυλίγοντας μας ξαφνικά μέσα στους χίλιους κύκλους σου, εσύ που σε είχανε για ανέμελο, για παιδί ακόμα, που δεν πιάνουν τα χέρια του ή και για χίππυ.

Και να ’στε μέσα πιο σοφοί και απείρως πιο δίκαιοι απ’ τους μεγά­λους, που κάτι, βέβαια, κάνανε κι αυτοί στον καιρό τους, καιρό πολύ χει­ρότερο απ’ τον δικό σας. Όχι σ’ αυτά τα κάγκελα, είναι αλήθεια, σε άλλους τοίχους και σε άλλες μάντρες στημένοι, μα και στους ίδιους μεγάλους δρόμους, σ’ αυτές τις τρεις τέσσερις αρτηρίες, ξέστηθοι, ξαρμάτωτοι, μπροστά στα τανκς του κατακτητή.
[…]

Κι όσο πέφτει η νύχτα της δεύτερης μέρας, της Πέμπτης, η φωνή σου να γίνεται πιο δυνατή. Έχουν προστεθεί άλλωστε χιλιάδες νέες φωνές. Κι η μελωδία σου να φτάνει ως τα Εξάρχεια, την Αλεξάνδρας, τη Βάθης και την Ομόνοια.

Και να ξέρεις —και το ξέρεις— πως τώρα μες στη νύχτα κάτι σου μαγειρεύουν, κάτι μαζεύτηκαν σε αίθουσες κατάκλειστες και λεν για σένα, κάτι, γιατί το παράκανες πια και με το πείσμα σου τους έχεις εκφο­βίσει. Σε είχαν περάσει για παιδί, που θα του περάσει, και θα το στρώσουνε αυτοί αργότερα, μα τώρα βλέπουν άλλα, πολύ ακατανόητα γι’ αυτούς. Τι θέλεις, επιτέλους, παλιόπαιδο, τι σου λείπει;

Την Παρασκευή απλώθηκες και στην Πατησίων, σ’ όλο το κατάστρω­μα της οδού. Δεν χωράς, δεν χωράτε, πια μέσα. Απόψε πεθαίνει ο φασι­σμός! φωνάζεις, γιατί το νιώθεις πως, ανεξάρτητα απ’ το τι θα γίνεις εσύ, ο αγώνας σου φτάνει σε μια ολοκλήρωση. Άλλωστε τα μηνύματα που καταφτάνουν είναι σπουδαία· όπου αλλού υπάρχει πανεπιστήμιο, οι νέοι έχουν ξεσηκωθεί: Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Γιάννενα.

Η τελευταία εικόνα που μου έμεινε είναι από το βράδυ της Παρασκευής, όπου στον περίβολο και την Πατησίων γινόταν πια πανηγύρι. Δεν υπήρχε καθόλου το μούδιασμα της πρώτης ή της δεύτερης βραδιάς, ήταν κάτι σαν φινάλε. Τα κάγκελα φορτωμένα σημαίες και πανώ. Τα πανώ έδειχναν αυτά που φώναζες κι ό,τι άλλο δεν μπορούσε να γίνει ρυθμός. Ο ρυθμός και το στραφτάλισμα κρατούσε θαμπωμένους τους περαστικούς. Φαντάζομαι, και μάλλον δεν πέφτω έξω, πως κι αυτοί που σε κρυφοπαρακολουθούσαν θα είχαν συνεπαρθεί. Επάνω στην Πύλη, αυτήν που μέλλονταν αργότερα να την γκρεμίσει το τανκ, τα πιο ζωηρά παιδιά ανεβασμένα έπαιρναν τα συνθήματα απ’ τα μεγάφωνα και κουνώντας όπως οι μαέστροι τα χέρια μετάδιναν τον παλμό τους στα πλήθη. Κι όμως παρ’ όλη την πανηγυρική ατμόσφαιρα και την κυριαρχία σου στο πέρασμα εκείνο, δεν μπορούσε κανείς φεύγοντας να μην έχει μαύρα προαισθήμα­τα. Εξάλλου λένε πως τις ώρες αυτές είχαν αρχίσει να πέφτουνε οι πρώ­τες σφαίρες από αθόρυβα πιστόλια. Πάντως μέσα σ’ εκείνον τον αλαλαγ­μό τίποτε τέτοιο δεν ξεχώριζε. Τώρα εκ των υστέρων, όταν το σκέφτεται κανείς, αισθάνεται κάπως άσχημα στην πλάτη του ή στην κεφαλή του.Οι πυροβολισμοί πύκνωσαν αργότερα, απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, σαν έπεσε η νύχτα και ήταν πάρα πολλοί, χιλιάδες, πολύ περισσότεροι απ’ τους αριθμούς που ομολογήθηκαν. Μαζί μ’ αυτούς και άφθονα δακρυγόνα. Μα η φωνή σου εξακολουθούσε ν’ ακούγεται κι ο σταθμός σου να εκπέμπει. Ελπίσαμε πως θα σταματήσει γρήγορα αυτό το ξέσπασμα. Δεν ήταν δυνατό να πυροβολούν απάνω σου. Αν σκοτώσουν εσένα, τότε τι θ’ απομείνει σ’ αυτή τη χώρα;
[…]

Κι ύστερα το γρήγορο ποδοβολητό μες στα δρομάκια των Εξαρχείων. Κι αποπίσω το άλλο ποδοβολητό, νεανικό κι αυτό, σπιρουνισμένο από κοφτές διαταγές.

Αλλά εσύ είσαι κιόλας στοιβαγμένος μέσα στα σπίτια μας, αναλήφτηκες μέσα στα απρόσωπα διαμερίσματα μας, και κάνεις με τη σειρά τηλε­φωνήματα στους δικούς σου, τους ξετρελαμένους απ’ την ανησυχία πως είσαι καλά και θα πας το πρωί στο σπίτι. Άφησες όμως κάτι ματωμένες δαχτυλιές στο τηλέφωνο, που καιρό κάναμε να τις σκουπίσουμε.

Και μιλάς σιγά και σεμνά, καθώς αρμόζει σε νέους που βρίσκονται σε ξένο σπίτι. Εσύ ήσουνα που φώναζες τόσο; Κι ο ένας σας είναι γιατρός, κι ο άλλος αρχιτέκτων, κι ο τρίτος νομικός, κι ο τελευταίος μαθητής ακόμα. Και δεν θέλεις να φας, ούτε να πιεις κάτι, να κοιμηθείς μόνο λίγο, όπως αυτοί που πολεμήσαν.
Και φεύγεις το πρωί, χωριστά απ’ τους νέους φίλους σου, κι εμείς σε λίγο φεύγουμε για τη δουλειά μας. Και στη γωνιά μάς ψάχνουνε την τσάντα.

Ήρθε ο καιρός να γίνουμε και ύποπτοι. Ένα ελικόπτερο πετάει πάνω απ’ τα κεφάλια μας. Και στη στροφή αίματα και πιο πέρα άλλα αίματα και πολλά χαρτιά κι αποκαΐδια — κειμήλια ιστορικά που χαθήκαν. Μπό­ρεσες άραγε να ξεγλιστρήσεις;
[…]

Θα ’θελα ν’ αναφέρω κάποιους στίχους, ένα επίγραμμα· να το σκαλί­σω νοερά, τουλάχιστο, στον τοίχο με τα κάγκελα. Όμως εγώ ένας φιλόλο­γος, ένας δάσκαλός σου —δεν ξέρω κατά πόσο άξιος— έχω κυρίως στο νου μου αρχαία επιτύμβια επιγράμματα, απ’ αυτά που είναι κατάφορτο το γειτονικό Μουσείο και που όσο κι αν είναι καίρια και σεμνά, δεν απο­δίδουν πια τις περιστάσεις. Μιλούν για τόξα και ακόντια, ενώ εδώ θέρι­σαν πολυβόλα.
…

Α΄ Μαθητικός Διαγωνισμός Δημιουργικής Γραφής
1ο ΒΡΑΒΕΙΟ στην Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού, μαθήτρια της Γερμανικής Σχολής,
για το πεζό κείμενό της με τίτλο: «Με αφορμή έναν χάρτη»

Με αφορμή έναν χάρτη

                                  για τον Χρήστο και τους άλλους

Την Τετάρτη άνοιξε τα συρτάρια του γραφείου του. Βρήκε έναν χάρτη, ήταν παλιός και όμορφος. Σκισμένος στην αριστερή γωνία και ξεβαμμένος περίπου στην Αφρική. Παγκόσμιος από μια οπτική που δεν είχε συνηθίσει. Τον κρέμασε πάνω από το κρεβάτι της. Στο σημείο που είχε ξύσει με το νύχι το χρώμα του τοίχου και φαινόταν το πορτοκαλί του προηγούμενου ενοίκου. Ίσως το κενό εκείνο να έμοιαζε με την Αφρική στο σχήμα. Γέλασε με την σκέψη. Ξάπλωσε στο κρεβάτι. Ίσως μετά σηκωθεί να πάρει ένα πακέτο πινέζες, να σημειώσει τα μέρη που πήγε με τις κόκκινες και τα μέρη που δεν πρόλαβε ακόμα με τις πράσινες… Όχι τις πράσινες, δεν έχει πολλές. Θα βγάλει πρώτα το χρωματιστό τους καπελάκι- να είναι ασημένιες και όλες ίδιες- και τότε θα φτάνουν.
Δεν ήξερε όμως τι έπρεπε να σημειώσει. Ούτε τώρα ήξερε που πήγαινε, στην ουσία δεν ήξερε καν που ήταν. Άλλωστε οι πραγματικές συντεταγμένες ποτέ δεν την απασχόλησαν ουσιαστικά. Διασκέδαζε να ορίζει την τοποθεσία στις συσκευές όποτε βρισκόταν κάπου με internet και έκπληκτη να γελά δυνατά. Γελούσε μόνη της και ήξερε πως τα πράγματα που την κάνουν να γελά δεν μοιραζόντουσαν με άλλους. Οι άλλοι βρίσκονταν στις τοποθεσίες που δεν έπαιζαν πια κανένα ρόλο.
Έτριβε απαλά την πατούσα της στο σεντόνι που φαινόταν λίγο κάτω από την κουβέρτα. Ασπρουλιάρικο, παλιά ήταν γαλάζιο. Σαν θάλασσα. Αστείο: γαλάζιο σαν θάλασσα. Ανασηκώθηκε… έπλεξε τα πόδια της και έσκυψε πάνω από το σεντόνι. Με το δάχτυλο έθεσε σαφή όρια στην κουβέρτα. Σαν στεριά: η κουβέρτα στο παιχνίδι της θα ήταν η στεριά· το σεντόνι η θάλασσα, τα δυο μαζί: ο χάρτης, η τοποθεσία, οι συντεταγμένες που μετράνε. Η διαδρομή, ίσως και μια επιστροφή ή σωτηρία. Ίσως να σηκωνόταν και να φορούσε ένα χρωματιστό φόρεμα. Να χτένιζε και τα μαλλιά της με προσοχή, απαλά, στο πλάι.

Να γινόταν ένα κορίτσι που είδε στη φωτογραφία το πρωί που έψαχνε στα συρτάρια του κρυφά.

Α΄ Μαθητικός Διαγωνισμός Δημιουργικής Γραφής
2ο ΒΡΑΒΕΙΟ στην Δήμητρα-Αθανασία Παπαθανασίου,  μαθήτρια του 1ου Προτύπου Πειραματικού ΓΕΛ «Μανόλης Ανδρόνικος»,
για το ποίημά της με τίτλο: «Ο καφές της Πέμπτης»

Ο καφές της Πέμπτης

Είχαμε καθίσει για καφέ το απόγευμα,
Πέμπτη όπως πάντα,
ήλιος λιτός Φεβρουαρίου και γλυκός σαν Οκτωβρίου
με αρκετά πουλιά στις φυλλωσιές.
Είχαμε παραγγείλει τα συνηθισμένα,
μας έχουν μάθει,
πάντα τον πίνω τον καφέ ελληνικό, πικρό και μαύρο
για ν’ απορείς πώς το μπορώ.
Είχαμε ανάψει δυο τσιγάρα,
συνήθεια κακιά,
ενώνει όμως τα βλέμματα συχνά και παρατεταμένα
στο θολωμένο πρίσμα του καπνού.
Είχαμε και οι δυο δουλειές να κάνουμε,
κόντευε άλλωστε εννιά.
Ξεκρέμασα το δερμάτινο τζάκετ απ’ την καρέκλα
είπα αντίο ως την επόμενη φορά.

                                                                           Ναζίμ Ασίν (απόδοση Γιάννης Ρίτσος)
Σώπα, μη μιλάς

Ο σπιούνος  του Μπέρτολτ Μπρεχτ, ΚΝΛ Γ΄λυκείου, σ. 416-417

Το κείμενο αποδίδει με θαυμάσιο τρόπο την κατάσταση που επικρατεί στη ναζιστική Γερμανία, όπου οι ανθρώπινες σχέσεις, ακόμη και οι πιο στενές, δηλητηριάζονται από τον φόβο και την καχυποψία. Η επιβεβλημένη λογοκρισία στον δημόσιο χώρο εισβάλλει και στον ιδιωτικό χώρο, μέσα στο σπίτι, ακόμη και ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Η καχυποψία και ο φόβος  καταστρέφουν την επικοινωνία, διαλύουν τον λόγο, οδηγούν τους ανθρώπους να αυτολογοκρίνονται, να σιωπούν ή να μιλούν, χωρίς να μιλούν, να σαλιαρίζουν, όπως λέει ο Ναζίμ Ασίν. Σχετικά με τις σιωπές στο θέατρο βλέπε και το κείμενο του Κ. Γεωργουσόπουλου Οι γλώσσες της σιωπής, εδώ.

Ελένη  Λιντζαροπούλου
Στο θάνατο του Ashraf Fayadh¹

Kαλά του κάνατε
Η ποινή του άξια λόγου είναι
Καλά του κάνατε του ποιητή
Να τον σκοτώσετε
Έτσι μονάχα θα πυροδοτήσετε
Τα γεγονότα
Κι έτσι μονάχα
Θα τον καταδικάσετε
Στην αιωνιότητα

Ξέρετε πόσοι θα λαχταρούσαν την τύχη του;

Όμως δεν καταδικάζονται
Γιατί δεν είναι όλοι ποιητές
Κι ας γράφουν ποιήματα.

Ελένη  Λιντζαροπούλου, Διάστιχο, 10/1/2016

*Περισσότερα ποιήματα για την ποίηση στην αντίστοιχη ενότητα του σχολικού εγχειριδίου Νεοελληνική Λογοτεχνία (Γ΄ Γενικού Λυκείου – Θεωρητικής Κατεύθυνσης – Θετικής Κατεύθυνσης επιλογής)
¹Ashraf Fayadh: Παλαιστίνιος ποιητής που καταδικάστηκε σε θάνατο – αρχές του 2014 – από δικαστήριο της Σαουδικής Αραβίας για αποστασία-αθεΐα και διάδοση ιδεών περί αθεϊσμού στην κοινωνία. Η καταδίκη στηρίχτηκε σε μάρτυρα που ισχυρίστηκε πως άκουσε τον ποιητή να εξυβρίζει τον προφήτη Μωάμεθ και τη Σαουδική Αραβία, αλλά και στο περιεχόμενο ποιητικής συλλογής, που ο ποιητής είχε γράψει πριν χρόνια. Ο ίδιος για το περιεχόμενο της συλλογής του λέει: Το βιβλίο μου, που εκδόθηκε το 2008, αναφερόταν σε μένα ως Παλαιστίνιο πρόσφυγα και αφορούσε πολιτισμικά και φιλοσοφικά ζητήματα. Οι θρησκόληπτοι εξτρεμιστές όμως το μετέφρασαν ως «καταστροφικές ιδέες εναντίον του θεού». Κατά της απόφασης κινητοποιούνται παγκοσμίως λογοτέχνες, πολίτες και φορείς. Μπορείτε να παρακολουθήσετε την εξέλιξη της υπόθεσης από το διαδίκτυο.

Ζωή Σαμαρά, Και είναι πολύ μακριά η Δύση, Πρόλογος, 2012

Τόλης Νικηφόρου, Ο μεθυσμένος ακροβάτης, 1979

Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου
Το ποίημα

Εδώ μακριά που μας κρατά
Και μας ριζώνει
Σε τούτη την πέτρινη εξορία
Ακόμα γράφουμε ποιήματα ωραία
Ίσως θάπρεπε να μιλούμε
Τη γλώσσα των πρωτοπλάστων
Όμως εμείς ξεπερνούμε τον νόμο
Της βαρύτητάς μας
Εν γνώσει
Με πλήρωση
Και τιμωρία
Όταν έρχεται άξαφνα το ποίημα
Από τις όχθες της πρώτης θάλασσας
Με τη δική του νίκη μας διαπερνά
Απάνω μας πετά το μεγάλο κύμα
Έρχεται να στεφανώσει
Τούτη την πέτρινη εξορία
Που εδώ μακριά μας κρατά
Και μας ριζώνει

Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, Αρμιλλάρια, Νέα Πορεία

Μακριά σ’ ένα άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
η αποκριά
το γαϊδουράκι γύριζε μες στους έρημους δρόμους
όπου δεν ανάπνεε κανείς
πεθαμένα παιδιά ανέβαιναν ολοένα στον ουρανό
κατέβαιναν μια στιγμή να πάρουν τους αετούς τους
που τους είχαν ξεχάσει
έπεφτε χιόνι γυάλινος χαρτοπόλεμος
μάτωνε τις καρδιές
μια γυναίκα γονατισμένη
ανάστρεφε τα μάτια της σα νεκρή
μόνο περνούσαν φάλαγγες στρατιώτες εν δυο
εν δυο με παγωμένα δόντια
Το βράδυ βγήκε το φεγγάρι
αποκριάτικο
γεμάτο μίσος
το δέσαν και το πέταξαν στη θάλασσα
μαχαιρωμένο
Μακριά σ’ ένα άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
η αποκριά

Μ. Σαχτούρης, Η αποκριά,
Με το πρόσωπο στον τοίχο (1952)

¹Αρκετό από το υλικό για την Αποκριά  του Σαχτούρη έχει αντληθεί από την εισήγηση της  Β. Γκράτζου «Με αφορμή την «Αποκριά» του Μίλτου Σαχτούρη» σε ημερίδα για τα φιλολογικά μαθήματα του Λυκείου που έγινε στην Ανατολική Θεσσαλονίκη (06/12/2012) · βρίσκεται στην διεύθυνση: http://users.sch.gr/avakalou/imerides.htm

…una accion vil y disgraciado.

η τέχνη κι’ η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε:
η τέχνη και η ποίησις μας βοηθούνε
να πεθάνουμε

περιφρόνησις απόλυτη
αρμόζει
σ’ όλους αυτούς τους θόρυβους
τις έρευνες
τα σχόλια επί σχολίων
που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν
αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες
γύρω από τις μυστηριώδικες κι’ αισχρές συνθήκες
της εκτελέσεως του κακορρίζικου του Λόρκα
υπό των φασιστών

μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει
πως
από καιρό τώρα
― και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα ―
είθισται
να δολοφονούν
τους ποιητάς

Νίκος  Εγγονόπουλος,
Ποιήματα, B΄, 1977

Λόρκα (1899-1936): εκτελέστηκε από τους φαλαγγίτες του Φράνκο στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο.
una acción…: μια πράξη άναντρη και απεχθής· το μότο αυτό που είναι γραμμένο στα ισπανικά χαρακτηρίζει τη δολοφονία του Λόρκα.

(Ανοιξιάτικο βράδι. Μεγάλο δωμάτιο παλιού σπιτιού. Μία ηλικιωμένη γυναίκα ντυμένη στα μαύρα μιλάει σ’ έναν νέο. Δεν έχουν ανάψει φως. Απ’ τα δυο παράθυρα μπαίνει ένα αμείλικτο φεγγαρόφωτο. Ξέχασα να πω ότι η γυναίκα με τα μαύρα έχει εκδώσει δυο-τρεις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές θρησκευτικής πνοής. Λοιπόν, η Γυναίκα με τα μαύρα μιλάει στον νέο.)

Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου. Τι φεγγάρι απόψε!
Είναι καλό το φεγγάρι, – δε θα φαίνεται
που άσπρισαν τα μαλλιά μου. Το φεγγάρι
θα κάνει πάλι χρυσά τα μαλλιά μου. Δε θα καταλάβεις.
Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου.

Όταν έχει φεγγάρι, μεγαλώνουν οι σκιές μες στο σπίτι,
αόρατα χέρια τραβούν τις κουρτίνες,
ένα δάχτυλο αχνό γράφει στη σκόνη του πιάνου
λησμονημένα λόγια – δε θέλω να τ’ ακούσω. Σώπα.

Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου
λίγο πιο κάτου, ως τη μάντρα του τουβλάδικου,
ως εκεί που στρίβει ο δρόμος και φαίνεται
η πολιτεία τσιμεντένια κι αέρινη, ασβεστωμένη με φεγγαρόφωτο,
τόσο αδιάφορη κι άυλη,
τόσο θετική σαν μεταφυσική
που μπορείς επιτέλους να πιστέψεις πως υπάρχεις και δεν υπάρχεις
πως ποτέ δεν υπήρξες, δεν υπήρξε ο χρόνος κ’ η φθορά του.
Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου.

[…]
Συχνά πετάγομαι στο φαρμακείο απέναντι για καμιάν ασπιρίνη
άλλοτε πάλι βαριέμαι και μένω με τον πονοκέφαλό μου
ν’ ακούω μες στους τοίχους τον κούφιο θόρυβο
που κάνουν οι σωλήνες του νερού,
ή ψήνω έναν καφέ, και, πάντα αφηρημένη,
ξεχνιέμαι κ’ ετοιμάζω δυο – ποιος να τον πιει τον άλλον; –
αστείο αλήθεια, τον αφήνω στο περβάζι να κρυώνει
ή κάποτε πίνω και τον δεύτερο, κοιτάζοντας
απ’ το παράθυρο τον πράσινο γλόμπο του φαρμακείου
σαν το πράσινο φως ενός αθόρυβου τραίνου που έρχεται να με πάρει
με τα μαντίλια μου, τα σταβοπατημένα μου παπούτσια,
τη μαύρη τσάντα μου, τα ποιήματά μου,
χωρίς καθόλου βαλίτσες – τι να τις κάνεις; –
Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου.

«Α, φεύγεις; Καληνύχτα.» Όχι, δε θα ‘ρθω. Καληνύχτα.
Εγώ θα βγω σε λίγο. Ευχαριστώ. Γιατί επιτέλους, πρέπει
να βγω απ’ αυτό το τσακισμένο σπίτι.
Πρέπει να δω λιγάκι πολιτεία, – όχι, όχι το φεγγάρι –
την πολιτεία με τα ροζιασμένα χέρια της, την πολιτεία του μεροκάματου,
την πολιτεία που ορκίζεται στο ψωμί και στη γροθιά της
την πολιτεία που όλους μας αντέχει στην ράχη της
με τις μικρότητές μας, τις κακίες, τις έχτρες μας,
με τις φιλοδοξίες, την άγνοια μας και τα γερατειά μας,-
ν’ ακούσω τα μεγάλα βήματα της πολιτείας,
να μην ακούω πια τα βήματά σου
μήτε τα βήματα του Θεού, μήτε και τα δικά μου βήματα. Καληνύχτα.

(Το δωμάτιο σκοτεινιάζει. Φαίνεται πως κάποιο σύννεφο θα ‘κρυβε το φεγγάρι. Μονομιάς, σαν κάποιο χέρι να δυνάμωσε το ραδιόφωνο του γειτονικού μπαρ, ακούστηκε μία πολύ γνώστη μουσική φράση. Και τότε κατάλαβα πως όλη τούτη τη σκηνή τη συνόδευε χαμηλόφωνα η «Σονάτα του Σεληνόφωτος», μόνο το πρώτο μέρος. Ο νέος θα κατηφορίζει τώρα μ’ ένα ειρωνικό κ’ ίσως συμπονετικό χαμόγελο στα καλογραμμένα χείλη του και μ’ ένα συναίσθημα απελευθέρωσης. Όταν θα φτάσει ακριβώς στον Αϊ-Νικόλα, πριν κατεβεί τη μαρμάρινη σκάλα, θα γελάσει, – ένα γέλιο δυνατό, ασυγκράτητο. Το γέλιο του δε θ’ ακουστεί καθόλου ανάρμοστα κάτω απ’ το φεγγάρι. Ίσως το μόνο ανάρμοστο να ‘ναι το ότι δεν είναι καθόλου ανάρμοστο. Σε λίγο, ο Νέος θα σωπάσει, θα σοβαρευτεί και θα πει «η παρακμή μίας εποχής». Έτσι, ολότελα ήσυχος πια, θα ξεκουμπώσει πάλι το πουκάμισό του και θα τραβήξει το δρόμο του. Όσο για τη γυναίκα με τα μαύρα, δεν ξέρω αν βγήκε τελικά απ’ το σπίτι. Το φεγγαρόφωτο λάμπει ξανά. Και στις γωνιές του δωματίου οι σκιές σφίγγονται από μιαν αβάσταχτη μετάνοια, σχεδόν οργή, όχι τόσο για τη ζωή όσο για την άχρηστη εξομολόγηση. Ακούτε; Το ραδιόφωνο συνεχίζει.)

(Ολόκληρο το έργο μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ)

Γιώργος  Σεφέρης
Νιζίνσκι

Παρουσιάστηκε καθώς κοίταζα στο τζάκι μου τ’ αναμμένα κάρβουνα.

Κρατούσε στα χέρια ένα μεγάλο κουτί κόκκινα σπίρτα. Μου το ’δειξε σαν τους ταχυδακτυλουργούς που βγάζουν από τη μύτη του διπλανού μας ένα αυγό. Τράβηξε ένα σπίρτο, έβαλε φωτιά στο κουτί, χάθηκε πίσω από μια πελώρια φλόγα, κι ύστερα στάθηκε μπροστά μου.

Θυμάμαι το βυσσινί του χαμόγελο και τα γυαλένια του μάτια. Ένα οργανέτο στο δρόμο χτυπούσε ολοένα την ίδια νότα. Δεν ξέρω να πω τί φορούσε. Μ’ έκανε να συλλογίζομαι επίμονα ένα πορφυρό κυπαρίσσι. Σιγά σιγά τα χέρια του άρχισαν να ξεχωρίζουν από το τεντωμένο του κορμί σε σταυρό. Από πού μαζεύτηκαν τόσα πουλιά; Θα ’λεγες πως τα είχε κρυμμένα κάτω από τις φτερούγες του.

Πετούσαν αδέξια, παλαβά, με ορμή· χτυπούσαν πάνω στους τοίχους της στενής κάμαρας, πάνω στα τζάμια, και στρώνανε το πάτωμα σα χτυπημένα. Ένιωθα στα πόδια ένα ζεστό στρώμα από πούπουλα και σφυγμούς να φουσκώνει.

Τον κοίταζα με μια παράξενη θέρμη που κυρίευε το κορμί μου σαν κυκλοφορία. Όταν τελείωσε να υψώνει τα χέρια, όταν οι παλάμες του άγγιξαν η μια την άλλη, έκανε ένα ξαφνικό πήδημα, σα να είχε σπάσει το ελατήριο του ρολογιού μπροστά μου. Χτύπησε στο ταβάνι που ήχησε μονοκόμματα μ’ έναν ήχο κυμβάλου, τέντωσε το δεξί του χέρι, έπιασε το σύρμα της λάμπας, κουνήθηκε λιγάκι, αφέθηκε, κι άρχισε να γράφει μέσα στο σκοτεινό φως, με το κορμί του, τον αριθμό 8.

Το θέαμα αυτό με ζάλισε και σκέπασα με τα δυο μου χέρια το πρόσωπό μου. Έσφιγγα το σκοτάδι πάνω στα βλέφαρά μου, ακούγοντας το οργανέτο που εξακολουθούσε ακόμη στην ίδια νότα κι έπειτα σταμάτησε απότομα. Ένας ξαφνικός αέρας με χτύπησε, παγωμένος. Ένιωσα τα πόδια μου ξυλιασμένα. Άκουσα ακόμη ένα χαμηλό και βελουδένιο ήχο φλογέρας, κι αμέσως έπειτα, ένα στρωτό και παχύ πλατάγισμα. Άνοιξα τα μάτια. Τον είδα πάλι να πατά με τα νύχια σε μια κρουσταλλένια σφαίρα, στη μέση της κάμαρας, κρατώντας στο στόμα ένα αλλόκοτο πράσινο σουραύλι, που το κυβερνούσαν τα δάχτυλά του, σα να ήταν εφτά χιλιάδες. Τα πουλιά τώρα ξαναζωντάνευαν με μια εξωφρενική τάξη, υψωνόντουσαν, σμίγανε, σχηματίζανε μια χοντρή συνοδεία που θα μπορούσες να την αγκαλιάσεις, και βγαίναν προς τη νύχτα, από το παράθυρο, που, δεν ξέρω πώς, βρέθηκε ανοιχτό.

Όταν δεν απόμεινε πια ούτε μισή φτερούγα, εκτός από μια πνιγερή μυρωδιά κυνηγιού, αποφάσισα να τον κοιτάξω κατά πρόσωπο. Πρόσωπο δεν υπήρχε· πάνω από το πορφυρό κορμί, θα ’λεγες ακέφαλο, καμάρωνε μια μαλαματένια προσωπίδα, από εκείνες που βρέθηκαν στους μυκηναϊκούς τάφους, μ’ ένα μυτερό γένι που άγγιζε την τραχηλιά. Προσπάθησα να σηκωθώ. Δεν είχα κάνει την πρώτη κίνηση, κι ένας κατακλυσμιαίος ήχος, σα να είχαν σωριαστεί μια στοίβα τάσια σε νεκρώσιμο εμβατήριο, με κάρφωσε στη θέση μου.

Ήταν η προσωπίδα. Το πρόσωπό του φανερώθηκε πάλι, όπως το είδα στην αρχή, τα μάτια, το χαμόγελο και κάτι που τώρα παρατηρούσα για πρώτη φορά: το λευκό δέρμα τεντωμένο από δυο κατάμαυρα τσουλούφια που το δάγκωναν μπροστά στ’ αυτιά. Δοκίμασε να πηδήξει, μα δεν είχε πια την ευκινησία του την πρώτη. Θαρρώ μάλιστα πως σκόνταψε σ’ ένα βιβλίο πεσμένο κατά τύχη και γονάτισε με το ένα γόνατο. Μπορούσα τώρα να τον κοιτάξω με προσοχή. Έβλεπα τους πόρους στο δέρμα του να βγάζουν ψιλές στάλες ιδρώτα. Κάτι σα λαχάνιασμα με βάραινε. Προσπάθησα να εξηγήσω γιατί τα μάτια του μου είχαν φανεί τόσο περίεργα. Τα ’κλεισε. Έκανε να σηκωθεί, μα θα ήταν τρομερά δύσκολο, γιατί φαινόταν ν’ αγωνίζεται να μαζέψει όλη του τη δύναμη, χωρίς να μπορεί να καταφέρει τίποτε. Απεναντίας γονάτισε και με το άλλο γόνατο. Έβλεπα το άσπρο δέρμα τρομερά χλωμό, προς ένα κίτρινο φιλντισί, και τα μαύρα μαλλιά σαν πεθαμένα. Μολονότι βρισκόμουνα μπροστά σε μιαν αγωνία, είχα το συναίσθημα πως ήμουνα καλύτερα, πως είχα κάτι νικήσει. Δεν πρόφταξα να ανασάνω και τον είδα, ολότελα πεσμένο χάμω, να βυθίζεται μέσα σε μια πράσινη παγόδα που είναι ζωγραφισμένη πάνω στο χαλί μου.

http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/george_seferis/various.htm#ΝΙΖΙΝΣΚ

Νίκος Καζαντζάκης
Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

O Ζορμπάς έμεινε με μισάνοιχτο στόμα∙ πολεμούσε να καταλάβει, δεν τολμούσε να πιστέψει τόση ευτυχία. Άξαφνα μπήκε στο νόημα∙ χύθηκε απάνω μου, με άρπαξε από τον ώμο.

– Χορεύεις; με ρώτησε με λαχτάρα∙ χορεύεις;

-Όχι.

-Όχι ; !

Κρέμασε τα χέρια κατάπληχτος.

– Καλά, είπε σε λίγο τότε να χορέψω εγώ, αφεντικό. Στάσου πιο πέρα, να μη σε αναποδογυρίσω. Χάι! Χάι!

Έδωκε ένα σάλτο, πετάχτηκε έξω από την παράγκα, πέταξε τα παπούτσια του, το σακάκι, το γιλέκο, ανασήκωσε τα πανταλόνια ως τα γόνατα, άρχισε να χορεύει. Το μούτρο του, μουντζαλωμένο ακόμα από το κάρβουνο, ήταν κατασκότεινο∙ τα μάτια του γυάλιζαν κάτασπρα.

Χύθηκε στο χορό, χτυπούσε τα παλαμάκια, πηδούσε, στρουφογύριζε στον αγέρα, έπεφτε κάτω με λυγισμένα γόνατα κι αντιπηδούσε ανάερα καθιστός, σα λάστιχο. Άξαφνα τινάζουνταν πάλι αψηλά στον αγέρα, σα να το ’χε βάλει πείσμα να νικήσει τους μεγάλους νόμους, να κάνει φτερά και να φύγει. Ένιωθες μέσα στο σαρακοφαγωμένο αυτό ταγαριασμένο κορ­μί την ψυχή να μάχεται να συνεπάρει τη σάρκα και να χυ­θεί μαζί της, αστροβολίδα, μέσα στο σκοτάδι. Τίναζε η ψυχή το κορμί, μα αυτό έπεφτε, δε βαστούσε πολλή ώρα στον αγέρα, το ξανατίναζε, ανήλεη, λίγο τώρα πιο αψηλά, μα πάλι το έρμο ξανάπεφτε αγκομαχώντας.

Ο Ζορμπάς μάζευε τα φρύδια, το πρόσωπό του είχε πά­ρει ανησυχαστικιά σοβαρότητα∙ δε σκλήριζε πια ∙ με σφιγμένα τα δόντια ο Ζορμπάς μάχουνταν να φτάσει το αδύνατο.

-Ζορμπά, Ζορμπά, φώναζα ∙ φτάνει!

Φοβόμουν μην ξαφνικά από την τόση φόρα δε βαστάξει το γέρικο κορμί του και σκορπίσει στον αγέρα θρύμματα.

Φώναζα, μα πού ν’ ακούσει ο Ζορμπάς τις φωνές του χωμάτου∙ το σπλάχνο του είχε γίνει σαν τού πουλιού. […]

-Ζορμπά, Ζορμπά, φώναζα∙ φτάνει!

Ο Ζορμπάς κουκούβισε στο χώμα, λαχανιασμένος. Το πρό­σωπό του έλαμπε ευτυχισμένο. Τα γκρίζα μαλλιά του είχαν κολλήσει στο κούτελό του κι ο ιδρώτας κουρνέλιαζε στα μά­γουλά του και στο πηγούνι, ανακατεμένος με κάρβουνο.

Έσκυψα απάνω του ανήσυχος.

-Αλάφρωσα, είπε σε λίγο ∙ σα να μου πήραν αίμα. Τώρα μπο­ρώ να μιλήσω.

Μπήκε μέσα στην παράγκα, ανακάθισε μπροστά από το μαγκάλι, κι έλαμπε το πρόσωπό του.

– Τι σ’ έπιασε κι άρχισες το χορό;

– Τι ήθελες να κάμω, αφεντικό; Πλαντούσα από την πολλή χαρά μου ∙ έπρεπε να ξεσκάσω. Και πώς μπορεί να ξεσκάσει ένας άνθρωπος; Με τα λόγια; Πφφ! […]

Με κοίταξε, μου ’κλεισε το μάτι:

– Γιατί δε γελάς; ρώτησε. Τι με κοιτάς έτσι; Τέτοιο είναι το σκαρί μου. Ένας διάολος είναι μέσα μου και φωνάζει, και κάνω ό,τι μου πει. Κάθε που πάω να πλαντάξω, μου φωνά­ζει: «Χόρεψε!» και χορεύω. Ξεπλαντάζω. Μια φορά που πέθανε το παιδί μου, ο Δημητράκης μου, στη Χαλκιδική, έτσι σηκώθηκα πάλι και χόρεψα. Οι συγγενείς κι οι φίλοι που με θωρούσαν να χορεύω μπροστά από το λείψανο, χύθηκαν να με πιάσουν. «Τρελάθηκε ο Ζορμπάς, φώναξαν, τρελάθηκε ο Ζορ­μπάς» Μα εγώ, τη στιγμή εκείνη, αν δε χόρευα, θα τρελαίνουμουν από τον πόνο. Γιατί ’ταν ο πρώτος μου γιός κι ήταν τριών χρόνων και δεν μπορούσα να βαστάξω το χαμό του. Κα­τάλαβες τι σου λέω, αφεντικό, ή μιλώ του αγέρα;

-Κατάλαβα, Ζορμπά, κατάλαβα ∙ δε μιλάς του αγέρα.

-Μιαν άλλη πάλι φορά ήμουνα στη Ρουσία∙ γιατί πήγα κι εκεί πέρα ακόμα, πάλι για μεταλλεία ∙ για χαλκό, κοντά στο Νοβορωσίσκι. Είχα μάθει πέντ’ έξι ρούσικες λέξεις, όσες μου χρειάζουνταν στη δουλειά μου: «Όχι, ναι, ψωμί, νερό, σε αγαπώ, έλα, πόσο;» Μα να που έπιασα φιλίες μ’ ένα Ρούσο, φοβερό μπολσεβίκο. Στρωνόμαστε το λοιπόν κάθε βράδυ σε μιαν ταβέρνα στο λιμάνι και κατεβάζαμε κάμποσα καραφάκια βότκα. Ερχό­μασταν στο κέφι. Κι ως ερχόμασταν στο κέφι, άνοιγε η καρ­διά μας ∙ αυτός ήθελε να μου στορήσει, χαρτί και καλαμάρι, τα όσα είδε κι έπαθε στη ρούσικη Επανάσταση, κι εγώ πάλι να του ξεμυστηρευτώ το βίο και την πολιτεία μου ∙ μεθύσα­με, βλέπεις, κι είχαμε γίνει αδέρφια.

Με χερονομίες, τσάτρα πάτρα, συνεννοηθήκαμε ∙ αυτός θ’ άρχιζε πρώτος να μιλάει ∙ όταν πια δε θα καταλάβαινα, θα του φώναζα: «Στοπ!» ∙ θα σηκώνουνταν τότε να χορέψει ∙ να χορέψει ό,τι ήθελε να μου πει. Το ίδιο κι εγώ. Ό,τι δεν μπο­ρούσαμε να πούμε με το στόμα, θα το λέγαμε με τα πόδια, με τα χέρια, με την κοιλιά ή με άγριες κραξιές: «Χάι-χάι! Χόπλα! Βίρα!» […]

Άργησα να κλείσω μάτι. Χαμένη η ζωή μου, συλλογίζουμουν ∙ να μπορούσα να ’πιανα ένα σφουγγάρι, να τα σβήσω όλα όσα διάβασα, όσα είδα κι άκουσα, να μπω στο σκολειό του Ζορμπά και ν’ αρχίσω τη μεγάλη, την αληθινή αλφαβήτα! Πόσο διαφορετικιά στράτα θα ’παιρνα! Θα γύμναζα τέλεια τις πέντε μου αίστησες, το δέρμα μου αλάκερο, να χαίρεται και να καταλαβαίνει, θα μάθαινα να τρέχω, να παλεύω, να κολυμπώ, να χιμώ καβάλα, να κάνω κουπί, να οδηγώ αυτοκίνητο, να ρίχνω τουφέκι, θα γέμιζα σάρκα την ψυχή μου ∙ θα γέμιζα ψυχή τη σάρκα μου ∙ θα φίλιωνα μέσα μου, επιτέλους, τους δυο προαιώνιους ετούτους οχτρούς …

Ανακαθιστός στο στρώμα μου, αναθίβανα τη ζωή μου που πήγαινε χαμένη. Από την ανοιχτή πόρτα διάκρινα θαμπά μέ­σα στην αστροφεγγιά το Ζορμπά να κάθεται κουκουβιστός σ’ ένα βράχο, σαν όρνιο νυχτερινό, και να κοιτάζει τη θάλασσα, και τον ζήλευα. «Αυτός βρήκε την αλήθεια, συλλογίζουμουν, αυτός είναι ο δρόμος!»

Νίκος Καζαντζάκης,
Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, απόσπασμα

Ερευνητές που μελέτησαν διάφορους χορούς σε αφρικανικά χωριά, ανακάλυψαν ότι οι χοροί διαθέτουν θεραπευτικές ιδιότητες για την ψυχοσωματική ισορροπία του ανθρώπου. Σήμερα οι δυτικές κοινωνίες έχουν υιοθετήσει αυτούς τους χορούς και τους χρησιμοποιούν στη χοροθεραπεία, γιατί πιστεύεται ότι απελευθερώνουν το σώμα μας αλλά και τα συναισθήματά μας. Παράλληλα οι αφρικανικοί χοροί  διδάσκονται σε σχολές  χορού και προβάλλονται σαν ένας νέος τρόπος έκφρασης και ψυχαγωγίας.  

Στην αφρικανική κουλτούρα ο χορός συνδέεται με τις βασικές αρχές που διέπουν την καθημερινή ζωή στην κοινότητα. H έμπνευση του αφρικανικού χορού προέρχεται από τη φύση και τα ζώα: υπάρχουν χοροί που μιμούνται τους ελέφαντες, τα πουλιά, τους πιθήκους, και άλλοι που πηγάζουν από τις αγροτικές εργασίες, όπως η συγκομιδή των φρούτων και ο θερισμός. Aρκετοί χοροί διατηρούν και τελετουργική σημασία. Eίναι εκείνοι που χορεύονται, όταν η κοινότητα προσεύχεται στις θεότητές της. Γενικότερα οι αφρικανικοί χοροί αποτελούν μια γέφυρα επικοινωνίας. Ενώνουν τον άνθρωπο με τη φύση, με τα πνεύματα, με τους άλλους ανθρώπους, αποτελούν συνεκτική ύλη για την ενότητα της κοινότητας.

O αφρικανικός χορός λύνει το στέρνο και τη λεκάνη, σημεία του σώματος που οι Δυτικοί δεν είναι συνηθισμένοι να κουνούν, και σε γειώνει. Η πίεση στα γυμνά πέλματα από την επαφή των χορευτών με τη γη ανανεώνει την εσωτερική ενέργεια, διώχνοντας τις εντάσεις, χαρίζοντας καλή διάθεση και ψυχική ισορροπία. Η απελευθέρωση του θώρακα διευκολύνει την έκφραση συναισθήματος στον χορευτή, καθώς σε αυτό το σημείο θεωρείται ότι εγκλωβίζεται η συναισθηματική φόρτιση. Mε αυτή τη διαπίστωση, έγινε και ο πρώτος συσχετισμός ανάμεσα στον αφρικανικό χορό και στην ψυχοθεραπευτική του αξία.

Το κείμενο είναι διασκευή και συντόμευση άρθρου της Λιλιάνας Αβρούσιν από την Vita.gr
(ολόκληρο μπορείτε να το διαβάσετε εδώ: http://goo.gl/wReose)

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://goo.gl/GHzA6P

Παντελής Πρεβελάκης
Η κεφαλή της Μέδουσας
(απόσπασμα)

Η ΚΕΦΑΛΗ ΤΗΣ ΜΕΔΟΥΣΑΣ (1963) είναι το δεύτερο από τα τρία μυθιστορήματα του Πρεβελάκη που συνδέονται με το γενικό τίτλο  Οι δρόμοι της δημιουργίας. Το πρώτο είναι  Ο ήλιος του θανάτου (1959) και το τρίτο Ο Άρτος των αγγέλων (1966). Στην τριλογία υπάρχουν αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Κεντρικό πρόσωπο και αφηγητής είναι ένας νεαρός Κρητικός, ο Γιωργάκης, που σ’ αυτό το μυθιστόρημα τον βρίσκουμε στην Αθήνα να κάνει τις σπουδές του και να ζει τις ιδεολογικές και πολιτικές συγκρούσεις της εποχής του μεσοπολέμου. Στο απόσπασμα ο Γιωργάκης βρίσκεται στη συντροφιά του Λοΐζου, ενός ώριμου και καλλιεργημένου ανθρώπου, που με την παιδεία του ασκεί σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση του νεαρού.

Ένας καλός διδάχος, που τον έκραζαν Λοΐζο, μ’ έχει ορμηνέψει από μικρό να βάνω στο χαρτί μονάχα όσα σπαράζουνε τα σπλάχνα μου. Και μου έχει αφησμένη ευκή και κατάρα να μην καταδέχουμαι τα έτοιμα αισθήματα και φρονήματα. «Το ζήτημα είναι από ποιο βάθος αναπηδά ο λόγος!» Έτσι έλεγε. Να γράφεις για να γιομίζεις το χαρτί, αυτό τ’ ονόμαζε κούφια ταραχή και αγυρτεία. Εκείνος ο ίδιος έκανε σαν το Σωκράτη: ό,τι είχε στην καρδιά το ‘χε και στα χείλη. Το λόγο του τον έριχνε στο βράχο και στην αφράτη γης σαν το σπόρο. Αν του έλειπαν οι στοές κι οι πλατανιάδες όπου δίδασκε ο αρχαίος, ο διδάχος μου είχε το σπιτάκι του στον ίσκιο της Ακρόπολης, όπου συνήθιζε να συνάζει λιγοστούς διαλεχτούς άντρες, το περισσότερο παλιούς συντρόφους του που ξεδιψάζαν ακόμα στην πηγή της σοφίας του.

Εκεί το ‘χε το ριζικό μου να γνωρίσω μερικά πρόσωπα που, επειδή υπόφεραν από την αρρώστια του αιώνα, μ’ έκαναν να δω καθαρότερα τον εαυτό μου. Θα μιλήσω πρώτα για ένα γλύπτη κι ας τον αντάμωσα πολύ λίγες φορές. Αρχίζω από κείνον, επειδή τα πάθη του προεικονίζουν ως ένα σημείο τα δικά μου. Τ’ όνομά του ήτανε Στέφανος, και κρατούσε από κάτι Τηνιακούς μαρμαράδες που είχαν σκορπίσει τ’ ανώνυμα έργα τους στο νησί τους και στη Σύρα και πιο ύστερα στην Αθήνα. Μαστόροι σεμνοί, που δούλεψαν με ταπεινοσύνη το μάρμαρο, χωρίς ποτέ να πάει ο νους τους να βγάλουν από μέσα του ανθρώπινη μορφή. Η τέχνη τους ήταν να πελεκούν σταυρούς για τα κοιμητήρια, άμβωνες, τέμπλα, δεσποτικούς θρόνους, κολόνες και κεφαλοκόλονα, μα ποτέ αγάλματα σαν τους αρχαίους, που δεν τα ‘χει η Ορθοδοξία. Ο πρώτος από τη γενιά τους που κίνησε να γίνει ανδριαντοποιός ήταν ο Στέφανος. Τον είχαν στείλει να σπουδάσει στη Γερμανία στις αρχές του αιώνα, και γύρω στα 1926 που τόνε γνώρισα, ήτανε στην ακμή της ηλικίας. Ένα αξιόλογο έργο του, που είχε εκτιμηθεί και έξω από τον τόπο μας, κι ένα περιστατικό ακόμα αξιολογότερο για τα μάτια του Λοΐζου, του είχανε δώσει δικαίωμα εισόδου στο στενό κύκλο μας.

Ο Λοΐζος ήθελε θαρρείς να δικαιολογήσει στα μάτια μας την παρουσία του, όταν τον έβαλε να διηγηθεί εκείνο το περιστατικό. Κατά τη γνώμη του ίδιου του γλύπτη, τόσες γενεές από το αίμα του που είχαν στερηθεί στις δημιουργίες τους την ανθρώπινη μορφή, τον είχαν προετοιμάσει να πλάσει το πρώτο του άγαλμα με το ξάφνιασμα που ένας τυφλός εκ γενετής πρωταντικρίζει τον κόσμο. «Ένας αρχαίος πλάστης» θυμούμαι που είπε «πήδησε από κεφάλι σε κεφάλι τους προγόνους μου και κούρνιασε στο δικό μου.

— Ομολόγησε, Στέφανε» τον έκοψε ο Λοΐζος «πώς προτού οι φούχτες σου πάρουν να σε τρώνε να πλάσεις τον Έφηβό σου, έφερες γύρω τα γυμνάσια και καμάρωσες τους νέους όπως ο αρχαίος!

— Δεν το αρνούμαι· έφερα γύρω τα γυμνάσια» αποκρίθηκε ο Στέφανος μ’ ένα ύφος σοβαρό που μου φάνηκε πως έκρυβε έναν πόνο. «Αλλ’ αν δεν είχα ονειρευτεί τον Έφηβό μου σαν Απόλλωνα, τα ζωντανά κορμιά δε θα μου είχαν χρησιμέψει σε τίποτα. Κι έπρεπε να τα μελετήσω στα γυμνάσια, επειδή εκεί μονάχα οι νέοι μας, ποθώντας τη δική τους τελειότητα, διαβλέπουν ακόμα τους θεούς».

Ο Στέφανος είχε δουλέψει, κατά τη διήγησή του, τέσσερα πέντε χρόνια για να πλάσει το άγαλμά του. Έπειτα, από μιαν ατελεύτητη σειρά σπουδές και απόπειρες, είχε αποδώσει στον πηλό το είδωλο της φαντασίας του. Το έχυσε στο γύψο, το δούλεψε ξανά, και ήρθε η ώρα να το μεταφέρει στο χαλκό. Αν πατούσε την παράδοση που είχε κληρονομήσει από τους προγόνους του τους μαρμαράδες, υπάκουε — όπως έλεγε — στο θέλημα του αρχαίου χαλκοπλάστη που είχε σαρκωθεί μέσα του. Κιβώτισε το γύψινο πρόπλασμα και το φόρτωσε στο τρένο που πήρε ο ίδιος για το Μόναχο, όπου ήξερε πως θα έβρισκε το κατάλληλο χυτήριο. Ήτανε τέλη Ιουλίου του 1914 όταν κίνησε: τη μέρα που έφτανε στο Μόναχο, ξέσπαζε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος.

«Την ώρα που έβγανα από το κιβώτιο τον «Έφηβό μου και τον έστηνα στην αυλή του χυτήριου» είπε ο Στέφανος, χλωμιάζοντας μια στάλα «ήρθε από το τηλέφωνο η είδηση πως η Κυβέρνηση είχε επιτάξει όλο το χαλκό της χώρας για τις ανάγκες του πολέμου».

Οι εργάτες του χυτήριου παράτησαν τη δουλειά τους κι έτρεξαν να καμαρώσουν τ’ ολόγυμνο παλικάρι που είχε φτάσει από τα μέρη του Νότου. Ήταν ήσυχο, μόλις έσφιγγε τους γρόθους του, το μέτωπο το είχε καθαρό, και στα χείλη του αχνόφεγγε ένα χαμόγελο. Το ανάστημά του δεν περνούσε το φυσικό, οι καλοπλασμένοι μυώνες του δεν έδειχναν περισσότερη δύναμη απ’ όση του νέου που γυμνάστηκε σε αρμονικά αγωνίσματα. Το ένα σκέλος στήριζε το λυγερό σώμα, το άλλο αναπαυόταν. Έλεγες πως ο ήλιος το χάιδευε ακόμα, έτσι όμορφα το στέρνο του δεχότανε το φως. Δεν ήξερες αν ήταν άνθρωπος ή θεός. Αν ήταν άνθρωπος, θα είχε σπαρθεί από θεό, κι αν ήτανε θεός, θα είχε πάρει τη μορφή ανθρώπου, για να χαρεί τον κόσμο των θνητών.

Οι εργάτες, ύστερα από το πρώτο τους ξάφνιασμα, ο Στέφανος τους είδε να παίρνουν τα μάτια τους από το άγαλμά του και ν’ αναβλεμματίζουν προς ένα γύψινο κολοσσό που ορθωνόταν εκεί στο πλάι πάνω σε δυο μπότες γεμάτες σα φουγάρα. Ο Στέφανος δεν τον είχε παρατηρήσει εκείνον το σαραντάπηχο όταν ήρθε κι απόθεσε στον ίσκιο του το έργο του. Πισωπάτησε τώρα ως το μαντρότοιχο και χρειάστηκε να τσακίσει το σβέρκο του για να τον δει από κάτω ως απάνω. Ήταν ένας σύγχρονος στρατιωτικός μ’ ένα κοντόξυλο στο χέρι — δίχως άλλο τη στραταρχική ράβδο του — και μ’ ένα κουμπελίδικο κράνος στο κεφάλι, όχι μικρότερο από το καζάνι όπου έβραζε τους ανθρώπους ο δράκος του παραμυθιού. Οι εργάτες κοίταζαν πότε το ένα πότε το άλλο άγαλμα, κι έδειχναν να ντρέπουνται. Ο Στέφανος δε δυσκολεύτηκε να καταλάβει πως η απαγόρευση να χύνουνται αγάλματα στο χαλκό δεν έπιανε τα γλυπτά που είχαν προορισμό να ερεθίζουν το λαό στα έργα του ολέθρου. Κατάλαβε συνάμα πως ο Κολοσσός δεν ήταν άλλος από τον Αυτοκράτορα.

Ύστερα από λίγες ημέρες, ο Στέφανος βρισκόταν ζορισμένος να πάρει το τρένο που άδειαζε προς τα σύνορα τους ξένους υπηκόους. Να φορτώσει μαζί και το άγαλμά του, δεν του βόλεσε μηδέ να κάμει λόγο. Ο πόλεμος είναι πόλεμος! Μονάχα που κοίταξε παρακαλεστικά τους εργάτες του χυτήριου: «Θα του το φύλαγαν το έργο της ζωής του ώσπου να γίνει αγάπη ανάμεσα στα έθνη;» Αυτό πήγε να τους πει. Μα είδε στα μάτια τους την αγωνία για τη δική τους τη ζωή και δε μίλησε. Στο τρένο άκουσε τους συνταξιδιώτες του να θρηνούν και να οδύρονται για τα πράματα που είχαν αφησμένα πίσω τους. Δεν ήταν λίγα! Μέγαρα, αποθήκες, αυτοκίνητα, άτια της καβάλας. Όμως, όλα τούτα, γίνουνται και ξαναγίνουνται. Περνούν από το ένα χέρι στ’ άλλο, φθείρουνται κι αφανίζουνται, η μοίρα τους είναι σαν των φύλλων του δέντρου… Μα ένα άγαλμα;

Τέσσερα χρόνια ο Στέφανος έζησε μέσα στην αγωνία. Στρατοί μακελεύτηκαν, πολιτείες γκρεμίστηκαν, θεόρατα κάστρα τα πήγε το κανόνι ως το χώμα. Τι να είχε γίνει ο Έφηβός του; Τον είχαν ακρωτηριάσει οι βόμβες; Τον είχαν συντρίψει οι ακρωτηριασμένοι, από φθόνο να βλέπουν την ιδανική του ακεραιότητα; Ο Στέφανος μαράζωνε στη χώρα του σαν ένας Πλάστης που του έκλεψαν το αρχέτυπο μιας καινούριας ανθρωπότητας. Όταν έγινε ειρήνη στον κόσμο, οι φίλοι του τον παρακίνησαν να πάει ν’ αναζητήσει το έργο του. Πήρε πάλι το τρένο, όμως με το Χάρο στην καρδιά. Μια φτενή ελπίδα τον είχε κρατήσει ως τότε στη ζωή: αν το άγαλμα είχε χαθεί, θ’ άνοιγε ένα λάκκο στην ξένη γη και θα χωνόταν μέσα ζωντανός. Να πάρει τη στράτα να γυρίσει πίσω στην πατρίδα, αυτό δε θα είχε πια κανένα νόημα. Γιατί μέσα στην ψυχή του είχε μαραθεί ο πόθος να ξεπεράσει τον εαυτό του, η ορμή εκείνη που τον είχε σπρώξει για τα έσχατα έργα. «Μόνο ένα χέρι νόμιζα πως θα μου ξαναδώσει τη ζωή» είπε ο Στέφανος «κι αυτό ήταν το χέρι που είχα πλάσει εγώ ο ίδιος με τον έρωτα και το θάμπος μου».

Όταν ζύγωσε στην πόρτα του χυτήριου, ένας φοβερός σαματάς ξέσκισε τ’ αυτιά του σα να χοροπηδούσαν και να ουρλιάζαν στην αυλή οι μυθικοί Κορύβαντες. Ένιωσε τα γόνατά του να κόβουνται. Ήτανε φλόγες που έγλειφαν τους τοίχους, ή τον γελούσανε τα μάτια του; Ποια δαιμονική σκηνοθεσία είχε προετοιμάσει αυτή την ταραχή, την ώρα που πήγαινε ν’ αναζητήσει το κριτήριο της ζωής του; Έσπρωξε φοβισμένα την αυλόπορτα κι έχωσε μέσα το κεφάλι του. Η ίδια η Κόλαση έβραζε μπροστά του! Σ’ έναν τεράστιο λάκκο που είχαν ανοίξει στη μέση της αυλής, έκαιγε μια λυσσασμένη φωτιά, που την τάιζαν με μανία οι εργάτες, ρίχνοντας στην πείνα της σανίδια, κασόνια, καρεκλοπόδαρα. Σε μια σιδερένια σχάρα πάνω από το λάκκο κοιτότανε το απανοκόρμι ενός χάλκινου Κολοσσού, κομμένο με το πριόνι από το άλλο σώμα, που κυλιότανε κι αυτό μες στα σκουπίδια. Ο Στέφανος έψαξε ν’ αναγνωρίσει τον Αυτοκράτορα. Οι εργάτες λοιδωρούσανε τώρα το σιχαμένο σκιάχτρο και σύμπαιναν τη φωτιά να το λιώσουν: να πάρουν πίσω το μέταλλο που είχε σφετερισθεί η αλαζονεία του, να καταλύσουν τη μαγγανεία του απαίσιου ίσκιου του!

Σε μια γωνιά της αυλής, στο ίδιο ταπεινό βάθρο όπου τον είχε αποθέσει ο πλάστης του πριν από τέσσερα χρόνια, στεκόταν ο Έφηβος. Αθαλωμένος από την καπνιά, τυλιγμένος στις πύρινες αναλαμπές, όμως ατάραχος όπως τότε — και ακέραιος. Ο Στέφανος ανοιγόκλεισε τα μάτια του να δει μήπως γελιόταν. Ο Έφηβος ήταν εκεί! Ο Έφηβος ήταν εκεί! Η Κόλαση έβραζε στα πόδια του, οι φλόγες κρατούσαν, οι εργάτες χορεύαν τον κόρδακα της εκδίκησης και του λυτρωμού. Ο Έφηβος ήταν εκεί! Έξω από το χρόνο, ανέγγιχτος από τα πάθη των ανθρώπων, σύμβολο άλλου κόσμου: ενσάρκωση ενός ονείρου, προσωποποίηση μιας νοσταλγίας.

— Και τον έχυσες στο χαλκό, Στέφανε; ρώτησε ο Λοΐζος.

— Στο χαλκό του Αυτοκράτορα! αποκρίθηκε ο Στέφανος, σηκώνοντας το κεφάλι του, που το ‘χε κρατήσει σκυφτό όσο διηγόταν.

—Κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος! ανάκραξε ο Λοΐζος χτυπώντας τις παλάμες του.

— Αυτή η ιστορία πρέπει να τελειώσει μ’ ένα επιμύθιο! δοκίμασε να πει κάποιος από τη συντροφιά.

Όμως ο Λοΐζος τον σταμάτησε:

— Όχι, όχι επιμύθια! Ας αφήσουμε την ιστορία του Στέφανου να δουλέψει μέσα μας. Κάθε μέρα, μου διδάσκει άλλο πράμα.

Παντελής Πρεβελάκης,
Η κεφαλή της Μέδουσας, Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Β΄Λυκείου

¹ γυμνάσιο: γυμναστήριο.
²κουμπελίδικο: θολωτό.
³Κορύβαντες: δαίμονες ή κατώτεροι θεοί ιερείς της θεάς Κυβέλης που τη λάτρευαν χορεύοντας ένοπλοι με συνοδεία οργάνων που προκαλούσαν μεγάλο θόρυβο.
⁴συμπαίνω: συνδαυλίζω.
⁵κόρδακας: ζωηρός και άσεμνος χορός.
⁶κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος: νικήθηκε ολοκληρωτικά ο θάνατος.
⁷επιμύθιο: το ηθικό δίδαγμα που βγαίνει από ένα μύθο.

(Γλυπτά  2 και 3)

Γλυπτά του Arno Breker

(Γλυπτό 4)

Γλυπτό  του  Josef Thorak
Οι φωτογραφίες από τις διευθύνσεις :http://ketivasilakou.blogspot.gr/2012/06/blog-post_18.html και
https://en.wikipedia.org/wiki/Arno_Breker

Μαρία Ρηγούτσου
Ο αγαπημένος γλύπτης του Χίτλερ

«Είμαι o καλλιτέχνης της ομορφιάς, της συγχορδίας του σώματος, του πνεύματος και της ψυχής». Έτσι περιέγραφε στα 1973 ο γηραιός πλέον Αρνο Μπρέκερ τον εαυτό του. Ο Μπρέκερ έμεινε στην ιστορία σαν ο αγαπημένος γλύπτης του Χίτλερ και κατ’ επέκταση ως ο πλέον γνωστός Γερμανός γλύπτης του περασμένου αιώνα. Ο Μπρέκερ γνώρισε μεγάλες δόξες την περίοδο του εθνικοσοσιαλισμού και μαζί με τον επίσης πολύ αγαπημένο αρχιτέκτονα του Χίτλερ, τον Αλμπερτ Σπέερ, θα έχτιζαν και θα κοσμούσαν με τα έργα τους τη νέα Γερμανία. Η ιστορία όμως ως γνωστόν τα έφερε διαφορετικά και μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Μπρέκερ, όπως άλλωστε συνέβη και με εκατομμύρια άλλους Γερμανούς, κρίθηκε από το δικαστήριο απλός «συνοδοιπόρος» του καθεστώτος. Του επιβλήθηκε ένα πρόστιμο 100 μάρκων, το οποίο και εξόφλησε. Αυτό όμως από το οποίο δεν κατάφερε ποτέ να απαλλαγεί ήταν η ρετσινιά του ναζιστή καλλιτέχνη που ξεπούλησε τη συνείδησή του για να πάρει τα μεγαλύτερα συμβόλαια που είχε δώσει ποτέ το γερμανικό κράτος σε καλλιτέχνη ώστε να κοσμήσει με τα μνημειώδη σε όγκο έργα του την καγκελαρία και πολλά άλλα δημόσια κτίρια. Ο ίδιος ο Χίτλερ παρενέβη μάλιστα, ούτως ώστε ο Μπρέκερ να μην πληρώνει φόρο περισσότερο από 15%, ενώ παρασημοφορήθηκε με τη ανώτατη διάκριση του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος «για τον μεγαλύτερο γλύπτη της εποχής μας».

Ήταν πράγματι μεγάλος καλλιτέχνης ο Μπρέκερ ή απλά ένας οπορτουνιστής; Το θέμα χρειάζεται κουβέντα σκέφθηκε ο Ρούντολφ Κόνραντες, ιστορικός τέχνης, και διοργάνωσε την έκθεση με τον τίτλο «Προς συζήτησιν: ο γλύπτης Άρνο Μπρέκερ» στο διώροφο ρουστίκ κτίριο ενός μικρού και κατά τα άλλα όχι ιδιαίτερα γνωστού μουσείου στην πόλη Σβερίν της Ανατολικής Γερμανίας.

Το Schleswig-Holstein Haus φιλοξενεί μέχρι τις 22 Οκτωβρίου 70 έργα του Μπρέκερ και είναι η πρώτη φορά μετά τον πόλεμο που γίνεται αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στον αμφιλεγόμενο αυτόν καλλιτέχνη σε αυτή την έκταση. Γιατί μπορεί το έργο του Μπρέκερ μετά το τέλος του πολέμου να μη βρήκε μια φιλόξενη θέση σε γκαλερί, μουσεία και διεθνείς εκθέσεις, ο ίδιος πάντως συνέχισε να συγχρωτίζεται με ισχυρούς πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες αλλά και καλλιτέχνες και να φιλοτεχνεί τα πορτρέτα τους. […]

Το 90% του έργου του Μπρέκερ καταστράφηκε από Αμερικανούς και Ρώσους όταν τελείωνε ο πόλεμος. Στο Σβερίν δεν εκτίθενται παρά μια σειρά από μικρότερα έργα από μπρούντζο και μάρμαρο, από τα νεανικά ήδη χρόνια του Μπρέκερ.

Για έλλειψη πολιτικής παιδείας κατηγορεί την έκθεση και η μεγάλη εφημερίδα της Φρανκφούρτης Frankfurter Rundschau, ενώ η ελβετική Neue Z­rcher Zeitung παρατηρεί: «Εάν προσέξει κανείς την πρώιμη φάση, τη φάση της δόξας και την ύστερη φάση δημιουργίας του Μπρέκερ καταλήγει στο εξής συμπέρασμα: ο Μπρέκερ δεν ήταν παρά ένας οπορτουνιστής. Προσπάθησε να προσαρμόσει ανά εποχές το στιλ του, να γίνει αρεστός. Αυτό που του επιρρίπτουν για μια αισθητική χωρίς ήθος είναι απολύτως αληθές».

«Η περίπτωση Αρνο Μπρέκερ είναι ένα μάθημα της γερμανικής ιστορίας και της ιστορίας της τέχνης. Ανήκει σε αυτό που αποκάλεσε κάποτε ο Βίλιμπαλντ Ζαουερλέντερ, αρχαιολογία της μνήμης», καταλήγει η εβδομαδιαία εφημερίδα Die Zeit, ενώ χαρακτηρίζει τα πορτρέτα των Ερχαρντ, Αντενάουερ, Λούντβιχ, Νταλί και Αλ Σαντάτ που παρουσιάζονται στην έκθεση σαν το καλλιτεχνικό Βατερλό του Μπρέκερ.

Τέλος, η εβδομαδιαία πολιτική επιθεώρηση Der Spiegel επισημαίνει πως ο Μπρέκερ δεν έχαιρε ποτέ πραγματικά καλλιτεχνικής εκτίμησης και γι’ αυτόν τον λόγο τα μουσεία δεν τον εξέθεταν. Αν ο Αρνο Μπρέκερ έμεινε γνωστός στην ιστορία, αυτό το οφείλει μόνο στο πολιτικό του παρελθόν, ενώ θεωρεί την έκθεση μια τουριστική ατραξιόν.

Και οι υπέρμαχοι

Δεν είναι αλήθεια όλα αυτά, πιστεύουν αντίθετα οι θαυμαστές του έργου του Γερμανού γλύπτη, ανάμεσά τους και οι άνθρωποι του μουσείου Μπρέκερ στο Νέρβενιχ κοντά στην Κολωνία.

Ο Μπρέκερ ήταν ένας σπουδαίος καλλιτέχνης αφιερωμένος στο έργο του και κέντρο της δουλειάς του ήταν ο άνθρωπος. Ο Σαλβαντόρ Νταλί ισχυριζόταν πως μαζί με τον Μπρέκερ και τον Φουξ αποτελούσαν τη χρυσή τριάδα της τέχνης. Από συνεντεύξεις του Μπρέκερ μαθαίνουμε επίσης πως ο αμφιλεγόμενος καλλιτέχνης δεν είχε μόνο καλλιτεχνικές ευαισθησίες, αλλά ήταν αυτός που έσωσε τον Πικάσο, όταν κινδύνεψε το 1943 να συλληφθεί στο Παρίσι. Ο Μπρέκερ ζήτησε τότε ειδική ακρόαση στην Γκεστάπο στο Βερολίνο, ενώ προηγουμένως είχε περάσει μια άυπνη νύχτα μέχρι τελικά, χρησιμοποιώντας ο ίδιος λεκτικά κόλπα, να καταφέρει να αποσπάσει από τον υπεύθυνο ότι οι Γερμανοί δεν θα πείραζαν τον σημαντικότερο εικαστικό καλλιτέχνη της εποχής μας.

Η έκθεση Μπρέκερ στο Σβερίν έχει κάθε λόγο πάντως να αισθάνεται δικαιωμένη. Η υπόθεση απασχόλησε, δίχασε και ανέδειξε τελικά πόσο λίγο έχει επουλωθεί το τραύμα του πολέμου στη Γερμανία, 61 χρόνια μετά το τέλος του. Το έργο του Μπρέκερ που απέμεινε σαφώς και δεν είναι αντιπροσωπευτικό και σίγουρα ποτέ δεν θα κριθεί από την ιστορία μόνο ως καλλιτέχνης. Οι πολιτικές του επιλογές, είτε το ήθελε αργότερα είτε όχι, τον σφράγισαν για πάντα. […]

Μαρία Ρηγούτσου, Ο αγαπημένος γλύπτης του Χίτλερ, Η Καθημερινή, 20-8-2006

Σπύρος Μαρκέτος

[…]

Οι ναζί οικειοποιούνται την κλασική αρχαιότητα

Για παράδειγμα, η «Ολυμπία» (1938) της Λένι Ρίφενσταλ, μία από τις γνωστότερες προπαγανδιστικές ταινίες του ναζισμού, δεν αφήνει αμφιβολίες όσον αφορά την προσπάθειά του να συνδεθεί με την κλασική Ελλάδα. Αντικείμενό της, βέβαια, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου, του 1936, που συστηματικά διαφήμισαν την ιδέα ότι στο Γ’ Ράιχ αναβίωνε το αρχαίο κλέος. Ερείπια της Ακρόπολης και της Ολυμπίας, λήψεις του αττικού ουρανού ιδωμένου ανάμεσα από καλλίγραμμους κίονες, απαθείς κούροι και μαρμάρινα αγάλματα γυμνών νέων εναλλάσσονταν με αρχαιόμορφα γήπεδα της αναγεννημένης Γερμανίας, κλασικού κάλλους άριους αθλητές και αθλήτριες, την κλασικότροπη πύλη του Βραδεμβούργου διακοσμημένη με εθνικοσοσιαλιστικά εμβλήματα και, φυσικά, αμέτρητες εικόνες του φίρερ να ανταποδίδει χαμογελαστός τον ναζιστικό χαιρετισμό στις εθνικές ομάδες και στα φρενιασμένα πλήθη των φιλάθλων.

Αλλά η προσπάθεια του ναζισμού να αξιοποιήσει μια βολική εκδοχή της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς είχε πολύ περισσότερες όψεις. Σ’ αυτήν εντάσσονταν, για παράδειγμα, τα μνημειακά αγάλματα του Άρνο Μπρέκερ και του Γιόζεφ Τόρακ, που στηρίχτηκαν στις κλασικές αναλογίες – τροποποιώντας τες, όμως, έτσι ώστε να τονίζουν την επιθετικότητα των ανδροπρεπών ηρώων τους. Η μοντερνιστική αρχιτεκτονική του Άλμπερτ Σπέερ επίσης παρέπεμπε στα πρότυπα της Ακρόπολης και της Περγάμου.[…]

Σπύρος Μαρκέτος, Το κλασικό κάλλος και ο ναζιστικός κάλος, Ελευθεροτυπία 28/3/2010

Πετσίνη Πηνελόπη
Τέχνη και ναζισμός

(…) Στις 18 Ιουλίου 1937, ο Αδόλφος Χίτλερ εγκαινιάζει ένα από τα πιο μεγαλεπήβολα δείγματα του σχεδίου της ναζιστικής προπαγάνδας: τον Οίκο της Γερμανικής Τέχνης (Haus der Deutschen Kunst) στο Μόναχο. Μια μεγαλοπρεπής πομπή — απροσδιόριστο ανακάτεμα αρχαιοελληνικής, κλασικής και τευτονικής αισθητικής —, σκηνοθετημένη με την ίδια σχολαστικότητα που οργανώνονταν οι λαμπαδηδρομίες και τα συλλαλητήρια του ναζιστικού κόμματος κυριαρχεί στους δρόμους της πόλης για ώρες, καθώς το Ράιχ γιορτάζει «Δύο Χιλιάδες Χρόνια Γερμανικού Πολιτισμού». Κεντρική θέση σ’ αυτό το πολυδιαφημισμένο μαζικό θέαμα κατέχει η έκθεση Große Deutsche Kunstausstellung (Μεγάλη Γερμανική Τέχνη), μια μεγάλης κλίμακας παρουσίαση που στόχευε να επιβάλλει μια καθολική και έγκυρη «γερμανική» τέχνη, η προώθηση και επικράτηση της οποίας υπήρξαν αναπόσπαστα συνδεδεμένες με τον αποκλεισμό και τη δυσφήμηση του τότε πρωτοπόρου μοντερνισμού.(…)

Η πρεμιέρα της επίσημης τέχνης θα γιορταζόταν με μεγάλη λαμπρότητα στις 18 Ιουλίου. Την επόμενη ημέρα, θα άνοιγε και η έκθεση των «εκφυλισμένων», όπου η επισήμως απαράδεκτη γερμανική τέχνη θα παρουσιαζόταν στο κοινό για τελευταία φορά. Όλα τα εκτιθέμενα έργα ζωγραφικής, γλυπτά και σχέδια είχαν προηγουμένως αφαιρεθεί από συλλογές γερμανικών μουσείων καθώς, το καλοκαίρι του 1937, οι ναζί αξιωματούχοι, υπό την εποπτεία του Reichskulturkammer, σάρωσαν τριάντα δύο δημόσια μουσεία μέσα σε μόλις δέκα ημέρες και κατέσχεσαν πάνω από 16.000 έργα.

Οι κατασχέσεις νομιμοποιούνταν προσωρινά από μια απλή υπουργική απόφαση του Γκέμπελς με ισχύ νόμου: «Με εντολή Φύρερ», εξουσιοδοτούσε τον καθηγητή Ζίγκλερ του Μονάχου, να επιλέξει και να εξασφαλίσει για την οργάνωση της έκθεσης έργα «Γερμανικής εκφυλισμένης τέχνης». Ο Ζίγκλερ, ένας άγνωστος ζωγράφος γυμνών μέχρι το 1933, τοποθετήθηκε πρόεδρος της Διεύθυνσης Εικαστικών Τεχνών στα τέλη του 1936, όντας ο αγαπημένος καλλιτέχνης του Χίτλερ.

«Βλέπουμε γύρω μας τερατουργήματα της τρέλας, του θράσος, της ανικανότητας και του εκφυλισμού της μοντέρνας τέχνης», ισχυρίστηκε ο Ζίγκλερ στον επίσημο του στα εγκαίνια. «Αυτή η έκθεση προκαλεί σοκ και αηδία σε όλους μας». Και προσκάλεσε τους επισκέπτες να κοροϊδέψουν μοντερνιστές όπως ο Σαγκάλ, ο Καντίσσκυ, ο Κλέε, ο Μπέκμαν και ο Όττο Ντιξ. Χλευαστικά συνθήματα, πολλά από τα οποία αντισημιτικά, ήταν ήδη γραμμένα στους τοίχους, ενώ χειρόγραφες ετικέτες πάνω σε κάθε έργο ενημέρωναν για το πόσα χρήματα είχε λάβει «από τους φόρους του εργαζόμενου γερμανικού λαού» (…).

Πετσίνη Πηνελόπη, Τέχνη και ναζισμός, Η Αυγή 20-7-2014

Ηλίας Βενέζης
Αιολική γη

Τα άστρα όλα έχουν βγει. Ταξιδεύουν στο Αιγαίο τα παιδικά όνειρά μας. Το κύμα χτυπά τη μάσκα του καϊκιού μας και τα κοιμίζει.  Κοιμηθείτε, όνειρά μας. Στην ξένη χώρα που πάμε πρόσφυγες τι άραγες να μας περιμένει, τι μέρες να είναι ν’ ανατείλουν;
ΤΑΞΙΔΕΥΟΥΝ στο Αιγαίο τα όνειρά μας.
Η γιαγιά μας κουράστηκε. Θέλει να γείρει το κεφάλι της στα στήθια του πάππου, που έχει καρφωμένα πίσω τα μάτια του μπας και ξεχωρίσει τίποτα απ’ τη στεριά, τίποτα απ’ τα Κιμιντένια. Μα πια δε φαίνεται τίποτα. Η νύχτα ρούφηξε μέσα της τα σχήματα και τους όγκους.
Η γιαγιά γέρνει το κεφάλι της να το ακουμπήσει στα στήθια που την προστατέψανε όλες τις μέρες της ζωής της. Κάτι την μποδίζει και δεν μπορεί να βρει το κεφάλι ησυχία: Σαν ένας βόλος να είναι κάτω απ’  το πουκάμισο του γέροντα.
-Τι είναι αυτό εδώ; ρωτά σχεδόν αδιάφορα.
Ο παππούς φέρνει το χέρι του. Το χώνει κάτω απ’ το ρούχο, βρίσκει το μικρό ξένο σώμα που ακουμπά στο κορμί του και που ακούει τους χτύπους της καρδιάς του.
-Τι είναι;
-Δεν είναι τίποτα, λέει δειλά ο παππούς, σαν παιδί πού έφταιξε. Δεν είναι τίποτα. Λίγο χώμα είναι.
-Χώμα!
Ναι, λίγο χώμα απ’ τη γη τους. Για να φυτέψουν ένα βασιλικό, της λέει, στον ξένο τόπο που πάνε. Για να θυμούνται.
Αργά τα δάχτυλα του γέροντα ανοίγουν το μαντίλι όπου είναι φυλαγμένο το χώμα. Ψάχνουν κει μέσα, ψάχνουν και τα δάχτυλα της γιαγιάς, σα να το χαϊδεύουν. Τα μάτια τους, δακρυσμένα, στέκουν εκεί.
-Δεν είναι τίποτα, λέω. Λίγο χώμα.
Γη, Αιολική Γη, Γη του τόπου μου.

Ηλίας Βενέζης, απόσπασμα (το τέλος) από την Αιολική γη

[…]

Πάλι τὰ ἴδια καὶ τὰ ἴδια, θὰ μοῦ πεῖς, φίλε.

Ὅμως τὴ σκέψη τοῦ πρόσφυγα τὴ σκέψη τοῦ αἰχμαλώτου τὴ σκέψη

τοῦ ἀνθρώπου σὰν κατὰντησε κι αὐτὸς πραμάτεια

δοκίμασε νὰ τὴν ἀλλάξεις, δέν μπορεῖς.

Ἴσως καὶ νά ‘θελε νὰ μείνει βασιλιάς ἀνθρωποφάγων

ξοδεύοντας δυνάμεις ποὺ κανείς δὲν ἀγοράζει,

νὰ σεργιανᾶ μέσα σὲ κάμπους ἀγαπάνθων

ν’ ἀκούει τὰ τουμπελέκια κάτω ἀπ’ τὸ δὲντρο τοῦ μπαμποὺ,

καθὼς χορεύουν οἱ αὐλικοί μὲ τερατώδεις προσωπίδες.

Ὅμως ὁ τὸπος ποὺ τὸν πελεκοῦν καὶ ποὺ τὸν καῖνε σὰν τὸ πεῦκο, καὶ τὸν βλέπεις

εἴτε στὸ σκοτεινό βαγόνι, χωρὶς νερό, σπασμένα τζάμια, νύχτες καὶ νύχτες

εἴτε στὸ πυρωμένο πλοῖο ποὺ θά βουλιάξει καθὼς τὸ δείχνουν οἱ στατιστικές,

ἐτοῦτα ρίζωσαν μὲς στὸ μυαλὸ καὶ δὲν ἀλλάζουν

ἐτοῦτα φύτεψαν εἰκόνες ἴδιες μὲ τὰ δὲντρα ἐκεῖνα

ποὺ ρίχνουν τὰ κλωνάρια τους μὲς στὰ παρθένα δάση

κι αὐτά καρφώνουνται στὸ χῶμα καὶ ξαναφυτρώνουν∙

ρίχνουν κλωνάρια καὶ ξαναφυτρώνουν δρασκελῶντας

λεῦγες καὶ λεῦγες∙

ἕνα παρθένο δάσος σκοτωμένων φίλων τὸ μυαλό μας.

Κι ἄ σοῦ μιλῶ μὲ παραμύθια καὶ παραβολὲς

εἶναι γιατὶ τ’ ἀκοῦς γλυκότερα, κι ἡ φρίκη

δέν κουβεντιάζεται γιατί εἰναι ζωντανή

γιατί εἰναι ἀμίλητη καὶ προχωράει∙

στὰζει τὴ μέρα, στὰζει στὸν ὕπνο

μνησιπήμων πόνος.

[…]

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το ποίημα Τελευταίος Σταθμός

Για τον όρο «μετανάστες»
(Über die Bezeichnung Emigranten)

Ο σημαντικός Γερμανός συγγραφέας Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956) έγραψε το ποίημα αυτό το 1937, όταν ζούσε ως αυτοεξόριστος στη Σκανδιναβία, κατατρεγμένος από τη χιτλερική εξουσία. Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος δεν είχε ακόμη ξεσπάσει, αλλά το ναζιστικό καθεστώς είχε ήδη δώσει δείγματα του βίαιου και απάνθρωπου προσώπου του με την άγρια καταδίωξη των Εβραίων και των αντιφρονούντων Γερμανών. Πολλοί δημοκρατικοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι διώχτηκαν ή αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, για να γλιτώσουν από την ηθική και σωματική τους εξόντωση.

Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ’ όνομα που μας δίναν:
«Μετανάστες».
Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη. Ούτε
και σε μιαν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ‘ναι, μα εξορία.
Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιο κοντά
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ’ ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν’ απαρνιόμαστε,
χωρίς να συχωράμε τίποτ’ απ’ όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ’ εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ’ τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας
δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
δεν ειπώθηκε ακόμα.

Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ποιήματα, μτφρ. Μάριος Πλωρίτης

Εν Πειραιεύς 27 -11-1963

Γεια σας Σεβαστέ μου Πατέρα και χρυσή μου Μανούλα και αγαπημένα μου αδέρφια. Έλαβα το αγαπημένο σας γράμμα με τις δυο λέξες και χάρηκα πάρα πολύ που είστε όλοι καλά όπως εμείς. Λοιπόν πατέρα σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για το καλάθι που μας εστείλατε ήταν όλα πολύ ωραία τα χόρτα είχανε σαπίσει τα πετάξαμε και πάνε στο δαίμονα η μυτζήθρα πήρε βρώμα κι αυτή την καθάρισε η Λευτερία δόξα ο Θεός τη φάγαμε κιόλας να ‘ταν κι άλλη.

Λοιπόν πατέρα πώς πάει ο καιρός στο Βατόλακκο. Εμείς εδώ δόξα το Θεό έχομε βροχές βαρύς χειμώνας πολλά νερά και κρυώματα μη τα ρωτάς την Λευτεριά την έπιασε η ασιατική και χτες δεν πήγε στη δουλειά λοιπόν πατέρα αυτό είναι το παν του ανθρώπου αγάπη και υγεία.

Λοιπόν πατέρα και μανούλα επιτέλους μπήκαμε στα λεωφορεία εγώ είμαι εισπράχτορας πια μόνιμος τώρα πια ησύχασα και κάνω κάθε μέρα το σταυρό μου στην Παναγία που με βοήθησε έχω και τα ρεπό μου και την άδεια μου αυτά σας γράφω. […]

Λοιπόν πατέρα σας παρακαλώ πάρα πολύ στείλετε μας λίγο λάδι, εδώ το αγοράζω δεν μπορώ δεν μου μένει μια δεκάρα λοιπόν είναι ντροπή από την κοινωνία να σας παρακαλάμε σα ζητιάνοι για λίγο λάδι αν με πιστεύεις πατέρα παίρνω 60 δραχμές τη μέρα χαλάω φαΐ και λάδι 50 δρχ πού να μου μείνουν άλλα δουλεύω μόνο για τη μάσα, μόνο αυτό, μόνο αυτό σας γράφω.

Σε παρακαλώ μάνα πες στον ήρωα τον αδελφό μου Στέλιο τον Ολυμπιακό όταν θα έρθω θα του κρατώ μια μπάλα και μια φορεσιά του Ολυμπιακού μα θέλω να μάθει γράμματα πες του όχι αλητείες. Γεια σου αδερφέ Στέλιο ήρωα Κρητικέ από το Βατόλακκος ποτέ δεν θα πεθάνεις να είσαι θανατικός ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ κάτω ο Παναθηναϊκός Στέλιο ήρωα που νικήσαμε τον Παναθηναϊκό από τη στενοχώρια του θείου του Γιόργη ο Μιχάλης δεν έφαγε δυο μέρες σκάσανε από τον καημό τους.

Λοιπόν πατέρα έμαθα ότι έχεις ντουφέκι και πας στο κυνήγι στείλε και σε μας καμιά τσίχλα.

Λοιπόν μανούλα εγώ θα έρθω τα Χριστούγεννα αλλά για να έρθω πρέπει να δω την ωραιοτάτη νύφη πρόσεξε πατέρα θέλω να είναι όμορφη η κοπελιά από οικογένεια. Πρόσεξε μη πάθω καμιά γκάφα.

Αχ πατέρα και μάνα αν είχα λεφτά θα σας έστελνα 200 δραχμές για ένα τσιγάρο.

Αυτά τα ολίγα σας γράφω σας φιλώ όλους περιμένω απάντηση. Χαιρετισμούς στους γειτόνους και σ’ όσους ρωτούν για μένα. Περιμένω γράμμα.

Ο γιος σας Δρακούλης

Χρήστος Οικονόμου, Κάτι θα γίνει, θα δεις, Διήγημα: Βγες έξω και κάψ’ τα

27/4/61 (από το Ατλάντ’ Σήρη =Ατλάντικ Σίτυ)  

Αγαπημένο μου Λεφτεριώ έλαβα χρυσό μου κορίτσι το γραμματάκι σου και χάρηκα πολύ να με συγχωρείς που δεν σου απάντησα αμέσως. Χάρηκα για την πρόοδο του Βατολάκκου μας και τις ευκολίες που μου γράφεις πως έχουνε γίνει αν θέλει ο Θεός το 62 έχομε σκοπό να κατεβούμε με τον άνδρα μου Φώτη που θέλει να γνωρίσει την Κρήτη να καθήσομε 2 με 3 μήνες και να φύγομε πάλι.

Τότε και στα παπιολιανά χωράφια που έβρισκα τα ραδίκια θα πηγαίνω με το ταξί τώρα που έχουνε σιάξει τους δρόμους γιατί με τα πόδια δεν μου ακούει πια να πορπατώ γιατί έχω φθάσει 180 πάουντ πάχος. Εμείς δόξα το Θεό ήμεθα όλοι καλά γράφετε μου οι εληές πώς πηγαίνουνε έχει βεντέμα; Οι δουλιές σας πώς πάνε; Τα πορτακάλια έχουνε καλή πούληση φέτος; Πες στη μανούλα σου τη συντέκνισσα μου την παρακαλώ να αφήσει μια πορτακαλιά να έχει μερικά πορτακάλια απούλητα άμα έλθομε (αν θέλει η χάρη της Παναγίας) να φάμε φρέσκα πορτακάλια που πολύ τα έχω πεθυμήσει. Την παρακαλώ πες της και να φυτέψη κολοκύθες στο περβολάκι μου όταν έλθω να μαζέψω κολοκυθόχορτα να τα μαγερέψω με στήφνο να τα φάω γιατί το μόνο φαΐ που λιγώθηκα φιλιότσα μου Λεφτεριώ στην Αμερική είναι αυτό γιατί εδώ μήτε κολοκυθόχορτα θα βρεις μήτε στήφνο. Κολοκύθια φέρνουνε από την Καλιφόρνια μα είναι ώσπου να έλθουν μεσολιωμένα σιχαίνεσαι να τα δεις αυτά σου γράφω.

Είδα να μου γράφεις Λευτεριώ μου για τη θεία σου τη Στέλλα ότι έφυγε με τον άνδρα της στην Αργεντινή λοιπόν κακώς έκαμαν. Πιο καλύτερα είναι στην Αθήνα παρά εκεί εκεί έχει πέσει μεγάλη φτόχια ήναι φτοχό το μέρος καλύτερα των ήτο να ερχότανε εις τον Καναδά παρά εκεί θα το μετανοήσουν και δεν θα καθίσουν πολή διάστημα παρά θα φύγουν. Μεγάλο μαρτύριο η φτόχια Λεφτερίτσα μου κι ημείς εδώ έχομε πολλές υποχρεόσεις έχω τον Θοδωρή μου στην Καληφόρνια και σπουδάζει στο πανεπιστήμιο και θέλη 2,000 χιλιάδες δολάρια τον χρόνο θα καθίση 4χρόνια μέσα μέχρις να τελειώσει λοιπόν δεν έκαμαν καλά η Στέλλα που πάνε στην Αργεντινή αλλά τέλος πάντων πολλοί σου λένε να φύγουν από την Ελλάδα και όπου θέλει ας πάνε παντού έχει πιάσει τώρα φτόχια κι εδώ στην Αμερική είναι πολύς κόσμος άνεργος και κάθεται χωρής δουλειά και ζη από την πολιτεία γι’ αυτό η μετανάστεψη είναι πολύ δύσκολη σήμερο να έλθη κανείς στην Αμερική γιατί έχει πέση πάρα πολύς κόσμος και η δουλιές κάθε χρόνο και ληγοστέβουνε εδώ σταματώ. […]

Είδα να μου γράφεις Λευτεριώ μου να φροντίσω να σου βρω κανένα άντρα ας είναι και ηλικιωμένος να έλθης εδώ. Αλλά εγώ χρυσό μου όπως θέλη ο τυφλός να δει τη μέρα έτσι θέλω κι εγώ να φέρω εδώ δικούς μου αθρώπους να τους εσώσω από τα βάσανα της Ελλάδος γιατί αλήθεια εδώ είναι πραγματική παράδεισος. Αλλά αν ήτανε: ελεύθερη η μετανάστεψη όπως μου γράφεις θα ξεσηκωνόταν ούλοι να έρθουνε στην Αμερική όχι από την Κρήτη μόνο μαθές μόν’ απ’ όλο τον κόσμο. Εδώ εγώ παιδεύουμαι από τον καιρό που ήλθα να φέρω τον αδερφό μου το Σπύρο και δεν ημπορώ χθες πάλι πήγα στο ιμικρέσιο μαζί με τον άνδρα μου Φώτη και μου είπανε ότι πρέπει να είμαι τρία χρόνια παντρεμένη για να έχω δικαίωμα ως αμερικανίδα να κάμω πρόσκληση!

Αυτά σου γράφω Λευτεριώ μου μη στενοχωρείσαι σε παρακαλώ πολύ. Σε παρακαλώ πολύ μη κάνεις καμιά κουζουλάδα απού μου γράφεις είναι κρίμα κι άδικο από το Θεό ένα χρυσό κοριτσάκι σαν και εσένα να φαρμακώνεται έτσι η καρδούλα του. Ο Θεός είναι μεγάλος Λευτεριά μου. Κάνε υπομονή δεν σου γράφω .τίποτα άλλο.

Έχετε πολλούς χερετισμούς από τον άνδρα μου Φώτη και από όλα μου τα παιδιά δόσε πολλούς χερετισμούς στο σύντεκνο μου και συντέκνισσα και σε όλα τα αδερφάκια σου καλή αντάμοση χερετισμούς σε όλους τους γειτόνους και σε όσους ρωτούνε δια ημάς.

Σε χαιρετώ με την καλή μου χέρα η νονά σου Ελένη Βαρυπατάκης και με το άλλο γράμμα μου θα σου στέλνω ένα χαιρετισμό 2 δολάρια να πάρεις ένα μολύβη.

Χρήστος Οικονόμου, Κάτι θα γίνει, θα δεις, Διήγημα: Βγες έξω και κάψ’ τα

 Η αφίσα από τη διεύθυνση: http://goo.gl/o65rAS

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://kinimalaou.blogspot.gr/2014/06/18_22.html
Σύριοι πρόσφυγες ξαπλωμένοι σε ένα ιταλικό ναυτικό πλοίο μετά τη διάσωσή τους από ένα αλιευτικό σκάφος, 5 Ιούν 2014.

Ανδρονίκη  Γωγοπούλου
Νούφαρο της Μεσογείου

Η λέξη “μαμά” κολυμπάει
στη Μεσόγειο
νούφαρο σε θάλασσα ελπίδας.
Προσφυγικές κραυγές απόγνωσης
φυλακισμένες σε αμπάρια
ταξιδεύουν ταξίδια μακρινά
σε τόπους σιωπηλούς
σε τόπους δίχως ενοχές.

Φέρνουν μαζί τους λίγο νερό
σε μπουκάλι πλαστικό
και μια κουβέρτα τρύπια.
Ένα όνειρο παλεύει
με θάλασσες ανήμερες.

Άδεια κουφάρια παιδικά κορμιά
γκρεμισμένα σε βάθη απύθμενα
άλλοτε επιπλέοντα
και πάνω κύκλοι άγριων ορνέων.

Το Πακιστάν είναι μακριά….
Το Ιράκ φλεγόμενο…
Η Δύση κοιτάζει δυτικά…

[10 Νοεμβρίου 2014]

Από το ηλεκτρονικό περιοδικό Διάστιχο, 16 Μαΐου 2015 

Βασίλης Λαδάς
Πρωταπριλιά

Άκουσε λοιπόν, πανέμορφη, μια ιστορία αληθινή που μοιάζει με παραμύθι: Στον καταυλισμό των Αφγανών στην Πάτρα ζούσαν δυο ασυνόδευτοι ανήλικοι δεκατεσσάρων χρόνων. Είχαν ξεκινήσει από διαφορετικά σημεία, ο ένας από καταυλισμό του Πακιστάν που δεν υπήρχε ψωμί, ο άλλος μέσα από το Αφγανιστάν που τα χωράφια δεν είχαν νερό, και στο δρόμο για τη Δύση ανταμώσανε στο Ιράν.

Οι μανάδες τους, τα αποχαιρέτησαν με τα ίδια ακριβώς μεγαλόπνοα λόγια: «Παιδί μου, θέλημα του Αλλάχ να φύγεις να βρεις την τύχη σου. Έγινες δώδεκα χρονών, είσαι  άντρας. Ο Αλλάχ έκανε τον κόσμο μεγάλο για να τον εξερευνούμε. Το φως σου για πάντα θα μείνει στο φτωχικό μας. Το ψωμί είναι λιγοστό και ο πατέρας δεν τα   βγάζει πέρα. Πρέπει να θρέψουμε και τ’ άλλα σου μικρότερα αδέλφια. Να μη φοβάσαι. Όσες γυναίκες έκαναν παιδιά και πρόσθεσαν ζωή σε αυτό τον κόσμο, αν τους το ζητήσεις, θα σε βοηθήσουν. Κι όσοι άντρες έκλαψαν από χαρά μόλις είδαν τη νέα ζωή που ήρθε από την κοιλιά της γυναίκας τους κι από το σπόρο το δικό τους, κι αυτοί θα σε βοηθήσουν. Να  ξέρεις ότι όλα τα πράγματα έχουν φωνή και μιλάνε. Να τα ρωτάς. Αυτά θα σου δείχνουν το δρόμο μέχρι να στεριώσεις και να καζαντίσεις. Να προσέχεις όμως, να τα ρωτάς και να τα ξαναρωτάς, να καταλαβαίνεις καλά τι σου λένε. Έλα τώρα να σε φιλήσω πρώτη εγώ, να σου δώσω την ψυχή μου και μετά να σε φιλήσει ο πατέρας σου και τα αδέλφια σου. Ο Αλλάχ μαζί σου. Αυτός που έκανε τον κόσμο, ένα απέραντο κρεβάτι να κοιμόμαστε και να βλέπουμε στον ουρανό την απέραντη επικράτεια των άστρων και την απέραντη θάλασσα της αυγής, μαζί σου».

Μόλις είπε το ένα στο άλλο τα ποιητικά λόγια της μάνας του και διαπίστωσαν ότι άκουσαν ακριβώς τις ίδιες νουθεσίες, έγιναν αχώριστοι περισσότερο κι από αδέλφια, αφού δε θα είχαν να μοιράσουν πατρική περιουσία παρά μόνο την αγάπη τους. Μαζί χωνόντουσαν στα φορτηγά, μαζί κοιμόντουσαν, μαζί έκλεβαν ή ζητιάνευαν, μαζί έτρωγαν καρπαζιές, και στην Ισταμπούλ αγόρασαν δυο φανέλες της Manchester United, η μία με το όνομα του Ρονάλντο, η άλλη με του Ρούνεϋ. Με αυτές πέρασαν τον Έβρο κι έφτασαν στην Πάτρα. Δυο χρόνια ήσαν στο δρόμο.

Την 1η Απριλίου, που είναι έθιμο να λέμε ψέματα, είδαν πρωί-πρωί στο λιμάνι ένα φορτηγό  μικρό, ζωγραφισμένο, σαν κι αυτά του Αφγανιστάν, να κοιτάζει προς την ανοιχτή μπούκα καραβιού που θα ‘φευγε για Ιταλία. Το περιεργάστηκαν, λες να είναι αυτό που θα τους πάει στον Ρούνεϋ και στον Ρονάλντο; «Πού πας;» το ρώτησαν. Και τότε το φορτηγό σκάρωσε το πρωταπριλιάτικο ψέμα του: «Πηγαίνω Ιταλία». «Στην Ιταλία πας, αλήθεια;» ξαναρώτησαν τα χαϊβάνια. «Ναι», τους λέει το φορτηγό, «και μετά Γαλλία». «Μετά τη Γαλλία είναι η Αγγλία;» «Ναι», απάντησε το φορτηγό, κρυφογελώντας για το πρωταπριλιάτικο ψέμα.

Αμέσως σκαρφάλωσαν στην καρότσα, άνοιξαν το μουσαμά και χώθηκαν. Δεν ήξεραν πως ήταν πρωταπριλιά και πως τα πράγματα σκάρωναν φάρσες. Μέσα υπήρχαν άδεια χαρτοκιβώτια. Πιάνουν δυο, τα πάνε στο βάθος και χώνονται μέσα κι από πάνω τους ρίχνουν άλλα.

Κουρασμένα ήσαν, κάθε νύχτα στην καλύβα προσέχουν μην κλαπούν, μη βιασθούν, τα πήρε αμέσως ο ύπνος. Εκεί που ονειρεύονταν ότι παίζουν ποδόσφαιρο στην Αγγλία ξυπνάνε από ένα βουητό και νιώθουν πως το φορτηγό κινείται. Α! μπαίνουμε στο καράβι, λένε. Αλλά το φορτηγό έτρεχε με ταχύτητα και ζαλίστηκαν. Κάτι δεν πάει, καλά. Ανοίγουν το μουσαμά και βλέπουν λεωφόρο, αυτοκίνητα, θάλασσα και καμένα δέντρα στη σειρά.

«Πού πας;» φωνάζουν στο φορτηγό. «Αθήνα», τους λέει. «Αποκοιμηθήκατε μόλις μπήκατε και δε με ακούγατε που σας φώναζα να κατεβείτε. Μείνετε ακίνητοι τώρα. Μόλις με σταματήσει ο οδηγός να πηδήσετε. Συμπαθάτε με. Σήμερα είναι πρωταπριλιά και λέμε ψέματα». Ταράχτηκαν τα ασυνόδευτα, αλαφιάστηκαν, μπερδεύτηκαν ποια είναι  αλήθεια και ποιο το ψέμα. Δεν εμπιστεύονταν πια το φορτηγό. Κι αποφασίζουν να πηδήξουν. Ανοίγουν το μουσαμά, βάζουν το δισάκι τους στον ώμο και πηδάνε από τα αριστερά στη μέση του δρόμου, ενώ το φορτηγό έτρεχε με εκατό χιλιόμετρα, σπάνε πόδια, χέρια και πλευρά. Πάνε να σηκωθούν παραπατώντας κι ένα αυτοκίνητο από το αντίθετο ρεύμα τα πήρε σβάρνα μεταξύ Αιγίου και Ακράτας, στα καμένα. Το ένα παιδί με τη φανέλα του Ρονάλντο πέθανε ακαριαίως. Τα πήραν, τα μετέφεραν στο Νοσοκομείο Αιγίου. Από εκεί το ένα στο νεκροτομείο της Πάτρας, το άλλο στο Καραμανδάνειο Νοσοκομείο Παίδων για μακρόχρονη νοσηλεία. Ο νεκρός άνοιξε το δωδέκατο τάφο στο Α’ Νεκροταφείο, λίγο μικρότερο σε μέγεθος από τους άλλους.

Στις 2 Απριλίου η είδηση τσίριξε σαν ηλεκτρικό ρεύμα στα καλώδια. Ακόμη και στον άνευ ηλεκτρισμού καταυλισμό. Ο θάνατος του παιδιού έμοιαζε με ανθρωποθυσία εξευμενισμού αιμάτινης Θεάς. Όχι της Τρικλαρίας αλλά της αιμάτινης Θεάς που λέγεται Αρχή (στον πληθυντικό Αρχές), που θα έπρεπε ήδη να προστάτευαν τους ασυνόδευτους  ανήλικους σύμφωνα με το Νόμο.

Κι όπως όλες οι θυσίες που αφαιρούν μια ζωή για να τη δώσουν αλλού, έτσι κι αυτή έδωσε ζωή στον καταυλισμό.

***

Τον επιζώντα ανήλικο οι κάθε είδους Αρχές, από θρησκευτικές μέχρι πολιτικές, τον επισκέφθηκαν στο νοσοκομείο, φωτογραφήθηκαν μαζί του και του ευχήθηκαν συμπαράσταση. Μετά τον ξέχασαν.

Βασίλης Λαδάς,
Μουσαφεράτ

Γυναιξί πάσαις κόσμον η σιγή φέρει (Σε όλες τις γυναίκες η σιωπή είναι στολίδι).
Μένανδρος, ποιητής  4ος π.χ. αιώνας

Στις γυναίκες αρέσουν οι σιωπηλοί άντρες. Νομίζουν ότι τις ακούν.
Marcel Achard, Γάλλος συγγραφέας, 1899-1974

Μόνο η σιωπή είναι μεγαλειώδης. Όλα τα άλλα είναι αδυναμία.
Alfred de Vigny, Γάλλος συγγραφέας, 1797-1863

Αν το Α είναι η επιτυχία, τότε ο μαθηματικός τύπος είναι Α=Χ+Υ+Ζ, όπου Χ ίσον δουλειά, Υ ίσον παιχνίδι και Ζ ίσον να κρατάς το στόμα σου κλειστό.
Albert  Einstein, Γερμανοεβραίος Φυσικός, 1879-1955

Οι λέξεις δεν έχουν σημασία, όταν αναγνωρίζεις τις προθέσεις.
Isabelle Allende, Χιλιανή συγγραφέας, 1945

Οι πιο σιωπηλοί άνθρωποι είναι αυτοί που έχουν σε μεγάλη υπόληψη τον εαυτό τους.
William Hazlitt, Άγγλος δοκιμιογράφος και κριτικός, 1778-1830

Όποιος δεν μπορεί να καταλάβει τη σιωπή σου, δεν μπορεί να καταλάβει ούτε τα λόγια σου.
J.R.R.Tolkien, Άγγλος συγγραφέας,1892-1973

Για τα πράγματα που δεν μπορείς να μιλήσεις, πρέπει να σωπαίνεις.
Ludwig Wittgenstein, Αυστριακός φιλόσοφος, 1889-1951

Απόφθεγμα: γνώμη που διεκδικεί καθολικό κύρος και που είναι επιγραμματικά διατυπωμένη, γνωμικό που συνήθως αποδίδεται σε κάποιον μεγάλο άνδρα ή συγγραφέα, όπως π.χ. «H αρχή είναι το ήμισυ του παντός».

Αφορισμός: σύντομη κρίση ή άποψη που διατυπώνει κάποιος με επιμονή, χωρίς όμως τις απαραίτητες αποδείξεις:  Mιλάει πάντα με αφορισμούς.

Γνωμικό: σύντομη φράση που εκφράζει, συχνά χωρίς μεταφορά, μια πρακτική αλήθεια, δίνει περιληπτικά μια λογική αρχή, έναν κανόνα συμπεριφοράς ή κάνει μια ψυχολογική παρατήρηση: Συνηθίζει να μιλά με γνωμικά και παροιμίες.

Ρητό: φράση σύντομη και επιγραμματική που εκφράζει με κατηγορηματικό τρόπο μια αλήθεια και υποδεικνύει ή επιτάσσει ορισμένη στάση ζωής ή συμπεριφορά· απόφθεγμα, γνωμικό: Aρχαία ρητά.

Ορισμοί από το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής,
Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη

[…]Το ενδιαφέρον για τα ρητά και τα αποφθέγματα φαίνεται ότι σημειώνεται σε δύο διαφορετικές φάσεις της πνευματικής εξέλιξης των λαών: Μια πρώτη, όταν η καλλιέργειά τους βρίσκεται στην αρχή της και μια δεύτερη, όταν αρχίσει να ξεπέφτει. Στην αρχή το ανθρώπινο πνεύμα δεν είναι ακόμα σε θέση και αργότερα δεν έχει πια τη διάθεση να επιδίδεται σε διαλεκτική και σε βάθος έρευνα της γνώμης που του προσφέρεται. Προτιμά την κατηγορηματική κατάφαση που δεν προϋποθέτει ανάλυση και αιτιολόγηση. Γι’ αυτό καταφεύγει στα γνωμικά. […]

Στη σημερινή εποχή δεν υπάρχει η υστερία που σημειώθηκε στις παραπάνω περιόδους, αλλά φαίνεται πως υπάρχει και πάλι ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για αποφθεγματικές φράσεις. Ένας λόγος είναι σίγουρα αυτός που αναφέρθηκε πιο πάνω: η έλλειψη διάθεσης και κουλτούρας –ίσως και χρόνου- για μια σε βάθος ανάλυση της γνώσης και της γνώμης. Και η ευκολία που υπάρχει στην απομνημόνευση αποσπασμάτων σε σχέση με την προσπάθεια που απαιτείται για συστηματική μελέτη θεωριών και μεγάλων έργων.

Πέρα όμως από αυτήν την απαξιωτική για τα γνωμικά άποψη, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι συντρέχει πλέον και ένας άλλος πολύ σοβαρός λόγος: ο όγκος της πνευματικής παραγωγής όλων των περασμένων αιώνων, όπως και ο όγκος των πληροφοριών που παράγεται καθημερινά είναι πια τόσο μεγάλος, που μόνο αποσπασματικά μπορεί να γίνει γνωστός. Επομένως, η σταχυολόγηση των σημαντικών φράσεων και η αποθησαύριση της σκέψης γίνεται μονόδρομος για τους εραστές της γνώσης. Και γι’ αυτό παραμένει ζωντανή η αγάπη των ανθρώπων –των φιλομαθών τουλάχιστον ανθρώπων – για τα γνωμικά και εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη για τη δημιουργία ανθολογιών και ιστοσελίδων όπως το www.gnomikologikon.gr.

Γνωμικολογικόν

Ένας άνθρωπος χωρίς λόγια είναι ένας άνθρωπος χωρίς σκέψη.
John Steinbeck, Αμερικανός συγγραφέας, 1902-1968

Στο τέλος δεν θα θυμόμαστε τα λόγια των εχθρών μας, αλλά τη σιωπή των φίλων μας.
Martin Luther King, Αφροαμερικανός ηγέτης, 1929-1968

Μία ενδιαφέρουσα, αν και μάλλον αμφιλεγόμενη, καμπάνια βρίσκεται σε εξέλιξη στην Αθήνα, με λεωφορεία, τραμ, τρόλεϊ, τρένα και μετρό να «ντύνονται» με στίχους του μεγάλου ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη. […] Ωστόσο, η καμπάνια αυτή έχει συναντήσει ήδη κάποιες έντονες αντιδράσεις, κυρίως για τον στίχο «Είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία», για τον οποίο σχολιάζουν πως εκλαμβάνεται εσφαλμένα πως αναφέρεται στη βία, ενώ στο έργο του Καβάφη αναφέρεται στη βιασύνη (Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός/ Να μη βιαζόμεθα/ είνʼ επικίνδυνον πράγμα η βία).[…]

diastixo.gr, 19/10/2013

Ελένη Αλεξίου
Από το τίποταΚάθισα με θέα προς την είσοδο του βιβλιοπωλείου.  Η πόρτα πρέπει να άνοιξε μέχρι και είκοσι φορές. Δεν ήσουν σε κανένα άνοιγμα. Αλλά κάθε φορά, περιμένοντας ότι ήσουν εσύ, καρδιοχτυπούσα. «Από το τίποτα φτιάχνεται ο Παράδεισος» ανέφερε ο συγγραφέας τα λόγια του Ελύτη. Έτσι, όσες φορές ανοιγόκλεισε αυτή η πόρτα, ακόμη κι αν ποτέ δεν μπήκες, τόσες φορές αισθάνθηκα ευτυχισμένη.

Ελένη Αλεξίου, Από το τίποτα, Ιστολόγιο  Μπονζάι

Μιχάλης Μακρόπουλος, Η μικρή ιστορία…, Ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ

Κώστας Σιαφάκας, Κλέε εναντίον Πικάσο, Ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ, 12.08.2010, Το έργο είναι του Π. Κλέε

Ευσταθία Δήμου, Κλέφτες κι αστυνόμοι, Ιστολόγιο Μπονζάι

Μιχαήλ Μήτρας,
Η εκδοχή μιας συνάντησης, Ιστολόγιο Μπονζάι

Γυρνούσε όλη μέρα στους δρόμους. Στα σκουπίδια και τους μπαχτσέδες. Δεν μιλούσε, έβγαζε μόνον μικρές κραυγές. Ξυπόλυτος χειμώνα καλοκαίρι περπατούσε. Ποτέ δεν πείραξε άνθρωπο. Δεν άπλωνε το χέρι να ζητήσει. Οι γυναίκες του δίναν φαγητό και κάποτε ένα παλιό ρούχο. Ήταν εποχές που δεν περίσσευαν. Αέρας, ήλιος και βροχή χάιδευαν το κουρεμένο του κεφάλι. Τα βράδια κατέβαινε στο λιμάνι, στα μπλόκια, έπαιζε φυσαρμόνικα. Οι καπνεργάτες του δίναν καπνό να στρίβει τσιγάρα. Κανείς δεν γνώριζε από πού είχε έρθει. Τον φώναζαν Μαυρουδή.

Ύστερα χάθηκε. Πρώτες το πρόσεξαν οι γυναίκες, καθώς δεν βλέπαν τη σκιά του να πέφτει στους στενούς δρόμους, στους χαμηλούς τοίχους.

Ένα πρωί δεμένους χειροπόδαρα, τους πέταξαν στην πλατεία. Παλικάρια σχεδόν αμούστακα. Ένα γύρω στρατιώτες να τους φρουρούν. Χτυπημένοι. Με σχισμένα τ΄αποφόρια, μες στο αίμα. Κι ανάμεσά τους ο Μαυρουδής. Μεγάφωνα μεταδίδαν προτροπές και πατριωτικά άσματα. Εμβατήρια.

Να φτάνουν μάνες χαροκαμένες, να κλαίνε, να φτύνουν, να βρίζουν, να προτρέπουν τους φρουρούς να τουφεκίσουν τα κτήνη.

Κι άλλες μάνες να φτάνουν, χαροκαμένες, στα μαύρα τους τριμμένα ρούχα, να μένουν παράμερα, να δαγκώνουν τα μαντίλια, πνιγμένες στο κλάμα, να εκλιπαρούν για τα παιδιά τους, να εκλιπαρούν να προσφέρουν μια κουβέρτα, λίγο ψωμί στους συντριμμένους, να εκλιπαρούν και για τον Μαυρουδή που ήταν ορφανός και χαμένος.

Να φυσάει ο παγωμένος αέρας στους γονατισμένους, να πέφτει το χιόνι στα κορμιά τα ριγμένα.

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου,
Ο Μαυρουδής, Διέφυγε το μοιραίον, Ιστολόγιο Μπονζάι

Φυσούσε κίτρινος αέρας που χόρευε την επαρχιακή σκόνη σε τολμηρό ταγκό. Τζούρες αλλεργιογόνων εισχωρούσαν στο βλεννογόνο της. Καθόταν πάνω στη βαλίτσα, κάτω απ’ τον μεσημεριανό ήλιο. Δεν υπήρχε στέγαστρο, παρά μόνο μια ταμπέλα σε ένα ψηλό κοντάρι. «Στάση υπεραστικών». Η πόλη έρημη, θερμόπληκτη, κλειστά καταστήματα, λευκές φανέλες ξεραίνονταν στα μανταλάκια των μπαλκονιών.

Θα έφευγε. Από παιδί το ήθελε. Αυτή η ησυχία ήταν φορές που της μάτωνε τα αυτιά. Λαχταρούσε τη βουή της μητρόπολης, γύρευε να εναντιωθεί στους μεγάλους δρόμους, να παραπατήσει στα όρια, να μεγαλώσει. Θα χανόταν στα σινεμά και στα θέατρα. Προβολές, παραστάσεις. Στο πανί και στο σανίδι οι ζωές που της έλειπαν. Συναυλίες. Οι πόθοι της συντονισμένοι με τον ξεδιάντροπο βόμβο των ηχείων. Ωδείο. Κιθάρα ή πιάνο, φωνητική. Θα έβρισκε και μια μικρή μπάντα και θα έπαιζαν σε μαγαζιά.

Πέρασε το όχημα του Δήμου, εμψυχώνοντας την κίτρινη σκόνη. Τα ρουθούνια της δεν είχαν αέρα. Ο Ιούλιος σ’ αυτόν τον τόπο ήταν πάντα μακρόσυρτος και εκδικητικός. Θα έφευγε. Ένα νυχτερινό παγκάκι στο μεγάλο πάρκο την περίμενε για να της δώσει τις κομμένες ανάσες, με το φεγγάρι ανοίκειο. Πάντα ήθελε να φύγει. Με μια υπέρβαρη βαλίτσα, με ασιδέρωτα όνειρα και με το φόβο για το αβάσταχτο της εκπλήρωσης.

Το λεωφορείο φάνηκε από τη στροφή. Σταμάτησε φρενάροντας και η πόρτα άνοιξε ακριβώς μπροστά της. Τα καθίσματα ήταν κόκκινα, βελούδινα, φθαρμένα πέρα απ’ το όριο του οίκτου. Πέντε δευτερόλεπτα. Η πόρτα έκλεισε ερμητικά, σχεδόν θυμωμένα. Καθώς το όχημα ξεκινούσε, κοιτούσε τον καπνό της εξάτμισης να παρεμβάλλεται αδέξια στις φιγούρες του ταγκό.

Τα παιδιά θα ξυπνούσαν σε λίγο. Σαν να της έλειψαν ξαφνικά. Είχε να βάλει πλυντήριο κι ύστερα θα πήγαιναν σε πάρτι γενεθλίων. Σηκώθηκε απότομα, φταρνίστηκε και πήρε το δρόμο για το σπίτι βιαστικά, σέρνοντας με ευκολία τη βαλίτσα της. Έτσι κι αλλιώς, άδεια ήταν.

Βίκυ Κλεφτογιάννη,
Υπεραστικό, Ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ

Οι γυναίκες εκείνες που μπήκαν στα πλοία της μετανάστευσης, τα υπερωκεάνια της εποχής, κάτι σαπιοκάραβα, για Αυστραλία και Αμερική, στα δύσκολα εκείνα χρόνια μετά τον πόλεμο. Κι εκείνα τα γράμματα που έστελλαν στους δικούς τους. Γραμμένα με μολύβι.

Η γιαγιά εκείνη στην Αυστραλία που έφυγε παιδάκι για τα ξένα και δεν γύρισε ποτέ. Ετάφη στο κοιμητήριο της ξένης εκείνης πόλης με τα παράξενα ονόματα που ποτέ δεν έμαθε.

Οι γυναίκες στα εργοστάσια, πρωί και βράδυ. Χωρίς να μιλούν.

Η θεία εκείνη από τα Καλάβρυτα που έφτασε στα ξένα χωρίς να ξέρει μια λέξη για να συνεννοηθεί. Έτσι περνούσε εκείνα τα απογεύματα της Κυριακής κλαίοντας τα νιάτα της.

Τα παιδιά των μεταναστών στα σχολεία μας, χωρίς να ξέρουν Ελληνικά. Απλώς κοιτάζουν αμήχανα. Κι εκείνα τα κοριτσάκια με το αθώο βλέμμα.

Τα παιδιά που έφυγαν με ψαροκάικο, αφήνοντας πίσω τους τις βομβαρδισμένες πόλεις και τα χωριά τους.

Οι νύφες εκείνης της σκληρής ταινίας κι όσες πήγαν με μια φωτογραφία στα ξένα για να παντρευτούν.

Η μοίρα όλων των φτωχών και έρημων γυναικών. Και το μποστάνι εκείνο, η προίκα της Φραγκογιαννούς, στον Αη-Σώστη, που το κοιτούσε περίλυπη φεύγοντας.

Οι γυναίκες χωρίς προίκα. Που έμεναν άλλοτε μόνες.

Οι γυναίκες, που ξενοδουλεύοντας κρατούσαν το σπίτι τους.

Οι παλιές εκείνες ελληνικές ταινίες, δακρύβρεχτες, που είχαν όμως τη δική τους αλήθεια. Και οι γυναίκες σε εκείνους τους άθλιους συνοικισμούς.

Το κοριτσάκι της εισβολής που περιμένει ακόμα τον πατέρα του. Κι ας ξέρει πως δεν θα γυρίσει. Κι ας κοντεύει πια κι η ίδια τα πενήντα. Είκοσι χρόνια πιο μεγάλη απ’ τον πατέρα της.

[Απ’ το βιβλίο Των γυναικών. Αφηγηματικές και άλλες στιγμές, Ακτή, Λευκωσία 2015.]

Νίκος Ορφανίδης,
Ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ

Δεν θα τους κάνει τη χάρη. Ντρέπεται, γριά γυναίκα, να χαϊδεύεται στα καλά καθούμενα. Τα κοιτάζει κλεφτά και βλέπει μια σκουριά από καφέ στο δεξί. Σηκώνεται και πάει στο μπάνιο, πιάνει το μοσχοσάπουνο και πλένει τα χέρια της. Τα πλένει, τα ξαναπλένει, δεν λέει ν’ αφήσει το σαπούνι, της αρέσει έτσι που γλιστρούν απαλά, το ένα μέσα στο άλλο, “κοίτα”, λέει, “που μ’ έβαλαν να τα χαϊδέψω θέλοντας και μη, τα σκασμένα” και γελάει από μέσα της που δεν την κοιτάνε τώρα όπως πριν, χαμένα μέσα στους αφρούς και τα χάδια, σαν να ‘χουν κλείσει τα μάτια, μην τους πάει σαπούνι και τα πάρουν τα δάκρυα.

Μιχάλης Γκανάς,
Γυναικών – Μικρές και πολύ Μικρές Ιστορίες

https://www.youtube.com/watch?v=Dj1SRyLmzfo

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/7ZHR5h

Στη συζήτηση μπήκε στη συνέχεια και άλλος φίλος, ποιητής, πληροφορώντας με ότι το περιστατικό που περιέγραψα είχε γίνει στην οδό Μισιαούλη και Καβάζογλου, δίπλα από το σπίτι του. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι «η γριά Μαρούλα, μετά το λιβάνισμα των εργαζομένων, πήγαινε στο σπίτι του, για μια μπύρα. Χτες, όμως, δεν πρόλαβε να πάει».

Ένιωσα ότι δεν είχα να πω τίποτε άλλο στη «συζήτηση», παρά μόνο «ότι ήμουν απόλυτα βέβαιος πως κάποιος άγγελος θα φρόντιζε και για την καθημερινή της μπυρίτσα»!

Κάνω τώρα τη σκέψη ότι η μπύρα θα είναι και όσο πρέπει δροσερή, μέσα στα σύννεφα!

Κώστας Λυμπουρής, Καλό παράδεισο, Ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ

Μα τι χρειάζονται οι ποιητές; Έχει κάποιον ρόλο να παίξει η ποίηση σήμερα και αν ναι, ποιον; Οι ποιητές απαντούν

1. Αντώνης Φωστιέρης

Την ερώτηση, ελαφρά παραλλαγμένη και προκλητικότερη, την είχε ήδη διατυπώσει από τις αρχές του 19ου αιώνα ο Χαίλντερλιν, εστιάζοντας τότε στον ρόλο του ποιητή και όχι της ποίησης, πράγμα που εκ πρώτης όψεως μοιάζει να είναι το ίδιο, στην πραγματικότητα όμως διαφέρει κατά πολύ. Μάλιστα, η δική του ερώτηση ήταν σχεδόν ρητορική στη διατύπωσή της: ‘‘Και τι χρειάζονται οι ποιητές σε μικρόψυχους καιρούς;’’. Μια διατύπωση που είναι προφανές ότι προοικονομεί και εκμαιεύει την αυθόρμητα αρνητική απάντηση: ‘‘Μα, δεν χρειάζονται σε τίποτα’’. Και μάλλον έχει δίκιο. Γιατί είναι αρκετά τα παραδείγματα του παρελθόντος όπου, είτε σε ήρεμες είτε συχνότερα σε ταραγμένες εποχές, υπήρξαν ποιητές που επιχείρησαν αυτοπροαιρέτως να αναλάβουν ρόλους προφήτη, πρωθιερέα, ιδεολογικού ηγέτη και ΄΄μπροστάρη΄΄, δρασκελίζοντας τα όρια της τέχνης τους και εισβάλλοντας, με σημαίες και με ταμπούρλα, στους χώρους της πολιτικής πρακτικής.

Διαφορετικός, πολύ διαφορετικός, είναι ο ρόλος της ίδιας της ποίησης, στις σοβαρότερες τουλάχιστον εκδοχές της. Που δεν άγεται ούτε φέρεται από τους ανέμους του επικαιρικού και τη ζήτηση της αγοράς, δεν περιγράφει επιφανειακά, δεν κραυγάζει ούτε μοιρολογεί, αλλά συγκεντρώνει τα πιο στέρεα κομμάτια της πραγματικότητας, τα επεξεργάζεται, τα αφομοιώνει και τα μετασχηματίζει σε έργα μιας συγκίνησης που διαρκεί και μιας καινούργιας οπτικής των πραγμάτων. Ίσως αυτή η καινούργια οπτική, που νομοτελειακά σε οδηγεί στον βαθύτερο εαυτό σου, να είναι το σημαντικότερο όφελος που μπορείς να εισπράξεις, είτε γράφοντας είτε διαβάζοντας ποίηση. Και που δεν σημαίνει, σε καμιά περίπτωση, απόδραση από τον ενεστώτα χρόνο, όσο χαλεπός και αν είναι, αλλά το αντίθετο ακριβώς: είναι ένας τρόπος να σταθείς απέναντί του, με τις δικές σου εσωτερικές δυνάμεις σε εγρήγορση, και να τον αποτιμήσεις με άλλα μέτρα και άλλα σταθμά, όχι μ’ εκείνα που αυτός τρομοκρατικά προσπαθεί να σου επιβάλει.

Ιστολόγιο varelaki

Μα τι χρειάζονται οι ποιητές; Έχει κάποιον ρόλο να παίξει η ποίηση σήμερα και αν ναι, ποιον; Οι ποιητές απαντούν

2. Γιώργος Μαρκόπουλος

Βεβαίως, όπως πολύ σοφά και πολύ έγκαιρα ο Τίτος Πατρίκιος μάς ειδοποιεί με τους στίχους του «Κανένας στίχος σήμερα δεν κινητοποιεί τις μάζες / Κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα», παρά ταύτα, η ποίηση, εξακολουθεί – και θα εξακολουθεί για πάντα – στους «χαλεπούς καιρούς», να παίζει το ρόλο της.

Επί παραδείγματι σε καιρούς θεοποίησης της ύλης και του χρήματος η ποίηση μας κάνει πολύ «πλούσιους», διότι αυτή δεν είναι παρά ένας σωρός από άμμο θαλασσινό, όπου τον ψάχνουνε με καρτερία και επιμονή τα αιώνια παιδιά και βρίσκουνε μέσα του πολύτιμα πετράδια.

Ακόμη η ποίηση μέσα στις εποχές των ακραίων ταξικών διακρίσεων φιλοξενεί στο βασίλειό της και αφήνει να την κατοικεί ένας κόσμος «ταπεινών», ένας κόσμος ανθρώπων διακατεχόμενων από μια συγκινητική δίψα για ζωή, ανθρώπων ονειροπόλων αλλά και τρυφερότατα υπερβατικών.

Επίσης, η ποίηση μέσα στο χειμώνα μας, μετατρέπει τη «χρυσαλίδα σε πεταλούδα», μετατρέπει την πίκρα και τη νύχτα μας σε ασημόχαρτο σοκολάτας, ενώ για να μην ξεχνάμε και τον Τάσο Λειβαδίτη, αυτή, η ποίηση δηλαδή, μέσα στην πεζότητα της καθημερινότητάς μας «είναι σα ν’ ανεβαίνεις μια /φανταστική σκάλα για να κόψεις ένα ρόδο αληθινό».

Ιστολόγιο varelaki