Στον κατάλογο Κειμενικά είδη βρίσκονται ταξινομημένα  κατά κειμενικό είδος  τα περισσότερα από τα κείμενα που περιέχουν οι Θεματικές Ενότητες και μάλιστα επισημαίνονται, μέσα σε παρένθεση, τα γλωσσικά φαινόμενα στα οποία εστιάζουν οι ασκήσεις που συνοδεύουν το κείμενο. Δηλώνεται, επίσης, η ενότητα στην οποία περιλαμβάνεται το κείμενο με το αρχικό γράμμα του τίτλου της κάθε ενότητας: (Ν)έοι, (Σ)ιωπή, (Τ)έχνη, (Π)ρόσφυγες. Κρίθηκε σκόπιμο να συμπεριληφθούν, επιπλέον, στον κατάλογο και κάποια είδη δραστηριοτήτων, όπως οι ερευνητικές εργασίες,  τα εργαστήρια και οι αγώνες επιχειρηματολογίας, προκειμένου να διευκολυνθούν οι συνάδελφοι στις επιλογές τους.

Δοκίμιο

Οδυσσέας Ελύτης
Ο Κάρολος Κουν και η εποχή του
[…]

Μ’ έναν τρόπο ανάλογο, θα έλεγα ότι αν μπορούσε να δει κάνεις την εποχή μας στη βαθύτερη ουσία της, αν αγνοούσε τα χαρακτηριστικά που συγκροτούν την πρόσοψή της και κρατούσε μονάχα τις δραματικές της στιγμές και το διαλογικό της χαρακτήρα θα βρισκότανε  μπροστά σ’ ένα παράξενο έργο που η σφραγίδα της  σκηνοθεσίας του θα ‘χε καταπληκτική ομοιότητα με τη σφραγίδα της σκηνοθεσίας του Καρόλου Κουν. Μ’ αυτό δε θέλω να πω ότι ο Θεός του 20ου αιώνα είναι μαθητής του Κουν, αλλά ότι ο Κουν ασφαλώς είναι μαθητής του Θεού (θα έπρεπε να πω: του δαίμονα) των ημερών μας.

Η ζωή, ο κόσμος, οι σχέσεις των ανθρώπων, οι φανερές και οι κρυφές, οι κρυφές προπάντων, δεν υπάρχουν γι’ αυτόν παρά για να οργανωθούν έτσι ώστε να ξεφύγει το φαινόμενο της ζωής από την ψυχρή παράταξη άψυχων εικόνων και να μεταβληθεί σε όνειρο και σε θαύμα. Ό,τι είναι οι λέξεις για τον ποιητή, ή τα χρώματα για τον ζωγράφο, είναι γι’ αυτόν το καθημερινό σκόρπιο υλικό της εκφραστικής των ανθρώπων. Οι κινήσεις, οι σιωπές, οι φωτισμοί, ο τόνος της φωνής, και χίλια δυο άλλα, που για μας περνούν απαρατήρητα, είναι τα υλικά που του αρκούν για ν’ ανεβάσει την πραγματικότητα στο αυθεντικό της επίπεδο, που είναι το επίπεδο της ψυχής. Τι είναι αλήθεια; Τι δεν είναι; Τι θέλει αυτή η γυναίκα που μας κοιτάζει απ’ αντίκρυ με τα σκοτεινά και δακρυσμένα μάτια της; Αυτός ο χτύπος, έξω στο δρόμο, άραγε να σήμανε για μας; Για τη μοίρα μας; Αύριο, μεθαύριο, θα ‘μαστε ακόμη εδώ ή μακριά — πολύ μακριά; Θεέ μου, τι απίθανες ιστορίες κείτονται αποκοιμισμένες πίσω απ’ αυτά τα χλωμά, κέρινα πρόσωπα, των νυχτερινών λεωφορείων…  Ω ναι, μια άλλη ζωή παίζεται μέσα σε τούτη. Σα σκοτεινή τεθλασμένη διατρέχει τις ημέρες μας, και όταν ο ήλιος τις φωτίζει, παρατείνουν ένα σκοτάδι με πολλαπλές αποχρώσεις.

Οι άνθρωποι μίλησαν πολύ με τα πιστόλια, και αυτό οι άξιοι δραματικοί συγγραφείς του καιρού μας το υπονοήσανε, ακόμη και όταν έβαλαν στα χείλη των ηρώων τους λόγια λατρείας και τρυφερότητας. Ο Κάρολος Κουν έθεσε την ευαισθησία του στην υπηρεσία της δεύτερης αυτής ζωής των έργων, που κλείνεται δυνάμει μέσα στην πρώτη. Και αυτήν ζήτησε να ζωντανέψει στο στενό κύκλο της σκηνής του που — πρέπει να το ομολογήσουμε — λειτούργησε σαν πελώριος συγκεντρωτικός φακός στα χέρια του.

[…]

Ο χαμηλός τόνος και η συνειρμική του ονείρου, που πρώτη αυτή εδίδαξε, πέρασε σχεδόν ταυτόχρονα στη δραματική έκφραση με πρωταγωνιστή και φορέα της τον ιδρυτή του «Θεάτρου Τέχνης» και της ομώνυμης Σχολής του.

Τα στελέχη της, οι νέοι που θα έχουν αποφοιτήσει ως τότε, όποιο δρόμο κι αν έχουν πάρει, θα κρατούνε, φαντάζομαι, στην ανάμνησή τους, πέρα απ’ αυτά τα ιστορικά και χρήσιμα, κάτι άλλο πιο πολύτιμο ακόμη: την παροιμιώδη, τη φανατική προσήλωση του Δασκάλου τους στο αυστηρό νόημα της τέχνης. Θα τον βλέπουν, ακόμη και σ’ έναν άλλο κόσμο, εκεί που το πάθος, έξω από το χρόνο, εξακολουθεί να πραγματοποιείται επ’ άπειρον, καθισμένο μπροστά σ’ ένα τασάκι φορτωμένο αποτσίγαρα, να παρατά ξαφνικά το μεγάλο φλιτζάνι με τον διπλό καφέ του και να πετάγεται όρθιος, κάτω από τους σαράντα πέντε προβολείς της σκηνής του, για να διορθώσει σ’ έναν ασήμαντο ηθοποιό μιαν ασήμαντη χειρονομία, με την ιερή αγανάκτηση εκείνου που ξέρει ότι κι αυτό το ελάχιστο ακόμη είναι ικανό ν’ ανατρέψει την ιδανική τάξη και τη συγκλονιστική ομορφιά του οράματός του.

Ελύτης 1959
http://www.theatro-technis.gr/o-karolos-koun-kai-i-epoxi-toy

  1. Ο Ελύτης δίνει τη διάσταση της σκηνοθετικής παρουσίας του Κουν στην πρώτη παράγραφο: Αν μπορούσε να δει κανείς … των ημερών μας.
  • Συζητήστε πώς αντιλαμβάνεστε τα παρακάτω σημεία του κειμένου: την εποχή στη βαθύτερη ουσία της, αν αγνοούσε τα χαρακτηριστικά που συγκροτούν την πρόσοψη της ζωής, αν κρατούσε τις δραματικές στιγμές και το διαλογικό της χαρακτήρα.
  • Προσπαθήστε να αποδώσετε γραπτώς το νόημα της παραγράφου με δικά σας λόγια.
  1. Ο ποιητής ασκεί μια ιδιαίτερα προσεγμένη κριτική στον σκηνοθέτη. Ποια χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας και της τέχνης του αναδεικνύει;
  2. ΧΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΠΕΡΙΟΔΟΥΟ Ελύτης σε αρκετά σημεία του κειμένου χρησιμοποιεί μακροπερίοδο λόγο. Πώς ερμηνεύετε την επιλογή του αυτή; Αποτελεί εμπόδιο για την κατανόηση του κειμένου η χρήση μακροπερίοδου λόγου στο συγκεκριμένο κείμενο;
  3. Πώς λειτουργούσε η σκηνοθετική δεξιοτεχνία του Κ. Κουν στην παράσταση ενός θεατρικού έργου, σύμφωνα με τον Ελύτη;
  4. ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΡΓΟΔουλέψτε σε ομάδες, για να βρείτε πληροφορίες στο διαδίκτυο για τον Κάρολο Κουν και να παρουσιάσετε την προσωπικότητα και το έργο του στην τάξη σας, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 73 κ.ε.
    α) Ανατρέξτε  στην ιστοσελίδα του Θεάτρου Τέχνης, όπου θα βρείτε διάφορα κείμενα του ίδιου του Κουν και άλλων σημαντικών προσώπων που σχολιάζουν το έργο του.
    β) Παρακολουθήστε το σχετικό αφιέρωμα της εκπομπής Παρασκήνιο.

Ιωάννης  Μιχαήλ Παναγιωτόπουλος
Το νόημα του σπιτιού

Η πολυκατοικία, αναφέρθηκα σε τούτο το θέμα πολλές φορές, είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα πρόσωπα του αιώνα μας. Σε τελευταία ταξίδια μου διαπίστωσα πως ο θεσμός της πολυκατοικίας επεκτείνεται, και με ραγδαίο ρυθμό, και στα επαρχιακά κέντρα, ακόμη και στις λιγάνθρωπες κωμοπόλεις, όπου καμιά αναπόφευκτη ανάγκη δεν φαίνεται να τον υπαγορεύει. Έτσι σιγά σιγά το νόημα του σπιτιού μεταβάλλεται. Δεν είναι που η αρχιτεκτονική διαρρύθμιση υπακούει σε άλλους προσανατολισμούς και πραγματοποιεί άλλα δεδομένα σαν τέχνη υπηρετική του καθημερινού βίου. Είναι και που η καθιερωμένη αντίληψη του σπιτιού υποχωρεί σε άλλες αντιλήψεις διαμορφωμένες κατά τις συνθήκες που δεν υπήρχαν άλλοτε.[…]

Η αλήθεια είναι πως και γενικότερα δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί μια αισθητική της πολυκατοικίας. Οι δοκιμές διαδέχονται τις δοκιμές. Η ομοιομορφία, η ισοπέδωση είναι ένας από τους θεμελιώδεις κανόνες του πολιτισμού μας. Αλλ’ απομένει το ερώτημα: η πολυκατοικία είναι ή δεν είναι σπίτι; Φρονώ και τώρα, ύστερ’ από πολλές προσπάθειες που έκαμα, για να μπορέσω να συμφιλιωθώ μαζί της, πως σπίτι δεν είναι. Γιατί, όταν λέμε «σπίτι», δεν εννοούμε μόνο μια κατασκευή, αλλά κι ένα ψυχικό γεγονός. Η πολυκατοικία δεν είναι ψυχικό γεγονός. Είναι μια έκφραση ψυχρής αριθμητικής, ένα στατικό συγκρότημα1. Για τούτο και οι πολιτείες, που θέλουν να διατηρήσουν την παράδοσή τους, το ύφος τους, το χρώμα τους, την εξορίζουν στα κράσπεδά τους, στα περίχωρά τους, σε [καινούριες] γειτονιές. Εμείς, αλλοπρόσαλλοι πάντα και καινοθήρες2, και όπου υπάρχει κάποια παράδοση, δηλαδή κάποιος εσωτερικός χώρος, κάποια σύνδεση με τον ιστορικό εαυτό μας, φυτεύουμε κατάστηθά της κακόγουστα χτίσματα και καταστρέφουμε κάθε δυνατότητα εναρμόνισης των νέων μορφών με τα σταθερά αισθητικά δεδομένα3 […]

Το σπίτι είναι ένα αντιφέγγισμα του εσωτερικού ανθρώπου. Το σπίτι έχει ρίζες. Το σπίτι προσφέρει το αίσθημα της βεβαιότητας, της ασφάλειας. Είναι ένα άσυλο, ένα καταφύγιο της προσωπικής ζωής. Μέσα στο σπίτι κατοικούν οι πρόγονοι, διατηρείται η συνέχεια της γενιάς, οι κάμαρές του γεμίζουν θύμηση, το κάθε αντικείμενο έχει την ιστορία του. Η πολυκατοικία υπηρετεί την προχειρότητα, την υλική ανάγκη, ανήκει στον καλπασμό του καιρού. Δεν ανταποκρίνεται στα βασικά αιτήματα της προσωπικής ζωής. Η πολυκατοικία είναι σταυροδρόμι, είναι τρίστρατο, αγορά, δημόσιος χώρος. Προσφέρει μερικές, και σημαντικότατες βέβαια, βιοτικές ανέσεις και δυσκολεύει, από την άλλη πλευρά, την ανάσα. Ο ένοικος δεν την εξουσιάζει, της παραδίνεται. Γίνεται ένας δεσμώτης. Αισθάνεται πως είναι υποχρεωμένος να κυκλοφορεί σ’ έναν απέραντο κομματιασμένο χώρο, όπου δεν έχει το δικαίωμα να υπάρξει έξω από μερικά τετραγωνικά μέτρα. Αν θελήσει να κάμει μερικά βήματα, θα προσκρούσει σ’ ένα τοίχο. Αν αλλάξει κατεύθυνση, θα προσκρούσει σ’ άλλο τοίχο. Υπάρχει παντού το αδιέξοδο.

Η έκφραση “άλλοι καιροί, άλλα τραγούδια” έχει την αντίζυγή4 της: “άλλοι καιροί, άλλα σπίτια”. Και “άλλα σπίτια” σημαίνει “άλλοι άνθρωποι”. Το σημερινό σπίτι τ’ ονόμασαν “κέντρο διερχομένων”. Και τ’ ονόμασαν πολύ σωστά. Είναι ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, επιπλωμένο, διευθετημένο και κατά τον τρόπο του ξενοδοχείου. Δεν είναι καμωμένο, για να στεγάζει μια οικογενειακή ζωή, για να δημιουργεί ατμόσφαιρα οικειότητας. Αλλά για να γίνεται ένας “σταθμός πρώτων βοηθειών” σε ανθρώπους βιαστικούς, που χρειάζονται ένα τόπο να κοιμηθούν, να πλυθούν, να εναποθέσουν τον ιματισμό τους, και να πάρουν το πρωινό τους, καμιά φορά και το μεσημεριανό τους, ποτέ όλα τα γεύματα του εικοσιτετράωρου. Γιατί το βράδυ, που θα το ένιωθαν, που θα το ζούσαν το σπίτι, συνηθίζουν να βρίσκονται έξω. […] Λογαριάστε, πόσοι άνθρωποι απομένουν στα σπίτια τους το Σαββατοκύριακο. Λογαριάστε, πόσοι άνθρωποι περιφέρονται από ξενοδοχείο σε ξενοδοχείο ολόκληρη τη χρονιά ή και πόσοι έχουν μεταφέρει το σπίτι τους στο ξενοδοχείο. Θα εκπλαγείτε, αντικρίζοντας ένα τεράστιο διεθνή πληθυσμό, που ουσιαστικά δεν έχει σπίτι ή και που, αν έχει, ελάχιστα το χρησιμοποιεί. Και τούτο όχι μόνο, γιατί υπάρχει σοβαρή ανάγκη που τον υποχρεώνει σε τέτοια στάση, αλλά και γιατί έχει καταντήσει από μέσα του «ανέστιος»5 και «φερέοικος»6. «Ανέστιοι» σιγά σιγά θα καταντήσουμε όλοι μας. Θα μοιράζουμε τη ζωή μας εδώ κι εκεί. Αρχίσαμε κιόλας να τη μοιράζουμε: ανάμεσα στη μόνιμη κατοικία, στο σπίτι της εξοχής, στα κέντρα του παραθερισμού, στις εκδρομές του Σαββατοκύριακου, στα ταξίδια. Το παλιό, στέρεο νόημα του σπιτιού, που ευνοούσε τις σταθερές καταστάσεις, που έδινε το αίσθημα της μονιμότητας, της ασφάλειας, της συνέχειας, της συνέπειας, που δημιουργούσε και διατηρούσε την παράδοση, σε λίγο θα είναι μια ξεπερασμένη υπόθεση.[…]

Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Το νόημα του σπιτιού, «Η σιωπή και ο λόγος»


  1. στατικό συγκρότημα· κυριότερο χαρακτηριστικό του είναι η ακινησία.
  2. καινοθήρες· αυτοί που αναζητούν το καινούργιο, το πρωτοποριακό
  3. σταθερά αισθητικά δεδομένα· αισθητικές αντιλήψεις γύρω από την ανέγερση των σπιτιών που έχουν δοκιμαστεί από το χρόνο και κληροδοτούνται σ’ εμάς.
  4. αντίζυγη· αντίστοιχη
  5. ανέστιος· αυτός που δεν έχει σπίτι
  6. φερέοικος· αυτός που κουβαλάει μαζί του το σπίτι, ο περιπλανώμενος.

  • ΔΟΚΙΜΙΟΝα εντοπίσετε στο κείμενο χαρακτηριστικά του δοκιμιακού λόγου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 109-113, 121, 131, 132.
  • Να συζητήσετε το θέμα της σύγχρονης κατοικίας, λαμβάνοντας υπόψη το δοκίμιο του Παναγιωτόπουλου και τις απόψεις του  Κωνσταντινίδη που θεωρούσε ότι τα σπίτια πρέπει να σέβονται κατοίκους και περιβάλλον και να κάνουν πιο όμορφη τη ζωή.
  • Δεδομένου ότι το κείμενο του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου γράφτηκε 50 χρόνια πριν, να συζητήσετε σχετικά με τις αλλαγές που έχουν γίνει όσον αφορά την κατοικία στα αστικά κέντρα. Ποια προβλήματα έλυσε η πολυκατοικία και ποια προβλήματα δημιούργησε;  Να γράψετε ένα άρθρο σχετικά με τις επιπτώσεις που έχουν οι συνθήκες διαβίωσης σε πολυκατοικία στη ζωή των ενοίκων.
  • ΔΙΆΛΟΓΟΣΜια γιαγιά/ παπούς μιλάει με την εγγονή/ εγγονό του/ της για το θέμα της κατοικίας άλλοτε και τώρα. Φανταστείτε την περίσταση και γράψτε ένα σύντομο διάλογο. 

Διαβάστε το κείμενο του Ριβέλη για τη φωτογραφία και τη βιντεοσκοπημένη συνέντευξη που έδωσε στον Θοδωρή Σκριβάνο. Κρατήστε σημειώσεις και συζητήστε.

Πλάτωνας  Ριβέλης
Φωτογραφία

Η  Τέχνη έχει χώρο για άπειρες εκφράσεις. Άλλωστε ένα μέρος από τη μαγεία της είναι ακριβώς η αποκάλυψη της ποικιλομορφίας της. Προσπάθεια κάθε καλλιτέχνη είναι ή διαμόρφωση της προσωπικής του γλώσσας και ο καθορισμός της ιδιαιτερότητας και της ταυτότητάς του. Έστω και ασυνείδητα, αυτό ίσχυσε και ισχύει απ’ την εποχή του πρώτου μεγάλου καλλιτέχνη των προϊστορικών σπηλαίων μέχρι και σήμερα. Τούτο όμως δεν σημαίνει πως ο καλλιτέχνης καλλιεργώντας την ιδιαιτερότητα απομονώνεται από την κληρονομιά του. Ούτε ξεκόβει από τους απειράριθμους δεσμούς πολιτιστικών αναφορών.

Ο καλλιτέχνης δηλαδή  αποτελεί ένα κομμάτι, καινούριο κάθε φορά, στο μωσαϊκό της Ιστορίας της Τέχνης, που πλουτίζεται καθημερινά με νέα, ιδιαίτερα και μοναδικά κομμάτια, σε μια εξέλιξη χωρίς τέλος.

Το πολύ σημαντικό είναι η συνείδηση ότι η Τέχνη είναι μία σε όλες της τις μορφές και τις πολιτιστικές προελεύσεις. Ο κάθε καλλιτέχνης βρήκε εκείνο το μέσο που νόμισε πως του επέτρεπε να εκφράσει καλύτερα την ανάγκη του για υπέρβαση του εαυτού του και του επιστητού. Όλοι όμως μαζί βρίσκονται κάπου ενωμένοι στην τέλεση μιας Λειτουργίας. Όταν ρώτησαν τον γάλλο φωτογράφο  Willi Ronis ποιa είναι η μεγάλη πηγή έμπνευσής του, απάντησε: «Ο Bach». Ο  Eugene Smith εξήγησε ότι την αίσθηση του μέτρου και την ισορροπία που ψάχνει στο έργο του την άντλησε από τα κουαρτέτα του Beethoven. Ο Walker Evans είχε για οδηγούς τον Flaubert  και τον Baudelaire. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο καλλιτέχνης μεταγράφει το έργο κάποιου άλλου με το δικό του καλλιτεχνικό μέσο. Αλλά ότι η αφύπνιση, ή η διαμόρφωση, της ευαισθησίας του επιτυγχάνεται μέσα από διάφορα και ποικίλα έργα τέχνης.

Πόσο αλληλένδετα είναι όλα, αλήθεια. Η έκφραση της ανθρώπινης αγωνίας μπορεί να βγει από μια φωτογραφία του Bresson, μια σονάτα του Mozart, ένα ποίημα του Σεφέρη, ή μια ταινία του Pasolini.

Θεωρώ ανύπαρκτη μια καλλιτεχνική παιδεία που στηρίζεται μόνο στη γνώση της τεχνικής. Αλλά μια τέτοια παιδεία χωλαίνει και αν ακόμα προσθέσει στις γνώσεις της τεχνικής την ιστορική και αισθητική γνώση του συγκεκριμένου μόνον εκφραστικού μέσου. Ο καλλιτέχνης δηλαδή φωτογράφος πρέπει να γνωρίσει τη φωτογραφία και την ιστορία της, αλλά και να τροφοδοτηθεί από όλες τις άλλες πηγές καλλιτεχνικής ευαισθησίας.

Αυτές οι σκέψεις γίνονται επιτακτικά επίκαιρες σε μια εποχή σαν τη δική μας, όπου o ριζοσπαστισμός και η πρωτοτυπία έγιναν αυτοσκοπός. Οι φωτογράφοι συγχέουν την προσωπική γλώσσα και την ιδιαιτερότητα με την εντυπωσιακή πρόκληση. Σήμερα, η ετικέτα, το σήμα κατατεθέν, έγιναν ανάγκη. Ο χρόνος μετράει. Η επιτυχία επίσης. Επομένως η πρωτοτυπία θα γίνει σύμβολο. Πόσο εύκολο είναι να ‘σαι έτσι πρωτότυπος, και πόσο στείρα και τραγική η αποκοπή της καλλιτεχνικής κληρονομιάς.

Αντίθετα, τι υπέροχη και μοναδική η πρωτοτυπία του Mozart καθώς ξέφευγε σιγά σιγά από την πλούσια κληρονομιά του Hayden. Πόσο συγκλονιστική η  προσφορά του Beethoven, όταν έβρισκε νέο δρόμο, μέσα από την απομάκρυνση του από τον Mozart. Ή πόσο φυσιολογική η  εξέλιξη του Rembrandt  ακριβώς ύστερα από την επαναστατική παρουσία του Frans Hals. Τι συγκίνηση πράγματι νιώθει κανείς όταν βλέπει πεντακάθαρα ότι πίσω από το Robert Frank  βρίσκεται ο Walker Evans  και ο Cartier-Bresson, των οποίων όμως το έργο όχι μόνον θαυμάζει ο Frank αλλά και κρίνει και κατακρίνει και πλουτίζει και αλλάζει. Πρέπει να γίνει συνείδηση ότι η Τέχνη έχει μια δυναμική εξέλιξη, και κάπου μέσα σ’ αυτήν εντάσσεται ο κάθε καλλιτέχνης.
Συχνά όταν βλέπω φωτογραφίες υπάρχει μια που ξεπηδάει ανάμεσα στις άλλες, χωρίς καμιά αμφιβολία, σαν καλύτερη. Είναι τότε πολύ δύσκολο να εξηγήσω με λόγια σε τι οφείλεται αυτό. Για να αντιληφθεί κάποιος την ομορφιά και τη σημασία ενός έργου τέχνης, απαιτούνται ευαισθησία και γνώση. Αν ένα από τα δύο λείπει, τότε το πλησίασμα του έργου θα είναι ελλιπές. Ίσως πάλι είναι πιο προσιτή μια εξήγηση που τοποθετεί ιστορικά τη φωτογραφία και της αποδίδει τη σημασία της στην εξέλιξη της τέχνης της φωτογραφίας. Τη μαγεία όμως του ξεχωριστού έργου τέχνης δεν θα βρεθούν, ευτυχώς, λόγια να την περιγράψουν. Είναι σαν να πρόκειται για έναν μυστικό κώδικα τον οποίο ξαφνικά καταφέρνεις να διαβάσεις χωρίς ποτέ να τον αποκρυπτογραφείς, γιατί το κλειδί του βρίσκεται κάπου, και για πάντα, κρυμμένο. Προσπαθούμε τότε με περισσότερο ή λιγότερο αφηρημένους όρους να αποδώσουμε λεκτικά το αδιατύπωτο, το ανεξήγητο. Ο λόγος όμως έχει το μειονέκτημα του συγκεκριμένου, ακόμα κι όταν ασχολείται με έννοιες αφηρημένες. Η κατανόηση του αφηρημένου λόγου προϋποθέτει και πάλι κάποια αναφορά, έναν ορισμό, γιατί είναι κι αυτός ένα σύμβολο. Έτσι, σαν συμβολισμός, χρειάζεται και έναν κώδικα.

Ίσως αυτό γίνει αντιληπτό, αν σκεφτεί κανείς ότι ούτε το συναίσθημα ορίζεται με λόγια και ότι η επαφή δύο ανθρώπων είναι συχνά βαθύτερη και ουσιαστικότερη όταν δεν επενδυθεί με φόρμες του λόγου, άρα της λογικής. Άλλα και η τέχνη είναι επαφή και επικοινωνία· με το μη επιστητό, όπως και με τους γύρω ανθρώπους. Θα έλεγα ότι, σε τελευταία ανάλυση, η αδυναμία του λόγου να προχωρήσει πέρα από ένα ορισμένο σημείο, κάνει την τέχνη απαραίτητη. Θα ήταν επομένως αντιφατικό να μπορέσεις να «εξηγήσεις» αυτή την τελευταία με εκείνο το οποίο καλείται να συμπληρώσει. Μια φωτογραφία μπορεί να «εξηγηθεί» μ’ ένα ποίημα ίσως, ή μ’ ένα μουσικό κομμάτι, ή μ’ έναν πίνακα ζωγραφικής. Η φιλοσοφική της όμως ανάλυση ποτέ δεν θα αρκούσε.

Είναι μια σύμπτωση πολλών συνθηκών οι οποίες κάνουν μια φωτογραφία να αφήνει ελεύθερη αυτή τη μυστηριώδη ενέργεια πού την κάνει ξεχωριστή. Είναι το περιεχόμενο. Είναι όμως και η φόρμα. Η θρυλική πάλη σε κάθε έργο τέχνης. Αν το ένα από τα δύο υπερισχύει, τότε η φωτογραφία είναι ίσως ελκυστική, ίσως ενδιαφέρουσα, άλλα ποτέ σπουδαία. Αν και τα δύο ισορροπούν, τότε η φωτογραφία ξεχωρίζει. Αν όμως τα δύο αυτά παλεύουν, και το ένα μάλιστα τείνει να νικήσει χωρίς να το κατορθώνει, τότε η φωτογραφία ξεχειλίζει από ενέργεια, είναι μεγάλη, είναι μοναδική.

Υπάρχουν όμως και τόσα άλλα στοιχεία που είναι δύσκολο να περιγραφούν. Πώς να περιγράψεις την υπερβατικότητα; Πώς να ορίσεις τη σύνθεση; Δεν υπάρχουν κανόνες. Εκτός από εκείνους που έχουν εφεύρει οι δάσκαλοι για την ευκολία τους. Πώς να εξηγήσεις γιατί θέλεις να κοιτάζεις μια φωτογραφία, πάλι και πάλι, ενώ άλλες τις κοιτάς σαν να μην τις βλέπεις; Πώς να καθορίσεις τη δύναμη που έχει η φωτογραφία όταν δέχεται πολλές ερμηνείες, όταν αφήνει εισόδους πολυάριθμες σε αντίστοιχους θεατές, υποδαυλίζοντας συναισθήματα, αλλά όχι διατάζοντάς τα;

Τελικά, αυτό που είναι παράξενο είναι το ότι μπορείς ίσως να εξηγήσεις γιατί μία φωτογραφία είναι κακή, ή αδιάφορη, αλλά είναι σχεδόν αδύνατον να αναλύσεις γιατί είναι σπουδαία.

Ύστερα από όλα αυτά, υπάρχει άραγε περιθώριο για συμβουλές; Τι πράγματι να συμβουλεύσει κανείς κάποιον νέο φωτογράφο; Μπορεί να τον βοηθήσει να μάθει τεχνική, ώστε τουλάχιστον το πρώτο πρόβλημα να φύγει από τη μέση. Μένουν όμως τα δύο μεγάλα, και μερικές φορές ανασταλτικά, εμπόδια. Τι και πώς να φωτογραφίσει. Εδώ η απάντηση είναι αποκλειστικά και βασανιστικά μόνον του φωτογράφου. Το κίνητρό του, το ενδιαφέρον του, η αγωνία του, είναι δικά του. Ο αυθορμητισμός και οι παρορμήσεις του πρέπει να μείνουν ελεύθερα. Θα έχει όμως μεγάλη βοήθεια αν πέρα από την τεχνική οξύνει την ευαισθησία του και πλουτίσει τις γνώσεις του μέσα από τη σχέση του με όλες τις τέχνες. Η φωτογραφία είναι κάτι πού γίνεται σε ένα κλάσμα δευτερολέπτου. Χρειάζεται νεύρο, αντίδραση, ερεθισμός. Την ώρα εκείνη της δημιουργίας, σχεδόν δεν λειτουργεί η σκέψη. Η καρδιά, το μυαλό και το μάτι, όπως λέει και ο Cartier-Bresson, βρίσκονται σε μία γραμμή, για να πιάσουν εκείνη τη μοναδική στιγμή όπου όλα συναντώνται και όλα συμβαίνουν. Παρ’ όλα αυτά, όλη η σκέψη, όλη η καλλιέργεια του φωτογράφου, έχουν αποθηκευτεί εκείνη τη στιγμή σε έναν μη συνειδητό χώρο, που καθοδηγεί αλλά και καθορίζει τον καλλιτέχνη. Ίσως όμως θα έπρεπε να προσθέσει κανείς ότι κι αν όλα αυτά συμπέσουν, πάλι δεν αρκούν. Χρειάζεται και μια βιωματική εμπειρία του καλλιτέχνη σε συνδυασμό με μια ιδιαίτερη άποψή του για τη ζωή. Ο  Garrry Winogrand λέει, τόσο χαρακτηριστικά, ότι η σχέση του φωτογράφου με τη φωτογραφία καθορίζει τη σχέση του με τη ζωή, που καθορίζει με τη σειρά της τη σχέση του με τη φωτογραφία.

Χρειάζεται επομένως γνώση της τεχνικής, γνώση της ιστορίας της φωτογραφίας, γνώση των άλλων τεχνών, βιώματα, και σκέψη πολλή. Μόνο που, επαναλαμβάνω, η σκέψη πρέπει να προηγείται και να έπεται της στιγμής της φωτογραφίας. Όταν ο φωτογράφος φωτογραφίζει, δεν σκέφτεται, δεν δρα εγκεφαλικά, αλλά αντιδρά συναισθηματικά. Σκέφτεται, όταν αποφασίζει τι και πώς θα φωτογραφίζει…

Πλάτωνας Ριβέλης,
Φωτογραφία

  1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ Κ ΣΥΝΟΧΗΝα παρατηρήσετε την οργάνωση και τη συνοχή του  κειμένου Φωτογραφία. Να βάλετε πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο.
  2. Στο κείμενο του Ριβέλη υπάρχουν πολλές ερωτήσεις. Να τις εντοπίσετε και να συζητήστε τι εξυπηρετούν στην κάθε περίπτωση.
  3. Ποιο είναι το περιεχόμενο της καλλιτεχνικής παιδείας, σύμφωνα με τον Ριβέλη;
  4. Να σχολιάσετε  τα παρακάτω αποσπάσματα:
    α) …για να αντιληφθεί κάποιος την ομορφιά και τη σημασία ενός έργου τέχνης απαιτούνται ευαισθησία και γνώση  Π. Ριβέλλης
    β) Αλλά για να γίνει ο θεατής ή ο ακροατής ενεργητικός δέκτης του μηνύματος της τέχνης είναι απαραίτητη η παιδεία, η συστηματική εξοικείωση με τα δημιουργήματά της.  Α. Χαραλαμπίδης.
    Να συζητήσετε γιατί δεν ασκούνται συστηματικά οι μαθητές στο σχολείο, για να μπορούν να αντιληφθούν την ομορφιά και τη σημασία ενός έργου τέχνης, ώστε να γίνουν εντέλει ενεργητικοί δέκτες του μηνύματός του.
  5. ΔΗΜ.ΓΡΑΦΗ ΔΙΑΛΟΓΟΣΥποθέστε ότι ο Ριβέλης συζητάει με έναν νέο που θέλει να ασχοληθεί με τη φωτογραφία και του δίνει κάποιες συμβουλές. Να φανταστείτε τη σκηνή, να αξιοποιήσετε το περιεχόμενο της τελευταίας παραγράφου, καθώς και τις σημειώσεις που κρατήσατε παρακολουθώντας το βίντεο, προκειμένου να γράψετε έναν σύντομο διάλογο.
  6. ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΣΑν έχετε ασχοληθεί με τη φωτογραφία, γράψτε ελεύθερα τις σκέψεις σας για ό,τι σας ελκύει σ’ αυτό το είδος τέχνης.

Άρθρο

Εμμανουήλ Πολυζόπουλος
Ο μύθος της εφηβείας και η εφηβική μυθολογία – Από την Αρχαιότητα ως σήμερα

Σύγχρονοι μύθοι για τους εφήβους
Η εφηβεία με το σφρίγος, την ένταση, το ανοιχτό μέλλον και την προκλητικότητά της, είναι πεδίο έντονων φαντασιώσεων και συγκρούσεων, συχνά συνειδητά ακατανόητων. Όλα αυτά προσφέρονται για το πλάσιμο μύθων από ενήλικες (και εν γένει από το κοινωνικό περιβάλλον) για τους εφήβους, όπως και από τους ίδιους τους εφήβους για τον εαυτό τους.

Τρεις πλέον συνήθεις μύθοι για τους εφήβους:
1. “Οι σημερινοί νέοι είναι χειρότεροι από παλιά. Δεν σέβονται, δεν προσπαθούν, δεν δίνουν σημασία, δεν σκέφτονται παρά μόνο την άνεση τους, είναι αναξιόπιστοι”.
Σαφώς απεικονίζει τη διαμάχη μεταξύ των ενήλικων, με όλη την εξιδανικευμένη νοσταλγία της δικής τους νεότητας, με τους εφήβους (που προκαλούν τόσο με την συμπεριφορά, όσο και με το να είναι τόσο ζωντανοί και με το μέλλον μπροστά τους).
Ο Σωκράτης τον 3ο αιώνα π.Χ. αναφέρει: “Δεν βλέπω καμία ελπίδα για το μέλλον του λαού μας, αν εξαρτάται από τους επιπόλαιους σημερινούς νέους, γιατί είναι βέβαιο ότι όλοι είναι απερίσκεπτοι πέρα από κάθε περιγραφή”.
Ο Ησίοδος τον 8ο αιώνα π.Χ. αναφέρει: “Οι νέοι μας τώρα φαίνεται να αγαπούν την πολυτέλεια. Έχουν κακούς τρόπους και περιφρονούν την εξουσία. Δεν δείχνουν σεβασμό στους ενήλικους και ξοδεύουν τον χρόνο τους τριγυρνώντας και κουτσομπολεύοντας μεταξύ τους. Είναι θρασείς και έτοιμοι να αντιλέγουν στους γονείς τους, να μονοπωλούν τη συζήτηση σε μια παρέα, να τρώνε λαίμαργα και να τυραννούν τους δασκάλους τους”.
Σε πλάκες του 4000 π.Χ. που βρέθηκαν στη βιβλική πόλη της Ούρ στη Μεσοποταμία, αναφέρεται: “Ο πολιτισμός μας είναι καταδικασμένος, εάν οι ανήκουστες πράξεις των νεότερων γενεών επιτραπεί να συνεχιστούν”.
2. “Η εφηβεία είναι η πιο δύσκολη περίοδος της ζωής. Οι έφηβοι αντιμετωπίζουν ηρωικά τις δυσκολίες. Είναι αγνοί και πάντα μας δείχνουν το σωστό”.
Αυτά εμπεριέχονται σε μια εξιδανικευμένη θεώρηση της εφηβείας και συναντώνται ευρύτατα. Συναντώνται ιδιαίτερα στα θέματα παιδείας (οξύ θέμα κάθε ελληνικής οικογένειας), στα θέματα κοινωνικής κριτικής κλπ. Ακόμα και η αντιγραφή λεξιλογίου, ντυσίματος, συμπεριφορών από τους νέους και το κυνήγι της αιώνιας νεότητας εμπεριέχονται σε αυτό το πλαίσιο. Όπως όμως γνωρίζουμε, ο άλλος πόλος της εξιδανίκευσης είναι ο φθόνος. Έτσι πολύ εύκολα το παραπάνω πλαίσιο μπορεί να αντιστραφεί.
3. “Τα ναρκωτικά έχουν πάρει διαστάσεις επιδημίας στη νεολαία. Κύριες εστίες του κακού οι κακές παρέες και ο τρόπος διασκέδασης”.
Εδώ εκφράζεται ο πανικός και η αδυναμία άσκησης εποπτείας και ελέγχου των νέων, όπως και η αποποίηση κάθε ευθύνης για ό,τι συμβαίνει. Μια κοινωνία ενηλίκων που προωθεί ως προϊόντα φάρμακα, ποτά, τσιγάρα και τρόπους ένδυσης και διασκέδασης, συμπεριλαμβανόμενης της T.V., εκπλήσσεται που η στάση της έχει συνέπειες. Άλλωστε έρευνες έχουν δείξει ότι η επίδραση της παρέας είναι πρόσκαιρη και επιφανειακή, ότι οι στενές φιλίες έχουν μεγαλύτερη σημασία και τελικά ο έφηβος ακολουθεί, επηρεάζεται και ασπάζεται τις βασικές αρχές των γονέων του.
Τέλος, ο J. Anthony (1969) περιέγραψε τις κυριότερες στερεότυπες αντιδράσεις των ενηλίκων απέναντι στο φαινόμενο της εφηβείας. Οι γονείς που ενστερνίζονται αυτές τις αντιδράσεις αισθάνονται συνήθως απειλημένοι από τον έφηβο.

Τα “στερεότυπα” των ενηλίκων για την εφηβεία, σύμφωνα με τον Anthony είναι τα εξής:
-ο έφηβος καταλαμβάνεται από ακατάσχετη σεξουαλική μανία και γίνεται επικίνδυνος, ενώ ταυτόχρονα χρειάζεται καθοδήγηση και ενθάρρυνση, γιατί είναι ακόμα ανεπαρκής,
-είναι έρμαιο των επιθυμιών του, αποκόπτεται από τους δεσμούς με την οικογένεια, χωρίς την ικανότητα να επιβληθεί στα συναισθήματά του, αδυνατεί να προσαρμοστεί σε ένα ενήλικο περιβάλλον, ενώ την ίδια στιγμή με την περίεργη συμπεριφορά του κάνει μία απελπισμένη έκκληση για βοήθεια,
-είναι αδίστακτος εκμεταλλευτής και σαδιστής για τους γονείς, ενώ για άλλους είναι ένα αγνό και ανυπεράσπιστο θύμα για εκμετάλλευση,
-είναι αντικείμενο φθόνου, καθώς κατέχει όλα τα προσόντα και τις ικανότητες που σταδιακά χάνει ο ενήλικας. Ταυτόχρονα είναι αυτός που μπορεί να ικανοποιήσει τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες των γονέων και πρέπει να προστατευθεί και να ενθαρρυνθεί και
-είναι ένα μέλος της οικογένειας που διαταράσσει τις ευαίσθητες ισορροπίες και πρέπει να εκδιωχθεί, αλλά και ένα αγαπημένο αντικείμενο που χάθηκε και για το οποίο η οικογένεια πρέπει να πενθήσει.
Ως κατακλείδα, σημασία έχει να υπάρχει ένα περιβάλλον, όπου ο έφηβος να νιώθει πως μπορεί να εμπιστευθεί τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του, να είναι κάποιος εκεί να τον ακούσει και όχι να τον κρίνει.

Εμμανουήλ Πολυζόπουλος
Ο μύθος της εφηβείας και η εφηβική μυθολογία – Από την Αρχαιότητα ως σήμερα
http://iatropedia.com/articles/read/3944

  1. ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗΝα συζητήσετε και να σχολιάσετε τον πρώτο μύθο των ενηλίκων για τους έφηβους.
    Πιστεύετε πως υπάρχουν ανάλογα παραδείγματα εφήβων που επιβεβαιώνουν αυτές τις απόψεις – πεποιθήσεις των ενηλίκων;
  2. Η εφηβεία είναι η πιο δύσκολη περίοδος της ζωής. Να αναπτύξετε την πρόταση σε μία παράγραφο με  αιτιολόγηση,
    βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.73. 
    Υποθέστε ότι η παράγραφος είναι απόσπασμα άρθρου που γράφετε για το σχολικό περιοδικό.
  3. Τα ναρκωτικά…από  τον έφηβο. Να συζητήσετε για τον ρόλο των φορέων κοινωνικοποίησης των εφήβων-νέων και για την ευθύνη που τους αναλογεί, σχετικά με την παραβατική συμπεριφορά που παρουσιάζουν κάποιοι νέοι.
  4. Να διαβάσετε το κείμενο «Τα στερεότυπα των ενηλίκων για την εφηβεία» και να παρατηρήσετε τη γελοιογραφία.
    Να συζητήσετε γι’ αυτά και για άλλα στερεότυπα, αν νομίζετε πως υπάρχουν, που αφορούν τους έφηβους.

Screen Shot 2016-01-28 at 1.28.09 PM

  1. 111111Να αναπτύξετε σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο τα επιχειρήματά σας, για να αντικρούσετε τεκμηριωμένα τα στερεότυπα των ενηλίκων για την εφηβεία, όπως παρουσιάζονται στο παραπάνω κείμενο.

Μανόλης Ανδρόνικος
Το χάσμα των γενεών

Είναι κοινός τόπος στους ανθρώπους της ώριμης ηλικίας να επικρίνουν τη συμπεριφορά των νεοτέρων και να επιχειρούν συγκρίσεις με τη δική τους νεότητα, όταν όλα, κατά τη γνώμη τους, ήταν καλύτερα και η ζωή και τα ήθη και ο πολιτισμός, ακόμα και η φύση. Ο πρώτος που αναφέρει αυτή τη στάση ενός ηλικιωμένου, σοφού ανθρώπου είναι ο Όμηρος. Ο Νέστορας, που είχε δει δύο γενιές ανθρώπων να περνούν και βασίλευε πια στην τρίτη, όταν αισθάνεται την ανάγκη να πάρει το λόγο και να μιλήσει στους εξαγριωμένους από θυμό πολεμάρχους, τον Αγαμέμνονα και τον Αχιλλέα, αρχίζει την παρέμβασή του με μιαν αναδρομή. Εγώ, λέει, είμαι μεγαλύτερος κι από τους δυο σας πρέπει να με ακούσετε γιατί έχω μιλήσει με άνδρες πολύ καλύτερούς σας, τέτοιους που δε θα ξαναδώ. Και αναφέρεται σε παλαιότερους ήρωες, τον Πειρίθουν, τον Καινέα και τον Θησέα. Αυτοί, λέει, ήταν παλικάρια που όμοιά τους δεν έχουν ξαναγίνει. Από τότε ως σήμερα κάθε γενιά επαναλαμβάνει μονότονα το ίδιο τροπάριο και φαίνεται πως το πιστεύει. […]

Η ίδια η βιολογική διαφορά των δύο οργανισμών, του παλιού και του νέου, τους οδηγεί σε διαφορετική θεώρηση του κόσμου και σε ανταγωνιστική στάση μέσα στη ζωή. Ο νέος κινείται προς τα εμπρός, ο ηλικιωμένος, όταν δε γυρίζει πίσω, προσπαθεί να συγκρατήσει το παρόν, αυτό που του εξασφαλίζει την ύπαρξή του, να συντηρήσει όσα κατόρθωσε να αποχτήσει. Η συντηρητική στάση είναι αυτονόητη για τον άνθρωπο μιας κάποιας ηλικίας, αφού αποτελεί συνάρτηση της συντήρησης της ίδιας του της ύπαρξης, που με τα χρόνια έχει εξαντλήσει πολλές από τις πιο ζωτικές δυνάμεις της και οδεύει προς την αναπόφευκτη φθορά. Είναι απόλυτα κατανοητή η στροφή των ώριμων προς το παρελθόν, προς την περίοδο εκείνη της ζωή τους «που είχαν και δύναμη και λόγο και ομορφιά». Η νοσταλγία των χρόνων εκείνων δεν αποτελεί συναισθηματική κατάσταση φευγαλέα και ρομαντική˙ αποτελεί ανάγκη βιολογική, για να δικαιώσει ολόκληρη την ανθρώπινη ζωή, που τώρα μόλις διαπιστώνει ο ώριμος πως είναι τρομακτικά σύντομη και αφάνταστα ωραία.
Και ενώ ο ώριμος άνθρωπος κινείται προς τα περασμένα, ωραιοποιώντας καθετί που συνδέεται με τη δική του ωραία περίοδο της νιότης, ο νέος ατενίζει μπροστά, το μέλλον, και πιστεύει πως μπορεί και πρέπει να το κάνει καλύτερο από το παρόν. Ο νέος, με ακέραιες όλες τις δυνάμεις του, πιστεύει πως έχει τη δύναμη και την υποχρέωση να καταχτήσει τον κόσμο που ανοίγεται μπροστά στα έκπληκτα μάτια του. Και προπάντων νιώθει πως μπορεί και πρέπει να ζήσει αυτό που λέγεται ζωή, πρώτα και κύρια να ερωτευθεί…
Και ενώ ο άνθρωπος φτάνει σε μια βιολογική πληρότητα αμέσως ύστερα από την εφηβεία του και τη διατηρεί ως τα χρόνια της ακμής του, η ανθρώπινη κοινωνία έχει οργανωθεί με τέτοιον τρόπο, ώστε η εξουσία, κάθε μορφής εξουσία, οικονομική, κοινωνική, πολιτική, πνευματική, να βρίσκεται στα χέρια των ανθρώπων που έχουν ξεπεράσει αυτό το στάδιο. Οι αποφάσεις ανήκουν σ’ αυτούς που έχουν την ωριμότητα και την πείρα, όπως λέμε. Ξεχνούμε όμως πως οι αποφάσεις αυτές αφορούν ουσιαστικά τους άλλους, αυτούς που θα υποχρεωθούν να τις εκτελέσουν και να ζήσουν σύμφωνα μ’ αυτές.
Εμείς οι ώριμοι είμαστε τόσο σίγουροι για τη σοφία μας και την ορθότητα της κρίσης μας, ώστε θεωρούμε αστεία τη σκέψη πως θα μπορούσαν να αποφάσιζαν για μας οι νέοι των τριάντα χρόνων. Άλλοτε συνειδητά και άλλοτε χωρίς ίσως να το συνειδητοποιούμε, οι ώριμοι ενεργούμε εξουσιαστικά προς τους νεοτέρους, αρχίζοντας από την οικογένεια και καταλήγοντας στην πολιτεία. Και είναι ολότελα φυσική η αντιεξουσιαστική αντίδραση των νέων που εκδηλώνεται και σε προσωπικό επίπεδο απέναντι στο άμεσο περιβάλλον τους και σε ιδεολογικό και πολιτικό απέναντι σε όλες τις μορφές του κατεστημένου των ωρίμων. Όσο αιφνιδιάζονται οι γονείς με την αντίδραση των παιδιών τους, άλλο τόσο αιφνιδιάζονται και οι οργανισμοί, κομματικοί λ.χ., που βρίσκονται κάθε τόσο αντιμέτωποι με τις νεολαίες που ανήκουν σ’ αυτούς. […]

Μανόλης Ανδρόνικος
Το χάσμα των γενεών

Το Βήμα,  31/03/1985

  1. Και ενώ ο άνθρωπος ….σύμφωνα με αυτές. Ποια αντίφαση επισημαίνει ο Μ. Ανδρόνικος στην ανθρώπινη κοινωνία στη συγκεκριμένη παράγραφο;
    Να συζητήσετε τη στάση της ευρύτερης κοινωνικής ομάδας απέναντι στους νέους.
  2. Γιατί θεωρείται φυσιολογική η αντιεξουσιαστική αντίδραση των νέων;
    Να συζητήσετε στην τάξη σας το απόσπασμα της τελευταίας παραγράφου Όσο αιφνιδιάζονται οι γονείς… που ανήκουν σε αυτούς.
  3. Ποια θεωρεί ο συγγραφέας βασική αιτία του χάσματος των γενεών;
  4. ΟΡΙΣΜΟΣΝα διαβάσετε τους παρακάτω ορισμούς για το χάσμα γενεών και να τους σχολιάσετε (περιεχόμενο, έκταση, ύφος, λεξιλόγιο). Προσπαθήστε ύστερα να δώσετε τον δικό σας ορισμό, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.226.
    α. Με τον όρο χάσμα των γενεών: Υποδηλώνονται οι μεγάλες διαφορές που χωρίζουν δύο επάλληλές γενεές, τη γενεά των ωρίμων, που βρίσκεται στο προσκήνιο της κοινωνικής δραστηριότητας, και τη νέα γενιά που ετοιμάζεται να τη διαδεχτεί. Οι διαφορές αυτές αναφέρονται στην αντίληψη του κόσμου, στο νόημα της ζωής, στο κύρος των αξιών, στους τρόπους της καθημερινής συμπεριφοράς.
    β. Χάσμα γενιών είναι η ψευδαίσθηση κάθε γενιάς ότι είναι διαφορετική από την άλλη. Χρησιμοποιείται ως όρος, όταν για οποιονδήποτε λόγο δεν θέλουν οι γονείς να εξηγήσουν κάτι στα παιδιά  τους και όταν τα παιδιά δεν θέλουν να εξηγήσουν κάτι στους γονείς τους.
  5. ΠΑΡΑΓ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΠώς εκδηλώνεται, κατά τη γνώμη σας, σήμερα η αντιεξουσιαστική συμπεριφορά των νέων; Συζητήστε στην τάξη και αναπτύξτε το θέμα σε μια παράγραφο με σχετικά παραδείγματα, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.63.
  6. (α) οξύθυμος, ασυμβίβαστος, απόλυτος, αντιεξουσιαστής, επαναστατικός
    (β) ονειροπόλος, διαλεκτικός, οραματιστής, ιδεολόγος, κοινωνικός
    Να περιγράψετε σε μία παράγραφο έναν τύπο εφήβου, αξιοποιώντας επίθετα από την ομάδα (α) και έναν διαφορετικό τύπο εφήβου, επιλέγοντας επίθετα από  την ομάδα (β). Να υποθέσετε ότι οι παράγραφοι αποτελούν απόσπασμα επιστολής που ξεκινά κάπως έτσι:
    Αγαπημένε μου φίλε,
    Στην τάξη μας ήρθαν δυο καινούριοι συμμαθητές…

 

Ναταλία Κουτσούγερα
Χοροί του δρόμου και της Hip-Hop σκηνής στην Ελλάδα

Για πολλά χρόνια η κουλτούρα και ορολογία της hip-hop συνδέθηκε με την αφρικανικο-αμερικανική κουλτούρα του δρόμου και την μουσικοποιημένη διάλεκτο της αφρικάνικης διασποράς. Ωστόσο σήμερα η hip-hop ως ταυτόχρονα τοπική και παγκόσμια μορφή, ξεπερνάει τα όρια της αφρικανικο-αμερικανικής της κληρονομιάς.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι ορισμοί και η αυθεντικότητα της hip-hop διαρκώς επαναπροσδιορίζονται, ανάλογα με τις διαφορετικές ομάδες που την οικειοποιούνται σε όλο τον κόσμο, προσθέτοντας σε αυτή καινούργια στοιχεία, περιεχόμενα και νοήματα. Έτσι και στην Ελλάδα, οι κοινωνικές ομάδες που διεκδικούν μια τέτοια ταυτότητα διαφοροποιούνται, κυρίως ως προς το ζήτημα του τι συνιστά «σοβαρή» και «αυθεντική» hip-hop.

Τα τέσσερα στοιχεία που παραδοσιακά της ανήκουν είναι: Το DJing, το B-Boying, το MCing (π.χ Rapping) και το Graffiti. Προπάτορες της ο D.J Kool Herc και ο Africa Bambaataa, που τη δημιούργησαν ενώνοντας τα τέσσερα αυτά στοιχεία, στην περιθωριοποιημένη περιοχή του Bronx, της Αμερικής του 1970.

Στην περίπτωση του B-Boying, αναφερόμαστε στην πρώτη μορφή χορού hip-hop, στο breaking, ευρέως γνωστό με τον μιντιακό όρο, breakdance. Το breaking εκτός από χορός hip-hop αποτελεί και ένα επιθετικό στιλ χορού του δρόμου, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι συμμορίες του Bronx (Αφρικανοί και Πορτορικάνοι) για να διεκδικήσουν τα εδαφικά τους δικαιώματα. Οι βασικές κινήσεις που το χαρακτηρίζουν είναι τα toprocks (βήματα που εκτελούνται σε όρθια θέση), τα footworks (κινήσεις με τα χέρια και τα πόδια στο έδαφος χωρίς να ακουμπάει η λεκάνη), τα powermoves (δυναμικές-ακροβατικές κινήσεις) και τα freeze (πάγωμα κίνησης σε θεατρική πόζα). Οι breakers, ή αλλιώς b-boys και b-girls διαγωνίζονται συνήθως σε ομάδες (ή και ατομικά) σε τοπικούς και παγκόσμιους διαγωνισμούς που διοργανώνονται από καταξιωμένους χορευτές, οργανισμούς και σχολές, και χορηγούνται από πολυεθνικές εταιρίες όπως η Red Bull, η Puma, η Adidas, η Nike κ.ο.κ. Ωστόσο συναντάμε τους breakers σε δημόσιους χώρους (πλατείες με σκακιέρες), κοινωνικά δρώμενα και δρώμενα του δρόμου, τηλεοπτικούς διαγωνισμούς και shows, όπως και σε videoclips. Στο εξωτερικό το breaking έχει εγκαθιδρυθεί ως γνήσια μορφή τέχνης, διδάσκεται ανάμεσα σε άλλες ακαδημαϊκές σπουδές χορού και πρωτοστατεί σε διάσημα musicals. Πολύ πρόσφατα, χορογραφία breaking χρησιμοποιήθηκε και στο διαγωνισμό της Εurovision από την ελληνική αποστολή, δίπλα σε ένα ζεϊμπέκικο.

Κάποια άλλα είδη χορού του δρόμου και της hip-hop είναι το popping (ρομποτικές κινήσεις, hits/waves), το locking (δέσμευση από μια γρήγορη κίνηση και «κλείδωμα» σε συγκεκριμένη θέση), το Krumping (επιθετικές κινήσεις θώρακος) και το new style (ένα είδος free style που προσπαθεί να συνδυάσει όλα τα προηγούμενα, για τα οποία διοργανώνονται εξίσου διαγωνισμοί. Να σημειωθεί ότι όλα αυτά τα είδη χορού hip-hop διδάσκονται πλέον σε σχολές που είναι διάσπαρτες σε πολλές περιοχές της Αθήνας.

Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας παρατηρείται μια αυξανόμενη οικειοποίηση των χορών hip-hop, γεγονός που συνδέεται με τις ταχύρρυθμες συνθήκες αστικοποίησης, τις γεωγραφικές αλλαγές, τους αποικισμούς και τοπικισμούς της πόλης, την ευρεία αποδοχή της κουλτούρας του δρόμου από τους νέους και την έντονη μεταναστευτική ροή. Εκτός αυτών, η hip-hop από μόνη της κουβαλάει μια μακρά ιστορία ανατροπών και αντισυμβατικότητας, μια ουσία επαναστατικότητας, που βρίσκει γόνιμο έδαφος στην οικονομική, πολιτική και ηθική κρίση της εποχής μας.

Οι χοροί αυτοί είναι δημοφιλείς και αποτελούν ένα λαϊκό σπορ εμπλουτισμένο με χορογραφική φαντασία, αλλά και μια σοβαρή – για διαφορετικές ομάδες και με διαφορετικούς τρόπους – κουλτούρα. Για τους περισσότερους που εμπλέκονται συστηματικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα σε αυτές τις χορευτικές επιτελέσεις, η εμπλοκή αυτή σημαίνει κάτι πολύ περισσότερο από μια δημιουργική χρήση του ελεύθερου χρόνου η μία ξενόφερτη πρακτική. Το να είναι κανείς «πάνω στο ρυθμό», να αυτοσχεδιάζει, να διαθέτει προσωπικό στιλ και πρωτοτυπία, αποτελούν βασικά κριτήρια επίτευξης. Έννοιες όπως ο σεβασμός (respect) στον αντίπαλο και η «ψυχή» στη μάχη (battle) είναι εξίσου σημαντικές για τις αγωνιστικές αυτές ταυτότητες και τις χορευτικές τους αναμετρήσεις.

Έτσι εκτός από ανερχόμενη μόδα που συνδέεται με μιντιακές και παγκοσμιοποιημένες χορευτικές τάσεις, οι χοροί hip-hop ή χοροί του δρόμου, αντανακλούν βαθύτερες αξίες τιμιότητας, αγωνιστικότητας, ισότητας, ομαδικότητας και πολυπολιτισμικής συνύπαρξης. Για τους νεαρούς μετανάστες και τα παιδιά μεταναστών που εμπλέκονται, οι χοροί αυτοί αποτελούν – εκτός των άλλων – και έναν αρμονικό τρόπο ενσωμάτωσης στην ελληνική κοινωνία, αλλά και ενδεχομένως έναν τρόπο ανάδειξης της εθνοτικής τους ιδιαιτερότητας και περηφάνιας. Όμως τόσο για αυτούς όσο και για τους γηγενείς νέους, σηματοδοτούν μια εναλλακτική αντισυμβατική πρακτική, με γνώμονες την αποδοχή της διαφορετικότητας και του «άλλου», όπου οι διαφορές λύνονται ισότιμα «πάνω στο χορό», όπως τότε στο Bronx, στα ιδανικά της ειρήνης, της αγάπης και της ενότητας.

Ναταλία Κουτσούγερα
Χοροί του δρόμου και της Hip-Hop σκηνής στην Ελλάδα

 http://goo.gl/JUiYh9

  1. Πώς ερμηνεύει η συντάκτρια του άρθρου το γεγονός ότι οι χοροί hip-hop γίνονται ολοένα και περισσότερο δημοφιλείς στη χώρα μας;
  2. Γιατί οι χοροί hip-hop ονομάζονται χοροί του δρόμου; Γιατί έχουν απήχηση τόσο σε νεαρούς μετανάστες όσο και σε νεαρούς γηγενείς;
  3. Εργαστείτε ομαδικά, για να ορίσετε τις παρακάτω έννοιες με βάση συγκεκριμένα παραδείγματα: αστικοποίηση, τοπικισμός, αντισυμβατικότητα, αυθεντικότητα, οικειοποίηση, εθνοτικός.
  4. Παρατηρήστε τη χρήση των παρακάτω ρημάτων μέσα στο κείμενο και αξιοποιήστε τα ρήματα σε δικές σας φράσεις: εμπλέκομαι, αυτοσχεδιάζω, αντανακλώ, πρωτοστατώ, διεκδικώ, σηματοδοτώ, διαφοροποιούμαι.
  5. Να επιλέξετε τρία από τα παρακάτω ονοματικά σύνολα και να τα συμπεριλάβετε σε μια σύντομη παράγραφο με θέμα της αρεσκείας σας: ξενόφερτη πρακτική, πολυπολιτισμική συνύπαρξη, χορευτική αναμέτρηση, ευρεία αποδοχή, μεταναστευτική ροή, ανερχόμενη μόδα.
  6. Μοιραστείτε σε ομάδες την εμπειρία σας από τους χορούς του δρόμου. Υποστηρίζεται ότι δεν πρόκειται απλώς για χορούς  αλλά για μια συγκεκριμένη κουλτούρα, αντίληψη και συμπεριφορά. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της κουλτούρας; Ποια είναι η ιστορία της γέννησης αυτών των χορών; Συγκεντρώστε πληροφορίες από το διαδίκτυο.
  7. stoxastikosΑς γράψει ο καθένας αυθόρμητα ένα κείμενο για τον χορό που αγαπάει. Δεδομένου ότι τα κείμενα θα είναι ανώνυμα, μπορεί να εκφράσει ελεύθερα σκέψεις και συναισθήματα. Τα κείμενα συγκεντρώνονται, ανακατεύονται και ο καθένας διαβάζει το κείμενο κάποιου άλλου.

Ναπολέων Μαραβέγιας
Η νέα ελληνική μετανάστευση

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η Ελλάδα έγινε πλέον χώρα υποδοχής μεταναστών, κυρίως από τα Βαλκάνια, ενώ στη συνέχεια, η χαλαρή μεταναστευτική πολιτική και η θέση της χώρας μας ως πύλης προς τη Δύση, οδήγησαν σε είσοδο μεταναστών κυρίως από ασιατικές χώρες, σε αριθμούς που δεν έχουν προηγούμενο σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.

Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. Η προϊούσα οικονομική δυσπραγία από το 2009 και μετά, οδηγεί όλο και περισσότερους νέους Ελληνες να αναζητούν και πάλι εργασία στο εξωτερικό. Μόνο που τώρα αυτοί οι νέοι δεν είναι ανειδίκευτοι, αλλά αντίθετα κυρίως επιστήμονες με γνώσεις και δεξιότητες, που όλο και περισσότερο δεν μπορούν να απασχοληθούν στην ελληνική οικονομία. Πρόκειται για μια νέα μετανάστευση, η οποία όχι μόνο δεν προσφέρει τίποτα στη χώρα μας, αλλά αντίθετα την αποστερεί από το πιο ταλαντούχο και εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Μια ματιά στα ποσοστά ανεργίας των νέων επιστημόνων, όχι μόνο των θεωρητικών, αλλά και των θετικών και τεχνολογικών επιστημών, δείχνει το μέγεθος του προβλήματος της αξιοποίησης του ανθρώπινου κεφαλαίου στη χώρα μας, για το «σχηματισμό» (εκπαίδευση) του οποίου έχουν δαπανηθεί τεράστια ποσά.

Δεν πρόκειται μόνο για προσωπικά «δράματα» των νέων, οι οποίοι δεν έχουν επαγγελματική προοπτική στην πατρίδα τους, ύστερα από πολύχρονες και πανάκριβες, συχνά και μεταπτυχιακές, σπουδές, αλλά για μέγα εθνικό δράμα με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, η οποία απασχολεί ανειδίκευτους εργάτες, αλλά αδυνατεί να απασχολήσει νέους εξειδικευμένους επιστήμονες, προς όφελος προφανώς των χωρών στις οποίες αναγκαστικά μεταναστεύουν…

Ναπολέων Μαραβέγιας
Η νέα ελληνική μετανάστευση
Ελευθεροτυπία, 6/2/2011

  1. sunoxh sunektikΠοια νοηματική σχέση υπάρχει ανάμεσα στην α’ και στη β’ παράγραφο;
  2. Συμφωνείτε με την άποψη του αρθογράφου ότι η μετανάστευση των νέων αποτελεί προσωπικό δράμα αλλά και εθνικό;
    Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με επιχειρήματα.
  3. Ποιο κέρδος μπορεί να έχει μια χώρα υποδοχής επιστημόνων-μεταναστών, όταν τους αξιοποιεί δημιουργικά;
  4. ep diamarturiasΤο δημοσιογραφικό κείμενο θίγει το θέμα του επιστήμονα-μετανάστη.
    Να γράψετε μια ανοιχτή επιστολή διαμαρτυρίας για την έλλειψη θέσεων εργασίας, γεγονός που αναγκάζει τους νέους να εγκαταλείψουν τον τόπο τους.

Λόης Λαμπριανίδης
Όταν ο Κρόνος τρώει τα καλύτερα παιδιά του

Η αύξηση αυτών που συμπληρώνουν βιογραφικά στις δύο ευρωπαϊκές ηλεκτρονικές πύλες είναι δραματική.

Η κρίση που περνάει η χώρα μας έχει αναδείξει πολλές από τις υπάρχουσες αδυναμίες της, μια τέτοια είναι και η αδυναμία να αξιοποιήσει το επιστημονικό δυναμικό της για την ανάπτυξή της, το οποίο και μεταναστεύει στο εξωτερικό. Αυτή η φυγή το τελευταίο διάστημα με την κρίση έχει ενταθεί. Συγκεκριμένα, όπως έδειξα σε πρόσφατη μελέτη μου (Επενδύοντας στη φυγή: Η διαρροή επιστημόνων από την Ελλάδα την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Εκδόσεις Κριτική), στις αρχές του 2010 εργάζονταν στο εξωτερικό περίπου 125.000 Ελληνες επιστήμονες, αριθμός που αντιστοιχούσε στο 10% του συνόλου των επιστημόνων που ζουν στην Ελλάδα. Λόγω της οικονομικής κρίσης, η φυγή αυτή εντείνεται όπως δείχνουν διάφορες ανεκδοτολογικού τύπου αναφορές στον τύπο αλλά και κάποια πιο «στέρεα» δεδομένα, όπως η δραματική αύξηση του αριθμού αυτών που συμπληρώνουν τα βιογραφικά τους στις δυο ευρωπαϊκές ηλεκτρονικές πύλες (European Job Mobility Portal EURES και Europass CVs) για να μεταναστεύσουν, που είναι κατεξοχήν πτυχιούχοι.

εκπαίδευση

Αναδύεται, λοιπόν, ένα αμείλικτο ερώτημα: Γιατί χιλιάδες επιστήμονες, κυρίως νέοι με καλές και πολυετείς σπουδές, αναζητούν καλύτερη τύχη στο εξωτερικό; Αναμφίβολα αυτό οφείλεται στο ότι στην Ελλάδα υπάρχει αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης επιστημονικού δυναμικού, όπως προκύπτει από τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, υποαπασχόλησης, ετεροαπασχόλησης, απασχόλησης σε δουλειές κατώτερες των προσόντων, χαμηλές αμοιβές επιστημόνων κ.λπ. Ομως, η αναντιστοιχία αυτή δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως αποτέλεσμα της «υπερεκπαίδευσης» των Ελλήνων, μια που με βάση τις διεθνείς συγκρίσεις η Ελλάδα κατατάσσεται 21η σε 30 χώρες της Ευρώπης ως προς τον αριθμό των επιστημόνων ανά κάτοικο.

Η αναντιστοιχία λοιπόν προσφοράς και ζήτησης θα πρέπει να ερμηνευθεί κυρίως ως απόρροια της περιορισμένης ζήτησης για επιστήμονες. Γιατί οι επιχειρήσεις της Ελλάδας δεν έχουν καταφέρει να μετακινηθούν στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας ώστε να παράγουν πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες έντασης γνώσης και τεχνολογίας. Για να υπάρχουν λοιπόν βάσιμες ελπίδες να περιοριστεί η φυγή επιστημόνων και να επαναπατριστούν κάποιοι από αυτούς που έχουν φύγει ήδη, θα πρέπει να αλλάξει το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, στόχος που μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε μεσο-μακροπρόθεσμο επίπεδο.

Σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει το πολύτιμο ανθρώπινο αυτό κεφάλαιο θεωρώντας ότι, στο άμεσο μέλλον τουλάχιστον, θα παραμείνει στο εξωτερικό. Θα πρέπει λοιπόν η Ελλάδα να αναγνωρίσει ρητά και με επίσημο τρόπο την τεράστια σημασία αυτού του ανθρώπινου κεφαλαίου. Επίσης, πρέπει να διευκολύνει την απρόσκοπτη πραγματοποίηση κάθε δυνατής συνεργασίας αυτών των ανθρώπων με την Ελλάδα, τόσο από τη χώρα στην οποία βρίσκονται όσο και διευκολύνοντάς τους να εργαστούν κατά διαστήματα στην Ελλάδα. Ετσι, θα μεταφέρουν τις ιδέες, τις γνώσεις και την τεχνογνωσία τους, μέσα από ουσιαστικές συνεργασίες με πανεπιστήμια, με ιδιωτικές επιχειρήσεις ή και με την ίδρυση δικών τους επιχειρήσεων. Αυτό ίσως αποτελέσει και τη «γέφυρα», η οποία κάποια στιγμή, αργότερα, θα τους φέρει πίσω, με αναμφισβήτητα θετικά αποτελέσματα για το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας.

Δυστυχώς, δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος ότι μπορεί να υπάρξει κάποια θετική πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση, μια που αυτοί που μας κυβερνούν δεν φαίνεται να έχουν κατανοήσει τη σημασία αυτού του πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού.

Για να περιοριστεί η φυγή επιστημόνων θα πρέπει να αλλάξει το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας.

Λόης Λαμπριανίδης
Όταν ο Κρόνος τρώει τα καλύτερα παιδιά του
Έθνος, 28/1/2012
 http://goo.gl/aPw9WX

  1. Τα δύο κείμενα «Η νέα ελληνική μετανάστευση» και «Ο Κρόνος τρώει τα παιδιά του» αναφέρονται στο ίδιο θέμα, της μετανάστευσης Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό.
    Να συγκρίνετε τα δύο κείμενα και να συζητήσετε:
  • ποιες διαφορές παρουσιάζουν ως προς την πραγμάτευση του θέματος;
  • ποιο από τα δύο κείμενα θεωρείτε πιο αποτελεσματικό σε σχέση με το μήνυμα που θέλει να περάσει και γιατί;
  1. Να συζητήσετε την εικόνα με τα αναφερόμενα ποσοστά, που συνοδεύει το κείμενο,
    και να σχολιάσετε την ανάγκη των νέων σήμερα να κάνουν επιπλέον σπουδές από τις βασικές (μεταπτυχιακό, διδακτορικό).
  2. sxoliasmos titlouΝα σχολιάσετε τον τίτλο και τον υπότιτλο του άρθρου (γλώσσα, ύφος, σχέση με το περιεχόμενο).
  3. epistolhΤι συμβουλές θα δίνατε σε έναν νέο, όταν πρόκειται να επιλέξει αντικείμενο σπουδών;
    Να γράψετε μια επιστολή με συμβουλευτικό χαρακτήρα, είτε ως δάσκαλος είτε ως φίλος, επιλέγοντας την ανάλογη γλωσσική ποικιλία.
  4. Τι συμβουλές θα δίνατε σε έναν νέο που έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του, αλλά δεν βρίσκει εργασία;
    Να γράψετε μια συμβουλευτική επιστολή, είτε ως γονιός είτε ως φίλος, επιλέγοντας την ανάλογη γλωσσική ποικιλία, 
    βλ. και «Θεματικοί κύκλοι» σ.78, Παραινέσεις ενός πατέρα του καιρού μας.

Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Για μια παιδεία ουσίας

Ας μην ξαναπούμε τα κοινότοπα και αυτονόητα: Ότι μια χώρα και οι πολίτες που την αποτελούν, σε όλες τις εκφάνσεις τους, άμεσα ή έμμεσα εξαρτώνται από την Παιδεία, την οποία είναι ικανοί να εξασφαλίσουν. Θα μπορούσαμε να το πούμε πιο τολμηρά και πιο προκλητικά : μια χώρα και οι πολίτες της έχουν, τελικά, την Παιδεία που τους αξίζει ! 

Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι θεωρητικοί της Παιδείας, από τον Πλάτωνα μέχρι τους σύγχρονους παιδαγωγούς, δεν περιορίστηκαν να τονίσουν απλώς της σπουδαιότητα τής Παιδείας, αλλά επέμειναν στην ανάγκη και στον αγώνα για μια Παιδεία ουσίας. Τι σημαίνει αυτό; Μπορούμε να μιλάμε για τρία επίπεδα Παιδείας: το επίπεδο των πληροφοριών, το επίπεδο των γνώσεων και το επίπεδο της καλλιέργειας. Το πρώτο είναι ένα απλό, στοιχειώδες επίπεδο. Το δεύτερο είναι ένα υψηλότερο επίπεδο, αυτό της νοητικής επεξεργασίας των πληροφοριών σε οργανωμένες γνώσεις. Τα δύο επίπεδα συναποτελούν την εκπαίδευση. Το τρίτο είναι ένα ακόμη υψηλότερο και απαιτητικότερο επίπεδο, που συνιστά ό,τι ονομάζουμε καλλιέργεια ή μόρφωση. Πρόκειται για την καλλιέργεια της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, για τη μόρφωση, δηλαδή τη διαμόρφωση του σε  πρόσωπο, σε αυτόνομη, δημιουργική και υπεύθυνη οντότητα. Κάθε οργανωμένη Πολιτεία έχει υποχρέωση να εξασφαλίσει για όλους τους πολίτες της εκπαίδευση και καλλιέργεια. Γι’ αυτόν τον σκοπό θεσπίστηκαν οι τρεις βαθμίδες της Παιδείας: Προσχολική (Νηπιαγωγείο) και Πρωτοβάθμια (Δημοτικό σχολείο)- Δευτεροβάθμια (Γυμνάσιο – Λύκειο)- Τριτοβάθμια (Πανεπιστήμια και Τ.Ε.Ι.). Το πέρασμα από την εκπαίδευση στην καλλιέργεια, από την παιδεία των πληροφοριών και των γνώσεων στην παιδεία της καλλιέργειας είναι το ζητούμενο στην Παιδεία μιας χώρας.Αυτό επιτυγχάνεται με δύσκολες, λεπτές και σύνθετες διαδικασίες αγωγής της ψυχής του ανθρώπου, ψυχαγωγίας. Ειδικότερα επιτυγχάνεται με τη μόρφωση υπεύθυνων προσώπων μέσα από αρχές και αξίες, σ’ ένα επίπεδο που ξεπερνάει τον ωφελιμισμό και τη χρησιμοθηρία, για να φθάσει στις κρίσιμες ευαισθησίες (μεταφυσικές, ηθικές, κοινωνικές, ανθρωπιστικές, αισθητικές), αυτές που οδηγούν τον άνθρωπο στη συνειδητοποίηση του εαυτού του και του κόσμου. Η εκπαίδευση ως ανάπτυξη της νοημοσύνης και των διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου, η καλλιέργεια του νου δηλαδή, είναι η προϋπόθεση για την καλλιέργεια της ψυχής. Νους και ψυχή συνθέτουν το πνεύμα, αυτό που πρέπει να καλλιεργεί μια ολοκληρωμένη Παιδεία, μια Παιδεία ουσίας, αφού το πνεύμα διαφοροποιεί ποιοτικά τον άνθρωπο από τα λοιπά όντα, συνδέοντας τον με την άναρχη ουσία που τον εδημιούργησε «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν», με τον Θεό. 
Γλώσσα, λογοτεχνία, ιστορία, φιλοσοφία, ηθική, ιστορία των ιδεών, των θεσμών και του πολιτισμού, αισθητική καλλιέργεια (τέχνες), θέατρο και άλλα συναφή αντικείμενα είναι αυτά που θα συνέθεταν, αν διδάσκονταν σωστά και συστηματικά, μια Παιδεία ουσίας, μια πραγματική καλλιέργεια της προσωπικότητας του ανθρώπου με ικανότητες δημιουργικής σκέψης και με απελευθέρωση των δυνάμεων που διαθέτει ο άνθρωπος ως πνεύμα. Αυτό είναι, νομίζω, το ζητούμενο της Παιδείας μας, το ζητούμενο κάθε Παιδείας.

Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Για μια παιδεία ουσίας

  1. Να επισημάνετε το θέμα, τη θέση και το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο συγγραφέας.
  2. ΥΦΟΣΝα σχολιάσετε το ύφος και τη γλώσσα του κειμένου.
  3. Αξιοποιώντας τα προηγούμενα κείμεναprosxediasmenos profor logos (του Γ. Μπαμπινιώτη και του Λ. Λαμπριανίδη), καθώς και τη σχετική συζήτηση που έγινε στην τάξη, να προσδιορίσετε το περιεχόμενο της εκπαίδευσης που οραματίζεστε και να καταγράψετε τα κύρια σημεία των θέσεών σας.
    Να παρουσιάσετε τις θέσεις σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο,
    βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.99.
  4. Εκπαίδευση και μόρφωση: Να αποδώσετε το περιεχόμενο των εννοιών σε μια παράγραφο που αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση.
  5. Ωφελιμισμός και χρησιμοθηρία: Να προσδιορίσετε τη νοηματική διαφορά των λέξεων και να γράψετε δύο φράσεις με τις οποίες γίνεται εμφανής αυτή η διαφορά.
  6.  Να συζητήσετε στην τάξη:
  • αν αντιμετωπίζουν οι νέοι χρησιμοθηρικά το σχολείο
  • πώς επηρεάζει το σχολείο τον μαθητή
  • ποια από τα γνωστικά αντικείμενα που παραθέτει ο Μπαμπινιώτης στην τελευταία παράγραφο εντάσσονται στο πρόγραμμα του σχολείου και τι αποκομίζετε εσείς από τον τρόπο που διδάσκονται.

Θεόδωρος Κρητικός
Eπτά αρχές για την παιδεία του μέλλοντος

Εντγκάρ Μορέν-Οι εφτά γνώσεις-κλειδιά για την παιδεία του μέλλοντος-Mετ. Θοδωρής Τσαπακίδης

Με αξιοθαύμαστη εμμονή και ανάλογη έμφαση τονίζεται, σε κάθε σχετική ευκαιρία, ότι η σύγχρονη παιδεία και κυρίως η σχολική της θέσπιση οφείλουν να ακολουθούν κατά πόδας τους ρυθμούς των σύγχρονων αλλαγών. Ενώ όμως συχνά πυκνά γίνεται λόγος για «αναγκαία προσαρμογή του σχολείου» σε μια κοινωνία που διαρκώς αλλάζει, σπανίως ακούμε να επισημαίνονται τα πνευματικά μας εφόδια, στα οποία οφείλουμε να εδράζουμε τις μεταρρυθμιστικές μας προτάσεις.

Ο Εντγκάρ Μορέν, που γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα τους γόνιμους τρόπους, με τους οποίους οι επιμέρους γνώσεις υπηρετούν την ολιστική σύλληψη της πραγματικότητας, καταθέτει δημοσίως, για άλλη μια φορά, τη σφαιρική και ολοκληρωμένη του άποψη. Ο Γάλλος συγγραφέας, επιχειρώντας να ανταποκριθεί στο αίτημα για συγκεκριμένες και ουσιαστικές προτάσεις που θα αποσαφηνίζουν το θολό τοπίο της (φερόμενης ως διαρκούς και γενικευμένης) «κρίσης», συνοψίζει σε εφτά γνώσεις-κλειδιά τις εκπαιδευτικές αρχές, στις οποίες οφείλει να εδράζεται η παιδεία του μέλλοντός μας. Οι εν λόγω αρχές, ως απόσταγμα της μακραίωνης πολιτισμικής και διανοητικής μας ιστορίας, συμπυκνώνουν τις γνωστικές μας κατακτήσεις, υποδεικνύοντας συγχρόνως και τις δέουσες προοπτικές των εκπαιδευτικών μας στρατηγικών.

Αρχή πρώτη: Η παιδεία πρέπει να δείξει κατ’ αρχήν «ότι δεν υπάρχει καμία γνώση που να μην απειλείται, σε κάποιο βαθμό, από το λάθος και την ψευδαίσθηση». Τα λάθη του νου, τα διανοητικά λάθη και οι ψευδο-ορθολογισμοί οφείλουν λοιπόν να βρίσκονται στο επίκεντρο των εκπαιδευτικών μας ανησυχιών από την πρώτη κιόλας στιγμή.

Αρχή δεύτερη: Η παιδεία μας οφείλει να μυήσει τον πολίτη της νέας χιλιετίας στους τρόπους και τις μεθόδους, με τις οποίες προσεγγίζονται οι κατηγορίες του πλαισίου, της σφαιρικότητας, του πολυδιάστατου και του πολύπλοκου. Η μέχρι τώρα παιδεία μας «δεν μας έμαθε να συσχετίζουμε τις γνώσεις, αλλά να τις διαχωρίζουμε, να τις περιχαρακώνουμε και να τις απομονώνουμε». Απαιτείται λοιπόν μια μεταρρύθμιση της σκέψης, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ίδια μας η ικανότητα να οργανώνουμε τη γνώση.

Αρχή τρίτη: Γνωρίζουμε ήδη ότι ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα της φύσης, που «ανέπτυξε με απίστευτο τρόπο τις δυνητικότητες της ζωής». Γνωρίζουμε, επίσης, ότι ο άνθρωπος ολοκληρώνεται ως πλήρες ανθρώπινο ον «μόνο μέσα από και μέσα στον πολιτισμό». Οφείλουμε, επομένως, να οργανώσουμε «μια βασική και παγκόσμια εκπαίδευση που θα ασχολείται με την ανθρώπινη συνθήκη», με την πληρέστερη δυνατή γνωστική προσέγγιση της ανθρώπινης φύσης.

Αρχή τέταρτη: Η παιδευτική προετοιμασία για την πλανητική μας εποχή φαίνεται πως επείγει. Οφείλουμε επομένως να μη θέτουμε σε αντιπαράθεση το παγκόσμιο και τις πατρίδες, αλλά να «συνδέουμε τις οικογενειακές, τοπικιστικές, εθνικές, ευρωπαϊκές μας πατρίδες, ομόκεντρα, και να τις ενσωματώνουμε μέσα στο συγκεκριμένο σύμπαν της γήινης πατρίδας». Πράγματι, αν η έννοια της πατρίδας παραπέμπει σε μια κοινή ταυτότητα, σε μια σχέση συναισθηματικής υπαγωγής, εν τέλει σε ένα κοινό πεπρωμένο, «τότε μπορούμε να εισαγάγουμε την έννοια της Γης-Πατρίδας».

Αρχή πέμπτη: «Είναι αναγκαίο όσοι έχουν αναλάβει το έργο της εκπαίδευσης να πάνε στην πρώτη γραμμή της αβεβαιότητας των καιρών μας». Αυτό σημαίνει ότι οφείλουμε να επινοήσουμε τη διδασκαλία, με την οποία η σκέψη θα εξοπλιστεί και θα σκληραγωγηθεί για να αντιμετωπίσει την, πανάρχαιη κατά τα άλλα, κατηγορία της αβεβαιότητας.

Αρχή έκτη: Η κατανόηση συνιστά πρωτεύουσα παιδευτική στοχοθεσία. Για την εκπαιδευτική της πρόσληψη, ωστόσο, η μετάδοση και η πρόσληψη των πληροφοριών μέσω της προβεβλημένης ψηφιακής τεχνολογίας δεν φαίνεται να επαρκούν. Απαιτείται ιδιαίτερη παιδευτική προετοιμασία που θα καλλιεργεί τον αυτο-κριτικό έλεγχο. Πρόκειται για διαδικασία, που αναμφιβόλως προϋποθέτει «μια μεταρρύθμιση των αντιλήψεων που επικρατούν».

Αρχή έβδομη: Κάθε πρόοδος που έχει να κάνει με τον άνθρωπο δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει «την ανάπτυξη, συγχρόνως, της αυτονομίας του ατόμου, της συμμετοχής του στην κοινότητα και της συνείδησης του ότι ανήκει στο ανθρώπινο είδος». Επομένως, η ηθική προς την οποία οφείλει να προσανατολίζει σταθερά η εκπαιδευτική μας δοκιμασία, πρέπει να προβάλλει την ανθρωπότητα ως κοινή συνείδηση και, κυρίως, ως πλανητικό πεπρωμένο.

Ο Εντγκάρ Μορέν κατέθεσε την πρότασή του για τη δέουσα παιδεία του μέλλοντός μας στο πλαίσιο των σχετικών αναζητήσεων και συνακόλουθων εκδοτικών πρωτοβουλιών της UNESCO. Υπάρχει, άραγε, καλύτερη πρόταση για τον σχεδιασμό μιας εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής, που θα επιδιώκει τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των γνωστικών μας κατακτήσεων;

Θεόδωρος Κρητικός
Eπτά αρχές για την παιδεία του μέλλοντος
Καθημερινή, 03.02.2002

  1. Να συζητήσετε στην τάξη το περιεχόμενο του κειμένου.  
  2. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο τη θεματική πρόταση: Ο άνθρωπος ολοκληρώνεται ως πλήρες ανθρώπινο ον μόνο μέσα από και μέσα στον πολιτισμό.
    Να υποθέσετε ότι η παράγραφος περιλαμβάνεται σε άρθρο σχετικό με τον πολιτισμό.
  3. Να συζητήσετε στην τάξη πώς αντιλαμβάνεστε τις έννοιες Γη-πατρίδα, αυτοκριτικός έλεγχος και αυτονομία του ατόμου.
  4. arthroΜε βάση το κείμενο, να προσδιορίσετε κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του άρθρου.
  5. Να γράψετε, κατά το πρότυπο του κειμένου, τρεις ή και περισσότερες αρχές στις οποίες, κατά τη γνώμη σας, οφείλει να εδράζεται η σύγχρονη παιδεία.

Ο Νίκος Δήμου στο παρακάτω κείμενο με τίτλο Η μουσική της σιωπής προσεγγίζει ψυχολογικά τον φόβο της σιωπής.
Νίκος Δήμου
Η μουσική της σιωπής
Έχω προσέξει πώς όσο περισσότερο αγαπάει κανείς τη μουσική, τόσο λιγότερο συχνά την ακούει.
Ο άνθρωποι που συνεχώς έχουν μια μουσική να τους συνοδεύει, δεν το κάνουν από πάθος για την τέχνη των ήχων. Μάλλον από το φόβο της σιωπής.
Ο φόβος της σιωπής – μια παραλλαγή του κλασικού hοrrοr νacui (τρόμος του κενού) – είναι σύμπτωμα της εποχής μας. Στο σπίτι που σε καλούν, μια εκνευριστική «μουσική φόντου» (backgrοund music είναι ο όρος) ζαλίζει συνεχώς τ’ αυτιά και το μυαλό. Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς, δεν μπορείς να μιλήσεις, υποχρεώνεσαι να φωνάζεις για ν’ ακουστείς. Φυσικά, δεν ακούς ούτε τη μουσική.Τι εξυπηρετεί αυτός ο διαρκής βόμβος; Μα την κάλυψη του (ψυχικού) κενού. Γιατί … αν γινόταν ξαφνικά σιωπή; Κι αν μια παύση κρατούσε λίγο περισσότερο; Κι αν μέναμε ξαφνικά παγωμένοι μην έχοντας τι να πούμε;Ο φόβος του κενού επεκτείνεται και σε άλλες διαστάσεις: είναι ο φόβος του άδειου τοίχου, που πρέπει να γεμίσουμε, του άδειου χώρου, που πρέπει να πήξει σε αντικείμενα. Είναι ο φόβος του άδειου μέλλοντος: τι θα κάνουμε σήμερα, τι αύριο, τι μεθαύριο; Τι θα κάνουμε στις διακοπές; (Άγχος, μήνες πριν, αυτές οι διακοπές).Κι αν κάποιος απαντήσει ξαφνικά: τίποτα – δεν πρέπει να κάνουμε τίποτα, θα μείνουμε όπου είμαστε, με ένα βιβλίο, με έναν άνθρωπο, με ένα τοπίο – ή και ούτε με αυτά –  μόνοι με τον εαυτό μας …θα φέρει πανικό!
Το κενό, σαν τον πίθο των Δαναΐδων, δεν γεμίζει ποτέ. Ή μάλλον – ακόμη χειρότερα – όσο του ρίχνεις πράγματα για να γεμίσει, αυτό μεγαλώνει. Όση μουσική φόντου και να βάλεις, αυτή απλά και μόνο θα υπογραμμίζει, θα καδράρει το κενό και θα το κάνει τελικά αβάσταχτο.

Μαζί με το φόβο του κενού, πάει και ο φόβος της ακινησίας. – Κουνήσου ! Κάνε κάτι, τι κάθεσαι; Αλλά υπάρχει ωραιότερο από το να κάθεσαι – χαλαρός, ήρεμος, άνετος ευτυχής. Όμως όχι: τρέχουμε για να τρέχουμε, κινούμαστε για να δείξουμε πως είμαστε ζωντανοί. Σπαστικά, σπασμωδικά, συμπτωματικά.

Και καλά όταν δουλεύουμε και πράττουμε. Αλλά στις ώρες της σχόλης, τις δικές μας; Θα ‘λεγα μάλιστα πως τότε γινόμαστε ακόμη πιο κινητικοί και σπασμωδικοί – πάλι από το φόβο του κενού.

Το βράδυ πρέπει να κάνουμε κάτι, το Σαββατοκύριακο πρέπει να κάνουμε κάτι, στις διακοπές πρέπει (εκεί πια) να κάνουμε κάτι.

Είναι περίεργο, αλλά μόνο η αποδοχή της σιωπής μπορεί να νικήσει το φόβο της σιωπής. Το ίδιο ισχύει για όλα όσα μας φοβίζουν. Το μικρό παιδί που φοβάται τη νύχτα, σηκώνεται γενναίο και ψαύει το σκοτάδι. Είναι ο μόνος τρόπος.

Μιλήσαμε πριν γι’ αυτούς που αγαπούν τη μουσική. Ξέρω πως την ακούν σε μικρές δόσεις – γιατί η έκσταση δεν μπορεί να είναι συνεχής ούτε επαναλαμβανόμενη. Και πρέπει να είσαι ήρεμος, ακίνητος, έχοντας αποδεχθεί την προτεραιότητα της σιωπής, έτοιμος να ακούσεις την παύση σαν ισότιμη με τον ήχο. Τότε, ίσως μπορεί να επισκεφθείς τους χώρους, όπου μόνο ο ύστερος Σούμπερτ μπορεί να σε πάει.

Είναι εκεί που, επιτέλους, η μουσική καλύπτει τη σιωπή. Με το να την εκφράζει.

Νίκος Δήμου
Η μουσική της σιωπής
Το Βήμα, 1983-1985

  1. Πού αποδίδει ο Ν. Δήμου τον φόβο της σιωπής και ποιον τρόπο αντιμετώπισης προτείνει;
  2. prosxediasmenos profor logosΣυμφωνείτε με την άποψη του Ν. Δήμου ότι ο φόβος της σιωπής είναι κοινωνικό φαινόμενο της εποχής μας;  Πώς ερμηνεύετε το γεγονός ότι οι νέοι βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία, αξιοποιώντας τα τεχνικά μέσα της εποχής μας (κινητό τηλέφωνο, ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης); Να αναπτύξτε τις ιδέες σας εργαζόμενοι σε ομάδες και να παρουσιάσετε τα βασικά σημεία στην ολομέλεια σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο. Σχετικά με τον προσχεδιασμένο προφορικό λόγο βλ. Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σελ.99.
  3. ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗΔιαβάζοντας το κείμενο του Ν. Δήμου, αναγνώρισα κάπου τον εαυτό μου… Γράψτε ένα κείμενο με τη μορφή εξομολογητικής επιστολής που θα μπορούσατε να το απευθύνετε σε κάποιον φίλο σας.
  4. Παρατηρήστε τις εικόνες και διαβάστε το ακόλουθο απόσπασμα.
  • Πίσω από την τάση του ανθρώπου να συνωστίζεται πιστεύετε ότι υποκρύπτεται ο φόβος της σιωπής, άρα και της μοναξιάς;
Screen Shot 2016-03-28 at 3.55.35 PM

Ο Κορεάτης καλλιτέχνης Jiyen Lee δημιούργησε μια εντυπωσιακή συλλογή εικόνων, όπου άνθρωποι ανεβοκατεβαίνουν σκάλες, όπως φαίνονται από πανοραμική θέα. Υπνωτιστικά κολάζ καταδεικνύουν μια ατέρμονη διαδρομή πεζών που πηγαίνουν πάνω κάτω στις σκάλες, σε ένα … ατελείωτο ταξίδι που δημιουργεί σύγχυση στον θεατή. Τα βήματα δεν γνωρίζουμε αν έχουν αύξουσα ή φθίνουσα σειρά, ενώ η διαδρομή των ανθρώπων μοιάζει να μην έχει ούτε αρχή ούτε τέλος.

Screen Shot 2016-03-28 at 3.55.42 PM

«Οι άνθρωποι συνωστίζονται στις μεγαλουπόλεις κάνοντας καθημερινά μια συγκεκριμένη διαδρομή προς το σπίτι, το γραφείο, τη διασκέδαση… Μηχανικές κινήσεις, αναβάσεις, καταβάσεις κ.ο.κ. Τόσο μεγάλο πλήθος και τόσο αποξενωμένο. Τόσο κοντά και ταυτόχρονα τόσο μακριά. Άνθρωποι γνωστοί άγνωστοι που ακολουθούν την ίδια πορεία, την ίδια διαδρομή κι όμως το απρόσωπο στοιχείο της μεγαλούπολης τους έχει… κατασπαράξει. Το μόνο που μένει είναι ο ίλιγγος από τη διαδρομή, από την ταχύτητα, μέχρι να φτάσουν στον τελικό προορισμό τους. Αλήθεια πόσο ξένοι είμαστε μεταξύ μας;», λέει ο καλλιτέχνης.

Screen Shot 2016-03-28 at 3.55.51 PM

Ευαγγελία Αναστασάκη
Πλήθος ανθρώπων… ανεβοκατεβαίνει σκάλες!

Perierga Gr, 20/03/2013

Διαβάστε το δημοσίευμα Μια «αποκλειστική λέσχη» για όλους, που αφορά ένα από τα δημοφιλέστερα κοινωνικά δίκτυα, το facebook.

Εύα Στάμου
Μια «αποκλειστική λέσχη» για όλους

Αρθρογράφοι, κοινωνικοί ερευνητές και απλοί χρήστες έχουν αναρωτηθεί πού οφείλεται το φαινόμενο της παγκόσμιας επιτυχίας του φέισμπουκ. Το ενδιαφέρον του κοινού και των ειδικών πυροδοτείται ακόμα μία φορά αυτή την περίοδο από την προβολή στις κινηματογραφικές αίθουσες της ταινίας Social Network.

Στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ταινία του Ντέιβιντ Φίντσερ, επιχειρείται μια πειστική σκιαγράφηση της προσωπικότητας του ιδρυτή του φέισμπουκ, Μαρκ Ζάκερμπεργκ, και η παρουσίαση του χρονικού της δημιουργίας της ιστοσελίδας ‘μπεστ- σέλερ’.

Ο θεατής παρακολουθεί με ενδιαφέρον πώς το φέισμπουκ ξεκίνησε στο Χάρβαρντ σαν μία αποκλειστική λέσχη γνωριμιών ανάμεσα σε φοιτητές του διάσημου πανεπιστημίου και των γύρω κολεγίων που επιθυμούσαν να έρθουν σε επαφή με νέους ερωτικούς συντρόφους, χωρίς το ρίσκο της προσωπικής έκθεσης και της πιθανής απόρριψης. Μία ιδέα που βασίστηκε στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι Αδελφότητες των Αμερικανικών πανεπιστημίων και την αρχή της αποκλειστικότητας, μετατράπηκε με το πέρασμα των μηνών, λόγω της χωρίς προηγούμενο επιτυχίας της, σε ένα πείραμα ανοιχτό σ’ ολόκληρο τον πλανήτη.

Αν και ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ χρησιμοποίησε το τελετουργικό της αποδοχής και της απόρριψης στην οποία στηρίζεται η κοινωνική ιεραρχία των ελίτ ιδρυμάτων της Μασσαχουσέτης, το ίδιο το μέσο που επέλεξε για να διαδώσει την ιδέα του, υπονόμευσε το χαρακτήρα της κλειστής ‘λέσχης’. Η επιθυμία μας να γνωρίζουμε, ακόμα και να παρακολουθούμε ηδονοβλεπτικά τις ζωές των άλλων (αλλά και να παρουσιάζουμε κομμάτια από τη δική μας ζωή που θεωρούμε άξια δημόσιας έκθεσης, να κατασκευάζουμε δηλαδή μία εικόνα, ή μία αφήγηση για τη ζωή μας), καθόρισε την εξάπλωση της ιστοσελίδας και συνέβαλε στην καταπληκτική επιτυχία της. Η εμμονή της Δυτικής κουλτούρας με την εικόνα ενός εαυτού που ορίζεται από συγκεκριμένα, κοινά σε όλους, γνωρίσματα – φύλο, ηλικία, χώρα προέλευσης, προσωπική κατάσταση, επάγγελμα, σπουδές και ασχολίες, πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις – βρήκε την τέλεια έκφρασή της στην ιστοσελίδα του φέισμπουκ. Ένα αβατάρ, συχνά ρετουσαρισμένο ή πλαστό, και ένα στοιχειώδες προφίλ που το συνοδεύει, γίνεται το διαβατήριο για μία σειρά επαφών με ανθρώπους που δύσκολα θα είχε κανείς την ευκαιρία να συναντήσει στην καθημερινότητα. Ένας ιδιότυπος τρόπος επικοινωνίας ξεκινά. Παρά το γεγονός ότι πολλά άρθρα έχουν γραφτεί για τον κοινωνικό ρόλο του facebook, υπάρχουν δύο σημαντικές διαστάσεις της επικοινωνίας αυτής οι οποίες παραβλέπονται από τις περισσότερες αναλύσεις.

Η πρώτη διάσταση είναι ότι στις επαφές μέσω φέισμπουκ απουσιάζει ο βασικός εξοπλισμός της ανθρώπινης επικοινωνίας, η γλώσσα του σώματος: ο τόνος της φωνής, η στάση του κορμιού, η έκφραση ή η κατεύθυνση του βλέμματος, η κίνηση των χεριών, το χαμόγελο ή η απουσία του. Επιπλέον, η φυσική τάση που οι περισσότεροι έχουμε, κάποιες στιγμές να διακόπτουμε τον συνομιλητή μας, επιδιώκοντας να καταλάβουμε ή να διευκρινίσουμε το νόημα όσων λέγονται, δεν πραγματώνεται στα τεχνικά πλαίσια που θέτει το πρόγραμμα του φέισμπουκ. Η απουσία ρέουσας σωματικής έκφρασης οδηγεί στην παγίωση μιας αποσπασματικής μορφής επικοινωνίας που, πίσω από την τεχνητή αμεσότητα, ακυρώνει τον αυθορμητισμό αλλά και την ικανότητα να ακούει κάποιος πραγματικά, τα όσα επιχειρεί να επικοινωνήσει ο συνομιλητής του. Αν και ιδιότητες, όπως η αίσθηση του χιούμορ και η ευφυΐα, εύκολα διαφαίνονται από τις αναρτήσεις στον τοίχο ή την ανταλλαγή σύντομων σχολίων, η δυνατότητα να αναπτύξει κανείς ένα θέμα, το ενδιαφέρον για τις ανάγκες του συνομιλητή, η αλληλοκατανόηση και κατ΄ επέκταση η ενσυναίσθηση, δεν είναι εφικτό να εκδηλωθούν – σίγουρα όχι με την ίδια ευκολία. Αποτελούν έτσι, στοιχεία, που αναπόφευκτα έρχονται σε δεύτερη μοίρα, όταν δεν απουσιάζουν πλήρως από την επικοινωνία στο φέισμπουκ.

Η δεύτερη διάσταση αφορά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ταυτότητα που συντίθεται από το αβατάρ, το προφίλ, τα φωτογραφικά άλμπουμς και τις αναρτήσεις στον τοίχο. Ο πρώτος αποδέκτης αυτής της ταυτότητας δεν είναι (όπως ίσως νομίζουμε) οι άλλοι, αλλά ο ίδιος ο χρήστης που την ενεργοποιεί. Αυτό που προβάλλει ο χρήστης είναι καταρχήν ένα είδωλο με το οποίο θέλει να ταυτίζεται. Θα ήταν λοιπόν λάθος να θεωρηθεί ότι η ταυτότητα που δημιουργούμε στο φέισμπουκ έχει οπωσδήποτε σκοπό να εξαπατήσει τους άλλους. Ο κύριος λόγος ύπαρξής της είναι να επιλέξει στοιχεία από την καθημερινότητά μας, που μας καθιστούν ενδιαφέροντες και αποδεκτούς πρώτα από όλα στον εαυτό μας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι χρήστες του φέισμπουκ επιλέγουμε να κοινοποιούμε γεγονότα που θεωρούμε αξιόλογα, διασκεδαστικά ή ευχάριστα, αποσιωπώντας την πιο βαρετή ή δυσάρεστη πλευρά της ζωής μας. Με τον τρόπο αυτό, η εικόνα που κατασκευάζουμε αναπόφευκτα επιδρά στη μνήμη μας και εν τέλει στην άποψη που έχουμε για τον εαυτό μας.

Το φέισμπουκ δεν χρησιμοποιείται από όλους με τον ίδιο τρόπο. Ώριμες ηλικιακά ομάδες τείνουν να το χρησιμοποιούν για μια πιο δημιουργική μορφή επικοινωνίας, επιδιώκοντας την ενημέρωση και ανταλλαγή απόψεων για κοινωνικά, πολιτικά και καλλιτεχνικά θέματα της επικαιρότητας, που δεν περιορίζονται στον προσωπικό (συναισθηματικό ή ερωτικό) τομέα. Επαφίεται στην ικανότητα του κάθε χρήστη που ‘διευθύνει’ τη συζήτηση στον τοίχο του να διασφαλίσει ή να περισώσει το νόημα της επικοινωνίας, κατά πόσον δηλαδή θα πρόκειται όντως για συζήτηση οποιουδήποτε θέματος ή για μια σειρά από αυτιστικούς μονολόγους. Η δυσκολία κατανόησης, οι διαφωνίες και οι παρανοήσεις, η επιθετικότητα που ορισμένες φορές εκτονώνεται ακόμα και με χυδαία ή ρατσιστικά σχόλια είναι συνηθισμένα φαινόμενα. Μην ξεχνάμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή στο φέισμπουκ προσφέρει στους χρήστες την ευκαιρία να πουν ελεύθερα αυτό που σκέφτονται, κάτι που στην τετ α τετ επικοινωνία δεν είναι πάντα αποδεκτό ή εύκολο, λόγω ευνόητων κοινωνικών συμβάσεων.

Η απλή αλήθεια ότι ο κάθε χρήστης του φέισμπουκ δεν έχει πάντα κάτι ευφυές ή ενδιαφέρον να απαντήσει στο ερώτημα «Τι σκέφτεσαι;» δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι θα σταματήσουμε τις καθημερινές αναρτήσεις. Το φέισμπουκ συνεχίζει με επιτυχία να εξυπηρετεί τη βασική ανθρώπινη ανάγκη που ώθησε τον Ζάγκερμπεργκ στη δημιουργία του: την επιθυμία, δηλαδή, επικοινωνίας με ανθρώπους που δεν είναι εύκολα προσβάσιμοι με διαφορετικό τρόπο, στην καθημερινότητά μας. Άλλωστε αυτό είναι και το νόημα της παράδοξης επινόησης ενός αποκλειστικού κλαμπ ανοιχτού σε όλους.

Εύα Στάμου
Μια «αποκλειστική λέσχη» για όλους

book press, 5/11/2010

  1. Συζητήστε: Σε ποιους λόγους οφείλεται, σύμφωνα με το δημοσίευμα, η παγκόσμια επιτυχία του facebook; Ποιες ιδιαιτερότητες θεωρεί η αρθρογράφος ότι παρουσιάζει η επικοινωνία μέσω του facebook;
  2. Να χωρίσετε το κείμενο σε θεματικές ενότητες και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε ενότητα. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 150 περίπου λέξεις.
  3. Να χωριστείτε σε δύο ομάδες, για να οργανώσετε έναν αγώνα λόγου σχετικά με τη χρήση του facebook. Βασιστείτε στην εμπερία σας, καθώς επίσης και στο κείμενο που διαβάσατε, για να συγκεντρώσετε επιχειρήματα υπέρ ή κατά.  
  4. tautothtesΌπως παρατηρεί η αρθρογράφος, στο facebook προβάλλουμε μια ταυτότητα, προκειμένου να γίνουμε αποδεκτοί από τους άλλους αλλά και από τον ίδιο τον εαυτό μας. Κατασκευάζουμε μια εικόνα του εαυτού μας, επιλέγοντας στοιχεία από την καθημερινότητά μας τα οποία θεωρούμε ότι μας καθιστούν ενδιαφέροντες και αποδεκτούς, και την προβάλλουμε στο κοινωνικό δίκτυο.
  • Ομαδική εργασία: Κάθε ομάδα μελετά την ταυτότητα που προβάλλει  κάποιο μέλος της στο facebook, λαμβάνοντας υπόψη τις εξής ερωτήσεις: Ποια στοιχεία της ζωής του και της προσωπικότητάς του (γεγονότα, απόψεις, προτιμήσεις κ.ά.) επιλέγει να προβάλει και με ποια μέσα (λόγο, εικόνα, άλλο) το πετυχαίνει; Πώς θα περιγράφατε τον χαρακτήρα που αναδύεται;  
  • Ατομική εργασία για όσους είναι μέλη κοινωνικού δικτύου. Αναρωτηθείτε: Ποια στοιχεία της ζωής μου και της προσωπικότητάς μου επιλέγω να προβάλω στο facebook και ποια μέσα (λόγο, εικόνα, άλλο) αξιοποιώ, για να το πετύχω; Ποια στοιχεία παραλείπω ή ενδεχομένως αποσιωπώ; Ποια θεωρώ ότι είναι η ταυτότητα που κατασκευάζω και προβάλλω;
  • Διαβάστε το άρθρο Είναι τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης τόσο επιδραστικά όσο (θέλουμε να) πιστεύουμε;
    Συζητήστε με βάση τις εμπειρίες σας ποιο είναι το προφίλ του επιδραστικού χρήστη ενός κοινωνικού δικτύου. Αιτιολογήστε την άποψη σας, λαμβάνοντας υπόψη τον ορισμό που δίνεται στο συγκεκριμένο άρθρο.
  1. Δοκιμάστε να παίξετε με τη μετάφραση στα ελληνικά της λέξης facebook. Ακολουθούν κάποια ενδεικτικά παραδείγματα: φατσοβιβλίο, αρχαιοελληνιστί προσωποπάπυρος κ.ά. Βλέπε και Γλωσσικές ασκήσεις, Ε΄Λέξεις από ξένες γλώσσες στην ελληνική, σ. 145-150
  2. Συνεχίστε τον παρακάτω τηλεφωνικό διάλογο μεταξύ φίλων.
Εσύ:       – Έλα, τι κάνεις; Πάμε για κανα καφέ;
Αυτός:   – Έλα, καλά είμαι. Καφέ; Μπα, είμαι στο fb…
  • Να σχολιάσετε τον παραπάνω διάλογο σε ομάδες και να συζητήσετε το θέμα της φιλίας. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ένας  πραγματικός φίλος; Είναι οι «φίλοι» μέσω  facebook πραγματικοί φίλοι; Τι εκπλήξεις μπορεί να παρουσιάσει μια τέτοια φιλία;

Screen Shot 2016-03-29 at 1.59.36 PM

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/f9S6DG

Το φαινόμενο της άσκησης βίας στις σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα φαίνεται ότι τελικά είναι πιο σύνθετο από ό,τι νομίζουμε. Διάφορες έρευνες, ρίχνοντας φως και στην άλλη πλευρά του φαινομένου, διαπιστώνουν ότι συχνά κάποιοι άντρες υφίστανται σωματική ή ψυχολογική βία από γυναίκες. Για ποιους λόγους, νομίζετε ότι  αυτή η διάσταση του φαινομένου αγνοείται από την πλειοψηφία  του κόσμου;  Ποιον ρόλο θεωρείτε ότι παίζουν τα στερεότυπα για τα δύο φύλα στην προκειμένη περίπτωση; Συζητήστε το θέμα, λαμβάνοντας υπόψη και τα παρακάτω άρθρα:
Κακοποίηση ανδρών απο γυναίκες – Η κατάρριψη ενός ακόμα μύθου, του Σ. Ν. Σαλπιστή
Κακοποίηση ανδρών: συμβαίνει και στη χώρα μας, της Σ. Νέτα
  • arthroNα γράψετε ένα άρθρο για την ιστοσελίδα του σχολείου σας με θέμα τον αλληλοσεβασμό  των δύο φύλων, λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία σας καθώς και τις παρακάτω ερωτήσεις: Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια του σεβασμού γενικώς και ειδικότερα προς το άλλο φύλο; Ποιες συμπεριφορές, δείχνουν, κατά τη γνώμη σας, σεβασμό; Νομίζετε ότι οι περισσότεροι νέοι αναπτύσσουν σχέσεις αλληλοσεβασμού; Πιστεύετε ότι ο σεβασμός απέναντι στο άλλο φύλο αποτελεί σημαντική αξία; Με ποιους τρόπους νομίζετε ότι μπορεί να καλλιεργηθεί; Διαβάστε και την άποψη του Σ.Ν. Σαλπιστή: Ένας από τους βασικούς στόχους για μια κοινωνία δικαίου, ισοτιμίας, αλληλεγγύης και αρμονικής συνύπαρξης θα πρέπει να είναι η αυθεντική ισοτιμία, η προστασία των δικαιωμάτων και ο αλληλοσεβασμός των δύο φύλων.  
  • ΨΗΦ.ΑΦΙΣΑΝα δημιουργήσετε μια αφίσα για τον αλληλοσεβασμό των δύο φύλων, συνδυάζοντας λόγο και εικόνα.  Αν θέλετε, δημιουργήστε ηλεκτρονική αφίσα εργαζόμενοι σε περιβάλλον όπως το Glogster* ή κάποιο ανάλογο.  

*Διαδικτυακή εφαρμογή για τη δημιουργία πολυμεσικών αφισών, οι οποίες μπορούν να περιλαμβάνουν κείμενο, φωτογραφίες, βίντεο (από το διαδίκτυο), γραφικά, ήχους, συνημμένα αρχεία κ.ά. Απαιτείται η δωρεάν εγγραφή  χρηστών.

Η σιωπή δεν θα μπορούσε να λείπει από τους στίχους των τραγουδιών της εγχώριας αλλά και της διεθνούς μουσικής. Μια σχετική ανθολογία μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο του Κώστα Ζουγρή Σιωπή …μέσα από τον ήχο της μουσικής

Κώστας Ζουγρής
Σιωπή …μέσα από τον ήχο της μουσικής

Αλήθεια, πόσες φορές δεν έχουμε κάνει τη σκέψη «Τι ήθελα και μίλησα;», υπονοώντας ότι θα ήταν καλύτερα αν είχαμε σωπάσει σε συγκεκριμένες στιγμές. Παράλληλα, βέβαια, αρκετές φορές μετανιώνουμε που δεν εκφράσαμε τα συναισθήματά μας και προτιμήσαμε τη σιωπή.
Η σιωπή μπορεί, υπό προϋποθέσεις, λοιπόν, να είναι χρυσός, όπως λέει και η παροιμία μας και τραγούδησαν το 1964 οι 4 Seasons με το Silence Is Golden, αλλά αυτό δεν είναι πάντα σίγουρο. Μόνο στη μουσική διάφοροι καλλιτέχνες κατάφεραν κατά καιρούς να ξεχωρίσουν με τραγούδια για τη σιωπή.
Στην πρώτη παρουσία του στη δισκογραφία, το συγκρότημα Ξύλινα Σπαθιά έγραψε ένα από τα πιο όμορφα τραγούδια του, το Σιωπή:
Παλιά φωτογραφία στην άδεια παραλία σιωπή / Κοιτάζω απ’ το μπαλκόνι το δρόμο που θολώνει η βροχή / Λένε πως στη χώρα που ναυάγησες βασιλεύουν οι μάγισσες / Βουλιάζουνε στο βυθό και σε βγάζουνε στον αφρό.
Από το άλμπουμ των Λευτέρη Παπαδόπουλου-Μίμη Πλέσσα “Ο Δρόμος” προέρχεται η μεγαλύτερη επιτυχία για τη σιωπή. Έπεφτε βαθιά σιωπή τραγουδούσε ο Γιάννης Πουλόπουλος:

Έπεφτε βαθιά σιωπή στο παλιό μας δάσος
«τρέξε να σε πιάσω» μου χες πρωτοπεί
Και όταν έτριζε η βροχή στα πεσμένα φύλλα,
Πόση ανατριχίλα μέσα στην ψυχή.

Ο Γιώργος Παπαστεφάνου δεν έχει γράψει στίχους σε πολλά τραγούδια, όποτε, όμως, το επιχείρησε, άφησε τη σφραγίδα του στο ελληνικό τραγούδι. Το Μια φορά θυμάμαι μ’ αγαπούσες, σε μουσική του Γιάννη Σπανού και με ερμηνεύτρια την Αρλέτα, ήταν μία από αυτές τις ξεχωριστές στιγμές που μας συντροφεύουν για πάντα:

Νύχτα βροχερή άδειο το χέρι
Ψάχνει να σε βρει μα δεν το ξέρει πού θα σε βρει
Μια φορά θυμάμαι μ’αγαπούσες τώρα βροχή
Μια φορά θυμάμαι μου μιλούσες τώρα σιωπή.

Του Γιάννη Σπανού, αυτή τη φορά σε στίχους του Κώστα Κωτούλα, είναι το Με πνίγει τούτη η σιωπή, που τραγούδησε αρχικά η Μαρινέλλα και αρκετά χρόνια αργότερα η Δήμητρα Γαλάνη με τον Γιώργο Καραδήμο.

Ώρες σιωπής λέγεται το τραγούδι που έγραψε ο Διονύσης Τσακνής για το άλμπουμ του Φταίνε τα τραγούδια, το 1989:
Ώρες σιωπής και χάνομαι στο άσπρο των ματιών σου
Ώρες αιχμής και βρίσκομαι στις άκρες των χειλιών
Ας ήτανε να κράταγες στιγμούλα μου στο χρόνο
Ας ήτανε να φώτιζες αυτό μου το κενό.

Σώπα κι άκουσε ήταν ο τίτλος του πρώτου προσωπικού δίσκου της Ελένης Τσαλιγοπούλου, στον οποίο υπάρχει το ομώνυμο τραγούδι του Γιώργου Ζήκα, σε στίχους της Μαρίας Αρκουλή. Η ίδια τραγουδίστρια, σε μουσική του Γιώργου Ανδρέου και στίχους του Κώστα Λειβαδά, τραγουδά τα Λόγια της σιωπής:

Κράτα με στο σκοτάδι, πάνω σου πιο σφιχτά
Ν’ ακούγεται η καρδιά όταν ζητάει το χάδι…
Κράτα με και θυμήσου ψέματα μη μου πεις
Διαβάζω στο κορμί σου…
…και το Χίλιες σιωπές, σε μουσική και στίχους του Νίκου Ζούδιαρη.

Τώρα σιωπή, δύο διαφορετικά τραγούδια, που μοιράζονται τον ίδιο τίτλο, με τον Γιάννη Πάριο και τα Κίτρινα Ποδήλατα.

Γιατί έπαψες αγάπη να θυμίζεις λέγεται το τραγούδι των Πυξ Λαξ, που αναφέρει στους στίχους του τη σιωπή:

Υπάρχουν το νιώθω υγρά μονοπάτια
Υπάρχουν κομμάτια από φως στη σιωπή
Τραγούδια που ‘γιναν με δάκρυα στα μάτια
Τραγούδια που ‘γιναν απλά η αφορμή.

Ο Κώστας Κινδύνης έχει γράψει τους στίχους στη Σιωπή, που τραγούδησε ο Γιώργος Νταλάρας το 1969, σε μία από τις πρώτες ηχογραφήσεις του, ενώ η μουσική είναι του Αγγέλου Σέμπου. Διαφορετική είναι η Σιωπή που ερμηνεύει ο ίδιος τραγουδιστής στο άλμπουμ Κάτω απ’ την Ακρόπολη, σε μουσική Νίκου Αντύπα και στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου. Ο ίδιος το 2004 τραγουδούσε και το Σώπασαν οι Φωνές, του Αντώνη Βαρδή, σε στίχους Λίνας Δημοπούλου.

Για να χωράει ο πόνος τις νύχτες όταν μένω μόνος
Τις σιωπές μου να μετράω να σε θυμάμαι όταν πονάω να μου λες
Θα ‘μαι κοντά σου όταν με θες
από το Θα ‘μαι κοντά σου, του Αλκίνοου Ιωαννίδη.

Ο Κώστας Τριπολίτης έγραψε στίχους στη μουσική του Δήμου Μούτση για το Δε λες κουβέντα, με ερμηνεύτρια τη Σωτηρία Μπέλλου, και η Βάσω Αλαγιάννη, τη μουσική και τους στίχους στο Απόψε σιωπηλοί, του Νίκου Παπάζογλου. Ο Αλκης Αλκαίος είναι ο στιχουργός Της σιωπής, με τον Σωκράτη Μάλαμα, και ο Ηλίας Κατσούλης, σε μουσική του Παντελή Θαλασσινού, έγραψε τη Σιωπή για την Αναστασία Μουτσάτσου:

Φτάνει η σιωπή να μου απαντά
Οταν τριγύρω τα πάντα φωνάζουν
Σα τον ήλιο που τη βροχή συναντά,
και σιωπηλά τις ώρες μοιράζουν.

Σε στίχους του Γιώργου Κορδέλλα, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου έγραψε το βασικό θέμα της τηλεοπτικής σειράς Φεύγα, που ερμηνεύει η Φωτεινή Δάρρα.
Φτάνει η σιωπή, με τη Sahdazinia, σε μουσική των Active Member.
Τελειώνοντας με τα ελληνικά τραγούδια, παρότι υπάρχουν αρκετά ακόμα, θα αναφέρω το Οδός Ονείρων, σε στίχους και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, με πρώτο ερμηνευτή τον Γιώργο Μαρίνο:

Δώσ’ μου τα μαλλιά σου να τα κάνω προσευχή,
για να ξαναρχίσω το τραγούδι απ’ την αρχή
Κάθε σπίτι κρύβει λίγη αγάπη στη σιωπή.
Μα ένα αγόρι έχει την αγάπη για ντροπή.

The Sounds Of Silence, το τραγούδι των Simon and Garfunkel, που παραπέμπει άμεσα τη σκέψη μας στη σιωπή:

Γεια σου σκοτάδι, παλιέ μου φίλε,
Ήλθα να μιλήσω ξανά μαζί σου
Επειδή ένα όραμα που σέρνεται μαλακά
Άφησε τους σπόρους του καθώς κοιμόμουν
Και το όραμα φυτεύτηκε στον εγκέφαλό μου
Παραμένει ακόμα μέσα στον ήχο της σιωπής.

Οι Depeche Mode απολαμβάνουν τη σιωπή με το Enjoy The Silence, που είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα τραγούδια τους, το ίδιο συμβαίνει και με το Silence της Sarah McLachlan. Το γυναικείο συγκρότημα των Go-Go’s χρησιμοποιούσε τα σφραγισμένα χείλη σαν όπλο άμυνας (Our Lips Are Sealed).

Στο Don’t Speak η Gwen Stefani, τραγουδίστρια των Νο Doubt, ζητάει από τον πρώην πια σύντροφό της να μη μιλήσει, αφού ό,τι και να της πει, θα είναι απλώς δικαιολογίες σε μια τελειωμένη υπόθεση.

Προσπάθεια απόδρασης, παίρνοντας πολιτική θέση, κάνουν και οι Radiohead με το Νο Surprises:

Νο alarms and no surprises
Silent, silent, από το άλμπουμ ΟΚ Computer, που κυκλοφόρησε το 1997.
Οι Deep Purple μας ζητούν να σωπάσουμε, γιατί νομίζουν ότι ακούνε την αγαπημένη τους να τους καλεί, στη διασκευή που έκαναν στο Hush, του Joe South.
Τέλος, ένα από τα όμορφα τραγούδια στον χώρο του χαρντ ροκ είναι το Silent Lucidity, των Queensryche.

Κώστας Ζουγρής
Σιωπή …μέσα από τον ήχο της μουσικής
Ελευθεροτυπία

24/9/2013

  1. ΧΡΗΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝΑναζητήστε και άλλα ελληνικά ή ξένα τραγούδια με βάση το λήμμα «σιωπή»1. Τι παρατηρείτε ως προς το πλήθος των τραγουδιών που αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στη «σιωπή», π.χ. το είδος των τραγουδιών, τους συντελεστές κ.ά.; arthroΕργαστείτε ατομικά ή ομαδικά, συντάσσοντας ένα άρθρο, όπου θα παραθέσετε τα πορίσματα της έρευνάς σας, τα οποία θα στηρίξετε στα τεκμήρια που συγκεντρώσατε, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄λυκείου, σ. 12. Στο άρθρο θα συμπεριλάβετε, επίσης, και την άποψή σας για την τόσο έντονη παρουσία της «σιωπής» στους στίχους των τραγουδιών.
  2. Μελετήστε όσο το δυνατόν περισσότερα τραγούδια με στίχους που αναφέρονται στη σιωπή  και αποδελτιώστε σε έναν πίνακα τις σημασίες της «σιωπής» (λ.χ. η σιωπή ως απουσία, ως απώλεια, ως αντίσταση, ως αμηχανία κ.ά.), παραθέτοντας το σχετικό απόσπασμα. Εναλλακτικά θα μπορούσατε να κάνετε το ίδιο σε έναν εννοιολογικό χάρτη2.
  3. ΔΟΚΙΜΙΟΝα συνθέσετε τις απόψεις που συναντούμε στα τραγούδια για τη «σιωπή» σε ένα κείμενο δοκιμιακού χαρακτήρα, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄λυκείου, σ. 171.
  4. Να δημιουργήσετε έναν κατάλογο με τα αγαπημένα σας τραγούδια για τη σιωπή και με υπερδεσμούς να δώσετε τη δυνατότητα ακρόασής τους. Στη συνέχεια να τον αναρτήσετε στο ιστολόγιo της τάξης ή στο κανάλι σας στο Youtube.
  5. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΝα επιλέξετε αγαπημένους σας στίχους που αναφέρονται στη σιωπή και να ετοιμάσετε μια μικρή ανθολογία/λεύκωμα. Μην παραλείψετε να συμπεριλάβετε και κάτι δικό σας (ένα-δυο στίχους ή ολόκληρο ποίημα). Αν θέλετε, μπορείτε να το κάνετε: α) σε κάποιο λογισμικό παρουσίασης, εμπλουτίζοντάς το με εικόνες και μουσική, β) σε ένα ηλεκτρονικό βιβλίο/flipbook, γ) σε ένα βιντεάκι. Φροντίστε να  το κοινοποιήσετε, για να δεχτείτε σχόλια.
  6. Ηχογραφήστε τους στίχους που σας έχουν κάνει εντύπωση (με ή χωρίς «μουσικό χαλί») και παρουσιάστε τη δουλειά σας στην τάξη, εξηγώντας τους λόγους της προτίμησής σας.
  7. ΕΚΠΟΜΠΗ-1Ετοιμάστε μια ραδιοφωνική εκπομπή (ή μια σειρά εκπομπών) με το υλικό που έχετε συλλέξει. Θα ήταν καλό να συμπεριλάβετε λόγο (ενημέρωση με σχόλια) και μουσική. Αναρτήστε την στο διαδίκτυο και, γιατί όχι, στο European School Radio.
  8. ΚΟΛΑΖΝα δημιουργήσετε ένα ομαδικό κολάζ με θέμα τη σιωπή. Σ΄αυτό μπορείτε να συμπεριλάβετε και στίχους από γνωστά τραγούδια,  αλλά και άλλους δικούς σας με το ίδιο θέμα. Στη συνέχεια να γράψετε κείμενα κατάλληλα να συνοδεύσουν την ανάρτηση της φωτογραφίας του κολάζ στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

1 Ενδεικτική ιστοσελίδα αναζήτησης στίχων: http://www.stixoi.info/
2 Εννοιολογικούς χάρτες μπορείτε να δημιουργήσετε σε πολλούς ιστότοπους. Ενδεικτικά αναφέρουμε:  https://www.text2mindmap.com/, https://bubbl.us/mindmap, https://www.mindmeister.com, http://www.mindomo.com/, http://www.inspiration.com/
Ενδεικτικοί ιστότοποι για τη δημιουργία ηλεκτρονικού βιβλίου/flipbook: http://www.tikatok.com/, http://www.flipsnack.com/, http://storybird.com/, http://flippingbook.com/,http://www.axmag.com/, http://issuu.com/
Αυτό μπορεί να γίνει στο περιβάλλον κατευθείαν του λογισμικού παρουσίασης, ή και σε ειδικό λογισμικό επεξεργασίας ήχου, όπως το Audacity

Πλάτωνας Ριβέλλης
Η σιωπή της φωτογραφίας

Screen Shot 2016-05-11 at 1.08.16 PMΗ φωτογραφία μιλάει με τη σιωπή της. Αυτή η πρωταρχική αρετή και δύναμή της τείνει να λησμονηθεί.Η φωτογραφία, σαν βουβή που είναι, δεν μπορεί ούτε να φλυαρεί ούτε να φωνάζει. Για να μπορέσει να πει, ή καλύτερα να ψιθυρίσει, κάτι, πρέπει πρώτον να νιώσει έντονη την ανάγκη – αφού απαιτείται προσπάθεια, για να παραβιάσει τη σιωπή της – και δεύτερον να βρει τον λιτότερο και αποτελεσματικότερο τρόπο, για να το πετύχει.

Επειδή μάλιστα αυτή η υπόγεια διατύπωση τού λόγου της δεν επιδέχεται επεξηγήσεις, επιβάλλεται η έκφρασή της να χαρακτηρίζεται από μεγάλη ακρίβεια, αλλά ταυτόχρονα και από μια πολυσημία που θα διευρύνει τις δυνατότητες επικοινωνίας της.

Ο λόγος της φωτογραφίας πρέπει να είναι σαν τον λόγο της Πυθίας και τον λόγο της Ποίησης. Για να το πετύχει αυτό η φωτογραφία, έχει στο οπλοστάσιό της πολύ λίγα εφόδια. Όλα μάλιστα μοιάζουν τεχνικά και τεχνητά, ενώ είναι ουσιαστικά και εκφραστικά. Το κάδρο, η γωνία λήψης, η αφαίρεση, οι χώροι χωρίς πληροφορίες, και πάνω από όλα η μοναξιά και η σιωπή που συνοδεύουν κάθε φωτογραφία.

Screen Shot 2016-05-11 at 1.08.20 PMΣτις μέρες μας η σιωπή έχει πάψει να αποτελεί αρετή. Η αφαίρεση αντιμετωπίζεται σαν απειλή. Το κάδρο θεωρείται περιορισμός και αναχρονισμός. Η γωνία λήψης δεν πρέπει να φαίνεται καθοριστική, ακόμα και όταν είναι. Ο λόγος της Πυθίας είναι ύποπτος. Οι πολυσημίες ενοχλούν, ενώ τα συνθήματα καθησυχάζουν. Πριμοδοτούνται οι κραυγές, τα μεγάλα μεγέθη, οι υπογραμμίσεις, το προφανές. Η σιωπή ξεχάστηκε, γιατί ενοχλεί και προκαλεί αμηχανία. Η μοναξιά της κάθε φωτογραφίας, που τόσο συχνά προδίδει τις αδυναμίες του φωτογράφου, αντικαταστάθηκε από τις σειρές και τις ομοιογραφίες. Η ταυτολογία έγινε συνώνυμη του περιεχομένου και η τυπολογία από στοιχείο φόρμας μετατράπηκε σε αυτονόητο στοιχείο ύφους. Στη μετάλλαξη αυτή συνέβαλε όλη η αντίστοιχη μετατόπιση του κόσμου των εικόνων. Της ζωγραφικής, του κινηματογράφου, της τηλεόρασης, της διαφήμισης.

Screen Shot 2016-05-11 at 1.08.27 PMΗ φωτογραφία ακολούθησε και αυτή, ξεχνώντας ότι για εκείνη η σιωπή, η ακρίβεια, η λιτότητα και η μοναχικότητα ήταν και είναι δομικά στοιχεία της ταυτότητάς της. Το βέβαιο είναι ότι, για να συνεχίσει να υπάρχει, αυτόνομη και συγκινητική, η φωτογραφία πρέπει να ανακαλύψει τη νέα της σιωπή, που θα γίνει αναγκαία και πάλι, όταν το προφανές και το θορυβώδες την κουράσουν.

Άρθρο του Πλάτωνα Ριβέλλη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Φωτογράφος»
(ένθετο της εφημερίδας «Καθημερινή») τον Οκτώβριο του 2000.
Όλες  φωτογραφίες προέρχονται από την ιστοσελίδα του Πλάτωνα Ριβέλλη
http://www.rivellis.gr/el/fotografies

  1. ΕΙΔΙΚΟΝα αναζητήσετε το ειδικό λεξιλόγιο του κειμένου αλλά και των εννοιών που θεωρείτε ότι έχουν κάποιο ενδιαφέρον για εσάς, και να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα: Στην πρώτη στήλη να γράψετε τις έννοιες, στη δεύτερη τον ορισμό/σημασίες τους και στην τρίτη δικές σας προτάσεις που θα εμπεριέχουν τις συγκεκριμένες έννοιες, αλλά εν είδει συμβουλών σε έναν φίλο σας που τώρα ξεκινά να πειραματίζεται με τη φωτογράφηση. Για την εργασία σας μπορείτε να αντλήσετε υλικό από αυτόν τον ιστότοπο.
Έννοιες Ορισμός/σημασίες Συμβουλές σε έναν νέο φωτογράφο
  1. Screen Shot 2016-05-11 at 2.09.09 PMΜιλώντας για τον «λόγο» της φωτογραφίας, ο Πλάτωνας Ριβέλλης αναφέρεται: α) σε κάποιες βασικές αρετές του και β) στα μέσα που διαθέτει. Να τα  καταγράψετε και να τα αιτιολογήσετε.
  2. Στις μέρες μας η σιωπή έχει πάψει να αποτελεί αρετή … κινηματογράφου, της τηλεόρασης, της διαφήμισης. Στην παράγραφο αυτή ο Ριβέλλης επικρίνει την εποχή μας, αναφερόμενος στον λόγο της φωτογραφίας.
  • Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση οι πολυσημίες ενοχλούν, ενώ τα συνθήματα καθησυχάζουν;
  • Ποια παραδείγματα σας φέρνει στο μυαλό η φράση: Πριμοδοτούνται οι κραυγές… το προφανές;
  • Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η σιωπή «ξεχάστηκε» στην εποχή μας;  
  • Ο Ριβέλλης κρίνει ότι σήμερα λίγο πολύ λέμε τα ίδια πράγματα, αλλά με διαφορετικές λέξεις (ταυτολογία) και ότι περισσότερο μας ενδιαφέρει το στιλ και λιγότερο η αλήθεια των πραγμάτων (τυπολογία). Πώς σχολιάζετε την άποψή του;
  • ΧΡΗΣΗ ΤΕΚΜΑναπτύξτε σε μια παράγραφο τη θέση του Ριβέλλη ότι η σιωπή στην εποχή μας δεν αποτελεί αρετή. Φροντίστε να τεκμηριώσετε την άποψη αυτή με παραδείγματα από την καθημερινότητα, τον λόγο των ΜΜΕ, τον πολιτικό λόγο, κ.ά, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄λυκείου, σ. 12.
  1. Screen Shot 2016-05-11 at 2.09.01 PMΓια την ταυτολογία και την τυπολογία που κυριαρχούν στην τέχνη και στη σύγχρονη ζωή ο αρθρογράφος επιρρίπτει ευθύνες  στη ζωγραφική, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, στη διαφήμιση. Αναζητήστε σχετικά παραδείγματα που τεκμηριώνουν την άποψη του Πλάτωνα Ριβέλλη.  
  2. Σχολιάστε τον τίτλο του άρθρου Η σιωπή της φωτογραφίας. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη συγκεκριμένη διατύπωση; Γιατί; Έπειτα δώστε έναν δικό σας τίτλο στο άρθρο, Έκφραση-Έκθεση Γ΄λυκείου, σ. 175.
  3. ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣΗ φωτογραφία μιλάει με τη σιωπή της, γράφει ο Πλάτωνας Ριβέλλης. Πώς αντιλαμβάνεστε, βάσει του συνολικού κειμένου, το οξύμωρο αυτής της κρίσης; Συζητήστε  στην ομάδα σας και διατυπώστε προφορικά την άποψή σας, προσπαθώντας να χρησιμοποιήσετε παραγωγικό συλλογισμό και τεκμηρίωση με παραδείγματα.
  4. Στις τέσσερις φωτογραφίες του Πλάτωνα Ριβέλλη μπορείτε να βρείτε αν υπάρχει αντιστοιχία με τις απόψεις του; Μην ξεχνάτε ότι μας ενδιαφέρει η «σιωπή της φωτογραφίας» ως προς το περιεχόμενο (τι) και τη φόρμα (πώς). Αν, δηλαδή, ο τρόπος φωτογράφησης (κάδρο, όγκοι, γραμμές, φωτισμός, χρώματα κ.ά. ) εξυπηρετούν το φωτογραφημένο θέμα.    
  5. Να επιλέξετε μια φωτογραφία από τις παραπάνω ή κάποια άλλη από την επίσημη  ιστοσελίδα του φωτογράφου και να συζητήσετε:
  • Τι συναισθήματα σας προκαλεί και γιατί;
  • Γιατί προκάλεσε την προσοχή σας;
  • Σας άρεσε (ή και σας δυσαρέστησε) κάτι στη συγκεκριμένη φωτογραφία;
  • Τι απεικονίζει ακριβώς; Ποιο είναι το θέμα της;
  • Βρείτε έναν κυριολεκτικό και έναν μεταφορικό τίτλο για τη φωτογραφία σας. Ποιον τελικά, επιλέγετε και γιατί;
  • Τι πιθανόν να ήθελε να μας πει ο φωτογράφος με τη συγκεκριμένη φωτογραφία;
  • Να παρατηρήσετε το κάδρο, την εστίαση, την οπτική γωνία, τη σύνθεση, τα χρώματα, τις γραμμές, τους όγκους, τις αναλογίες, τον φωτισμό, το κοντράστ, την καθαρότητα, το βάθος πεδίου. Τι παρατηρείτε; Πώς δικαιολογείτε τις επιλογές του καλλιτέχνη; Υπάρχει μήπως κάποια ιδιαιτερότητα και, αν ναι, τι εξυπηρετεί;
  • dhmiourgikh grafhΑξιοποιώντας μια φωτογραφία της επιλογής σας, να γράψετε ένα κείμενο (αφήγηση, περιγραφή, στοχαστικό δοκίμιο, άρθρο, κριτική ή άλλο) μέχρι 350 λέξεις.
  1. Να οργανώσετε στο σχολείο σας μια έκθεση φωτογραφίας με ένα «ανοιχτό θέμα» σχετικό με τη σιωπή, όπως: Διάδρομοι σιωπής, Και μετά… σιωπή, Σς…!, Σιωπές αγαπημένες … Φωτογραφίστε και εκθέστε τα έργα σας με λεζάντες μεταφορικού λόγου. Τέλος, αναρτήστε τις φωτογραφίες στο ιστολόγιο της τάξης σας και ζητήστε από τους συμμαθητές σας να τις σχολιάσουν. Αν θέλετε και να τις αξιολογήσουν, ετοιμάστε μια ηλεκτρονική φόρμα (λ.χ. στο Drive της Google), όπου θα αξιολογούν τις φωτογραφίες με συγκεκριμένα κριτήρια το θέμα (π.χ. σημαντικότητα, επικαιρότητα, πρωτοτυπία, στημένη ή μη) και το κάδρο (π.χ. αρχή του 1/3,  φωτισμός, όγκοι, αναλογίες, θέση λήψης, λιτότητα). Για την εργασία σας μπορείτε να αντλήσετε ιδέες από τον ιστότοπο Andzer Photography.

Screen Shot 2016-04-19 at 4.56.27 PM

Andy-Warhol, The idea of an absence, Sιlence ,Big Electric Chair, 1967
Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/Ess4bo

Αύγουστος Μποάλ (Augusto Boal)l  
Πολιτισμός και εκπαίδευση
Τι είναι πολιτισμός;
Οι λέξεις είναι μεταφορικά μέσα, όπως το τρένο, το ποδήλατο και το αεροπλάνο. Η λέξη «πολιτισμός» είναι ένα τεράστιο φορτηγό, που μπορεί να μεταφέρει οποιοδήποτε φορτίο. Χρειάζεται λοιπόν να την ορίσουμε, για να γνωρίζουμε για τι μιλάμε, όταν θέλουμε να μιλήσουμε γι’ αυτήν.
Ο πολιτισμός είναι ο στοχασμός του ανθρώπου πάνω στον ίδιο, πάνω στον κόσμο και πάνω σε αυτό που κάνει σε αυτόν τον κόσμο. Είναι το πεπραγμένο και η πράξη, είναι το πώς πράττεις και το τι πράττεται. Είναι η δημιουργία μιας πραγματικότητας που δεν προβλέπεται στα σχέδια της Φύσης. Ενός αντικειμενικού πραγματικού, όπως η κατασκευή σπιτιών και γεφυρών χρησιμοποιώντας πέτρες, και ενός υποκειμενικού πραγματικού, όπως η ηθική, που απαρτίζεται από αξίες.
Ο πολιτισμός καθιστά εφικτή και δημιουργεί την Τέχνη, η οποία είναι η ύψιστη και η υπέρτατη έκφανσή του. Ένας αρχαίος και απόμακρος μύθος — και καθετί το απόμακρο και αρχαίο δίνει την εντύπωση του αληθινού — λέει ότι η Τέχνη αποδείχθηκε απαραίτητη,  ώστε να συμπληρωθεί η ασυνάρτητη και ανοργάνωτη θεϊκή δημιουργία.
Ο Θεός, σύμφωνα με τον μύθο, όσο τέλειος, ταχύς και ταλαντούχος και αν ήταν, είχε και τα όριά του και δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει το έργο που είχε σχεδιάσει μέσα στο προγραμματισμένο χρονικό διάστημα. Υπολόγισε λάθος: Αποδείχτηκε ότι έξι ημέρες ήταν ανεπαρκείς ακόμα και για τον Παντοδύναμο, δεδομένου ότι η δύναμη, με το που υπάρχει, έχει και τα όριά της· σε αντίθετη περίπτωση, θα ήταν και δική μου, δική μας και δική σας, θα ήμασταν όλοι «θείοι»: Η δύναμη θα ήταν οικουμενική ουσία και δε θα αποτελούσε χαρακτηριστικό του ισχυρού. Ακόμα και η δύναμη έχει όρια.
Ο Θεός, κουρασμένος – κάθε δύναμη συναντά τα όριά της στο σημείο εξάντλησής της – δυστυχής και λυπημένος, αποφάσισε να ξεκουραστεί όπως του άξιζε την Κυριακή, αφού κάλεσε όμως τους καλλιτέχνες, που έτρεξαν να τον συνδράμουν και να αναδιοργανώσουν τον κόσμο που εκείνος άσχημα είχε δημιουργήσει – και τον είχε δημιουργήσει άσχημα.
Οι θεϊκοί ήχοι πηγαινοέρχονταν σ’ αυτό τον κόσμο, διακεκομμένοι, νότες, κλειδιά και διέσεις – σκόρπιοι τόνοι στον άνεμο, τρελαμένοι από το απέραντο κενό… Ήρθαν οι συνθέτες, για να τους δώσουν δομή και νόημα: Έτσι δημιουργήθηκε η σονάτα, η σάμπα και το τραγούδι. Η πρώτη ύλη ήταν θεϊκή, αλλά η τελική της μορφή είχε το περίγραμμα του  Villa Lombos, του Cartola, της Dolores Duran και του Nelson Cavaquinho, για να μην αναφέρω κανέναν από τους ζωντανούς.
Τα χρώματα, κατακερματισμένα και χωρίς προσανατολισμό, σε μόνιμη αντίθεση με την τεχνοτροπία, αναζητούσαν προοπτική στη ζωή και στο χώρο — ήρθαν οι  καλλιτέχνες των πλαστικών τεχνών και ζωγράφισαν πίνακες,  λάξευσαν αγάλματα, έφτιαξαν γκράφιτι στους τοίχους και μας έκαναν να κατανοήσουμε αυτό που ο Θεός ήθελε να πει, αλλά δεν πρόλαβε· αυτό που ήθελε να πει, αλλά δεν είπε.
Οι λέξεις — αυτά τα περίεργα όντα που δεν υπάρχουν — ήταν σαν απότομα βράχια εκεί που σβήνουν τα κύματα της θάλασσας, σαν ήχοι που διαλύονται από την ελαφρά αύρα που τους χαϊδεύει. Οι λέξεις ήταν κενές, άρρυθμες και ασύμμετρες, μέχρι που έφτασαν οι ποιητές, για να τις εξημερώσουν, δίνοντάς τους νόημα και προορισμό.
Μόνο ο άνθρωπος είναι ικανός να δημιουργήσει Τέχνη και Πολιτισμό — που είναι η συνοχή με την οποία ο καλλιτέχνης βλέπει τον κόσμο, διορθώνει και συμπληρώνει το έργο του Θεού, το οποίο με αυτό τον τρόπο αποκαλύπτεται και ακτινοβολεί. Ζήτω οι καλλιτέχνες! Αλλά η συνοχή δεν είναι  πάντα αρετή, όπως και η ηθική δεν είναι πάντα δεοντολογία.
Ο πολιτισμός, που κάνει το φανταστικό να υπάρχει, που είναι η εφεύρεση του νέου, του αναγκαίου και του χρήσιμου — και του ωραίου, που είναι εξίσου χρήσιμο και αναγκαίο — μπορεί να εκστασιαστεί μπροστά στον ίδιο του τον  εαυτό και να βυθιστεί στον ναρκισσισμό. Ο καλλιτέχνης, μεθυσμένος με το έργο του, μπορεί να θεωρήσει πως είναι  θεός και να δημιουργεί τέχνη για την τέχνη. Μπορεί, αντίθετα, να παγιώσει τους δρόμους του και να εξαντληθεί επαναλαμβανόμενος.
Στην κόψη του ξυραφιού, ο πολιτισμός δημιουργεί, καταστρέφει και αναδημιουργεί. Όταν καθορίζουμε τους δρόμους μας θέλοντας να εδραιώσουμε το νέο, ο πολιτισμός παίρνει τη μορφή της τεχνικής, που μας επιτρέπει να εφεύρουμε και στη συνέχεια οικειοποιείται την εφεύρεση. Μπορεί όμως και να μας υποχρεώσει να την ακολουθήσουμε και να την υπηρετήσουμε – βοηθά λοιπόν ή παγιδεύει. Όταν καθορίζουμε τη συμπεριφορά μας στην κοινωνία, ο πολιτισμός παίρνει τη μορφή της ηθικής, τόσο απαραίτητης αλλά και συχνά ανυπόφορης. Όλα αλλάζουν σε αυτό τον κόσμο που βιώνει διαρκώς αλλαγές.
Ο πολιτισμός, μεταφρασμένος σε Τέχνη, πρέπει να αποτελεί αέναη και επαναστατική δημιουργία, κατάκτηση του νέου — ποτέ παγίωση του κατακτημένου. Μπορεί να μετατραπεί σε βιομηχανία, μπορεί να διεισδύσει στην οικονομία, ναι, αλλά εφόσον δημιουργός είναι ο καλλιτέχνης, πάντα ο καλλιτέχνης, και όχι ο παραγωγός, ο οποίος πρέπει να δουλέψει με αυτό που δημιουργήθηκε και όχι να βάλει όρια στη δημιουργία. Ο καλλιτέχνης δημιουργεί αυτό που  δεν υπήρχε. Ο παραγωγός ανοίγει δρόμους σε αυτό που υπάρχει.
Αν ο παραγωγός υπηρετεί την αγορά, πρέπει να γνωρίζει ότι η αγορά επιθυμεί τη στείρα επανάληψη του ήδη γνωστού και δοκιμασμένου, χωρίς μεταβολές. Ο καλλιτέχνης, αντίθετα, θέλει να καινοτομήσει. Η αγορά, εκλεκτική, εμπορεύεται την Τέχνη και το σαπούνι, γιατί και τα δύο είναι αναγκαία και εμπορεύσιμα, αλλά δεν είναι σωστό να συγχέουμε τον καλλιτέχνη με το σαπωνοποιό.
Είναι αλήθεια ότι εμείς οι καλλιτέχνες θέλουμε να πουλήσουμε τους δίσκους, τα βιβλία και τους πίνακές μας, θέλουμε το σπίτι γεμάτο, αλλά όχι με τίμημα να απαρνηθούμε αυτό που δικαιώνει την ύπαρξή μας. Δεν πρέπει να απαρνηθούμε την Τέχνη, που πάντα θα είναι επαναστατική, αλλιώς δε θα υπάρχει.
Πάντα επαναλαμβάνω ότι δεν έχουμε τίποτα εναντίον του ίδιου του εμπορίου. Θαυμάζω μάλιστα τους εμπόρους που ανάγουν το εμπόριό τους σε τέχνη, αλλά λυπάμαι τους καλλιτέχνες που ανάγουν την τέχνη τους σε εμπόριο. […]
Τα πολιτιστικά κέντρα έρχονται να μας θυμίσουν ότι δεν μπορεί κανείς να οικειοποιηθεί τον χαρακτηρισμό του καλ­λιτέχνη μόνο για τον εαυτό του, αφού όλοι οι άνθρωποι είμαστε καλλιτέχνες: Είμαστε οι εφευρέτες του κόσμου. Όλοι μας είμαστε ικανοί να παράγουμε τέχνη – όχι οι μεν καλύτερα από τους δε, αλλά καθένας καλύτερα από τον εαυτό του.
Αυτός είναι ο μοναδικός ανταγωνισμός που πρέπει να δεχόμαστε στην Τέχνη: Εγώ απέναντι σ’ εμένα. Όπως έγραψε ο Πορτογάλος ποιητής του 16ου αιώνα Sa de Miranda: «Μ’ εμένα έχω μαλώσει, είμαι εκτεθειμένος σε κάθε κίνδυνο, δεν μπορώ να ζήσω μαζί μου, δεν μπορώ να ξεφύγω από εμένα». Αυτό είναι Τέχνη: Όλοι μας να «μαλώνουμε» μ’ εμάς τους ίδιους και, καθώς είμαστε καλλιτέχνες, θα μαλώνουμε πάντα μ’ εμάς και με τον κόσμο, μέχρι να αλλάξουμε τον κόσμο που έχουμε, αλλά και αυτό που κάνουμε. […]
Augusto Boal,
μετάφραση: Ανδρέας Χατζηδάκης, 
Περιοδικό Εκπαίδευση & Θέατρο, Τεύχος 9, 2008

  1. orismosΝα συζητήσετε τον ορισμό που δίνει ο Μποάλ στην έννοια του πολιτισμού.  Να αναζητήσετε σε λεξικά και άλλους ορισμούς για τον πολιτισμό, να τους συγκρίνετε μεταξύ τους καθώς και με τον ορισμό του Μποάλ, βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 226.
  2. Ο ΜΥΘΟΣΠοιο νομίζετε ότι είναι το βασικό νόημα του μύθου για τις τέχνες που αναφέρεται στο κείμενο; Να σχολιάσετε την αξία του μύθου ως μέσου πειθούς στη συγκεκριμένη περίπτωση, βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 133-136.
  3. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗΔοκιμάστε να γράψετε τη δική σας φανταστική αφήγηση για τη γένεση της τέχνης.
  4. Λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο, να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:
  • Ποιες είναι οι συνέπειες για τον καλλιτέχνη, όταν  ο πολιτισμός βυθιστεί στον ναρκισσισμό;
  • Σε τι διαφέρει ο παραγωγός από τον καλλιτέχνη;
  • Ποια είναι η σχέση του καλλιτέχνη με την αγορά;
  1. ΧΡΗΣΗ ΠΛΗΘ. ΠΡΟΣΩΠΟΥΣε πολλά σημεία του κειμένου και ιδιαίτερα στην τελευταία παράγραφο ο Μποάλ χρησιμοποιεί το α΄πληθυντικό πρόσωπο. Να σχολιάσετε αυτή την επιλογή του συγγραφέα.
  2. Εργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα επισημαίνει, καταγράφει και σχολιάζει τρεις βασικές θέσεις του Μποάλ για την τέχνη που αναδύονται από το κείμενο, π.χ. Η τέχνη είναι η ύψιστη και υπέρτατη έκφανση του πολιτισμού.  Υποστηρίζω ότι (δεν)  ισχύει, γιατί…
  3. projectΟργάνωση διαθεματικού project:  Με αφορμή τον προβληματισμό του Μποάλ για τη σχέση της τέχνης με το εμπόριο, να ερευνήσετε σε ομάδες το θέμα του εμπορίου έργων τέχνης, λαμβάνοντας υπόψη και τα παρακάτω ερωτήματα: Με ποιους τρόπους πραγματοποιείται το εμπόριο; Πώς διαμορφώνονται οι τιμές των έργων; Μπορεί να ισχυριστεί κανείς πως όσο πιο ακριβό είναι ένα έργο τέχνης τόσο καλύτερο είναι; Ποια είναι τα κίνητρα των αγοραστών; Τι επιδράσεις  έχει το εμπόριο των έργων  στην οικονομία και το αντίστροφο; Ποιοι παράγοντες συντελούν στην εμπορική επιτυχία του έργου ενός καλλιτέχνη; Να παρουσιάσετε στην ολομέλεια τα στοιχεία της έρευνάς σας και τον προβληματισμό σας για το θέμα με το κατάλληλο λογισμικό παρουσίασης. Μπορείτε να αξιοποιήσετε, μεταξύ άλλων, και τα παρακάτω άρθρα από το διαδίκτυο:
    Αγορά τέχνης: Ποιος δίνει 180 εκατ. για έναν πίνακα;
    Είναι η αγορά της τέχνης η… εκκολαπτόμενη νέα «φούσκα»;
    *το project μπορεί να ενταχθεί και στο μάθημα της Πολιτικής Παιδείας, σε συνεργασία με τον αντίστοιχο καθηγητή.

Για την οικειοποίηση της ελληνικής αρχαιότητας από τον ναζισμό, διαβάστε το παρακάτω απόσπασμα από το άρθρο του Σπύρου Μαρκέτου Το κλασικό κάλλος και ο ναζιστικός κάλος. Πώς αντιλαμβάνεστε το λογοπαίγνιο του τίτλου;

Σπύρος Μαρκέτος

[…]

Οι ναζί οικειοποιούνται την κλασική αρχαιότητα

Για παράδειγμα, η «Ολυμπία» (1938) της Λένι Ρίφενσταλ, μία από τις γνωστότερες προπαγανδιστικές ταινίες του ναζισμού, δεν αφήνει αμφιβολίες όσον αφορά την προσπάθειά του να συνδεθεί με την κλασική Ελλάδα. Αντικείμενό της, βέβαια, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου, του 1936, που συστηματικά διαφήμισαν την ιδέα ότι στο Γ’ Ράιχ αναβίωνε το αρχαίο κλέος. Ερείπια της Ακρόπολης και της Ολυμπίας, λήψεις του αττικού ουρανού ιδωμένου ανάμεσα από καλλίγραμμους κίονες, απαθείς κούροι και μαρμάρινα αγάλματα γυμνών νέων εναλλάσσονταν με αρχαιόμορφα γήπεδα της αναγεννημένης Γερμανίας, κλασικού κάλλους άριους αθλητές και αθλήτριες, την κλασικότροπη πύλη του Βραδεμβούργου διακοσμημένη με εθνικοσοσιαλιστικά εμβλήματα και, φυσικά, αμέτρητες εικόνες του φίρερ να ανταποδίδει χαμογελαστός τον ναζιστικό χαιρετισμό στις εθνικές ομάδες και στα φρενιασμένα πλήθη των φιλάθλων.

Αλλά η προσπάθεια του ναζισμού να αξιοποιήσει μια βολική εκδοχή της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς είχε πολύ περισσότερες όψεις. Σ’ αυτήν εντάσσονταν, για παράδειγμα, τα μνημειακά αγάλματα του Άρνο Μπρέκερ και του Γιόζεφ Τόρακ, που στηρίχτηκαν στις κλασικές αναλογίες – τροποποιώντας τες, όμως, έτσι ώστε να τονίζουν την επιθετικότητα των ανδροπρεπών ηρώων τους. Η μοντερνιστική αρχιτεκτονική του Άλμπερτ Σπέερ επίσης παρέπεμπε στα πρότυπα της Ακρόπολης και της Περγάμου.[…]

Σπύρος Μαρκέτος, Το κλασικό κάλλος και ο ναζιστικός κάλος, Ελευθεροτυπία 28/3/2010

Διαβάστε τα παρακάτω κείμενα για τα κόμικς. Το πρώτο το έγραψε η δημοσιογράφος Πέγκυ Κουνενάκη και το δεύτερο ο μαθητής της Α΄ Λυκείου του 8ου Λυκείου Βόλου Γιάννης Ιατρού.
Πέγκυ Κουνενάκη
Κόμικς: Η γοητευτική σχέση λόγου και εικόνας
ΣΝΙΦ ΣΝΙΦ, σπλατς, φλοπ, γκουπ, κρατς, γκλαπ, σκασπ, ντοκ, είναι μερικοί μόνο ήχοι-επιφωνήματα που οι περισσότεροι υιοθετήσαμε κατά καιρούς στην καθημερινότητα μας, επηρεασμένοι από τα κόμικς. Ήχοι-επιφωνήματα που συχνά έκαναν παιδαγωγούς, κοινωνιολόγους, γονείς, ακόμη και ψυχίατρους να ανατριχιάζουν και να αναφωνούν ότι κινδυνεύει όχι μόνο η γλώσσα αλλά και τα ήθη των παιδιών από την ανάγνωση κόμικς. Όμως, όλα τούτα με τα χρόνια ξεπεράστηκαν. Οι εικόνες του Λίχτενσταϊν αλλά και του Γουόρχολ, ακόμη των Μπιλάλ, Μοέμπιους, Ούγκο Πρατ, Αλιάν αλλά και πολλών άλλων αντιμετωπίστηκαν σαν έργα τέχνης, μπήκαν σε μουσεία, ενώ τα τελευταία χρόνια τα κόμικς επιστρατεύτηκαν ακόμη και στην εκπαίδευση επιδιώκοντας να συνδυάσουν την ψυχαγωγία με τη γνώση.

Τέχνη ανήσυχη, τα κόμικς θεωρούνται ως η ένατη των καλών τεχνών, η πιο πρόσφατη και εντυπωσιακή, γέννημα-θρέμμα του 20ού αιώνα. Τα κόμικς, που εντάσσονται κυρίως στο χώρο της μαζικής κουλτούρας, ήρθαν να ανατρέψουν το κλασικό παραμύθι (αν και βασίστηκαν στο κλασικό σχήμα καλού-κακού), μέσα από τα πολύμορφα καρέ αλλά και τα ευφάνταστα «συννεφάκια» τους, την ίντριγκα ανάμεσα στο λόγο και την εικόνα, να εισαγάγουν τα παιδιά στο πνεύμα της νέας εποχής. Δεν περιορίστηκαν όμως στα παιδιά. Με τα χρόνια απέκτησαν φανατικούς ενήλικες αναγνώστες, που στις τάξεις τους δεν συγκαταλέγονται μόνο τα παιδιά που μεγάλωσαν… Αν και στην αρχή η τέχνη αυτή προκάλεσε αντιδράσεις, κατηγορήθηκε και αρκετές φορές διώχθηκε – χρησιμοποιήθηκε συχνά ως μέσο κοινωνικής και πολιτικής προπαγάνδας – σιγά σιγά αποκαταστάθηκε, απέκτησε θεωρητική υποστήριξη και έδρα στη Σορβόννη.

Τα κόμικς πρωτοεμφανίστηκαν στην Αμερική και ήκμασαν κυρίως στη δεκαπενταετία 1935-’50. Στην αρχή είχαν περιορισμένη θεματολογία, σατίριζαν κυρίως την καθημερινότητα. Πολύ γρήγορα απέκτησαν ποικιλία, καταπιάστηκαν με θέματα μεγάλης γκάμας (περιθωριακές κοινωνικές ομάδες, σεξουαλικότητα, κοινωνικές διαφορές, βία, ναρκωτικά, οικολογία, μελλοντικές κοινωνίες) έφτασαν μέχρι την επιστημονική φαντασία. Στη δεκαετία του ’40 (1945-70 η ακμή) τη σκυτάλη παίρνει η Ευρώπη: οι δημιουργοί κόμικς της Γηραιάς Ηπείρου, περισσότερο πολιτικοποιημένοι, δημιουργούν πραγματικά έργα κοινωνικού στοχασμού, στα οποία η πολιτική υπάρχει για να αποκαλύψει την αδυναμία της να απαντήσει στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα. Και βέβαια απεικονίζουν τη βία, αυτή που υπάρχει και αναπτύσσεται στη σύγχρονη κοινωνία. Όλα αυτά προϋποθέτουν την εξοικείωση του αναγνώστη με μια διαφορετική αισθητική ανάγνωσης, τόσο του κειμένου όσο και της εικόνας, αλλά και ανάπτυξης της μεταξύ τους σχέσης.

Όμως τα κόμικς δεν είναι απλώς οι εικόνες που βλέπουμε στα περιοδικά. Πίσω απ’ αυτές υπάρχουν οι άνθρωποι, σκιτσογράφοι και σεναριογράφοι, ιδιότητες που συχνά ταυτίζονται στο ίδιο πρόσωπο, που μέσα από τον αφαιρετικό λόγο και τις ελλειπτικές εικόνες προσπαθούν να εξωτερικεύσουν τα αισθήματά τους, να μετατρέψουν τις άμορφες ιδέες σε μηνύματα, να ασκήσουν την κριτική τους μέσα από ευρηματικές κωδικοποιήσεις, να επικοινωνήσουν με το κοινό τους. Έτσι, στα κόμικς το στοιχείο της δημιουργίας αλλά και της επικοινωνίας είναι συχνά εντονότερο απ’ ό,τι στις άλλες τέχνες, όπως στη ζωγραφική και τη λογοτεχνία, αφού συνδυάζει την εικόνα με το λόγο σε ταυτόχρονη πορεία.

Στην τέχνη των κόμικς είναι αφιερωμένες οι «Επτά Ημέρες». Μέσα από διαφορετικά κείμενα και συγγραφείς γίνεται προσπάθεια να φωτιστεί ο χωρο-χρόνος στον οποίο κινούνται, ενώ ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην Ελλάδα που δεν υστερεί σ’ αυτή τη νεανική και ζωντανή τέχνη. Δεν είναι μόνο τα περιοδικά που μακροημέρευσαν, αλλά και αρκετοί μεμονωμένοι δημιουργοί που ξεχώρισαν με τη γραμμή και το λόγο τους.

Screen Shot 2016-07-13 at 11.59.46 AMΣκηνές από το παραμύθι της «Κοκκινοσκουφίτσας» σε κόμικ από τον Πικάσο
Πέγκυ Κουνενάκη, Κόμικς: η γοητευτική σχέση λόγου και εικόνας,

Καθημερινή, Επτά ημέρες 2/10/1998

Θανάσης Δρίτσας
Η κοινωνία, η παιδεία και η τέχνη της μουσικής
Η ουσία της ψυχαγωγίας και η ευκολία της διασκέδασης

Δεν είναι τυχαίο ότι στον αρχαίο κόσμο η μουσική κρατούσε σταθερά τη θέση της στον κορμό της παιδείας. Είναι διαχρονική, βαθυστόχαστη και επιστημονικά προφητική η θέση του Αριστοτέλη για την αξία και τον ρόλο της μουσικής στην εκπαίδευση, όπως με πληρότητα εκφράζεται στο βιβλίο του «Πολιτικά» στο κεφάλαιο Θ’.

Καθορίζει ως τέσσερα (4) τα κύρια μαθήματα στα οποία πρέπει να εκπαιδεύονται οι νέοι και αυτά είναι «γράμματα» (δηλ. ανάγνωση, γραφή, γραμματική), «γυμναστική», «ιχνογραφία» και «μουσική». Η θέση του Αριστοτέλη είναι ότι η μουσική τείνει κάπως προς την αρετή, επειδή διαπλάθει το ήθος (όπως η γυμναστική το σώμα), αλλά επίσης εκπαιδεύει τη φρόνηση και μαθαίνει τον άνθρωπο να απολαμβάνει σωστά και να περνάει ευχάριστα τις ώρες της ανάπαυσης. Και μάλιστα ο Αριστοτέλης έχει συλλάβει τους δύο τρόπους που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τη μουσική, δηλαδή και ως «παιδεία» (δηλ. εκπαιδευτικό εργαλείο) και ως «παιδιά» (δηλ. παιχνίδι και ευχαρίστηση).

Έχει επιστημονικά αποδειχθεί σήμερα ότι τα παιδιά που ξεκινάνε μουσική στα 6-7 τους χρόνια αποκτούν μεγαλύτερη ικανότητα συγκέντρωσης, καλύτερη μνήμη, μεγαλύτερη μαθηματική ικανότητα, αποκτούν πειθαρχία στη μελέτη τους και αποκτούν μεγαλύτερη δυνατότητα ανεξαρτησίας κινήσεων. Επίσης τα παιδιά που συμμετέχουν σε ορχήστρες ή χορωδίες μαθαίνουν να συνεργάζονται καλύτερα με άλλα παιδιά και να έχουν καλύτερη δυνατότητα ακρόασης του διπλανού τους ανθρώπου, άρα και μεγαλύτερη ικανότητα επικοινωνίας. Επιπλέον στοιχεία από μια μακροχρόνια επιστημονική μελέτη στις ΗΠΑ έδειξαν ότι νέοι που μαθαίνουν μουσική γίνονται λιγότερα συχνά χρόνιοι χρήστες ναρκωτικών σε σχέση με νέους που δεν έχουν μουσική εκπαίδευση.

Οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν λοιπόν ότι με τη μουσική εκπαίδευση θα παράγουν περισσότερο αναπτυγμένους εγκεφάλους και θα στελεχώνουν την κοινωνία τους με άτομα που διαθέτουν πολλαπλές δεξιότητες – δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι τοποθετούσαν τη μουσική στον κορμό της παιδείας. Την αρχαία ελληνική άποψη για το σημαντικό ρόλο της μουσικής στην ανάπτυξη του εγκεφάλου επιβεβαιώνουν τα πορίσματα των μελετών της σύγχρονης νευροεπιστήμης. Η σημερινή ωδειακή παιδεία κατευθύνει περισσότερο τους σπουδαστές στο πώς να πετύχουν μια επαγγελματική θέση στην κοινωνία, μέσω της μουσικής, παρά στο να μάθει στο άτομο πώς μπορεί να αποκτήσει πολλαπλές δεξιότητες μέσω μουσικής. Πιστεύω ότι οι σύγχρονες ηγεσίες των υπουργείων Παιδείας ή Πολιτισμού δεν έχουν καν αντιληφθεί την αξία της μουσικής εκπαίδευσης ως κοινωνικού αγαθού. Η προσωπική μου παρατήρηση από διαλέξεις που έχω δώσει σε μουσικά σχολεία της χώρας είναι ότι οι μαθητές των μουσικών σχολείων είναι περισσότερο δραστήρια, αισιόδοξα και δημιουργικά παιδιά, σε σχέση με μαθητές άλλων σχολείων.

Δυστυχώς η πλειονότητα του κόσμου αντιμετωπίζει σήμερα την τέχνη της μουσικής απλά ως μέσον διασκέδασης. Η λέξη «διασκέδαση» προέρχεται ετυμολογικά από το αρχαίο ρήμα «διασκεδάννυμι» που σημαίνει διασκορπίζω/αποκλίνω. Διασκεδάζω σημαίνει ακούω μουσική, προκειμένου να ξεχάσω και να ξεφύγω κάπου αλλού. Το πραγματικό νόημα και ο στόχος της μουσικής είναι η λέξη ψυχαγωγία (δηλαδή αγωγή ψυχής), που σημαίνει βέβαια κάτι πολύ πλατύτερο, όσον αφορά τον παιδευτικό ρόλο της μουσικής ατομικά και κοινωνικά. Η μουσική αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση του ανθρώπινου εγκεφάλου, όπως η φυσική άσκηση για το σώμα μας. Ο συνδυασμός μάλιστα της φυσικής άσκησης με τη μουσική αποτελεί την ιδανικότερη μέθοδο για τη διατήρηση της υγείας. Θυμάμαι ακόμη τα εξής σοφά λόγια του Μάνου Χατζιδάκι (απόσπασμα συνέντευξής του), που συνοψίζουν πολλά ουσιώδη ζητήματα για τον ρόλο και το νόημα της μουσικής: «Η μουσική δεν είναι μαστίχα για το στόμα εφήβων που επιδεικνύουν τα αθλητικά τους κορμιά σε σκοτεινά νυχτερινά στέκια, ούτε η μουσική είναι κάτι για τους επαγγελματίες της νύχτας που θέλουν κάτι για παρέα, για να αποφύγουν τον ύπνο που τους κυριεύει. Η μουσική είναι τελετή αποκάλυψης που απαιτεί αθωότητα και μνήμη. Η μουσική είναι ασκήσεις, με στόχο την αποκάλυψη».

Θανάσης Δρίτσας,
Η κοινωνία,η παιδεία και η τέχνη της μουσικής
Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία,
25 /6/ 2013

  1. arthroΤο κείμενο είναι άρθρο. Να επισημάνετε κάποια από τα γνωρίσματα του είδους. Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου σ. 166 και 171.
  2. ΟΡΓΑΝΩΣΗ Κ ΣΥΝΟΧΗΝα παρατηρήσετε και να σχολιάσετε την οργάνωση και τη συνοχή του κειμένου. Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου σ. 56 και 248.
  3. Να σχολιάσετε την παρατήρηση του Αριστοτέλη για τους δύο τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τη μουσική. Να δώσετε παραδείγματα και από την προσωπική σας εμπειρία.
  4. Πώς αντιλαμβάνεστε την αξία της μουσικής εκπαίδευσης ως κοινωνικού αγαθού; Με ποια επιχειρήματα υποστηρίζει ο συγγραφέας την άποψή του για την αξία της μουσικής εκπαίδευσης ως κοινωνικού  αγαθού;
  5. Ποιο είναι το «λάθος» της σημερινής ωδειακής παιδείας; Πού θα έπρεπε να στοχεύει σύμφωνα με τον συγγραφέα;
  6. Ποια συμπεράσματα μπορείτε να βγάλετε για τον  ρόλο και το νόημα της μουσικής από τα λόγια του Μάνου Χατζιδάκι;
  7. Ο συγγραφέας παρατήρησε ότι οι μαθητές των μουσικών σχολείων είναι περισσότερο δραστήρια, αισιόδοξα και δημιουργικά παιδιά, σε σχέση με μαθητές άλλων σχολείων. Γιατί, φαντάζεστε, ότι μπορεί να ισχύει η παρατήρηση αυτή;
  8. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΡΟΓ ΤΡΑΠΕΖΗΣΝα οργανώσετε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης για τη μουσική, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 116. Κάθε ομάδα θα αναλάβει να μελετήσει μια πλευρά του θέματος και θα παρουσιάσει τη δουλειά της με τη μορφή εισήγησης σε  προσχεδιασμένο προφορικό λόγο. Προτείνονται ενδεικτικά κάποιες πτυχές του θέματος, αλλά μπορείτε να κάνετε τις δικές προσθήκες ή αλλαγές, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά σας: μουσική και παιδεία, μουσική και ψυχαγωγία, μουσική και θεραπεία, μουσική και πολιτική, μουσική και θρησκεία, μουσική και έρωτας. Μετά τη συζήτηση κάθε ομάδα αναλαμβάνει να γράψει, με βάση την εισήγηση που έκανε, ένα κείμενο 250-300 λέξεων σε ένα αφιέρωμα για τη μουσική, που μπορεί να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου.  

Νίκος Φαρούπος  
Μουσική, η τέχνη – και επιστήμη – των ήχων

Μουσική είναι η οργάνωση των ήχων με σκοπό τη σύνθεση ή το σύνολο ήχων από το οποίο απαρτίζεται ένα μουσικό κομμάτι ή η εκτέλεση ενός μουσικού έργου. Η μουσική είναι λοιπόν τέχνη και όχι μόνο: η μουσική είναι έκφραση, η μουσική είναι ρυθμός, η μουσική, εντέλει, είναι ανάγκη. Γεννήθηκε μαζί με τον άνθρωπο, ο οποίος κατάφερε γρήγορα να διακρίνει αρμονικούς φυσικούς ήχους που τον βοηθούσαν στη ζωή του. Σταδιακά άρχισε να τους ανασυνθέτει δημιουργικά.

Στην αρχαιότητα η μουσική ήταν στοιχείο μόρφωσης. Στα νεότερα χρόνια ορίζεται ως η τέχνη έκφρασης των αισθημάτων και των ιδεών, με τη βοήθεια αρμονικά συνδυασμένων ήχων, η μελωδία μιας μουσικής σύνθεσης που εκτελείται με φωνή, με όργανα ή και ορχήστρα, και στηρίζεται στη μελωδία, την αρμονία, τον ρυθμό, τον τονισμό κ.ά. Η μουσική επιδρά στον άνθρωπο με οργανωμένες ηχητικές δομές που αποτελούνται κυρίως από τους τόνους και βρίσκεται περισσότερο κοντά στον λόγο, τους κραδασμούς της φωνής που εξωτερικεύει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου.

Ο Πλάτων πίστευε ότι η μουσική είναι η κίνηση του ήχου να φτάσει την ψυχή και να της δείξει την αρετή. Ότι η μουσική δίνει ψυχή στο σύμπαν, φτερά στη σκέψη, απογειώνει τη φαντασία, χαρίζει χαρά στη λύπη και ζωή στα πάντα. Στον Φαίδωνα “Φιλοσοφία εστί μεγίστη μουσική” (61.a), ενώ το τελευταίο μάθημα πριν την φιλοσοφία στην πλατωνική Πολιτεία (534.e) είναι η μουσική. Μάλιστα στους τρεις αναβαθμούς των επιμέρους ψυχών, ο μουσικός βρίσκεται αμέσως μετά τον φιλόσοφο. Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι η μουσική πηγάζει – κατάγεται από τις Μούσες και βρισκόταν υπό την προστασία τους. Οι αρχαίοι πίστευαν πως οι Μούσες κατοικούσαν στον Όλυμπο και τραγουδούσαν θείες μελωδίες και ύμνους, παίζοντας λύρα. Η Καλλιόπη, η πρώτη των Μουσών και πιο σεβαστή απ’ όλες, μητέρα του Ορφέα και του Λίνου, ήταν η Μούσα του ηρωικού έπους και η Ευτέρπη, η Μούσα της Μουσικής και της Λυρικής ποίησης.

Η μουσική δραστηριότητα του ανθρώπου περιλαμβάνει τη δημιουργία, την εκτέλεση και την πρόσληψη, στις οποίες αντιστοιχούν τα τρία στάδια του έργου: σύνθεση, εκτέλεση, ακρόαση. Η μουσική διακρίνεται, σύμφωνα με το περιεχόμενό της, σε λυρική, δραματική-τραγική, επική-ηρωική, σοβαρή, ελαφρά και χιουμοριστική, με βάση την εκτέλεση, σε φωνητική και ενόργανη, και τέλος, με βάση τη σύνθεση, σε θεατρική, χορευτική, ενόργανη ή σε μουσική με συνοδεία απαγγελίας. Διακρίνεται επίσης, σε μουσική θεάματος, σε μουσική για τραγούδι (νανούρισμα, ύμνος, σερενάτα, βαρκαρόλα), για χορό (γκοπάκ, βαλς, πολωνέζα), για εμβατήριο στρατιωτικό ή πένθιμο, σουίτα, ουβερτούρα, συμφωνικό ποίημα, κονσέρτο, ορατόριο, καντάτα, σονάτα, τρίο, κουαρτέτο, κουιντέτο, ρομάντζα, ή σε τελετουργική μουσική: ψαλμός, δρώμενα, χορικά, λειτουργίες, ρέκβιεμ.

Με κάποια μουσικά κομμάτια  μας συνδέουν σκέψεις και μνήμες ανεξίτηλες. Εικόνες φορτισμένες με συναισθήματα χαράς, λύπης, μοναξιάς, ευδαιμονίας, λιβιδικής έξαρσης ή ψυχικής καταρράκωσης. Αν ο έρωτας είναι ναρκωτικό, η μουσική είναι θέωση. Mας χαρίζει τον παράδεισο, το ζεν, τη γαλήνη, διεγείρει τα πλήθη με εμβατήρια, ενώνει τις μάζες σε μια εξέγερση. Συχνά οι νότες δεν διστάζουν να παρακάμψουν τον εγκέφαλο και να κυριεύσουν το σώμα, να το κατακτήσουν, να το υποδουλώσουν και να το διατάξουν να υπακούσει στα κελεύσματά τους.

Στιγμές ηδονής και χαμόγελα συνταιριάζουν θαυμάσια με ένα λα μινόρε, ένα ποτάμι δάκρυα με ένα σολ ματζόρε, ένα δυνατό γέλιο με ένα μι εβδόμης. Η χαρά-ματζόρε- και η λύπη -μινόρε- μπορούν να συνταιριάζουν, όπως μπορείς να κλαις και να γελάς ταυτόχρονα, όπως λούζεσαι στο φως του ήλιου μαζί με τις σταγόνες της βροχής, όπως μπορείς να αγαπάς και ταυτόχρονα να μισείς, έτσι μπορείς να παίξεις την ίδια στιγμή δυο νότες, μια μινόρε με μια ματζόρε. Μια έκρηξη χαράς με έναν διάλογο εγχόρδων και πνευστών, μια ουράνια συγκίνηση με τον επιβλητικό ήχο ενός εκκλησιαστικού οργάνου.

Η μουσική είναι αλληλένδετη με τη ζωή του ανθρώπου. Παράγει συναισθήματα, μας διηγείται ιστορίες χαράς και λύπης, μας ηρεμεί, μας διασκεδάζει με τραγούδια και χορούς, μας τρομάζει, μας δημιουργεί δέος, μας συνδέει με τα βαθύτερα στρώματα του άπιαστου Εγώ και της ύπαρξής μας, μας ενώνει με τη φύση με φυσιολατρικά τραγούδια, μας βοηθάει στην προσέγγιση του θείου με θρησκευτικούς ύμνους, μας μεγαλώνει με παιδικά τραγούδια και νανουρίσματα, μας χαρίζει έργα υψηλής διανοητικής σύλληψης και απόλαυσης και συνοδεύει με μοιρολόγια τον θάνατο.

Ο Μπετόβεν είπε ότι “η μουσική είναι ένας μεσίτης μεταξύ της ζωής του νου και της ζωής των αισθημάτων”. Ο Νίτσε έγραψε ότι “χωρίς τη μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος” ενώ, σύμφωνα με τον Πυθαγόρα, “η μουσική ξυπνά στην καρδιά τον πόθο των ωραίων πράξεων”.

Νίκος Φαρούπος,
Λόγων παίγνια

  1. arthroΤο κείμενο του Ν. Φαρούπου είναι άρθρο. Να το συγκρίνετε με το άρθρο του  Θ. Δρίτσα Η κοινωνία, η παιδεία και η τέχνη της μουσικής ως προς την οργάνωση και τη γλώσσα, βλ. και Έκφραση-Έκθεση  Γ΄ λυκείου σ. 166 και 171.
  2. Να σχολιάσετε την άποψη του Πλάτωνα για τη μουσική.
  3. Ποιες από τις λειτουργίες της μουσικής, όπως αναφέρονται στο άρθρο, θεωρείτε πιο σημαντικές; Να αναπτύξετε τις προσωπικές σας απόψεις και να τις τεκμηριώσετε με δικά σας επιχειρήματα.
  4. Συχνά οι νότες δεν διστάζουν να παρακάμψουν τον εγκέφαλο και να κυριεύσουν το σώμα, να το κατακτήσουν, να το υποδουλώσουν και να το διατάξουν να υπακούσει στα κελεύσματά τους. Να σχολιάσετε αυτή τη διαπίστωση του αρθρογράφου, αναπτύσσοντας τις απόψεις σας σε ένα δικό σας κείμενο.
  5. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΠώς καταλαβαίνετε τη ρήση του Νίτσε χωρίς τη μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος; Να συζητήσετε στην τάξη σας αυτή την άποψη.
  6. Να συντάξετε ένα πολυτροπικό κείμενο για τις λειτουργίες της μουσικής, σύμφωνα με τα δικά σας βιώματα, τις μουσικές σας προτιμήσεις, τις προσωπικές σας εμπειρίες, τα συναισθήματα και τη φαντασία σας. Μπορείτε να συνδυάσετε τον  λόγο με μουσική και εικόνα.

Γεωργία Καλοδίκη
Η Τέχνη της μουσικής ακρόασης

… Σκιαγραφώντας το προφίλ του προικισμένου ακροατή

Η εποχή μας χάρη στην ραγδαία πρόοδο της τεχνολογίας και των επιστημών προσφέρει στους λάτρεις της μουσικής τέχνης (επαγγελματίες και ερασιτέχνες φιλόμουσους) τη δυνατότητα να απολαμβάνουν με ποικίλους τρόπους μουσικά έργα διαφόρων εποχών, στυλ και κατευθύνσεων, διαμορφώνοντας έτσι τις προϋποθέσεις απόκτησης μιας ευρύτερης μουσικής καλλιέργειας και κατάρτισης. Ο σημερινός ακροατής έχει να επιλέξει ανάμεσα σε μια πληθώρα ακουστικών μέσων, τον τρόπο με τον οποίο θα βιώσει μια μουσική εμπειρία (cd, συναυλίες, ραδιόφωνο, διαδίκτυο). Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να ακούσουμε με την ίδια ευκολία ενα cd του J. Coltrane, μια ορχήστρα gamelan ή ένα ορατόριο του Bach με το πάτημα ενός κουμπιού, όταν με τα δεδομένα του 19ου αιώνα για παράδειγμα, οι άνθρωποι διένυαν χιλιόμετρα, ταξιδεύοντας νυχθημερόν, προκειμένου να παραβρεθούν σε κάποιο σημαντικό μουσικό γεγονός.

Παρόλα αυτά, αν και αρκετά “καλομαθημένος” ο σύγχρονος ακροατής εξακολουθεί να δείχνει προτίμηση στο ανεπανάληπτο της ζωντανής μουσικής ακρόασης. Οι αίθουσες συναυλιών γεμίζουν από ένα ετερόκλητο κοινό ποικίλης προέλευσης, που καλύπτει μια τεράστια γκάμα ανθρώπων, από τον απαίδευτο έως τον εξειδικευμένο και προικισμένο ακροατή. Θα είχε ενδιαφέρον να αναρωτηθούμε, όλοι αυτοί οι άνθρωποι αλήθεια τι ακριβώς ακούν; Πού εστιάζεται η προσοχή τους, ακούγοντας ένα έργο;

Είναι γνωστό ότι όλοι ανεξαιρέτως ακούμε σε ένα πρωτογενές επίπεδο μουσικής αντίληψης. Πέρα όμως από αυτό το πρώτο απλοϊκό και σχεδόν πρωτόγονο επίπεδο πρόσληψης των ηχητικών συμβάντων, όπου αντικατοπτρίζονται οι ψυχολογικές αντανακλάσεις της ανθρώπινης φύσης (ένταση, χαλάρωση, χαρά, λύπη, αγωνία κτλ.), τι είναι αυτό που συμβαίνει στο μυαλό και στη γενικότερη ψυχολογία του ακροατή, ακούγοντας μουσική; Ακούμε άραγε όλοι με τον ίδιο τρόπο; Τι είναι αυτό που διαβαθμίζει τους ακροατές σε προικισμένους ή μη; Υπάρχει σωστή και λάθος ακρόαση;

Είναι αυτονόητο ότι ο βαθμός κατανόησης ενός έργου είναι ανάλογος της εξοικείωσης του δέκτη με την ακουστική εμπειρία. Tελικά όμως μήπως όλες αυτές οι επιταγές και οι “υποχρεώσεις” του ακροατή τού στερούν την αυθόρμητη και χωρίς όρους σχέση του με το μουσικό βίωμα;

Προκειμένου να απαντήσουμε σε μια σειρά από τέτοιου είδους ζητήματα που ανακύπτουν στην προσπάθειά μας να διασαφηνίσουμε την σχέση του ακροατή με την μουσική εμπειρία, γνωστικά πεδία όπως αυτό της Ψυχοακουστικής αλλά και της Φιλοσοφίας της Τέχνης θα μπορούσαν να προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες, όσον αφορά τη φύση του ακουστικού βιώματος αλλά και τη συναισθηματική του επενέργεια στον ανθρώπινο ψυχισμό.

Επιχειρώντας μια προσέγγιση της φύσης του ήχου, διαπιστώνουμε μια ποσοτική αλλά και μια ποιοτική διάσταση. Αυτή η διττή σημασία προκύπτει από το γεγονός ότι ένα ηχητικό συμβάν είναι ταυτόχρονα ένα φυσικό αλλά και ένα ψυχολογικό φαινόμενο. Έτσι ένα ηχητικό κύμα έχει χαρακτηριστικά, όπως η ένταση, η κυματομορφή, το ηχόχρωμα, ο χρόνος κ.τ.λ., τα οποία αποτελούν φυσικομαθηματικές συνιστώσες του, δηλαδή ποσοτικά μεγέθη. Όταν όμως το κύμα φτάσει στον ακροατή, τότε αποκτά ποιοτικό νόημα και δημιουργεί μια ακουστική εντύπωση με ψυχοφυσιολογικές ιδιότητες, όπως το ύψος, η χροιά, η ακουστότητα, η χροιά, κτλ. […]

Από τα παραπάνω, είναι προφανές ότι η προσπάθεια προσδιορισμού της φύσης της ακουστικής εμπειρίας εστιάζεται στη διασαφήνιση του τρόπου με τον οποίο οργανώνονται οι ακουστικές εντυπώσεις στο νου του ακροατή. Κατά την ακρόαση ενός έργου ο προσεκτικός ακροατής καλείται να ανακαλύψει, να συγκρατήσει στη μνήμη του και στη συνέχεια να συσχετίσει τις ηχητικές εικόνες που το συγκροτούν, τοποθετώντας το πάντα μέσα στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκε. Πρόκειται στην ουσία για μια αναπαραγωγή της δημιουργικής διαδικασίας (αναδημιουργική ακρόαση). Ο προικισμένος ακροατής διαθέτει καλή μνήμη, μουσικές γνώσεις, συνδυαστική σκέψη και φαντασία, ώστε να μπορεί να ανιχνεύσει “τα λεπτά συγκινησιακά συμπλέγματα των ηχητικών συμβάντων” (Suzanne Langer), καθώς οι δομικές ενότητες και η συνολική μορφή του έργου αποκρυσταλλώνονται στη συνείδησή του.

Ο ακροατής, αφού συλλάβει τις ακουστικές εικόνες μέσα από μια σειρά συνδυασμών, αναγωγών και συσχετισμών, αποκωδικοποιεί το νόημα των ηχητικών συμβάντων, συλλαμβάνοντας ενότητες, εξελικτικές πορείες και αναλογίες. Με αυτόν τον τρόπο προσανατολίζεται μέσα στη μουσική ροή. Η διαδικασία είναι η ίδια, η οποία ακολουθείται και στη θέαση ενός πίνακα, μόνο που η χρονική σύμπτωση των οπτικών ερεθισμάτων εδώ απουσιάζει, δίνοντας τη θέση της στο φευγαλέο της χρονικής αλληλουχίας των ακουστικών γεγονότων. Για τον Paul Claudel ο ακροατής δεν πρέπει να είναι παρά “μια σειρά αναμονών”.

Η αναδημιουργική ακρόαση είναι ένα χάρισμα που καλλιεργείται και εκλεπτύνεται μέσω της συνεχούς βιωματικής επαφής με τη μουσική, αλλά και την απόκτηση της απαραίτητης τεχνογνωσίας. Διαφορετικά η μουσική παραμένει μια άλογη διασπορά ήχων. Ο ακροατής απολαμβάνει την ακουστική εμπειρία, συμμετέχοντας εγκεφαλικά και ψυχικά, ενώ το μέσο που ενώνει αυτές τις δυο λειτουργικές δράσεις δεν είναι άλλο από τη φαντασία. Το εύρος του φαντασιακού πεδίου καθορίζει τελικά τον βαθμό της καλλιτεχνικής απόλαυσης. Κατά τον Aaron Copland, ο ιδεώδης ακροατής θα πρέπει να συνδυάζει τις γνώσεις του επαγγελματία με τον αυθορμητισμό του ερασιτέχνη ακροατή.

Συνοψίζοντας, η μουσική ακρόαση είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία, η οποία αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες εκδηλώσεις της ανθρώπινης φύσης και προϋποθέτει τη συνειδητή συμμετοχή του ακροατή, λόγω της πολυπλοκότητας των μέσων έκφρασης που προκύπτουν από τη δόμηση των ηχητικών μορφών. Μόνο μέσω της αναδημιουργικής ακρόασης εκ μέρους του ακροατή, η δημιουργική σκέψη του συνθέτη – καλά κρυμμένη πίσω από το πλέγμα των ηχητικών συμβόλων – αναγνωρίζεται, δικαιώνεται και βρίσκει άξιο κριτή και αποδέκτη.

Γεωργία Καλοδίκη, Η τέχνη της μουσικής ακρόασης, Περιοδικό Πολύτονον, Μάιος-Ιούνιος 2007

  1. Ποια σημασία έχει η εμπειρία της μουσικής στην παιδεία ενός ανθρώπου;
  2. Ποια είναι η προσωπική συμβολή του ακροατή στη μουσική εμπειρία; Ποια σχέση μπορεί να έχει ο ακροατής με τον δημιουργό ως προς την εμπειρία αυτή;
  3. Αν και ο σημερινός ακροατής έχει να επιλέξει ανάμεσα σε μια πληθώρα ακουστικών μέσων, … εξακολουθεί να δείχνει προτίμηση στο ανεπανάληπτο της ζωντανής μουσικής ακρόασης. Για ποιους λόγους μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να συμβαίνει αυτό;
  4. Τι νομίζετε ότι καθιστά τη ζωντανή μουσική ακρόαση ανεπανάληπτο γεγονός/βίωμα; Να περιγράψετε ένα ανάλογο δικό σας βίωμα και να προσπαθήσετε να εξηγήσετε τους λόγους για τους οποίους αποτέλεσε ανεπανάληπτη εμπειρία.
  5. Μετατρέπετε την τάξη σε μουσικό εργαστήριο. Ακούτε μουσικά κομμάτια διαφορετικών ειδών μουσικής. Να καταγράψετε το προσωπικό μουσικό σας βίωμα ο καθένας. Στη συνέχεια, να συζητήσετε τις μεταξύ σας διαφορές. Να συντάξετε ένα συνεργατικό κείμενο με τα συμπεράσματά σας.
  6. ΕΙΔΙΚΟα) μουσικό γεγονός: να αναζητήσετε σε λεξικά τη σημασία που έχει η λέξη γεγονός στο συγκεκριμένο ονοματικό σύνολο και να  διακρίνετε τη σημασία της στις φράσεις : ιστορικό γεγονός, κοσμικό γεγονός, είναι γεγονός ότι…, παρά το γεγονός ότι…
    β) ακουστική εμπειρία: να αναζητήσετε σε λεξικά τη σημασία που έχει η λέξη εμπειρία στο συγκεκριμένο ονοματικό σύνολο και να διακρίνετε τη σημασία της στις φράσεις:  ανθρώπινη εμπειρία, εμπειρία ζωής, τραυματική εμπειρία.
  7. Να σχολιάσετε τη χρήση:
  • των εισαγωγικών: αν και αρκετά «καλομαθημένος», «τα λεπτά συγκινησιακά συμπλέγματα των ηχητικών συμβάντων»
  • των παρενθέσεων: η εποχή μας χάρη στη ραγδαία … προσφέρει στους λάτρεις της μουσικής τέχνης (επαγγελματίες και ερασιτέχνες φιλόμουσους) τη δυνατότητα …
  • της διπλής παύλας στη δεύτερη και στην τελευταία παράγραφο του κειμένου: Παρόλα αυτά αν και αρκετά καλομαθημένος ο σύγχρονος ακροατής, η δημιουργική σκέψη του συνθέτη καλά κρυμμένη πίσω από το πλέγμα των ηχητικών συμβόλων αναγνωρίζεται.

Γιώργος Αξάς
Μουσικές του κόσμου

Οι παραδοσιακές μουσικές επηρεάζουν τα σύγχρονα μουσικά ιδιώματα, ανακατεύονται με αυτά, γίνονται ethnic και παρουσιάζονται στη Δύση, δίνοντάς της την ευκαιρία να αφουγκραστεί τη φωνή της καρδιάς των λαών του κόσμου …

Το πάντρεμα των σύγχρονων μουσικών ιδιωμάτων με τις παραδοσιακές εθνικές μουσικές δεν είναι πρόσφατη υπόθεση. Οι πολιτιστικές ανταλλαγές ανάμεσα στους λαούς ξεκινούν από τους αρχαίους χρόνους, φθάνοντας στον αιώνα μας με την εκπληκτική διάδοση της πληροφορίας.

Mουσικά ιδιώματα που γεννήθηκαν στις Η.Π.Α. και κυριάρχησαν το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα σε όλο τον κόσμο (η Jazz, τα Blues, το Rock ‘n’ roll) δεν θα είχαν ποτέ υπάρξει χωρίς τη μουσική επιρροή της Αφρικής. Παράλληλα, υπήρξαν κι από τη λατινική Αμερική στιλ που γνώρισαν περιορισμένη επιτυχία μέσα από χορευτικές μόδες, όπως το ταγκό, το τσα-τσα και η ρούμπα. Μουσική όμως που κατ ‘ εξαίρεση περιορίστηκε στις λατινογενείς αστικές μειονότητες κι έτσι ιδιώματα, όπως το calypso από τoΤρινιτάντ (πρεσβευτής o Harry Belafonte) και η bossa nova από τη Βραζιλία παρήκμασαν γρήγορα.

Ένα, μάλλον απρόσμενο, ευρύ άνοιγμα της Δύσης προς τις μουσικές του κόσμου σημειώθηκε το 1965, όταν κυκλοφόρησε το άλμπουμ των Beatles “Rubber Soul” που περιλάμβανε τη σύνθεση του κιθαρίστα George Harrison “Norwegian Wood”, το πρώτο Pop τραγούδι στο οποίο ακούγονταν οι εξωτικοί ήχοι του ινδικού sitar.

Τη δεκαετία του ’70, καθώς το Rock είχε πλέον χάσει την επαναστατική ενέργεια που το χαρακτήριζε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 και την κοινωνικο-πολιτική οργή του τέλους των ’60s, ο Τζαμαϊκανός Bob Marley (1945-1981) με το γκρουπ του, τους Wailers, έγινε διάσημος σ’ όλο τον κόσμο, γεμίζοντας το κενό με τη Reggae πρότασή του: επαναφέρει το αίτημα της κοινωνικής ενότητας, προβάλλοντας πάθος, θρησκευτική πίστη (rastafari) και συγκλονιστική αποφασιστικότητα.

Πλέον αποκαλύφθηκε στους ακροατές ανά τον κόσμο ένα υπέροχο εύρος νέας μουσικής και οι “έθνικ” ήχοι έγιναν της μόδας, με αποκορύφωση την επιτυχία του άλμπουμ Graceland του Paul Simon, που ήταν έντονα επηρεασμένο από το νοτιοαφρικανικό ιδίωμα “mbaqanga”. Σχεδόν μια δεκαετία μετά την εμφάνιση και επικράτηση της Reggae, o Simon (γνωστός για την προτίμησή του στις έθνικ μουσικές από την υιοθέτηση περουβιανής και Reggae μουσικής ήδη από τις μέρες της συνεργασίας του με τον Art Garfunkel), ταξίδεψε στη Νότια Αφρική, όπου εντυπωσιάστηκε από την ερμηνεία του a capella φωνητικού συνόλου Ladysmith Black Mambazo και τη μουσική παράδοση που αυτό εκπροσωπούσε. Ηχογράφησε το 1986 το Graceland, με συμμετοχή των Ladysmith, δημιουργώντας ένα από τα πιο εμπορικά άλμπουμ της δεκαετίας του ’80, με πωλήσεις που ξεπέρασαν τα επτά εκατομμύρια αντίτυπα.

Οι προσπάθειες του Simon ενέπνευσαν κι άλλα μεγάλα ονόματα της Pop, όπως τον Peter Gabriel, τον RyCooder και τον David Byrne, να στηρίξουν τη διεθνή προβολή κάποιων εκλεκτικών καλλιτεχνών της world μουσικής. Οι Gabriel και Byrne στέγασαν τις ανησυχίες τους αυτές, ιδρύοντας τις, αφοσιωμένες στις έθνικ μουσικές, δισκογραφικές εταιρείες Real World και Luaka Bop, ενώ σε καθιέρωση εξειδικευμένων ετικετών προχώρησαν και οι πολυεθνικές.

Έτσι λοιπόν η έθνικ μουσική αποδείχθηκε μια όχι ευκαταφρόνητη βοήθεια για τις εμπορικές σκοπιμότητες της δισκογραφίας, η οποία αγκάλιασε με ιδιαίτερη λατρεία τις στιλιζαρισμένες προσπάθειες “συνάντησης” των δυτικών ιδιωμάτων με τη world music. Από την άλλη δεν έλειψαν και οι εύστοχες και καρποφόρες “συναντήσεις” μουσικών με προέλευση από διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις που κατάφεραν να αποδώσουν μουσική σπάνιας αμεσότητας μέσα από συσχετισμούς αντίθετων πολιτιστικών παραδόσεων. Ορισμένες από τις πρώτες ευρωπαϊκές έθνικ επιτυχίες ηχογραφήθηκαν από τους τραγουδιστές και μουσικούς MoryKante και Salif Keita (αμφότεροι από το Μαλί) και τον Αλγερινό τραγουδιστή του rai, ChebKhaled, ο οποίος εξοικείωσε τη διεθνή μουσική κοινότητα με τους ήχους της αραβικής μουσικής.

Μέσα από την πορεία που προαναφέρθηκε, η σύγχρονη μουσική παρουσιάζεται εμπλουτισμένη με ήχους από κάθε γωνιά της Γης: Καραϊβική, Θιβέτ, Πράσινο Ακρωτήρι, Βραζιλία, Άνδεις, Ινδία, Μαλί, Νιγηρία. Ποτέ άλλοτε τα ταξίδια του ‘’προσωπικού” ηχοσυστήματος δεν έκρυβαν τόσες μουσικές απολαύσεις.

Γιώργος Αξάς, Μουσικές του κόσμου, MusicHeaven

  1. Ποιος είναι ο ρόλος των παραδοσιακών μουσικών στη διαμόρφωση των σύγχρονων μουσικών ιδιωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο;
  2. Ποτέ άλλοτε τα ταξίδια του «προσωπικού» ηχοσυστήματος δεν έκρυβαν τόσες μουσικές απολαύσεις. Τι μπορούν να προσφέρουν οι παραδοσιακές – ethnic – μουσικές στον σύγχρονο μουσικό ακροατή;
  3. ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣΝα επιλέξετε και να ακούσετε στην τάξη σας κομμάτια ελληνικής παραδοσιακής μουσικής από διαφορετικές περιοχές της χώρας. Να συζητήσετε τη σχέση στίχου και μουσικής. Έπειτα να γράψετε με μορφή σύντομης κριτικής τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα σχόλιά σας για το κομμάτι που σας άρεσε περισσότερο, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ.212.

Κώστας Κατσάπης
Ροκ ”ν” ρολ και αμφισβήτηση

Τον Μάιο του 1967, ένα εγχειρίδιο για την «εθνική και ηθική αγωγή του στρατεύματος» επεσήμαινε ότι μια στενή σχέση υπήρχε ανάμεσα στη ροκ μουσική και στη νεανική ανατρεπτικότητα: «Εις τους νέους (…) φωλιάζει η επανάστασις. Δι’ αυτό (ο νέος) γίνεται μανιώδης αθλητής ή τεντιμπόης, φανατικός οπαδός των Μπιτλς ή Μπίτνικ. Κατά τον ίδιον τρόπον γίνεται και κομμουνιστής». Πράγματι, στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 η ροκ μουσική είχε υπάρξει μια βασική συνιστώσα της νεανικής κουλτούρας. Ένα όχημα αξιών, νοοτροπιών και αντιλήψεων που ξεκινώντας από τα «αθώα» χρόνια της προηγούμενης δεκαετίας, με τα (ακόμη πιο «αθώα») τραγούδια που μιλούσαν για ρομαντικούς έρωτες και εφηβικά σκιρτήματα, είχε καταλήξει στην ανθρωποθάλασσα του Γούντστοκ, στα φοιτητικά αμφιθέατρα και σε κάθε πεζοδρόμιο που ακουγόταν ένας από τους ύμνους της αμφισβήτησης, το Street Fighting Man των Ρόλινγκ Στόουνς. Στα τέλη του 1969, η άποψη ότι η ροκ μουσική είχε διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση και στην εδραίωση της αντίληψης ότι οι νέοι μπορούσαν να αλλάξουν τον κόσμο, έφτανε στο αποκορύφωμά της. Με αφορμή τη συναυλία στο Γούντστοκ τον Αύγουστο του 1969, το περιοδικό «Time» επεσήμαινε σε σχετικό του άρθρο ότι η ροκ μουσική δεν ήταν πλέον μια κάποια μορφή της ποπ, αλλά η «συμφωνία της διαμαρτυρίας» (κατά βάση ηθικής), η δημόσια διακήρυξη νέων αρχών, ο «ύμνος» της επανάστασης.

Το ίδιο το ροκ εν ρολ εξάλλου, από την εμφάνισή του στα μέσα της δεκαετίας του 1950, είχε υπάρξει συνώνυμο της ανατρεπτικότητας. Στην «αυθεντική» του μορφή υπήρξε μια καθαρά «μαύρη» μουσική (ρυθμ εν μπλουζ), η οποία για πρώτη φορά στην αμερικανική ιστορία αποκτούσε τέτοια ερείσματα στη λευκή νεολαία της χώρας. Σε μια περίοδο που ο «ψυχρός πόλεμος» και ο Μακαρθισμός έφταναν στο αποκορύφωμά τους, η γνωριμία της λευκής νεολαίας με τη μουσική και την κουλτούρα της αφροαμερικανικής κοινότητας αποτελούσε μια (υποτίθεται) επικίνδυνη εξέλιξη, η οποία θα την εισήγαγε στον δρόμο της σεξουαλικής αποχαλίνωσης και της παραβατικότητας. Καθώς τη δεκαετία του 1950 ένα ένα τα προπύργια της λευκής υπεροχής καταρρέουν στις Ηνωμένες Πολιτείες (ο Τζάκι Ρόμπινσον, για παράδειγμα, το 1947 είναι ο πρώτος αφροαμερικανός παίκτης του μπέιζμπολ που γίνεται δεκτός σε ομάδα λευκών, ενώ το 1954 κρίνεται αντισυνταγματική από το Ανώτατο Δικαστήριο η φοίτηση λευκών και μαύρων μαθητών σε χωριστά σχολεία), η κατάρρευσή τους φαίνεται να συμπαρασύρει μια ολόκληρη ιδεολογία η οποία βασιζόταν στον έλεγχο της κοινωνικής συμπεριφοράς και στην επιζήτηση της «ασφάλειας».

Παρά τις διαφορετικές συνθήκες οι οποίες επικρατούν σε κάθε χώρα, η αίσθηση ότι τη μεταπολεμική περίοδο αναδύεται μια γενιά που ελέγχεται όλο και λιγότερο και η οποία εκφράζεται πολιτισμικά από το ροκ εν ρολ είναι διάχυτη και εξηγεί τον ηθικό πανικό που ξεσήκωσαν οι (για τα σημερινά δεδομένα, μάλλον χαριτωμένες) κινήσεις του Ελβις Πρίσλεϊ. Μια γενιά αυθάδης και ασεβής, η οποία δείχνει να είναι «οργισμένη» και να στέκεται επικριτική απέναντι στους γονείς της, στην παράδοση και σε κάθε λογής ιεραρχία – οικογενειακή ή κοινωνική. Επρόκειτο για μια εξέλιξη, η οποία θα ξεκινήσει στα μέσα της δεκαετίας του 1960, όταν οι Μπιτλς με την ανεπανάληπτη επιτυχία τους φάνηκε να πυροδοτούν μια διαδικασία, η οποία πέντε μόλις χρόνια αργότερα θα έχει φτάσει στο απόγειό της. Στη βάση της, μια ακαταμάχητη διαπίστωση: τέσσερις νεαροί μουσικοί, χωρίς την ασφυκτική καθοδήγηση των «μεγάλων» (βλέπε, δισκογραφικές εταιρείες) και γράφοντας οι ίδιοι τη μουσική και τους στίχους των τραγουδιών τους, μπόρεσαν να κατακτήσουν τον κόσμο. Για τη νεολαία (και την ελληνική) η οποία ενθουσιάζεται με τους ακούρευτους γιεγιέδες, το συμπέρασμα αυτονόητο: βασιζόμενη αποκλειστικά στις δικές της δυνάμεις, ή αλλιώς μη εμπιστευόμενη κανέναν που έχει περάσει τα τριάντα (don’t trust anyone over thirty), μπορεί να αμφισβητήσει και να αλλάξει τον κόσμο. Προοπτική βέβαια απολύτως αρνητική για τους υπερασπιστές της πολιτικής, κοινωνικής και ηθικής ευταξίας, οι οποίοι (ήδη από το 1964) προειδοποιούσαν για τις διαστάσεις του «προβλήματος»: «Ας ξυπνήσωμεν επί τέλους και ας πάρωμεν τους Μπιτλς εις τα σοβαρά. Είναι γελοία υπόθεσις. Αλλά θα είναι τραγικόν εάν δεν τους προσέξωμεν!»

Κώστας Κατσάπης, Ροκ “ν” ρολ και αμφισβήτηση, Το Βήμα,  30/3 2008  

  1. Γιατί η ροκ μουσική, ήδη από την εμφάνισή της (μέσα της δεκαετίας του 1950 – αρχές της δεκαετίας του 1960), θεωρήθηκε από το κατεστημένο της εποχής απειλή για την κοινωνία και τη νεολαία;
  2. Σε τι διαφοροποιείται η ροκ μουσική από την υπόλοιπη ποπ/δυτική μουσική;
  3. Γιατί η ροκ μουσική ήταν και εξακολουθεί να είναι επαναστατική;
  4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΕις τους νέους (…) φωλιάζει η επανάστασις. Δι’ αυτό (ο νέος) γίνεται μανιώδης αθλητής ή τεντιμπόης, φανατικός οπαδός των Μπιτλς ή Μπίτνικ. Κατά τον ίδιον τρόπον γίνεται και κομμουνιστής. Να ελέγξετε την ορθότητα του παραπάνω συλλογισμού, βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 16-17.
  5. Να παρατηρήσετε τα μέρη του κειμένου σε εισαγωγικά. Πώς συνδέεται η επιλογή της γλώσσας με τις ιδέες που εκφράζονται στα αποσπάσματα;  
  6. Να γράψετε τα συνθετικά των παρακάτω λέξεων: ανθρωποθάλασσα, διαδραματίσει, αποκορύφωμα. πυροδοτούν, απόγειο. Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας τις λέξεις που θα προκύψουν, να γράψετε ένα μικρό κείμενο με συνειρμικό τρόπο και παιγνιώδες ύφος.
  7. Να χωριστείτε σε ομάδες. Να επιλέξει κάθε ομάδα να ακούσει ένα τραγούδι των Μπιτλς. Έπειτα να συζητήσετε για τον στίχο και τη μουσική του, τα συναισθήματα που σας προκαλεί, τις σκέψεις που σας υποβάλλει. Λαμβάνοντας υπόψη σας τη χρονική περίοδο απογείωσης των Μπιτλς- σύμφωνα με το κείμενο-, να συζητήσετε τις τελευταίες φράσεις του κειμένου που περικλείονται σε εισαγωγικά.
  8. arthroΝα γράψετε ένα άρθρο 350-400 λέξεων, στο περιοδικό του σχολείου σας, για τη σημασία της μουσικής ως μέσου κριτικής και ανατροπής του κατεστημένου.

Να διαβάσετε το παρακάτω επιστημονικό άρθρο που περιλαμβάνει έναν εκτεταμένο ορισμό για τον παραδοσιακό χορό. Ο συντάκτης του κειμένου επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει την έννοια του παραδοσιακού χορού και να την αντιδιαστείλει από την έννοια του φολκλόρ. Δεδομένου ότι πρόκειται για επιστημονικό λόγο, ο συντάκτης έχει φροντίσει να οργανώσει προσεκτικά τις σκέψεις του και να τις διατυπώσει με σαφήνεια και ακρίβεια, βλ. και  Έκφραση- Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ.188.

     Παράδοση και φολκλόρ στον ελληνικό χορό

  1. Συχνά ο όρος «παραδοσιακός» χρησιμοποιείται καταχρηστικά και θα πρέπει να ξεκαθαριστεί κάπως το θέμα, τουλάχιστον όσον αφορά το χορό. Παραδοσιακό είναι το κομμάτι της παιδείας (της κουλτούρας) που «παραδίνε­ται» άμεσα από τη μια γενιά στην άλλη. Παραδοσιακό είναι το αντικείμενο, αλλά συγχρόνως και ο τρόπος χρήσης και παραγωγής του. Δηλαδή, για παράδειγμα: παραδοσιακό είναι ένα σπίτι, γιατί φτιάχτηκε από τον πατέρα, για να μείνει μέσα ο ίδιος, μετά ο γυιός και αργότερα τα εγγόνια του. Σήμερα φτιάχνουμε πολυκατοικίες που δεν λέγονται παραδοσιακές, όχι γιατί δεν έχουν ακροκέραμα, αλλά γιατί τις φτιάχνουμε για τους εαυτούς μας και μόνο. Ξέρουμε πως τα παιδιά μας θα κατοικήσουν αργότερα σε κάποιο άλλο σπίτι, πολύ διαφορετικό από το δικό μας, σε άλλη γειτονιά, ίσως και σε άλλη χώρα.
  2. Μαζί όμως με το σπίτι που η κάθε γενιά κληρονομούσε από τις προηγούμενες, κληρονομούσε και τον τρόπο να ζει μέσα στο σπίτι και γύρω από αυτό, καθώς και τον τρόπο να χτίζει ένα σπίτι. Το παραδοσιακό σπίτι ήταν φτιαγμένο από παραδοσιακούς μαστόρους, δηλαδή μαστόρους που έμαθαν την τέχνη τους με τον παραδοσιακό τρόπο και την ασκούσαν με τον παραδοσιακό τρόπο. Επομένως, αν χτίσουμε σήμερα ένα σπίτι πανομοιότυπο μ’ αυτά που έχτιζαν οι παππούδες μας, αυτό δεν θα είναι παραδοσιακό. Γιατί θα το χτίσουν άνθρωποι που έγιναν μηχανικοί και τεχνίτες μέσα από σχολεία, δηλαδή μέσα από διαδικασίες μη παραδοσιακές.
  3. Όσο και αν η παραπάνω διατύπωση είναι απλουστευμένη, δίνει την ουσία της διαφοράς, οπότε μπορούμε να την εφαρμόσουμε και στο χορό. Ο πραγματικός παραδοσιακός χορός είναι εκείνος που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα μιας παραδοσιακής κοινωνίας. Όταν όλη η παιδεία μεταδίδεται παραδοσιακά, θα μεταδοθεί έτσι και ο χορός, οπότε θα είναι οργανικά δεμένος με τα υπόλοιπα στοιχεία της παιδείας. Προσθέσαμε την λέξη «αναπόσπαστο» στον ορισμό, για να υπενθυμίζει πως μπορεί ένας χορός να εισχωρήσει στην παραδοσιακή κοινωνία σαν ξένο προσωρινό στοιχείο, σαν μόδα. Παράδειγμα: Προπολεμικά άρχισαν να χορεύουν σε πολλά χωριά ευρωπαϊκούς χορούς – «αγκαλιαστούς» τους έλεγαν κοροϊδευτικά – βαλς, ταγκό, φοξ τροτ. Δεν σημαίνει πως οι χοροί αυτοί έγιναν παραδοσιακοί, γιατί δεν πρόλαβαν να ενταχθούν και να μεταδοθούν από τη μία γενιά στην άλλη. Η διατήρησή τους στο χωριό ήταν συνδεδεμένη με τη διατήρησή τους στον έξω από το χωριό χώρο, που τους επέβαλε.
  4. Στην παραδοσιακή κοινωνία, στο ελληνικό χωριό του περασμένου αιώνα, ο χορός είναι ακόμα ολικά λειτουργικός. Δεν θα μπούμε εδώ στο μεγάλο θέμα της λειτουργικότητας του χορού. Θα θίξουμε μόνο το γεγονός ότι στην παραδοσιακή κοινωνία ο χορός βρίσκεται κοντά στο κέντρο της κοινωνικής ζωής, ενώ αντίθετα στην αστική βιομηχανική κοινωνία ο χορός απωθείται στο περιθώριο. Πάντα είναι λειτουργικός, πάντα εκφράζει ο χορός την κοινωνία που τον χορεύει, αλλά οι λειτουργίες του στη δική μας την μοντέρνα κοινωνία είναι μερικές και συμπληρωματικές.
  5. Στις προβιομηχανικές κοινωνίες χόρευαν οι βασιλιάδες, οι στρατηγοί και οι αρχιερείς. Χόρευαν όχι μόνο στην γιορτή, στο γάμο και στην ταβέρνα, αλλά και πριν απ’ τη μάχη, μετά το κυνήγι, μέσα στην εκκλησία, σε όλη την εκπαίδευση και σε κάθε δημόσια τελετή. Ο χορός ήταν τόσο απαραίτητος, όσο και η ομιλία. Σήμερα μπορεί κανείς να μιλάει άριστα, αλλά να μην έχει χορέψει ποτέ του. Υπάρχει και σήμερα ο χορός, αλλά ασκείται επιμερισμένα, όπως το κάθε τι στην κοινωνία μας – και μπορούμε κάλλιστα να κάνουμε χωρίς αυτόν, ή να τον υποκαταστήσουμε με κάτι άλλο.
  6. Το πρώτο πρόβλημα που παρουσιάζεται στον ερευνητή του παραδοσια­κού χορού είναι η ίδια η έννοια του χορού. Αυτό που εκφράζουμε τώρα λέγοντας «χορός» δεν είναι το ίδιο μ’ αυτό που εννοούσαν στην παραδοσια­κή κοινωνία. Η σημερινή αντίληψη είναι πιο «χορογραφική», ανάγεται στην εκτέλεση μιας αλληλουχίας κινήσεων και σε τελευταία ανάλυση σημαίνει «κάνω τα βήματα». «Μαθαίνω τα βήματα» είναι συνώνυμο του «μαθαίνω τον τάδε χορό». Το ίδιο ουσιαστικά συμβαίνει με έναν επαγγελματία χορευτή που μαθαίνει την χορογραφία, δηλαδή μια σειρά από πιο σύνθετες κινήσεις που θα εκτελέσει στην παράσταση και που πάνω της θα προσθέσει την προσωπική του έκφραση. Βλέπουμε λοιπόν τον χορό στενά ψυχο-κινησιακά.
  7. Αντίθετα, η αρχέγονη έννοια του χορού είναι πολύ πιο περιεκτική. Κατ’ αρχάς, είναι πλησιέστερη προς την έννοια που έδιναν οι Αρχαίοι Έλληνες, που δεν ξεχώριζαν τον χορό από τη μουσική και το τραγούδι. Η κίνηση, ο ήχος και ο λόγος – έμμετρα και τα τρία – συγχωνευμένα και αδιάσπαστα μέσα στην όρχηση, όταν παρουσιάζονταν χωριστά, δεν ήταν παρά επί μέρους όψεις της ίδιας πραγματικότητας. Αυτό φαίνεται και τώρα ακόμα στο ελληνικό χωριό: τα λόγια του τραγουδιού, η μελωδία και οι χορευτικές κινήσεις αποτελούν στο μυαλό των ανθρώπων ένα ενιαίο σύνολο.
  8. Πέρα όμως από αυτή την τρισδιάστατη εσωτερική δομή, υπάρχει και μια πολυδιάστατη εξωτερική αντιστοιχία. Ο χορός δεν μπορεί να νοηθεί ξέχωρα από τις συγκεκριμένες συνθήκες που τον περιβάλλουν. Ο χορός δεν είναι μόνο τα βήματα και οι κινήσεις του χορευτή, είναι και το ίδιο του το σώμα και η φορεσιά του και οι άλλοι που χορεύουν μαζί του και αυτοί που κάθονται γύρω. Είναι η μουσική και οι μουσικοί, το τραγούδι κι ο τραγουδιστής. Μέσα στον χορό είναι τα φαγητά στα τραπέζια, το κρασί, αυτοί που μισοκοιμούνται καθιστοί, οι γέροι που παρακολουθούν, τα παιδιά που χώνονται παντού, τα ξαναμμένα πρόσωπα, η συγκίνηση, οι ματιές. Είναι ό,τι έγινε πριν φτάσουν να χορέψουν και ό,τι θα γίνει μετά. Είναι μια σκηνή που περιέχει όλη την ιστορία του χωριού.
  9. Το να απομονώνει κανείς τα πατήματα των ποδιών και να τα παρουσιά­ζει σαν τον χορό, είναι υποβιβασμός και εκχυδαϊσμός. Κι όμως, αν θελήσει κανείς να διαβάσει για τον παραδοσιακό χορό, θα βρει μόνο «βιβλία με πατούσες». Τα βιβλία αυτά σου δείχνουν πώς, προχωρώντας το ένα πόδι μετά το άλλο, θα μάθεις να χορεύεις. Βέβαια, κανείς δεν καταφέρνει να μάθει χορό από τέτοια βιβλία και η χρησιμότητά τους στην καλύτερη περίπτωση είναι για να υπενθυμίζουν — συχνά λάθος — έναν χορό, αφού τον έχει κιόλας μάθει κανείς προηγουμένως.
  10. Έτσι, η εικόνα που παρουσιάζει σήμερα η πρακτική του ελληνικού χορού είναι κομμένη στα δύο. Από τη μια αυτοί που χορεύουν τους χορούς τους, αυτούς που έμαθαν στο χωριό μέσα στους γάμους και στα πανηγύρια. Συχνά δεν ξέρουν άλλους χορούς και δεν ενδιαφέρονται να μάθουν. Όταν χορεύουν, τους διαπερνάει η ιστορία του χωριού τους, όπως την έζησαν κι όπως την άκουσαν. Όπου και να χορέψουν, το χωριό τους ζωγραφίζεται γύρω τους. Είναι οι τελευταίοι συνεχιστές της παράδοσης.
  11. Στην άλλη όχθη του ελληνικού χορευτικού χάσματος είναι όλοι οι υπόλοιποι. Αυτοί που δεν έζησαν σε χωριό ή που έφυγαν μικροί, αυτοί που έμαθαν Καλαματιανό στο γυμνάσιο και Χασάπικο στο πάρτι κι αυτοί που με δυσφορία θα βγάλουν ένα ταγκό ή ένα ροκ, άμα τους τραβήξει η γυναίκα τους. Υπάρχουν και οι νεαροί των χορευτικών συγκροτημάτων που λαχανιά­ζουν στο Πεντοζάλι και στον Κότσαρι, έχοντας δει την Κρήτη μόνο στον χάρτη, κι έχοντας ακούσει για τους Πόντιους μόνο στα ποντιακά ανέκδοτα. Αυτή η κατηγορία χορεύει φολκλόρ.
  12. Φολκλορικός είναι ο παραδοσιακός χορός που βρίσκεται ξεκομμένος από την παραδοσιακή κοινωνία του, οπότε στην επιφάνεια μπορεί να φαίνεται ίδιος, στο βάθος όμως είναι απόλυτα διαφορετικός. Σε μια ακραία περίπτωση γίνεται έντεχνος και εντάσσεται στο μπαλέτο. Τότε γίνεται «καρακτέρ». Σε άλλη περίπτωση εκτελείται σαν παράσταση από συγκροτήματα ερασιτεχνικά ή επαγγελματικά, άλλοτε πάλι εμφανίζεται όχι σαν θέαμα αλλά σαν άσκηση, σαν γυμναστική.
  13. Το κύριο διακριτικό του φολκλορικού χορού είναι ότι η μεταβίβασή του δεν γίνεται παραδοσιακά, αλλά μέσα από έναν μηχανισμό αναπαραγωγής. Οι κάθε είδους χοροδιδάσκαλοι, οι γυμναστές, αλλά και η τηλεόραση και οι εταιρείες δίσκων, ανήκουν σ’ αυτόν. Περνώντας μέσα από τον μηχανισμό αναπαραγωγής χορευτικής παιδείας, ο χορός παύει να είναι παραδοσιακός, κυρίως γιατί γίνεται αντικείμενο επιλογής. Ο δάσκαλος και η τηλεόραση διαλέγουν αν θα μας δείξουν Τσάμικο και πώς, ενώ ο πατέρας στο χωριό, πριν πενήντα χρόνια, μόνο Τσάμικο ήξερε να δείξει στον γυιό του.
  14. Υπάρχει βέβαια το δυσκολότερο θέμα του πώς θα χαρακτηρίσουμε μια ενδιάμεση έκφραση, ανάμεσα στον καθαρά παραδοσιακό και στον καθαρά φολκλορικό χορό. Αυτός που σήμερα χορεύει Ζεϊμπέκικο στα μπουζούκια – αυτό το μοντέρνο Ζεϊμπέκικο που μοιάζει με ακροβατικό ντίσκο στο ρελαντί – δεν ανήκει στα κοινωνικά στρώματα που εκφράστηκαν με το Ζεϊμπέκικο κι ούτε καν τα γνώρισε. Από την άλλη πλευρά όμως ούτε τέχνη προσπαθεί να κάνει, ούτε θέαμα, ούτε γυμναστική χορεύοντας. Δεν έχει λοιπόν ούτε παραδοσιακή χορευτική παιδεία, ούτε όμως και φολκλορική. Το θέμα της κοινωνιολογικής μελέτης του αστικού παραδοσιακού χορού — του λαϊκού, όπως επεκράτησε να λέγεται — μένει κι αυτό ανοιχτό.
  15. Βιάζομαι να διευκρινίσω πως δεν υπονοείται εδώ καμιά αξιολόγηση. Ο παραδοσιακός χορός δεν είναι καλύτερος ούτε ανώτερος του φολκλορικού, του λαϊκού, του μπαλέτου ή οποιουδήποτε άλλου. Απλώς, θα είχαμε να κερδίσουμε, αν ξέραμε τι χορεύουμε, και φυσικά αν χορεύαμε περισότερο αυτό που μας ταιριάζει. Ευτυχώς στην Ελλάδα είμαστε τυχεροί από την άποψη ότι διατηρούνται ακόμα ζωντανοί οι ντόπιοι χοροί, χωρίς μάλιστα την επέμβαση του κράτους, όπως στις άλλες βαλκανικές χώρες. Οι χοροί της υπόλοιπης Ευρώπης μόνο φολκλορικά διατηρούνται.
  16. Είμαστε τόσο πλούσιοι χορευτικά σαν χώρα, που δεν μπορούμε με ελαφριά καρδιά ν’ αφήνουμε την χορευτική μας παράδοση να εξαφανίζεται ραγδαία. Κάθε μέρα που περνάει πεθαίνει κι ένας γέρος, ο τελευταίος ίσως που ξέρει κάποιον παλιό χορό που δεν βρέθηκε κανείς να κινηματογραφήσει. Την ίδια μέρα χιλιάδες μαγνητοκασέτες αποτυπώνουν αναμασημένα θεάματα από την τηλεόραση και χιλιάδες παιδιά μαθαίνουν να κουνάνε ανούσια τα πόδια τους, ενώ δίπλα τους σβήνει η ποίηση των κινήσεων του πραγματικού παραδοσιακού χορού.

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα επιστημονικού άρθρου αναρτημένο από τον διαχειριστή της ιστοσελίδας «Πανδέκτης» www.dance-pandect.gr.
Θέατρο Ελληνικών χορών «Δόρα Στράτου»
www.grdance.org.

  1. Στις δυο πρώτες παραγράφους ο συντάκτης επιχειρεί, καταρχάς, να δώσει τον ορισμό  του «παραδοσιακού». Να συζητήσετε σχετικά με τον τρόπο που ξεδιπλώνει τον συλλογισμό του και τα μέσα που χρησιμοποιεί, για να γίνει σαφής.
  2. ΟΡΙΣΜΟΣΣτην τρίτη παράγραφο εντοπίστε την προσπάθεια του συντάκτη να δώσει με ακρίβεια τον πρωτοβάθμιο ορισμό του παραδοσιακού χορού. Συζητήστε γενικότερα σχετικά με την ακρίβεια και τη σαφήνεια που απαιτεί ένας καλός ορισμός και δώστε σχετικά παραδείγματα από διάφορα γνωστικά αντικείμενα, π.χ. Μαθηματικά, Φυσική.
  3. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΣΥΓΣτις παραγράφους 3-9 ο συντάκτης χρησιμοποιεί τη σύγκριση και την αντίθεση, προκειμένου να αναπύξει σε βάθος την έννοια του παραδοσιακού χορού. Τι συγκρίνει με τι; Ποιες διαφορές εντοπίζει;
  4. Στις παραγράφους 10 και 11 ο συντάκτης αντιπαραθέτει δύο διαφορετικές πρακτικές χορού και προχωράει σε μια πρώτη διάκριση του παραδοσιακού χορού από το φοκλόρ, το οποίο θα προσδιορίσει στις παραγράφους 12 και 13. Προσέξτε τον ορισμό. Να επισημάνετε την οριστέα έννοια, το γένος και την ειδοποιό διαφορά.
  5. Ποιο θέμα απασχολεί τον συντάκτη στην παράγραφο 14; Σας ικανοποιεί η απάντησή του;
  6. Στην παράγραφο 15 ο συντάκτης ισχυρίζεται ότι δεν αντιμετωπίζει με αξιολογικά κριτήρια τα διάφορα είδη χορού στα οποία αναφέρθηκε. Σας πείθει ο ισχυρισμός του; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.
  7. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΝα δώσετε πλαγιότιτλους στις παραγράφους και να σχηματίσετε το διάγραμμα του κειμένου, βλ. και Έκφραση- Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 253-257.
  8. ΠΕΡΊΛΗΨΗΝα γράψετε περίληψη του κειμένου (180 περίπου λέξεις),  βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 262-263.
  9. Δοκιμάστε να γράψετε ένα άρθρο για τον χορό που αγαπάτε περισσότερο. Για την οργάνωση του κειμένου σας μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τρόπους που εντοπίσατε στο κείμενο, π.χ. να δώσετε  ορισμό,  αναφέροντας  την ετυμολογία της ονομασίας του χορού, να χρησιμοποιήσετε περιγραφές, παραδείγματα κ.ά.arthro Μπορείτε να συγκεντρώσετε πληροφορίες και από έγκυρες διαδικτυακές πηγές. Να αναρτήσετε τα άρθρα σας  στο ιστοστολόγιο της τάξης σας.
  10. Στην παράγραφο 14 γίνεται αναφορά  σε αυτόν που χορεύει κάποιο είδος  εκμοντερνισμένου λαϊκού χορού, π.χ. μοντέρνο Ζεϊμπέκικο, χωρίς να έχει βιώματα από τα κοινωνικά στρώματα που γέννησαν αυτούς τους χορούς.
  • Διακρίνετε κάποια ειρωνεία  από την πλευρά του συντάκτη;
  • Ποια είναι η δική σας εμπειρία από τέτοιους χορούς;
  • Αν έχετε αντίθετη άποψη από τον συντάκτη, γράψτε ένα κείμενο-απάντηση, με βάση την εμπειρία σας.
  1. Το κείμενο αναφέρεται κυρίως σε δύο κατηγορίες ατόμων, όσον αφορά τη σχέση με τον παραδοσιακό χορό. Στην πρώτη κατηγορία εντάσσει αυτούς που χορεύουν αυθεντικό παραδοσιακό χορό, που τους παραδόθηκε ως βίωμα από την οικογένειά τους ή το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσει αυτούς που χορεύουν φολκλόρ, αυτούς που δεν έχουν  ανάλογα βιώματα, αλλά χορεύουν παραδοσιακούς χορούς  που τους  έμαθαν από κάποιο δάσκαλο. Να συζητήσετε σε ομάδες: Σε ποια κατηγορία εντάσσετε τον εαυτό σας; Διαφέρουν οι εμπειρίες σας; Αν ναι, σε τι διαφέρουν;  

Ναταλία Κουτσούγερα
Χοροί του δρόμου και της Hip-Hop σκηνής στην Ελλάδα

Για πολλά χρόνια η κουλτούρα και ορολογία της hip-hop συνδέθηκε με την αφρικανικο-αμερικανική κουλτούρα του δρόμου και την μουσικοποιημένη διάλεκτο της αφρικάνικης διασποράς. Ωστόσο σήμερα η hip-hop, ως ταυτόχρονα τοπική και παγκόσμια μορφή, ξεπερνάει τα όρια της αφρικανικο-αμερικανικής της κληρονομιάς.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι ορισμοί και η αυθεντικότητα της hip-hop διαρκώς επαναπροσδιορίζονται, ανάλογα με τις διαφορετικές ομάδες που την οικειοποιούνται σε όλο τον κόσμο, προσθέτοντας σε αυτή καινούργια στοιχεία, περιεχόμενα και νοήματα. Έτσι και στην Ελλάδα, οι κοινωνικές ομάδες που διεκδικούν μια τέτοια ταυτότητα διαφοροποιούνται, κυρίως ως προς το ζήτημα του τι συνιστά «σοβαρή» και «αυθεντική» hip-hop.

Τα τέσσερα στοιχεία που παραδοσιακά της ανήκουν είναι: Το DJing, το B-Boying, το MCing (π.χ Rapping) και το Graffiti. Προπάτορες της ο D.J Kool Herc και ο Africa Bambaataa, που τη δημιούργησαν ενώνοντας τα τέσσερα αυτά στοιχεία, στην περιθωριοποιημένη περιοχή του Bronx, της Αμερικής του 1970.

Στην περίπτωση του B-Boying, αναφερόμαστε στην πρώτη μορφή χορού hip-hop, στο breaking, ευρέως γνωστό με τον μιντιακό όρο, breakdance. Το breaking εκτός από χορό hip-hop αποτελεί και ένα επιθετικό στιλ χορού του δρόμου, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι συμμορίες του Bronx (Αφρικανοί και Πορτορικάνοι) για να διεκδικήσουν τα εδαφικά τους δικαιώματα. Οι βασικές κινήσεις που το χαρακτηρίζουν είναι τα toprocks (βήματα που εκτελούνται σε όρθια θέση), τα footworks (κινήσεις με τα χέρια και τα πόδια στο έδαφος χωρίς να ακουμπάει η λεκάνη), τα powermoves (δυναμικές-ακροβατικές κινήσεις) και τα freeze (πάγωμα κίνησης σε θεατρική πόζα). Οι breakers, ή αλλιώς b-boys και b-girls διαγωνίζονται συνήθως σε ομάδες (ή και ατομικά) σε τοπικούς και παγκόσμιους διαγωνισμούς που διοργανώνονται από καταξιωμένους χορευτές, οργανισμούς και σχολές, και χορηγούνται από πολυεθνικές εταιρίες όπως η Red Bull, η Puma, η Adidas, η Nike κ.ο.κ. Ωστόσο συναντάμε τους breakers σε δημόσιους χώρους (πλατείες με σκακιέρες), κοινωνικά δρώμενα και δρώμενα του δρόμου, τηλεοπτικούς διαγωνισμούς και shows, όπως και σε videoclips. Στο εξωτερικό το breaking έχει εγκαθιδρυθεί ως γνήσια μορφή τέχνης, διδάσκεται ανάμεσα σε άλλες ακαδημαϊκές σπουδές χορού και πρωτοστατεί σε διάσημα musicals. Πολύ πρόσφατα, χορογραφία breaking χρησιμοποιήθηκε και στο διαγωνισμό της Εurovision από την ελληνική αποστολή, δίπλα σε ένα ζεϊμπέκικο.

Κάποια άλλα είδη χορού του δρόμου και της hip-hop είναι το popping (ρομποτικές κινήσεις, hits/waves), το locking (δέσμευση από μια γρήγορη κίνηση και «κλείδωμα» σε συγκεκριμένη θέση), το Krumping (επιθετικές κινήσεις θώρακος) και το new style (ένα είδος free style που προσπαθεί να συνδυάσει όλα τα προηγούμενα), για τα οποία διοργανώνονται εξίσου διαγωνισμοί. Να σημειωθεί ότι όλα αυτά τα είδη χορού hip-hop διδάσκονται πλέον σε σχολές που είναι διάσπαρτες σε πολλές περιοχές της Αθήνας.

Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας παρατηρείται μια αυξανόμενη οικειοποίηση των χορών hip-hop, γεγονός που συνδέεται με τις ταχύρρυθμες συνθήκες αστικοποίησης, τις γεωγραφικές αλλαγές, τους αποικισμούς και τοπικισμούς της πόλης, την ευρεία αποδοχή της κουλτούρας του δρόμου από τους νέους και την έντονη μεταναστευτική ροή. Εκτός αυτών, η hip-hop από μόνη της κουβαλάει μια μακρά ιστορία ανατροπών και αντισυμβατικότητας, μια ουσία επαναστατικότητας, που βρίσκει γόνιμο έδαφος στην οικονομική, πολιτική και ηθική κρίση της εποχής μας.

Οι χοροί αυτοί είναι δημοφιλείς και αποτελούν ένα λαϊκό σπορ εμπλουτισμένο με χορογραφική φαντασία, αλλά και μια σοβαρή – για διαφορετικές ομάδες και με διαφορετικούς τρόπους – κουλτούρα. Για τους περισσότερους που εμπλέκονται συστηματικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα σε αυτές τις χορευτικές επιτελέσεις, η εμπλοκή αυτή σημαίνει κάτι πολύ περισσότερο από μια δημιουργική χρήση του ελεύθερου χρόνου η μία ξενόφερτη πρακτική. Το να είναι κανείς «πάνω στο ρυθμό», να αυτοσχεδιάζει, να διαθέτει προσωπικό στιλ και πρωτοτυπία, αποτελούν βασικά κριτήρια επίτευξης. Έννοιες όπως ο σεβασμός (respect) στον αντίπαλο και η «ψυχή» στη μάχη (battle) είναι εξίσου σημαντικές για τις αγωνιστικές αυτές ταυτότητες και τις χορευτικές τους αναμετρήσεις.

Έτσι εκτός από ανερχόμενη μόδα που συνδέεται με μιντιακές και παγκοσμιοποιημένες χορευτικές τάσεις, οι χοροί hip-hop ή χοροί του δρόμου, αντανακλούν βαθύτερες αξίες τιμιότητας, αγωνιστικότητας, ισότητας, ομαδικότητας και πολυπολιτισμικής συνύπαρξης. Για τους νεαρούς μετανάστες και τα παιδιά μεταναστών που εμπλέκονται, οι χοροί αυτοί αποτελούν – εκτός των άλλων – και έναν αρμονικό τρόπο ενσωμάτωσης στην ελληνική κοινωνία, αλλά και ενδεχομένως έναν τρόπο ανάδειξης της εθνοτικής τους ιδιαιτερότητας και περηφάνιας. Όμως τόσο για αυτούς όσο και για τους γηγενείς νέους, σηματοδοτούν μια εναλλακτική αντισυμβατική πρακτική, με γνώμονες την αποδοχή της διαφορετικότητας και του «άλλου», όπου οι διαφορές λύνονται ισότιμα «πάνω στο χορό», όπως τότε στο Bronx, στα ιδανικά της ειρήνης, της αγάπης και της ενότητας.

Ναταλία Κουτσούγερα
http://goo.gl/JUiYh9

  1. arthroΠώς ερμηνεύει η συντάκτρια του άρθρου το γεγονός ότι οι χοροί hip-hop γίνονται ολοένα και περισσότερο δημοφιλείς στη χώρα μας;
  2. Γιατί οι χοροί hip-hop ονομάζονται χοροί του δρόμου; Γιατί έχουν απήχηση τόσο σε νεαρούς μετανάστες όσο και σε νεαρούς γηγενείς;
  3. Να ανατρέξετε σε λεξικά, για να δώσετε τη σημασία  των παρακάτω εννοιών, χρησιμοποιώντας και συγκεκριμένα παραδείγματα: αστικοποίηση, τοπικισμός, αντισυμβατικότητα, αυθεντικότητα, οικειοποίηση, εθνοτικός.
  4. Οργάνωση Project με θέμα «Χοροί του Δρόμου και Νεανικές Κουλτούρες»: Μοιραστείτε σε ομάδες την εμπειρία σας από τους χορούς του δρόμου. Υποστηρίζεται ότι δεν πρόκειται απλώς για χορούς  αλλά για μια συγκεκριμένη κουλτούρα, αντίληψη και συμπεριφορά.  
  • ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΡΟΤΖΕΚΤΠοια είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της κουλτούρας;
  • Ποια είναι η ιστορία της γέννησης αυτών των χορών;
  • Αφού συγκεντρώσετε πληροφορίες και εικόνες από ηλεκτρονικές και έντυπες πηγές, να δημιουργήσετε ένα πολυτροπικό  κείμενο, το οποίο μπορεί να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

Σοφία Κονδυλιά
Η ελληνική εκπαίδευση και η χορεύτρια που γύριζε γύρω από τον εαυτό της

Screen Shot 2016-07-18 at 12.47.05 PM

«Το τραγούδι και ο χορός χρησιμοποιούνταν στη μουσική εκπαίδευση της πρώιμης Ελλάδας. Τούτη τη λειτουργία τους την έχασαν στον νέο, διανοητικό κόσμο, και επεβίωσαν (ιδιαίτερα στην Αθήνα) μόνο ως υψηλά εκλεπτυσμένες μορφές τέχνης. Ωστόσο, όταν ο Πλάτων ασχολήθηκε με τη διαμόρφωση του ήθους στη διάρκεια της πρώτης νεότητας, διαισθάνθηκε πως δεν υπήρχε τίποτα στη σύγχρονη εκπαίδευση που μπορούσε να το αντικαταστήσει. […] O αρχαίος ελληνικός κυκλικός χορός έπρεπε να αναγεννηθεί και να καταστεί ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία της εκπαίδευσης». [W.Jaeger, «Paideia; die Formung des griechischen Menschen», 3 vols., 1933–1947, Πηγή: http://el.wikipedia.org]

Στη σύγχρονη εποχή η θεώρηση αυτή διαφέρει κατά πολύ: ο χορός νοείται πλέον, ως επί το πλείστον, ένας τρόπος σωματικο-πνευματικής εξάσκησης, εκτόνωσης και καλλιτεχνικής έκφρασης –τουλάχιστον όσον αφορά στο κομμάτι του κλασικού και σύγχρονου χορού, αλλά και σε άλλους, θεωρητικώς τεκμηριωμένους, χορευτικούς τρόπους. Το επάγγελμα του χορευτή πλαισιώνεται σήμερα τόσο άμεσα από άλλα επαγγέλματα (χορογράφος, ηθοποιός, μουσικός, τεχνικός εικόνας/ήχου/φωτισμών, σκηνογράφος, θεραπευτής, χορολόγος, κριτικός χορού κ.ά.), που μπορούμε, πλέον, να διακρίνουμε με ευκολία τη σύσταση μίας ευρύτερης «αλυσίδας» επαγγελματικών σχέσεων γύρω από το χορευτικό χώρο. Η  «αλυσίδα» αυτή, καθώς είναι φορέας επαγγελματικών, πολιτικών, οικονομικών, και κοινωνικών σχέσεων, συνιστά, στην ουσία, έναν πολυπολιτισμικό «καθρέφτη», μέσα στον οποίο κάθε χώρα και κάθε κάτοικός της –που την υποστηρίζει ως θεατής χορού– αλλά και κάθε σχολή και κάθε σπουδαστής της – που εντάσσεται ή πρόκειται να ενταχθεί σε αυτήν – βλέπουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Έτσι, λοιπόν, η χορευτική μας «αλυσίδα», που ιδρύεται, ανανεώνεται και εξελίσσεται μέσα από τους απόφοιτους των επαγγελματικών σχολών χορού, διαμορφώνει τη χορευτική πραγματικότητα του τόπου, αλλά και διαμορφώνεται μέσα από την εκπαίδευση.

Μέσα στην προηγούμενη δεκαετία, η χώρα μας έζησε μία έντονη και πρωτοφανή χορευτική έξαρση, η οποία, τα τελευταία χρόνια, φαίνεται να «ξεθωριάζει» με παρόμοιο τρόπο: τη μαζική «γέννηση» πολυάριθμων ελληνικών ομάδων (δεκαετία 2000-2010), τη διοργάνωση τριών ετήσιων φεστιβάλ χορού – «Διεθνές φεστιβάλ χορού» (Τεχνόπολις), «Φεστιβάλ χορού του ΣΕΧ» («Μήνας χορού») και «Φεστιβάλ χορού Καλαμάτας» – την ίδρυση και χρηματοδότηση από το ΥΠΠΟΤ του οργανισμού του ΕΚΕΘΕΧ («Εθνικό Κέντρο Θεάτρου και Χορού») για την αποκλειστική υποστήριξη και «προστασία» της ελληνικής χορο/θεατρικής σκηνής, διαδέχτηκαν η πρόσφατη – με έναν τρόπο «τελεσίδικη» – κατάργηση του ΕΚΕΘΕΧ (αφού αυτός  χαρακτηρίστηκε  δαπανηρός και ανάξιος των καθηκόντων του), η  υπαγωγή όλων των καλλιτεχνών παντός κλάδου που αιτούνται κρατική οικονομική στήριξη, στο παλαιό-γνωστό «κρατικό καζάνι» του ΥΠΠΟΤ (μέσω του κοινού «Μητρώου Πολιτιστικών Φορέων»), η κάθετη μείωση των επίσημων ελληνικών «συμμετοχών» στα τρία φεστιβάλ και γενικά η κορύφωση της ανεργίας μέσα στους χορευτικούς κύκλους.

Όλα αυτά θέτουν ερωτήματα γύρω από το ζήτημα της τοπικής και υπερτοπικής δυναμικής και εξέλιξης της σύγχρονης ελληνικής χορευτικής σκηνής μέσα στην εγχώρια και παγκόσμια χορευτική «αλυσίδα» σχέσεων, ενώ δεν μπορεί παρά να σημαίνουν την παταγώδη αποτυχία όλων των παραπάνω οργανισμών να συντηρηθούν και – ίσως – και τον αφελή σχεδιασμό τους.  Δεδομένου, όμως, ότι η εκπαίδευση συνιστά τη βάση και την πηγή μέσα από την οποία «αντλείται» κάθε περαιτέρω πολιτιστική δράση διαπιστώνουμε κατ’ επαγωγή πως έχουμε να κάνουμε και με ένα ανεπαρκές εκπαιδευτικό σύστημα: μονάχα η προϋπόθεση μίας τέτοιας «παιδείας» θα έδινε σε όλες τις παραπάνω ενέργειες μία συγκρότηση που, αν μη τι άλλο, θα αναφερόταν σε μία βαθιά εκτίμηση της κατάστασης αναφορικά με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του ελληνικού χορού.

Δηλαδή,  κάπου εδώ τοποθετούμαστε ξανά απέναντι στο γνωστό «ελληνικό» ζήτημα περί έλλειψης ενός εκπαιδευτικού συστήματος, που βασικό σκοπό έχει την παροχή ουσιαστικής παιδείας, δηλαδή μίας παιδείας που εξασφαλίζει στο άτομο, εκτός από (εκ)παίδευση, την ανάπτυξη της κριτικής του σκέψης και τη δυνατότητα σχηματισμού και έκφρασης μίας προσωπικής άποψης επάνω στα σύγχρονα τεκταινόμενα.

Υπήρχε, άραγε, ποτέ επαρκής κρατική μέριμνα για τη στήριξη και ενθάρρυνση της ελληνικής χορευτικής εκπαίδευσης -και κατ’ επέκταση σκηνής- ιδωμένης ως μέρος της παγκόσμιας χορευτικής «αλυσίδας», για την οποία κάναμε λόγο;  […]

Στην Ελλάδα λειτουργούν αυτή τη στιγμή 11 ανώτερες επαγγελματικές σχολές χορού, με τριετή φοίτηση. Οι 8 από αυτές είναι ιδιωτικές και οι 2 δημόσιες. Όλες υπάγονται στο ΥΠΠΟΤ και όχι στο ΥΠΕΠΘ, όπως θα περίμενε κανείς, εφόσον αποτελούν εκπαιδευτικά ιδρύματα ανώτερης βαθμίδας, με συνέπεια η τριετής επαγγελματική φοίτηση στην Ελλάδα να καταλήγει σε πτυχίο τύπου «Certificate» και όχι «Bachelor», το οποίο αναγνωρίζεται νόμιμα μόνο από το ελληνικό κράτος, αφού στις άλλες χώρες οι επαγγελματικές σχολές χορού -ανώτερες ή ανώτατες- υπάγονται (ως επί το πλείστον) στο αντίστοιχο Υπ. Παιδείας της κάθε χώρας. Αποτέλεσμα αυτού είναι να μην υπάρχει άμεση αντιστοιχία του ελληνικού πτυχίου «Χορευτή-Καθηγητή» με αυτό των σχολών του εξωτερικού (τύπου Bachelor, Master, Doctorat). Το πτυχίο των ελληνικών σχολών αντιστοιχεί στον βασικό τριετή κύκλο σπουδών αυτών των σχολών -αλλά χαρακτηρίζεται ως πτυχίο κατώτερης βαθμίδας.

Από την άλλη, το ελληνικό κράτος δεν αποδέχεται το πτυχίο των σχολών του εξωτερικού ως ισότιμο, νόμιμο πτυχίο «Χορευτή-Καθηγητή». Αποτέλεσμα αυτού είναι οι ομογενείς απόφοιτοι αυτών των σχολών να μην έχουν την άμεση δυνατότητα να γυρίσουν και να εργαστούν στη χώρα τους. Για να «κινηθούν» στον ελληνικό χορευτικό χώρο είναι υποχρεωμένοι να φοιτήσουν από την αρχή σε κάποια ελληνική επαγγελματική σχολή!

[….]

Μήπως, λοιπόν, θα  ήταν  σοφό να «δούμε» το πρόβλημα ξεκάθαρα; Να δράσουμε ριζικά, αποβλέποντας σε μία πιο μακροσκοπική, συνολική και ριζική λύση;

Το Υπουργείο Παιδείας εν μέσω οικονομικής κρίσης προγραμματίζει ριζικές αλλαγές στην εκπαίδευση για το 2015. Μήπως, μέσα σε αυτό το «μαγείρεμα» που ετοιμάζεται να ξεκινήσει για μία ακόμα φορά με όλους τους εκπαιδευτικούς φορείς, ήρθε η ώρα να σκεφτεί και τον τομέα του χορού; Η εισαγωγή του χορού ως μάθημα στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, πλάι στο μάθημα των καλλιτεχνικών (που βρίσκει αντιστοιχία και εξέλιξη σε ανώτατη εκπαιδευτική βαθμίδα), θα έδινε από τη μία τα κατάλληλα ερεθίσματα «από νωρίς» σε κάθε παιδί, ανεξάρτητα με το βαθμό της κλίσης του στο αντικείμενο, ενώ από την άλλη θα δημιουργούσε θέσεις εργασίας για τους καθηγητές χορού και στη δεύτερη βαθμίδα, οι οποίοι, μέχρι στιγμής, διδάσκουν μόνο στα τρία «Καλλιτεχνικά Λύκεια», ως «συμβασιούχοι ορισμένου χρόνου», γεγονός που επίσημα «δικαιολογείται» από την (τυπική μονάχα) ανεπάρκεια του πτυχίου τους (!) …Ακόμη, τα τρία αυτά Λύκεια, που έχουν κατεύθυνση  το χορό, το θέατρο και τα εικαστικά, αντιμετωπίζουν βασικά προβλήματα λειτουργικής δομής και ανεπάρκεια κτιριακών εγκαταστάσεων, με αποτέλεσμα να υπολειτουργούν. Γιατί να μη γίνει μέριμνα, αφενός για τον πολλαπλασιασμό αυτών των σχολειών, αφετέρου για την εύρυθμη λειτουργία τους;

Είναι επιτακτική η ανάγκη της προστασίας της χορευτικής εκπαίδευσης σε αυτή τη χώρα. Είμαστε, πλέον, έτοιμοι. Τουλάχιστον 3 στα 4 παιδιά εξασκούνται ή έχουν εξασκηθεί σε κάποιο είδος χορού σε κάποια συνοικιακή ερασιτεχνική σχολή, αμέτρητα παιδιά εξετάζονται και πιστοποιούν τις χορευτικές τους σπουδές, μέσω ανεξάρτητων χορευτικών συλλόγων (ISTD, IDTA, κ.ά.), αποκτώντας πτυχία έναντι (όχι πενιχρής) πληρωμής, που δε βρίσκουν καμία κρατική αναγνώριση. Τα γεγονότα από μόνα τους «λένε» κάτι. «Λένε» ότι είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε την επισημοποίηση της χορευτικής μας εκπαίδευσης.

[…]

Αναρωτιόμαστε, λοιπόν, γιατί να μην προταθεί ένα πλαίσιο ανωτατοποίησης όλων των επαγγελματικών σχολών χορού μέσα στο νέο εκπαιδευτικό πλάνο του Υπ.Παιδείας, δεδομένου ότι υπάρχουν δεκάδες άνθρωποι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα με κατοχή διπλώματος Master και ήδη 9 με κατοχή διδακτορικού (ενώ για την ίδρυση ενός ανώτατου ιδρύματος χρειάζονται μόλις 7). […]

Σοφία Κονδυλιά
http://goo.gl/D7EUMi

  1. ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΙΞΗΣΝα παρατηρήσετε τη στίξη στη δεύτερη παράγραφο, στην οποία η συντάκτρια  συμπυκνώνει την εξέλιξη της χορευτικής τέχνης την τελευταία δεκαετία στη χώρα μας: Μέσα στην προηγούμενη δεκαετία, η χώρα μας [ …] θα αναφερόταν σε μία βαθιά εκτίμηση της κατάστασης αναφορικά με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του ελληνικού χορού.
  • Πώς εξηγείτε τη συσσώρευση των σημείων στίξης στη συγκεκριμένη παράγραφο; Εξετάστε τη χρήση της στίξης στην κάθε περίπτωση. Επιχειρήστε να αναδιατυπώσετε τη μακρά περίοδο της παραγράφου σε  μικρότερες περιόδους, προσαρμόζοντας ανάλογα και τη στίξη του κειμένου.
  • ΜΑΚΡΟΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΟΓΟΣΣυζητήστε, με βάση το συγκεκριμένο παράδειγμα, σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του μακροπερίοδου λόγου.
  1. Σε ποιο στόχο αποβλέπει η συντάκτρια με το συγκεκριμένο άρθρο; Ποια προβλήματα επισημαίνει; Ποιες  προτάσεις  καταθέτει; Με ποια επιχειρήματα τις τεκμηριώνει;
  2. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑΑν πιστεύετε ότι πρέπει να εισαχθεί ο χορός ως καλλιτεχνικό μάθημα σε όλα τα  σχολεία, όπως συμβαίνει στα Καλλιτεχνικά Σχολεία, να καταθέσετε τη δική σας πρόταση, φροντίζοντας να την τεκμηριώσετε με τα κατάλληλα επιχειρήματα, βλ. και Έκφραση- Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 12-19. Να αντλήσετε τα επιχειρήματά σας από την εμπειρία σας και από τα διάφορα κείμενα που μελετήσατε στην υποενότητα Χορός. Διαβάστε και το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο της Βάσως Μπαρμπούση, στο οποίο η μεγάλη χορεύτρια  Isadora Dancan, η οποία ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη χορευτική εκπαίδευση, εξηγεί γιατί ο χορός είναι το μόνο μέσο που μπορεί να κάνει το παιδί ευτυχισμένο.   
Διδάσκοντας τον χορό στα παιδιά, εκπαιδεύουμε τρεις αισθήσεις τους: τα μάτια τους εκπαιδεύονται να παρατηρούν την κίνηση, τα αυτιά τους να αντιλαμβάνονται τον χρόνο και την αρμονία, και η αφή τους, το άγγιγμα, τα κάνει να αντιληφθούν το σώμα τους. Αυτή η αίσθηση είναι το θεμέλιο όλων των άλλων, είναι η βάση της ύπαρξης. Η ανάπτυξή της προκαλεί ζωτικότητα, δραστηριότητα και αυξημένη ικανότητα.
Βάσω Μπαρμπούση,
Ο χορός στον 20
ο αιώνα. Σταθμοί και πρόσωπα
  1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜ.ΕΙΔΩΝΠροετοιμάστε ημερίδα με θέμα: Η θέση του χορού στη σύγχρονη εκπαίδευση. Συζητήστε τους άξονες των εισηγήσεων και αναζητήστε τους ομιλητές. Εργαστείτε σε ομάδες, προκειμένου να συντάξετε τη δική σας εισήγηση καθώς και τα απαραίτητα κείμενα (επιστολές, προσκλήσεις, πρόγραμμα, αφίσα, διαφημιστικό φυλλάδιο κ.ά.)  για την προετοιμασία και την προώθηση της εκδήλωσης,  βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ.  48-59.
  2. Η μοναδική κρατική σχολή χορού στην Ελλάδα είναι η Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης (ΚΣΟΤ), την οποία ίδρυσε το 1937 η ανήσυχη  δημιουργός και σπουδαία δασκάλα Κούλα Πράτσικα και την παραχώρησε στο κράτος το 1973,   http://www.ksot.gr/h_sxoli/.
  • Παρατηρήστε και απολαύστε τη βιντεοσκοπημένη παράσταση της Hellenic Dance Company White Noise v.2, σε χορογραφία Κωνσταντίνου Ρήγα: http://www.ksot.gr/drasthriothtes/
  • Διαβάστε και το σχετικό δημοσίευμα της Σάντρας Βούλγαρη Θέλω να χορεύω και όχι να μιλάω.
  • keimeno sto fbΚαταθέστε γραπτώς τις εντυπώσεις σας σε ένα κείμενο στο facebook.

(κείμενο 3)

Μαργαρίτα Πουρνάρα
Δημιουργικότητα της «απόγνωσης»

Screen Shot 2016-08-31 at 3.42.19 PMΗ εγκατάσταση της Καλλιόπης Λεμού «At Crossroads» που τοποθετήθηκε το 2009, ως μέρος μιας τριλογίας, μπροστά από την Πύλη του Βραδεμβούργου. Ήταν η πρώτη Ελληνίδα καλλιτέχνις που ασχολήθηκε με το μεταναστευτικό ζήτημα. Οι βάρκες στο έργο ανήκαν σε μετανάστες.

Εικόνες από τους προσφυγικούς καταυλισμούς της Λέσβου κάνουν καθημερινά τον γύρο της οικουμένης μέσα από τα τηλεοπτικά πλάνα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για πρώτη φορά όμως απασχόλησαν τη διεθνή κοινότητα της τέχνης, καθώς ο παγκοσμίου φήμης Αϊ Γουέι Γουέι επισκέφθηκε τις γιορτινές ημέρες το νησί του Αιγαίου και ανέβασε φωτογραφίες στον λογαριασμό του στα social media. Κυνηγημένος από το κινεζικό καθεστώς, στερήθηκε το διαβατήριο και την ελευθερία λόγου, ο εικαστικός έθεσε στο επίκεντρο της δουλειάς του τα πιο σπουδαία θέματα για την πορεία της πατρίδας του μέσα στον χρόνο. Καταξιώθηκε στη Δύση και θεωρείται ένας από τους παγκόσμιους σταρ της τέχνης. Στη Μυτιλήνη ανακοίνωσε μάλιστα ότι θα σχεδιάσει και ένα μνημείο αφιερωμένο στα θύματα, το οποίο θα τοποθετηθεί στο νησί.

Η αμφίπλευρη προβολή

Η εκτεταμένη δημοσιότητα που πήρε η αυτοψία του σίγουρα επιταχύνει την παγκόσμια ευαισθητοποίηση για το προσφυγικό ζήτημα και τη δύσκολη κατάσταση που ζει η Ελλάδα. Αναρωτιέται όμως κανείς μήπως τα οφέλη της προβολής τα μοιράζονται συχνά και οι ίδιες οι προσωπικότητες –όπως η Σούζαν Σάραντον που προηγήθηκε του Κινέζου καλλιτέχνη– ενδυναμώνοντας την πτυχή της κοινωνικής τους δράσης. Είτε το θέλουμε είτε όχι, το ανθρώπινο δράμα των σημερινών μεταναστών όπως κάποτε και των εκάστοτε επαναστατημένων ή εμπόλεμων, γίνεται «της μόδας». Προς επίρρωσιν, το 2016 θα γίνουν εικαστικές εκθέσεις γύρω από το θέμα αυτό στη Γαλλία και την Τουρκία, ενώ είναι σαφές ότι επιμελητές και διευθυντές μουσείων θα στρέψουν το βλέμμα τους στη δημιουργικότητα της «απόγνωσης».

Και οι Έλληνες καλλιτέχνες; Πόσο συγκινούνται από τις ιστορίες των χιλιάδων κυνηγημένων που φτάνουν στις ακτές μας και προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα στην Αθήνα; Δύο ήταν οι πρωτοπόροι: Η Καλλιόπη Λεμού ήδη από το 2006 έχει κάνει σειρά έργων χρησιμοποιώντας τις εγκαταλελειμμένες βάρκες των δουλεμπόρων, ενώ ο Κώστας Βαρώτσος ύστερα από ανάθεση των Ιταλών έφτιαξε το 2012 ένα εμβληματικό μνημείο στο λιμάνι του Οτράντο, στο Ιόνιο Πέλαγος.

«Το 2003 σε ένα από τα ταξίδια από το Λονδίνο, όπου ζω μόνιμα, στις Οινούσες, έκανα με την οικογένειά μου μια στάση στη Χίο. Εκεί, στην περιοχή Παντουκιός, είδα πεταμένες στην ακτή μερικές βάρκες που είχαν τρύπες στον πάτο τους. Ενας καραβομαραγκός μού εξήγησε ότι τις συνέλεξαν οι αρχές της Χίου από διάφορες τοποθεσίες στο νησί και του τις έφεραν για να τις καταστρέψει. Τις είχαν αφήσει πίσω τους οι μετανάστες που ήθελαν να περάσουν στην Ευρώπη και ήταν τα δουλεμπορικά σκάφη», μας εξηγεί η Καλλιόπη Λεμού.

«Ο πατέρας μου ήταν καπετάνιος μεν αλλά δεν είχαμε κάποιον συγγενή που να μετανάστευσε. Ωστόσο αισθάνθηκα τεράστια συγκίνηση και σύνδεση με τις βάρκες, σαν να είχα κάνει εγώ το ταξίδι αυτό. Παρακάλεσα τον καραβομαραγκό να μην τις διαλύσει, θέλοντας να πάρω άδεια από τις αρχές του νησιού για να τις μετατρέψω σε έργα. Πράγματι έπειτα από συνεννόηση, κατάφερα να μου τις παραχωρήσουν και έτσι ξεκίνησε το δικό μου ταξίδι στην τέχνη με μια ενότητα που με απασχολεί ακόμα».

Αρχικά εξέθεσε στην Ελευσίνα μερικές βάρκες σε όρθια στάση, όπως το σήμα στους αρχαίους τάφους. Υστερα στην Κωνσταντινούπολη, μετά στην Πύλη του Βραδεμβούργου στο Βερολίνο. Πέρυσι έκανε μια εγκατάσταση στο Βυζαντινό Μουσείο. Σε ένα δουλεμπορικό πλοιάριο κόλλησε δέκα χιλιάδες τάματα από αλουμίνιο, με αληθινά ονόματα και ημερομηνίες γέννησης μεταναστών που έκαναν τον δύσκολο πλου προς αυτό που νόμιζαν ότι μπορεί και να είναι η «Γη της Επαγγελίας».

Σιωπή μπροστά στην τραγωδία

[…]

Το 2012, ο Ιταλός περιφερειάρχης της περιοχής τηλεφώνησε στον Κώστα Βαρώτσο και του ζήτησε να κάνει ένα έργο με το κουφάρι του «Kateri i Radës». «Δέχθηκα αμέσως», λέει ο καλλιτέχνης. «Όμως δεν είχα υπολογίσει πόσο δύσκολο ήταν να δουλέψω πάνω σε ένα τόσο φορτισμένο πράγμα. Ένιωθα συνέχεια τον θάνατο. Και εστίασα όλες τις δυνάμεις μου στο να κάνει το πλοιάριο αυτό ένα άλλο ταξίδι προς τη ζωή μέσα από την τέχνη. Δεν ήθελα ένα μοιρολόι, αλλά ένα μνημείο για τους ανθρώπους αυτούς. Στα εγκαίνια ήρθαν οι συγγενείς τους και με κοίταγαν με αυτό το έντονο βλέμμα του πένθους τόσο καιρό μετά. Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία», συμπληρώνει ο εικαστικός.

Σιωπηλός στον πόνο

«Λίγα χρόνια πριν είχα δεχθεί μια πρόταση να πάω στο Μαυροβούνιο, που προσπαθούσε να συνέλθει από τις πληγές του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία. Ξαφνικά οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι που είχαν βομβαρδίσει και διαλύσει τη χώρα, έστελναν τους επιμελητές και τους γκαλερίστες, τους διευθυντές μουσείων και τους θεωρητικούς να εμπνευστούν από το τραύμα του πολέμου. Πιστεύω ότι μπροστά στον θάνατο, αυτόν που βλέπεις να συμβαίνει μπροστά σου, όπως τώρα με τους πρόσφυγες στα νησιά, το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να μείνεις σιωπηλός και στοχαστικός. Τα έργα θα προκύψουν αργότερα. Πρέπει να ξέρεις πώς και, κυρίως, πότε θα αφουγκραστείς τον πόνο. Οσο για το ενδιαφέρον που θα δείξουν οι καλλιτέχνες για την τραγωδία των προσφύγων, ο χρόνος θα δείξει την αντοχή του».

Μαργαρίτα Πουρνάρα,
Η Καθημερινή 10/01/2016

Μαριλένα Αστραπέλλου
Ο Ai Weiwei στην Αθήνα

Ο πολυσυζητημένος κινέζος εικαστικός και ακτιβιστής που ετοιμάζεται να παρουσιάσει την πρώτη έκθεσή του στην Ελλάδα και στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης μιλάει στο BHMAgazino για το αμφιλεγόμενο έργο του

[…] Η ανεκτική Ελλάδα που αγάπησε ο Ai Weiwei

Ο ίδιος τουλάχιστον είναι συνεπαρμένος από την Ελλάδα και τον τελευταίο καιρό την επισκέπτεται συχνά. […] Η παρουσία του στη Λέσβο και στην Ειδομένη, όπου έσπευσε προκειμένου να βρεθεί στο πλευρό των προσφύγων, ήταν πιο ηχηρή, δεν διέφυγε της προσοχής κανενός. Φωτογραφήθηκε μαζί τους, υποσχέθηκε ένα μνημείο, έστησε ένα workshop, έφερε ένα πιάνο στον καταυλισμό για να παίξουν πρόσφυγες που το επιθυμούσαν όσο περίμεναν να περάσουν τα σύνορα. Είναι πάντα αεικίνητος, αλλά και επί ελληνικού εδάφους δεν είχε ησυχία. Πανταχού παρών, μαζί με το συνεργείο του αποτύπωσαν την κατάσταση των προσφύγων, μίλησαν μαζί τους, «ακόμη και με ανθρώπους που αναλαμβάνουν να θάψουν όσους πρόσφυγες χάσουν τη ζωή τους στο ταξίδι για μια καλύτερη ζωή». […]

Το μήνυμα είναι το μέσο

Η απόφασή του να ταξιδέψει στη Λέσβο και στην Ειδομένη απέσπασε αρκετά ειρωνικά σχόλια και μπόλικη δυσπιστία. Πολύς κόσμος, στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα που τον μάθαμε καλύτερα πρόσφατα, ξεχνάει το σημαντικό ιστορικό του, τον ακτιβισμό του που είναι συνυφασμένος με το αμιγώς δημιουργικό έργο του, και αντ’ αυτού βλέπει τα φλας που αστράφτουν, τις selfies με τους πρόσφυγες, εν ολίγοις το «σταριλίκι» του ακτιβιστή καλλιτέχνη, ο οποίος είναι πέρα από κάθε αμφιβολία γνωστός σε κάθε σημείο του πλανήτη. Μα, ο Ai Weiwei είναι σταρ, δεν χρειάζεται συζήτηση επ’ αυτού, χαρακτηρισμός που μάλλον τον αφήνει αδιάφορο, αν και κρίνοντας από τις συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η παρούσα συνέντευξη, ενίοτε κάνει χρήση της δύναμης και της εξουσίας που του εξασφαλίζει η προνομιούχα θέση του. «Είμαι ένας καλλιτέχνης που τυχαίνει να είναι σημαντικός. Όμως, είτε ως καλλιτέχνης είτε ως ακτιβιστής, για εμένα το μήνυμα είναι το πιο σημαντικό πράγμα. Με το μήνυμα έρχονται η γλώσσα και η έκφραση, η επικοινωνία. Ορισμένες φορές, όταν φύγει από εμένα, φτάνει στους ανθρώπους και πιστεύω ότι πρόκειται για ένα θαύμα» θα πει. Τα φαινόμενα, λοιπόν, κάποιες φορές απατούν. Η παρουσία του σε Λέσβο και Ειδομένη δεν ήταν μια κίνηση εντυπωσιασμού σε αρμονία με τη μόδα της εποχής, να περνούν δηλαδή διάσημες προσωπικότητες από τους χώρους υποδοχής προσφύγων, αλλά μια δράση απόλυτα συνεπής από την πλευρά του καλλιτέχνη που έφερε, για παράδειγμα, στο φως την τραγωδία της επαρχίας του Σετσουάν, όπου το 2008 ο φονικός σεισμός των 8 ρίχτερ σκότωσε σχεδόν 70.000 ανθρώπους, ανάμεσά τους και πολλά παιδιά. Έπειτα από ενδελεχή έρευνα και με τη βοήθεια ακτιβιστών, ο Ai Weiwei ανάρτησε online τη λίστα με τα 5.212 ονόματα των παιδιών που κανείς κυβερνητικός παράγοντας δεν αναλάμβανε την ευθύνη να αναγνωρίσει ως θύματα. Ο εικαστικός Ai Weiwei ανέκαθεν πίστευε ότι η τέχνη, ή τουλάχιστον η καλή τέχνη, δημιουργείται βάσει των αρχών ενός μανιφέστου. «Το δικό μου μανιφέστο, αν μπορώ να πω ότι έχω ένα, είναι να αναγνωρίζω την ανθρώπινη κατάσταση και να καταλήγω σε μια προσωπική ερμηνεία της. Δεν αλλάζει με τον χρόνο, είναι πάντα σταθερό. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, ο χρόνος που έχουμε επάνω στη Γη είναι πολύ περιορισμένος».

Ο Ai Weiwei και ο μικρός Αϊλάν

Ωστόσο, ενδέχεται πάνω στη βιασύνη να τον αξιοποιήσει κανείς αυτόν τον χρόνο να πέφτει σε ατοπήματα, να το παρατραβάει, ενδεχομένως και να κάνει λάθη. «Δεν φαντάζομαι πράγματα. Ενεργώ αυτοστιγμεί. Δεν έχω φαντασία, δεν έχω καλή μνήμη» έχει δηλώσει. Χωρίς να μπορεί κανείς να αμφισβητήσει το ειλικρινές ενδιαφέρον του για το δράμα των προσφύγων – στο κάτω κάτω, μεταξύ άλλων, ακύρωσε μια έκθεσή του στη Δανία ως διαμαρτυρία για την επίμαχη απόφαση της κυβέρνησης να κατάσχει τα χρήματα και τα τιμαλφή τους -, η αναπαράσταση της φωτογραφίας του τρίχρονου Αϊλάν Κούρντι έτσι όπως τον ξέβρασε πνιγμένο η θάλασσα στο Μπόντρουμ της Τουρκίας τον περασμένο Σεπτέμβριο, με τον κινέζο εικαστικό στη θέση του, με το πρόσωπο θαμμένο στην άμμο, ήταν για πολλούς μια αμήχανη, μια ατυχής στιγμή στην καριέρα του. Η ζωή αποδεικνύεται πιο φοβερή από την τέχνη και οποιοδήποτε βιαστικό σχόλιο επάνω στην τραγική μοίρα ενός παιδιού, έστω αρθρωμένο με τις καλύτερες προθέσεις, μοιάζει με κακόγουστη φάρσα, στην καλύτερη περίπτωση. «Eγωκεντρικό τέχνασμα», «έχει το σύνδρομο του Μεσσία», «είναι εξαρτημένος από τη διασημότητα» συνόψισε την κριτική απέναντί του ο Τζόναθαν Τζόουνς στην εφημερίδα «The Guardian» και ήταν πολλοί εκείνοι που κούνησαν καταφατικά το κεφάλι. Και έπειτα έδωσε τη χαριστική βολή: «Αυτή η φωτογραφία είναι κακή τέχνη». Από καλλιτεχνικής απόψεως αλλά και όσον αφορά το αποτέλεσμα της ακτιβιστικής δράσης του, η δουλειά του Ai Weiwei είναι πολύ πιο δυνατή όταν δεν βρίσκεται και ο ίδιος μέσα στο κάδρο της ή τουλάχιστον όταν δεν το μονοπωλεί με τόσο απόλυτο τρόπο (βλέπε περίπτωση Σετσουάν). Έπειτα, αν δεν σε έχει ευαισθητοποιήσει η αδιανόητη αληθινή εικόνα, η φωτογραφία, την οποία μάλιστα είδαν διαδικτυακά είκοσι εκατομμύρια άνθρωποι μέσα σε μόλις 12 ώρες, τότε μάλλον ούτε και η τέχνη θα το καταφέρει, όσο αγαστές και αν είναι οι προθέσεις του δημιουργού της. Σωστά;

Αυτή βεβαίως δεν είναι η άποψη του Ai Weiwei. «Το έργο ενός καλλιτέχνη δεν μπορεί να εκτιμηθεί βάσει των κοινών ή καθημερινών ηθικών περιορισμών. Το αντίθετο, συχνά είναι ενάντια σε τέτοιου είδους επιφανειακές ηθικές κρίσεις. Ένα έργο τέχνης μπορεί να θεωρείται άξιο λόγου όταν θέτει σε δοκιμασία τέτοια θέματα. Αλλιώς, μιλάμε για ένα μέτριο έργο τέχνης. Για μένα, αυτή η κίνηση ήταν μια πολύ απλή πράξη και μεταφέρει το μήνυμα που θα έπρεπε να μεταφέρει και τίποτε περισσότερο. Όποιοι αισθάνθηκαν προσβεβλημένοι από την πράξη μου θα πρέπει να ρωτήσουν τον εαυτό τους τι δεν πηγαίνει καλά με το δικό τους σύστημα αξιών, πώς μπορούν να το χρησιμοποιούν ή να το απονεκρώνουν προκειμένου να δικαιολογούν ή να προστατεύουν τη δική τους συμπεριφορά, να αγνοούν δηλαδή το γεγονός ότι δύο παιδιά πεθαίνουν στην ίδια θάλασσα κάθε ημέρα. Ο Τύπος έκανε τον Αϊλάν σύμβολο της τραγωδίας, όμως συχνά το σύμβολο είναι λιγότερο τραγικό από την πραγματικότητα. Η πραγματική τραγωδία είναι η απάνθρωπη ανοχή για χάρη της διατήρησης και προστασίας του status quo». […]

Μαριλένα Αστραπέλλου,
Το Βήμα, 16/05/2016

  1. Ποια κριτική δέχτηκε ο Ai Weiwei για την επίσκεψή του στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Μυτιλήνης και της Ειδομένης; Ποια είναι η άποψη της δημοσιογράφου σχετικά με το θέμα αυτό; Τον υπερασπίζεται; Με ποια επιχειρήματα και με ποια τεκμήρια υποστηρίζει την άποψή της;
  2. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΠοια κριτική δέχτηκε ο Ai Weiwei ειδικά για την αναπαράσταση της  δραματικής σκηνής με το σώμα του Αϊλάν, που φωτογραφήθηκε και κυκλοφόρησε μέσω των κοινωνικών δικτύων σε όλο τον πλανήτη; Ποια θέση παίρνει η δημοσιογράφος στο θέμα αυτό; Με ποια επιχειρήματα υπερασπίζεται ο ίδιος τη συγκεκριμένη παρέμβασή του; Ποια είναι η δική σας άποψη για το θέμα αυτό; Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις  σας με αναφορές στο δημοσίευμα και με τα δικά σας επιχειρήματα. Βλ. και την επίμαχη φωτογραφία στο δημοσίευμα Ο Ai WeiWei  προκαλεί με μία φωτογραφία
  3. Να αντιπαραβάλετε την άποψη του Βαρώτσου, που είδαμε ότι υποστηρίζει πως ο καλλιτέχνης παραμένει σιωπηλός και στοχαστικός μπροστά στην ανθρώπινη τραγωδία και πώς η καλλιτεχνική δημιουργία μπορεί να προκύψει με τον καιρό, με την πρακτική του ακτιβιστή  Ai WeiWei, ο οποίος δημιουργεί και δρα άμεσα, όπως έκανε στην περίπτωση με την αναπαράσταση του Αϊλάν. Ποια είναι η δική σας γνώμη;  
  4. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΛαμβάνοντας υπόψη το άρθρο που διαβάσατε, καθώς και το παρακάτω απόσπασμα από συνέντευξη που έδωσε Ai WeiWei στη Μυτιλήνη, να συζητήσετε ποια ταυτότητα προβάλλει με τον λόγο και με το έργο του.
Ο Ai WeiWei δήλωσε ότι έχει σκοπό να επικοινωνήσει με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους για ό,τι συμβαίνει στη Μυτιλήνη, χρησιμοποιώντας όλες τις μορφές της Τέχνης, αλλά και τα κοινωνικά δίκτυα. Συγκεκριμένα είπε: «Η σπουδαία Τέχνη έρχεται από εκεί που δοκιμάζονται υψηλές αξίες, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. […] Κάνω την προσπάθειά μου ως άτομο, ως πολίτης, ως καλλιτέχνης. Με το έργο μου υποστηρίζω τις πιο σημαντικές από τις ανθρώπινες αξίες. Αυτή είναι η καλλιτεχνική μου προσπάθεια, στην οποία κάθε φορά αφοσιώνομαι με όλες μου τις δυνάμεις», βλ. http://www.politikalesvos.gr/ai-wei-wei/
  1. Να αναζητήσετε σε λεξικά τον όρο ακτιβισμός και να διαβάσετε το άρθρο Φιλανθρωπία ή Κοινωνικός Ακτιβισμός; στο οποίο  ο συντάκτης επιχειρεί να διακρίνει τους δύο όρους.
  • Προσπαθήστε, με βάση το άρθρο, να συνοψίσετε σε μία παράγραφο τα κοινά και τις διαφορές  ανάμεσα στους δύο όρους.
  • Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση του κειμένου Η «τυπολατρική φιλανθρωπία» όπως και ο «αυτάρεσκος ακτιβισμός» αποτελούν στρεβλώσεις;
  1. Οργάνωση project:
    Να κάνετε μια έρευνα σχετικά με φορείς και οργανώσεις που αναλαμβάνουν ακτιβιστικές δραστηριότητες σε διάφορους τομείς, π.χ. ανθρώπινα δικαιώματα,  προστασία του περιβάλλοντος, της εργασίας, της μόρφωσης κτλ. Μπορείτε π.χ. να ασχοληθείτε με τη Διεθνή Αμνηστία, με τη Greenpeace  κ.ά., λαμβάνοντας υπόψη και τα παρακάτω ερωτήματα: Ποιοι είναι οι στόχοι της οργάνωσης; Ποιες μορφές δράσης χρησιμοποιεί; Είναι αποτελεσματικές; Με ποιους τρόπους χρηματοδοτείται; Με ποια μέσα δημοσιοποιεί τις δράσεις της; Ποια κριτική, αρνητική ή θετική, έχει δεχτεί και από ποιους;
    Να παρουσιάσετε την εργασία σας με το κατάλληλο λογισμικό.
  2. Ο ακτιβισμός συνδέεται άμεσα με τον εθελοντισμό, ο οποίος βασίζεται στην αλληλεγγύη και στην ανιδιοτελή προσφορά και συμβάλλει στην αντιμετώπιση ποικίλων κοινωνικών προβλημάτων. Να παρακολουθήσετε το βίντεο «Δράσε θετικά» για τον εθελοντισμό, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 2012. Πρόκειται για ένα σποτάκι με στόχο την ενημέρωση των θεατών και την προώθηση του εθελοντισμού. Ποια μέσα χρησιμοποιούνται στο σποτάκι, για να επιτευχθεί  αυτός ο διπλός στόχος; Θεωρείτε ότι πετυχαίνει τον στόχο του; Θα προτείνατε κάποιες βελτιωτικές αλλαγές;
  3. Οργάνωση project:
    Τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης και της αποδυνάμωσης του κοινωνικού κράτους έχουν εμφανιστεί νέες μορφές εθελοντισμού με τοπική δράση, όπως τα δίκτυα ανταλλαγής υπηρεσιών-τράπεζες χρόνου, τα κοινωνικά παντοπωλεία, τα κοινωνικά φροντιστήρια, τα κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία. Χωριστείτε σε ομάδες. Η καθεμιά να ασχοληθεί με ένα από τα παραπάνω δίκτυα εθελοντισμού και να το παρουσιάσει με το κατάλληλο λογισμικό. Η παρουσίαση των δικτύων να εστιάσει: α) στον τρόπο οργάνωσης και διοίκησής τους, β) στους τρόπους που λειτουργούν και στις υπηρεσίες που επιτελούν, γ) στους τρόπους στελέχωσής τους, γ) στα μέσα δημοσιοποίησης των δράσεών τους, δ) στους τρόπους  χρηματοδότησής τους, ε) στην κριτική που δέχονται.
  4. Περιηγηθείτε στην ιστοσελίδα του προγράμματος Νοιάζομαι και δρώ, που αφορά τον εθελοντισμό, και ενημερωθείτε σχετικά με δράσεις εθελοντισμού διαφόρων σχολείων, που αναφέρονται, στο κείμενο  του Νίκου Γκόβα και της Πόπης Κύρδη Ο εθελοντισμός στο σχολείο, προκαταρκτική μελέτη. Σχεδιάστε και πραγματοποήστε  και σεις με την τάξη σας μια ανάλογη εθελοντική δράση.

Κούλα Κασιμάτη
Οι συνέπειες της μαζικής εισροής προσφύγων
(20ος αιώνας. Η Ελλάδα που αλλάζει. Μετανάστευση)

Ο επαναπατρισμός των Ελλήνων της διασποράς αλλά και η μετακίνηση πληθυσμών από χώρες του Τρίτου Κόσμου και της Ανατολικής Ευρώπης άλλαξαν σημαντικά το τοπίο στην Ελλάδα προς τα τέλη του αιώνα

screen-shot-2016-09-12-at-11-53-24-amΒαρέθηκα πια κάθε φορά να ψάχνω για καινούργιο μονοπάτι
Βαγγέλης Κάσσος

Τα μεταναστευτικά ρεύματα δεν αποτελούν ξεχωριστό φαινόμενο για τη χώρα μας. Είναι προαιώνια η ροπή του Ελληνα να απλώνει τις ρίζες και τη δράση του σε όλο τον κόσμο πολύ παλαιά ως άποικος και από τον 19ο αιώνα ως μετανάστης. Στην προσπάθειά μας να χαρτογραφήσουμε τις σημαντικότερες μαζικές μετακινήσεις και περιοριζόμενοι στον αιώνα που αποχαιρετούμε παρατηρούμε ότι ως τη δεκαετία του ’50 τα μεγάλα μεταναστευτικά κύματα από την Ελλάδα κατευθύνθηκαν προς τις υπερπόντιες χώρες (Αμερική, Αυστραλία, Καναδά), ενώ από τη δεκαετία του ’60 οι προτιμήσεις στράφηκαν προς τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και ιδιαίτερα προς την τότε Δυτική Γερμανία.

Αν κάτι ωστόσο χαρακτηρίζει αυτόν τον αιώνα και τον διαφοροποιεί από τις προηγούμενες εποχές είναι τα αντίστροφα ρεύματα, δηλαδή η μαζική εισροή μεταναστών προς τη χώρα μας είτε Ελλήνων που ζούσαν σε χώρες στις οποίες είχαν δημιουργηθεί σημαντικές εστίες ελληνισμού είτε ξένων ανόμοιας φυλετικής, πολιτισμικής, θρησκευτικής ή εθνοτοπικής ταυτότητας.

Οι μαζικοί επαναπατρισμοί Ελλήνων δεν ήταν στο μεγαλύτερο μέρος τους θεληματικές επιλογές αλλά άμεσα ή έμμεσα εξαναγκασμοί εξαιτίας των πολιτικών γεγονότων που σημειώθηκαν στις χώρες υποδοχής-εγκατάστασης και του ανοικτού ή καλυμμένου κατατρεγμού τους. Οι επαναπατρισθέντες δηλαδή είναι πρόσφυγες και αυτός ο χαρακτηρισμός σημαίνει πολλά για τους ίδιους και τη χώρα μας.

Μικρά Ασία και Πόλη
Το πρώτο μεγάλο ρεύμα εισροής σημειώθηκε ύστερα από τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922, όταν εκδιώχθηκε ο ελληνισμός από τις ιστορικές περιοχές της Δυτικής Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Καππαδοκίας και 1,4 εκατ. εγκαταστάθηκαν στη χώρα μας. Ανάλογες αναγκαστικές μετακινήσεις και εγκαταστάσεις έχουμε και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη δεκαετία του 1950, όταν ξέσπασαν οι διωγμοί των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και εξανάγκασαν 350.000 να εγκαταλείψουν την Πόλη και να μετακινηθούν προς την Ελλάδα, όπως και στην Αίγυπτο μετά την πτώση του Φαρούκ όπου η ανθούσα ελληνική παροικία περίπου εξαφανίστηκε και το ελληνικό στοιχείο πήρε τον δρόμο της επιστροφής στις ρίζες του. Πρόσφυγες ελληνικής καταγωγής δέχτηκε η χώρα μας και από τη Βόρειο Ήπειρο και την Κύπρο, όπως και από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης στις οποίες είχαν καταφύγει Έλληνες μετά τον εμφύλιο πόλεμο, χωρίς να είναι γνωστός ο αριθμός τους.

Οι επιπτώσεις από αυτές τις μαζικές εγκαταστάσεις είναι πολύπλευρες και σημαντικές τόσο για τους ίδιους τους μετανάστες όσο και για τη χώρα μας. Οι πρόσφυγες, ξεριζωμένοι από τους τόπους όπου έζησαν, με απώλειες συγγενών και φίλων, με συναισθηματικές φορτίσεις και αντιμέτωποι με τα μεγάλα πρακτικά προβλήματα της ζωής, προσπάθησαν να επιβιώσουν και να ζήσουν έκτοτε με τις αναμνήσεις των χαμένων πατρίδων. Η χώρα μας πάλι βρέθηκε ανέτοιμη να ενσωματώσει και να εντάξει οικονομικά και κοινωνικά τόσο σημαντικούς σε έκταση πληθυσμούς. Η προσπάθεια ήταν δύσκολη και με τριγμούς, γιατί και η ίδια η χώρα μας είχε τις δικές της αδυναμίες. Ωστόσο πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι επαναπατρισθέντες Μικρασιάτες, Κωνσταντινουπολίτες, Αιγύπτιοι έφερναν έναν άλλο πολιτισμό και έδωσαν με την παρουσία τους εδώ μια έντονη και ασυνήθιστη δυναμική στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας. Δεν είναι σύμπτωση ότι η ουσιαστική ανάπτυξη της βιομηχανίας σημειώνεται γύρω στο 1927, όταν δηλαδή οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, μετά το πρώτο τους ξάφνιασμα από την αναγκαστική εγκατάστασή τους εδώ, άρχισαν να ανασυγκροτούνται και με τις εξειδικεύσεις που διέθεταν συνέβαλαν σημαντικά στην οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη του τόπου.

Μια κατηγορία επαναπατρισθέντων Ελλήνων, που δεν κατατάσσονται στους πρόσφυγες αλλά σε υπολογίσιμα μεγέθη γύρισαν στην Ελλάδα από το 1969 και μετά, αφορά τους προερχόμενους από χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Την περίοδο 1969-1977 επέστρεψαν 237.000 άτομα και από αυτούς οι μισοί περίπου προέρχονταν από την τότε Δυτική Γερμανία. Ασφαλώς σε αυτή την περίπτωση οι επιστροφές είναι θεληματικές και οι επιπτώσεις μικρότερης έκτασης και εμβέλειας για προφανείς λόγους. Ωστόσο από οικονομική τουλάχιστον άποψη συνέβαλαν και αυτοί θετικά στην ανάπτυξη της χώρας μας.

Οι ξένοι στην Ελλάδα
[…] Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 εμφανίζεται ένα ιδιόμορφο μεταναστευτικό ρεύμα προς τη χώρα μας που εντάθηκε έκτοτε σχεδόν ως τις ημέρες μας. Είναι οι έλληνες Πόντιοι από τις Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, Πόντιοι που εγκατέλειψαν τον Μικρασιατικό Πόντο μετά την επικράτηση των Νεοτούρκων στις αρχές του αιώνα.[…]

Την ίδια περίοδο προβάλλει ένα άλλο σημαντικό σε μέγεθος μεταναστευτικό κύμα. Είναι οι Βορειοηπειρώτες και Αλβανοί, που οι περισσότεροι ως ανεπίσημοι ή μη νόμιμοι μετανάστες κατακλύζουν όλη τη χώρα αλλά περισσότερο τη Βόρεια Ελλάδα. Ο αριθμός τους κι εδώ δεν είναι γνωστός, ωστόσο ορισμένοι τον ανεβάζουν σε πάνω από 500.000. Σε αυτούς θα πρέπει να προσθέσουμε μετανάστες από τα γειτονικά βαλκανικά κράτη και τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. […]

Το ισοζύγιο της κρίσης
Το μωσαϊκό των φυλών, θρησκειών, πολιτισμών που σε μεγάλα μεγέθη εγκαταστάθηκαν στη χώρα μας ιδιαίτερα το τελευταίο τέταρτο του αιώνα μας ασφαλώς έχει έντονες επιπτώσεις στην οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου. Και αν τα αίτια που ανάγκασαν αυτούς τους πληθυσμούς να μετακινηθούν, είναι για μεν τους ελληνικής καταγωγής η επιθυμία να ζήσουν στην πατρίδα και να ζήσουν καλύτερα, για δε τους άλλους η μιζέρια, η καταπίεση και ο κίνδυνος από το ξέσπασμα των εθνικιστικών ταραχών που βίωναν, οι συνέπειες για τους μετακινούμενους και τη χώρα μας είναι μεγάλες.

Για τους ίδιους, που αναζητούν μια καλύτερη τύχη και δεν τη βρίσκουν πάντα. Συχνά είναι θύματα εκμετάλλευσης οικονομικής και κοινωνικής και εγχαράσσεται έντονα στην ψυχή τους η «διαφορετικότητα» όπως το ντόπιο στοιχείο την εκφράζει. Για τη χώρα μας, τα οικονομικά οφέλη από τη φθηνή εργατική τους δύναμη αντισταθμίζονται αρνητικά από τα φαινόμενα ρατσισμού που συχνά εκδηλώνονται και από την κοινωνική διάβρωση που συνήθως τα συνοδεύει.

Κι έτσι στο ισοζύγιο της κρίσης μας ένα συμπέρασμα αβίαστα βγαίνει: Πολύς πόνος και δυστυχία συνοδεύει τον άνθρωπο που αναγκάζεται να μεταναστεύσει.

Κούλα Κασιμάτη, Το  Βήμα, Νέες Εποχές, 19/12/1999

  1. %ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%83-%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%bf%cf%83Το κείμενο αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου. Να σχολιάσετε τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει ως προς την οργάνωση, τη συνοχή, τη χρήση επιχειρημάτων και τεκμηρίων, το λεξιλόγιο και το ύφος, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 84 κ.ε..
  2. Οι μαζικοί επαναπατρισμοί Ελλήνων… σημαίνει πολλά για τους ίδιους και για τη χώρα μας: Να συζητήσετε τον όρο «πρόσφυγας» με βάση τις πληροφορίες  του κειμένου.
  3. Μια κατηγορία επαναπατρισθέντων Ελλήνων … στην ανάπτυξη της χώρας: Ποιο στοιχείο διαφορετικότητας παρουσιάζει η ομάδα αυτή των επαναπατρισθέντων Ελλήνων; Πώς αντιμετωπίστηκε η επάνοδός τους από τους άλλους Έλληνες; Να αναζητήσετε σχετικά στοιχεία  σε άλλες πηγές (συνεντεύξεις κ.ά.), πριν διαμορφώσετε την απάντησή σας.
  4. Ωστόσο πρέπει να αναγνωρίσουμε … ανάπτυξη του τόπου: Να συσχετίσετε την άποψη για τη συνεισφορά των Μικρασιατών προσφύγων σε διάφορους τομείς ανάπτυξης, όπως παρουσιάζεται σε ένα θεωρητικό κείμενο, με αντίστοιχα αποσπάσματα από τις μαρτυρίες των των Μικρασιατών προσφύγων στην Καλαμαριά. Βλέπε το επόμενο κείμενο: Από τη Μ. Ασία στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης
  5. Συχνά είναι θύματα εκμετάλλευσης οικονομικής και κοινωνικής και εγχαράσσεται έντονα στην ψυχή τους η «διαφορετικότητα» όπως το ντόπιο στοιχείο την εκφράζει:
  • Πώς επηρεάζει αυτή η «διαφορετικότητα» τη διαμόρφωση της ταυτότητας του μετανάστη; Πριν απαντήσετε, δείτε και το απόσπασμα από το κείμενο της Λαλιώτη «Οι γειτονιές της ξένης χώρας»: Ο μετανάστης ως προϊόν αυτής της συνάντησης είναι στο τοπικό επίπεδο ταυτόχρονα ξένος και ντόπιος. Αυτή ακριβώς η αμφιταλάντευση αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του μετανάστη ως κοινωνικού και ιστορικού υποκειμένου.
  • Να συγκρίνετε την έννοια της «διαφορετικότητας» απέναντι στους μετανάστες, όπως εκδηλώνεται στις μέρες μας, με εκείνη που αντιμετώπισαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες. Βλέπε το επόμενο κείμενο: Από τη Μ. Ασία στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης, κυρίως τα αποσπάσματα από τις μαρτυρίες των Χ. Σίμου, Γ. Αμαραντίδη, Π. Ευθυμιάδη, Δ. Ζαμπέτογλου, Ε. Ασίκη.

Οι άθλιοι των Πατρών – Εικόνες γροθιά στο στομάχι της επονομαζόμενης «πύλης  της Ελλάδας στη Δύση»

Αυξάνονται οι μετανάστες και οι επαίτες που ψάχνουν για φαγητό στο σκουπίδια αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο στις χώρες όπου καταλήγουν: με επιφυλακτικότητα

Με γεωμετρική πρόοδο αυξάνονται καθημερινά, τόσο ο αριθμός των μεταναστών, όσο και ο αριθμός των εισαγομένων επαιτών στην Πάτρα. Η πόλη που τα παλαιότερα χρόνια οι πολίτες της βοηθούσαν με τρόφιμα και ό, τι άλλο χρήσιμο τους μετανάστες, εν μέσω οικονομικής κρίσης αδυνατεί πλέον να σηκώσει και αυτό το βάρος.

screen-shot-2016-09-09-at-5-50-35-pmΑποτέλεσμα οι εικόνες που βλέπετε, να είναι ένα μικρό δείγμα του τι συμβαίνει καθημερινά στους κάδους απορριμμάτων.

Τραγικές φιγούρες ανθρώπων, με αλλοιωμένα από τις κακουχίες χαρακτηριστικά, αλλοδαποί κάθε είδους, ψάχνουν τα αποφάγια και τα απορρίμματα, για κάτι που μπορούν να φάνε.

Εξαθλιωμένοι και πεινασμένοι, περπατούν ανάμεσά μας, προσθέτοντας θλίψη, στην ήδη καταθλιπτική ελέω μνημονίου καθημερινότητα ενός λαού, που τώρα προσπαθεί να λύσει το δικό του βιοποριστικό πρόβλημα.

Ας ελπίσουμε ότι δεν θα συμπληρωθεί αυτή η εικόνα με τη φιγούρα και κάποιων Πατρινών.

The best news, 10/12/2010

 

Έλεγχοι της ΕΛ.ΑΣ. για παράνομους μετανάστες και επαίτες

Έντεκα συλλήψεις στη Θεσσαλονίκη

screen-shot-2016-09-09-at-5-51-56-pmΕλέγχους σε χώρους έντονης αγοραστικής κίνησης, σε κεντρικά σημεία διαφόρων περιοχών της Θεσσαλονίκης και σε σηματοδότες κεντρικών οδικών αξόνων, με σκοπό την εξακρίβωση του νόμιμου της διαμονής αλλοδαπών υπηκόων στη χώρα μας και τον εντοπισμό ατόμων που επαιτούν, πραγματοποίησαν αστυνομικοί της Διεύθυνσης Άμεσης Δράσης Θεσσαλονίκης (πληρώματα περιπολικών, δικυκλιστές αστυνομικοί ομάδων ΔΙ.ΑΣ. και «Ζ»).

screen-shot-2016-09-09-at-5-52-01-pmΣτο πλαίσιο των αστυνομικών ελέγχων συνελήφθησαν συνολικά 11 αλλοδαποί, οι οποίοι στερούνταν των απαραιτήτων εγγράφων που να δικαιολογούν τη νόμιμη παραμονή τους στην Ελληνική επικράτεια.

Παράλληλα, βεβαιώθηκαν έξι πταισματικές παραβάσεις σε βάρος ατόμων που επαιτούσαν, από φυγοπονία και φιλοχρηματία, και επιχειρούσαν με τεχνάσματα να προκαλέσουν τον οίκτο και τη συμπόνια των διερχόμενων, αποσκοπώντας αποκλειστικά στο οικονομικό κέρδος, σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΛ.ΑΣ.

Σε βάρος των συλληφθέντων θα εφαρμοστεί το μέτρο της διοικητικής απέλασης.

Newsbeast, 19/11/2014

  1. Μετανάστες,  «εισαγόμενοι επαίτες» και επαίτες είναι κύκλοι που τέμνονται, με κοινό τόπο.
  • Προσέξτε και συζητήστε τον τίτλο του πρώτου δημοσιεύματος (Οι άθλιοι των Πατρών…).
  • Προσέξτε την περιγραφή των προσώπων.
  • Σχολιάστε την κατακλείδα-προβληματισμό  του κειμένου.
  1. «ατόμων που επαιτούσαν, από φυγοπονία και φιλοχρηματία, και επιχειρούσαν με τεχνάσματα να προκαλέσουν τον οίκτο και τη συμπόνια των διερχόμενων, αποσκοπώντας αποκλειστικά στο οικονομικό κέρδος»:
  • Να συζητήσετε τους λόγους που οδηγούν, κατά τη γνώμη σας, διάφορες κατηγορίες ανθρώπων στην επαιτεία, αφού λάβετε υπόψη σας και το δεύτερο δημοσίευμα (Έλεγχοι της ΕΛ.ΑΣ. για παράνομους…).
  • Να προσεχθούν οι λέξεις/ φράσεις-ταμπέλες: φυγοπονία, φιλοχρηματία, αποκλειστικά στο οικονομικό κέρδος: Είναι εύκολο να βρεθούν τα όρια ανάμεσα σε αυτό που δείχνουν κάποιοι, οι επαίτες στη συγκεκριμένη περίπτωση, και σε αυτό που πραγματικά είναι;
  • Να γράψετε το δικό σας κείμενο για επαίτες που συναντάτε καθημερινά. Διαλέξτε τον τίτλο που θεωρείτε κατάλληλο και εστιάστε σε χαρακτηριστικά των ανθρώπων που περιγράφετε. Μπορείτε να αναφερθείτε και σε κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό. Το κείμενό σας μπορεί να πάρει τη μορφή χρονογραφήματος, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 280.

3. Να παρατηρήσετε τη φωτογραφία και να τη σχολιάσετε. Πού νομίζετε ότι έγκειται η δύναμή της;

screen-shot-2016-09-12-at-11-38-28-amΘεσσαλονίκη, οδός Τσιμισκή, Φεβρουάριος 2015
Φωτογραφία: Νίκανδρος Σαββίδης

Ιωάννα Λαλιώτου
Οι γειτονιές της ξένης χώρας
(20ος αιώνας. Η Ελλάδα που αλλάζει. Μετανάστευση)

Οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών από χώρα σε χώρα διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό την ιστορία της τελευταίας εκατονταετίας

screen-shot-2016-09-12-at-12-16-39-pmΟι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών αποτέλεσαν συνολικά ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα του 20ού αιώνα. Η πληθυσμιακή εικόνα του πλανήτη στο τέλος της δεύτερης χριστιανικής χιλιετίας φέρει τα σημάδια των δημογραφικών μεταβολών που επέφεραν αλλεπάλληλοι πόλεμοι, οικονομικές μεταναστεύσεις, διωγμοί και γεωπολιτικές εξελίξεις. […]

Τα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά αποτελέσματα των μεταναστεύσεων έχουν σε μεγάλο βαθμό διαμορφώσει την ιστορία του 20ού αιώνα τόσο στις χώρες υποδοχής όσο και στις χώρες αποστολής μεταναστών. Ένα από τα αποτελέσματα των μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών διαμέσου παγιωμένων εθνικών συνόρων ήταν η συγκρότηση του μετανάστη ως νέου κοινωνικού υποκειμένου με συγκεκριμένα ­ αν και ποικίλα ­ χαρακτηριστικά και ιδιάζουσες λειτουργίες στο εσωτερικό των σύγχρονων κοινωνιών.

Η κοινωνική συνείδηση

Πώς οι μετανάστες δομούν και αναπαριστούν τους εαυτούς τους ως υποκείμενα της ιστορίας του 20ού αιώνα και των σύγχρονων κοινωνιών; […]

Η τρίτη κουλτούρα των μεταναστών ­που δεν ταυτίζεται με τον πολιτισμό ούτε των χωρών αποστολής, ούτε των χωρών υποδοχής εκφράζει τις μοναδικές κάθε φορά εμπειρίες της μετανάστευσης και αναπαριστά τη σύγχρονη ιστορία μέσα από την οπτική εκείνων που καταλαμβάνουν θέσεις ταυτόχρονα μέσα και έξω από τις παγιωμένες φαντασιακές κοινότητες και μορφές κοινωνικότητας.

Η κουλτούρα και οι ταυτότητες

Τι μας λένε οι τρίτες κουλτούρες για την ιστορία του αιώνα που φεύγει;

Σε αντίθεση με την κυρίαρχη αντίληψη ότι υπάρχει μια δεδομένη σχέση μεταξύ του πολιτισμού και της ταυτότητας ενός λαού και ενός συγκεκριμένου τόπου, η κουλτούρα και οι ταυτότητες των μεταναστών είναι ως ένα ορισμένο βαθμό αποδεσμευμένες από την τοπικότητα. Αυτή η οπτική μας επιτρέπει-αναγκάζει ­ ανάλογα με την προδιάθεσή μας ­ να αναζητήσουμε για παράδειγμα την ελληνικότητα πολύ πέρα των ορίων του ελληνικού κράτους. Η ίδια οπτική μας επιτρέπει-αναγκάζει να αναζητήσουμε την αλβανικότητα στη σύγχρονη ιστορία του ελληνικού κράτους. Κληρονομιά για τον ιστορικό του 21ου αιώνα που θα ασχοληθεί με την ιστορία της πλατείας ως τόπου συνεύρεσης των Αθηναίων της δεκαετίας του 1990 θα είναι να μελετήσει τις μορφές κοινωνικότητας των Ρώσων και Πολωνών Αθηναίων. […]

Οι τοπικές κοινωνίες

Τέλος, οι τρίτες κουλτούρες υποδεικνύουν ότι οι εθνικές ταυτότητες δημιουργούνται στο πλαίσιο κοινωνικών και διαπολιτισμικών σχέσεων και ανταλλαγών που διαπερνούν τα όρια του έθνους-κράτους. Οι πολιτισμικές εκφράσεις των μεταναστών υποδεικνύουν ότι οι ταυτότητες και η υποκειμενικότητα διαμορφώνονται πάντα στο πλαίσιο της συνάντησης τοπικών μορφών κοινωνικότητας με τις επιταγές της παγκόσμιας οικονομίας. Ο μετανάστης ως προϊόν αυτής της συνάντησης είναι στο τοπικό επίπεδο ταυτόχρονα ξένος και ντόπιος. Αυτή ακριβώς η αμφιταλάντευση αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του μετανάστη ως κοινωνικού και ιστορικού υποκειμένου.

Ωστόσο η αμφιταλάντευση ανάμεσα στο οικείο και στο ξένο, στο ίδιο και στο διαφορετικό είναι ίσως χαρακτηριστικό κάθε μορφής κοινωνικής ταυτότητας που καθημερινά καλούμαστε να αποδεχθούμε, να μεταβάλλουμε, να μιμηθούμε. Σύγχρονοι διανοητές όπως η Τζούλια Κρίστεβα, ­ η ίδια ταυτόχρονα Γαλλίδα και ξένη, ­ έχουν τονίσει ότι ως ένα βαθμό είμαστε όλοι ξένοι προς τον εαυτό μας, ξένοι προς μια σειρά κοινωνικών, πολιτικών, έμφυλων ταυτοτήτων που θεωρητικά μας αντιπροσωπεύουν. Κληρονομιά που αφήνει η κουλτούρα των μεταναστών του 20ού αιώνα στον πολίτη του 21ου είναι η δυνατότητα ενόρασης εναλλακτικών μορφών κοινότητας που δεν βασίζονται αναγκαστικά στην αρχή της ταύτισης και της ομοιότητας, αλλά στην ειρωνική πραγματικότητα της διαφορετικότητας και της αμφιταλάντευσης.

Ιωάννα Λαλιώτου, Το Βήμα, Νέες Εποχές, 19/12/1999

  1.  Λαμβάνοντας υπόψη ότι το κείμενο της Λαλιώτου αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου, να συζητήσετε σχετικά με:
  • το ύφος του κειμένου
  • τη χρήση της αναφορικής λειτουργίας της γλώσσας
  • την οργάνωση/ δομή του κειμένου.
  1. Το συγκεκριμένο απόσπασμα από επιστημονικό λόγο είναι απαιτητικό. Προσπαθήστε να αποδώσετε το νόημα του κειμένου με απλούστερο λόγο.
  2. Πρώτον, σε αντίθεση με την κυρίαρχη … Ρώσων και Πολωνών Αθηναίων: Να συζητήσετε την άποψη της συντάκτριας του άρθρου.
  3. Σύμφωνα με τη Λαλιώτου ο μετανάστης είναι ταυτόχρονα ξένος και ντόπιος. Να διερευνήσετε το θέμα αυτό:

Απόστολος Λυκεσάς
Μαμά, μην κλαις, θα τα λέμε στο «skype»…

 Παλιά μετανάστευαν εξαιτίας της ανέχειας. Κουβαλούσαν τις αναμνήσεις τους σαν ξόρκια για τους δράκους της ξενιτιάς κι έσερναν, εκτός από τους ταπεινούς τους μπόγους, πιότερο την υπόσχεση για επιστροφή. Νοσταλγία για μια αγαπημένη όπως ο Γιάννης του Μοθωνιού για μια Μελαχρώ ιστορημένη από τον Παπαδιαμάντη. Μια υπόσχεση σαν αυτή με την οποία έκλεινε το «Διπλό βιβλίο» του Δημήτρη Χατζή: «Και θα τη φκιάσουμε έτσι και μια πατρίδα για μας – εκεί στην πατρίδα μας την Ελλάδα». Τώρα φεύγουν οργισμένοι. Στις βαλίτσες κουβαλάνε τα πτυχία τους, βουβό θυμό κι ένα δακρυσμένο άι σιχτίρ για την πατρίδα που τους αποβάλλει σαν ανεπιθύμητα μπάσταρδα. Φεύγουν νέοι με μεταπτυχιακά αλλά και απελπισμένοι μεσήλικες. Όπως ο γιατρός, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, που πήγε στην Αγγλία αγανακτισμένος με όσα βίωνε στα ελληνικά νοσοκομεία. Σαν την Ξένια που γύρισε δυο φορές την Ευρώπη και τώρα ζει ως περιζήτητη εργαζόμενη στη Ζυρίχη πριν ακόμη γίνει 25 χρονών. Άριστη στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, για τους Ελβετούς. Η πατρίδα της όμως της έκοβε την ανάσα με λαβή επιδέξιου στραγγαλιστή.

Αναχωρούν όχι πια για ταξίδι με φτηνό αεροπορικό εισιτήριο. Η γενιά της ξέφρενης ανεμελιάς συνετρίβη κατά την προσγείωση στην πραγματικότητα. Φεύγουν νιώθοντας τυχεροί αν καταφέρουν και βρουν χώρα υποδοχής: μηχανικοί και επαγγελματίες από τον χώρο της υγείας, λογιστές και φοροτεχνικοί, ναυπηγοί και αρχιτέκτονες, γεωπόνοι και χημικοί, κτηνίατροι και φυσιοθεραπευτές, τεχνολόγοι πυρηνικής ιατρικής και οδοντίατροι, λογοθεραπευτές και μαίες, μηχανικοί αυτοκινήτων και συγκολλητές, κλειδαράδες και χτίστες, ξυλουργοί και υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι και ψυκτικοί. Κάθε οικογένεια και ένας μετανάστης.

Παρηγορούν τους δικούς τους «μην κλαις, βρε μαμά, θα μιλάμε στο σκάιπ». Η θέση όμως στο κυριακάτικο τραπέζι θα είναι άδεια. Σε πέντε ηλεκτρονικά λεπτά τι να πεις; Για ποιο καημό, ποιο όνειρο και πόνο, πώς να τσουγκρίσεις το ποτήρι στη χαρά;

Θα περιμένουν όλοι το καλοκαίρι. Αν η εταιρεία δώσει άδεια. Αλλά ποιος τα σκέφτεται αυτά τώρα που στο μυαλό υπάρχει το σχέδιο -και η όποια ευκαιρία- για δραπέτευση. Γιατί το πατρώο χώμα είναι ειρκτή, κυρίως για τους αθώους. Οι άλλοι μια ζωή θα ξεφεύγουν.

Τώρα στα αεροδρόμια οι συγγενείς δεν κουνάνε πια μαντήλια κι αυτοί που φεύγουν αφήνουν σε όσους μένουν μοναχά τις ελπίδες. Πως όταν περάσουν τα χρόνια ενδέχεται να ξεθυμάνει ο θυμός, θα στραγγίσει το ξίδι, θα μείνει μόνο η γλύκα στιγμών με συγγενείς και φίλους, ομορφιές και γοητείες των αισθήσεων, θερινές τζιτζικοκραυγές ξεγνοιασιάς.

Ποιες λέξεις άραγε και ποια χρώματα θα περιγράφουν το περιεχόμενο της νοσταλγίας του μέλλοντος; Παπαδιαμαντικές «ελάτε, παιδιά, να τραγ’δήστε» ή του Χατζή «…κι ας είναι λίγο για την Ελλάδα»;

Απόστολος Λυκεσάς, Έθνος, (Forum), 29/01/2012

Μαμά μην κλαίς, θα τα λέμε στο Skype – Don’t cry mom, we’ll talk on Skype (1ο ΕΠΑΛ ΑΡΓΟΥΣ)…

screen-shot-2016-09-19-at-12-25-40-pm(ταινία στηριγμένη στο παραπάνω άρθρο)
https://www.youtube.com/watch?v=MtwgdqMCbSY

 

  1. Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει να χρησιμοποιήσει μεταφορικό λόγο;
  2. %ce%b5%ce%ba%cf%86%cf%81%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%bc%ce%b5%cf%83%ce%b1Nα σχολιαστούν τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στις παρακάτω προτάσεις/ περιόδους:
    «Κουβαλούσαν τις αναμνήσεις…επιστροφή», «Η γενιά της ξέφρενης ανεμελιάς… πραγματικότητα», «Γιατί το πατρώο χώμα…ξεφεύγουν», «Πως όταν περάσουν τα χρόνια …ξεγνοιασιάς».
  3. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος;
  4. %ce%b4%ce%b7%ce%bc-%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b7-%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%cf%83%cf%87%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%83Παρηγορούν τους δικούς τους «μην κλαις, βρε μαμά, θα μιλάμε στο σκάιπ». Η θέση όμως στο κυριακάτικο τραπέζι θα είναι άδεια. Σε πέντε ηλεκτρονικά λεπτά τι να πεις; Για ποιο καημό, ποιο όνειρο και πόνο, πώς να τσουγκρίσεις το ποτήρι στη χαρά;
    Με αφορμή την παραπάνω παράγραφο, να γράψετε ένα κείμενο για τις δυσκολίες της καθημερινότητας ενός νέου μετανάστη στην εποχή μας. Το κείμενό σας μπορεί να έχει τη μορφή διαλόγου που υποτίθεται ότι διεξάγεται στο skype ή να είναι ένας μονόλογος.
  5. %ce%ba%ce%b9%ce%bd-%ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%b3%ce%b7%cf%83%ce%b7Οι συντελεστές ταινίας δηλώνουν πως η ταινία βασίστηκε στο ομώνυμο άρθρο του Απόστολου Λυκεσά.
  • Να επιβεβαιώσετε τη σχέση της ταινίας με το άρθρο του Λυκεσά, αναφέροντας σχετικά στοιχεία.
  • Σε ποια κατηγορία θα κατατάσσατε την ταινία;
  • Ποιο είναι το θέμα της;  
  • Ποιες ιδέες, απόψεις των δημιουργών σχετικά με το θέμα αναδύονται;
  • Ποιες τεχνικές της κινηματογραφικής αφήγησης αξιοποιούνται στην ταινία; Πώς σχολιάζετε το κείμενο της αφήγησης (voice over) που ακούγεται στην ταινία;
  • %ce%ba%ce%b9%ce%bd-%ce%b3%ce%bb%cf%89%cf%83%cf%83%ce%b1Ποιες παρατηρήσεις έχετε να κάνετε, όσον αφορά τη χρήση της κινηματογραφικής γλώσσας (πλάνα, μοντάζ, χρώμα, μουσική κ.ά.);  
  • Ποια νομίζετε ότι είναι τα προτερήματα της ταινίας, δεδομένου ότι έχει πάρει διάφορα βραβεία;
  • Διακρίνετε κάποια αδύνατα σημεία; Τι θα θέλατε να αλλάξετε;

Ναπολέων Μαραβέγιας
Η νέα ελληνική μετανάστευση
(συντομευμένο άρθρο, όπως αναρτήθηκε στο giouliblog)

screen-shot-2016-09-19-at-12-30-31-pmΈλληνες μετανάστες στη Γερμανία (Δεκαετία του ’60)

Η χώρα μας υπήρξε χώρα μεταναστών. Πριν από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως στις δεκαετίες 1950 και 1960, μετανάστευσαν εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες σε πολλές χώρες. Αυτή η μετανάστευση αφορούσε νέους ανθρώπους ανειδίκευτους, από αγροτικές κυρίως περιοχές.

Η μετανάστευση αυτή οδήγησε στην ερήμωση της υπαίθρου. Από πολλούς, όμως, θεωρήθηκε «ευλογία», γιατί απέτρεψε την κοινωνική αναταραχή που θα προκαλούσε η μαζική ανεργία, ενώ το εισρέον μεταναστευτικό συνάλλαγμα ήταν μια λύση για την κάλυψη του χρόνιου εμπορικού ελλείμματος της χώρας. Επίσης, ένα σημαντικό μέρος του συναλλάγματος μετατρεπόταν σε επενδύσεις, κυρίως σε κατοικίες, τροφοδοτώντας έτσι, την άνθηση της κατασκευαστικής δραστηριότητας σε ολόκληρη την περίοδο της μεταπολεμικής «ανάπτυξης» της χώρας. Τέλος, οι έλληνες μετανάστες αποκτούσαν δεξιότητες στις χώρες υποδοχής και, όταν επέστρεφαν, ήταν χρησιμότεροι στην ελληνική οικονομία από τους ανειδίκευτους εργάτες, οι οποίοι εγκατέλειπαν μαζικά την ελληνική ύπαιθρο, κυρίως προς την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. 
Το ισοζύγιο της μεταναστευτικής κίνησης ανατράπηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Παράλληλα, μειώθηκε και η εσωτερική μετανάστευση από την ύπαιθρο προς τα μεγάλα αστικά κέντρα.  […] 

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η Ελλάδα έγινε πλέον χώρα υποδοχής μεταναστών, κυρίως από τα Βαλκάνια, ενώ στη συνέχεια, η χαλαρή μεταναστευτική πολιτική και η θέση της χώρας μας ως πύλης προς τη Δύση, οδήγησαν σε είσοδο μεταναστών κυρίως από ασιατικές χώρες, σε αριθμούς που δεν έχουν προηγούμενο σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. 
Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. Η προϊούσα οικονομική δυσπραγία από το 2009 και μετά, οδηγεί όλο και περισσότερους νέους Έλληνες να αναζητούν και πάλι εργασία στο εξωτερικό. Μόνο που τώρα αυτοί οι νέοι δεν είναι ανειδίκευτοι, αλλά αντίθετα κυρίως επιστήμονες με γνώσεις και δεξιότητες, που όλο και περισσότερο δεν μπορούν να απασχοληθούν στην ελληνική οικονομία. Πρόκειται για μια νέα μετανάστευση, η οποία όχι μόνο δεν προσφέρει τίποτα στη χώρα μας, αλλά αντίθετα την αποστερεί από το πιο ταλαντούχο και εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Μια ματιά στα ποσοστά ανεργίας των νέων επιστημόνων, όχι μόνο των θεωρητικών, αλλά και των θετικών και τεχνολογικών επιστημών, δείχνει το μέγεθος του προβλήματος της αξιοποίησης του ανθρώπινου κεφαλαίου στη χώρα μας, για το «σχηματισμό» (εκπαίδευση) του οποίου έχουν δαπανηθεί τεράστια ποσά. 
Δεν πρόκειται μόνο για προσωπικά «δράματα» των νέων, οι οποίοι δεν έχουν επαγγελματική προοπτική στην πατρίδα τους, ύστερα από πολύχρονες και πανάκριβες, συχνά και μεταπτυχιακές, σπουδές, αλλά για μέγα εθνικό δράμα με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, η οποία απασχολεί ανειδίκευτους εργάτες, αλλά αδυνατεί να απασχολήσει νέους εξειδικευμένους επιστήμονες, προς όφελος προφανώς των χωρών στις οποίες αναγκαστικά μεταναστεύουν.   […] 

Ελευθεροτυπία,60/2/2011

  1.  « Δεν πρόκειται για προσωπικά δράματα των νέων αλλά για μέγα εθνικό δράμα»:
  • ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΝα συζητήσετε την παραπάνω θέση. Να την στηρίξετε με κατάλληλα επιχειρήματα ή να την αντικρούσετε.
  • ΥΦΟΣΝα συζητηθεί η παρεμβολή της συγκινησιακής γλώσσας, παρόλο που επικρατεί στο κείμενο η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.

Λόης Λαμπριανίδης
Όταν ο Κρόνος τρώει τα καλύτερα παιδιά του

Η αύξηση αυτών που συμπληρώνουν βιογραφικά στις δύο ευρωπαϊκές ηλεκτρονικές πύλες είναι δραματική.

Η κρίση που περνάει η χώρα μας έχει αναδείξει πολλές από τις υπάρχουσες αδυναμίες της, μια τέτοια είναι και η αδυναμία να αξιοποιήσει το επιστημονικό δυναμικό της για την ανάπτυξή της, το οποίο και μεταναστεύει στο εξωτερικό. Αυτή η φυγή το τελευταίο διάστημα με την κρίση έχει ενταθεί. Συγκεκριμένα, όπως έδειξα σε πρόσφατη μελέτη μου (Επενδύοντας στη φυγή: Η διαρροή επιστημόνων από την Ελλάδα την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Εκδόσεις Κριτική), στις αρχές του 2010 εργάζονταν στο εξωτερικό περίπου 125.000 Ελληνες επιστήμονες, αριθμός που αντιστοιχούσε στο 10% του συνόλου των επιστημόνων που ζουν στην Ελλάδα. Λόγω της οικονομικής κρίσης, η φυγή αυτή εντείνεται όπως δείχνουν διάφορες ανεκδοτολογικού τύπου αναφορές στον τύπο αλλά και κάποια πιο «στέρεα» δεδομένα, όπως η δραματική αύξηση του αριθμού αυτών που συμπληρώνουν τα βιογραφικά τους στις δυο ευρωπαϊκές ηλεκτρονικές πύλες (European Job Mobility Portal EURES και Europass CVs) για να μεταναστεύσουν, που είναι κατεξοχήν πτυχιούχοι. Τέλος, έχουμε και ορισμένα πολύ ανησυχητικά φαινόμενα, όπου ακόμη και εν ενεργεία καθηγητές πανεπιστημίου μεταναστεύουν στο εξωτερικό (π.χ. καθηγητής του ΑΠΘ που μετανάστευσε οικογενειακώς στη Βρετανία).

screen-shot-2016-09-19-at-12-38-27-pm

Αναδύεται, λοιπόν, ένα αμείλικτο ερώτημα: Γιατί χιλιάδες επιστήμονες, κυρίως νέοι με καλές και πολυετείς σπουδές, αναζητούν καλύτερη τύχη στο εξωτερικό; Αναμφίβολα αυτό οφείλεται στο ότι στην Ελλάδα υπάρχει αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης επιστημονικού δυναμικού, όπως προκύπτει από τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, υποαπασχόλησης, ετεροαπασχόλησης, απασχόλησης σε δουλειές κατώτερες των προσόντων, χαμηλές αμοιβές επιστημόνων κ.λπ. Ομως, η αναντιστοιχία αυτή δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως αποτέλεσμα της «υπερεκπαίδευσης» των Ελλήνων, μια που με βάση τις διεθνείς συγκρίσεις η Ελλάδα κατατάσσεται 21η σε 30 χώρες της Ευρώπης ως προς τον αριθμό των επιστημόνων ανά κάτοικο.

Η αναντιστοιχία λοιπόν προσφοράς και ζήτησης θα πρέπει να ερμηνευθεί κυρίως ως απόρροια της περιορισμένης ζήτησης για επιστήμονες. Γιατί οι επιχειρήσεις της Ελλάδας δεν έχουν καταφέρει να μετακινηθούν στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας, ώστε να παράγουν πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες έντασης γνώσης και τεχνολογίας. Για να υπάρχουν λοιπόν βάσιμες ελπίδες να περιοριστεί η φυγή επιστημόνων και να επαναπατριστούν κάποιοι από αυτούς που έχουν φύγει ήδη, θα πρέπει να αλλάξει το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, στόχος που μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε μεσο-μακροπρόθεσμο επίπεδο.

Σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει το πολύτιμο ανθρώπινο αυτό κεφάλαιο, θεωρώντας ότι, στο άμεσο μέλλον τουλάχιστον, θα παραμείνει στο εξωτερικό. Θα πρέπει λοιπόν η Ελλάδα να αναγνωρίσει ρητά και με επίσημο τρόπο την τεράστια σημασία αυτού του ανθρώπινου κεφαλαίου. Επίσης, πρέπει να διευκολύνει την απρόσκοπτη πραγματοποίηση κάθε δυνατής συνεργασίας αυτών των ανθρώπων με την Ελλάδα, τόσο από τη χώρα στην οποία βρίσκονται, όσο και διευκολύνοντάς τους να εργαστούν κατά διαστήματα στην Ελλάδα. Ετσι, θα μεταφέρουν τις ιδέες, τις γνώσεις και την τεχνογνωσία τους, μέσα από ουσιαστικές συνεργασίες με πανεπιστήμια, με ιδιωτικές επιχειρήσεις ή και με την ίδρυση δικών τους επιχειρήσεων. Αυτό ίσως αποτελέσει και τη «γέφυρα», η οποία κάποια στιγμή, αργότερα, θα τους φέρει πίσω, με αναμφισβήτητα θετικά αποτελέσματα για το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας.

Δυστυχώς, δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος ότι μπορεί να υπάρξει κάποια θετική πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση, μια που αυτοί που μας κυβερνούν δεν φαίνεται να έχουν κατανοήσει τη σημασία αυτού του πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού.

Για να περιοριστεί η φυγή επιστημόνων, θα πρέπει να αλλάξει το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας

Λόης ΛαμπριανίδηςΈθνος, 28/01/2012

Να εργαστείτε σε ομάδες και να διαβάσετε τα παρακάτω κείμενα:
α) Νέα ελληνική μετανάστευση του Ναπολέοντα Μαραβέγια
β) Ο Κρόνος τρώει τα παιδιά του Λόη Λαμπριανίδη
γ) Μαμά, μην κλαις, θα τα λέμε στο «skype» του Απόστολου Λυκεσά
δ) Θα επιστρέψουν καλύτεροι…του  Γιώργου  Χωραφά.
  1. Προσπαθήστε να βρείτε ομοιότητες και διαφορές:
  • ως προς το ύφος
  • ως προς το είδος του λόγου που χρησιμοποιούν οι συντάκτες των κειμένων
  • ως προς την αντιμετώπιση του θέματος της μετανάστευσης των νέων.
  1. %ce%b4%ce%bf%ce%bc%ce%b7Να προσέξετε τη δομή των κειμένων, την αφετηρία τους, τις αναδρομές στο παρελθόν και τις αναφορές στη σύγχρονη κοινωνία. Μπορούμε να πούμε ότι τα κείμενα «συνομιλούν»;
  2. %cf%84%ce%bf-%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b5%cf%87%ce%b5%cf%83Διαβάζοντας τα κείμενα, διαπιστώνετε ότι διαφέρουν. Ορισμένα  αναφέρουν τα γεγονότα και προτείνουν κάποιες λύσεις, ενώ άλλα είναι φορτισμένα συναισθηματικά και προσπαθούν να δώσουν κάποια αισιόδοξη προοπτική για το μέλλον. Πώς θα τοποθετούσατε στο συνεχές από τον αναφορικό στον συγκινησιακό λόγο τα τέσσερα κείμενα;
  3. Να διατυπώσετε γραπτά τις σκέψεις που σας δημιουργεί το θέμα της σύγχρονης μετανάστευσης των νέων, σε ένα κείμενο 150-200 λέξεων για δημοσίευση σε εφημερίδα ή περιοδικό. Να επιλέξετε εσείς το είδος του εντύπου και το ύφος του κειμένου.
  4. Να οργανώσετε μια εκπομπή στο Μαθητικό Ραδιόφωνο – European School Radio  με θέμα τη σύγχρονη μετανάστευση των νέων. Για την εκπομπή σας μπορείτε να πάρετε συνεντεύξεις και να οργανώσετε συζήτηση με νέους που έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό για δουλειά ή σκοπεύουν να μεταναστεύσουν. Στη συζήτηση μπορούν, επίσης, να συμμετάσχουν συγγενείς των νέων.

Ιωάννα Φωτιάδη
Τι διαβάζουν οι μετανάστες

Με την ίδια λαχτάρα που κάποτε οι Έλληνες μετανάστες στη Γερμανία δυνάμωναν την ένταση του ραδιοφώνου, για να ακούσουν την ελληνική εκπομπή της Deutsche Welle, κάποιοι άλλοι μετανάστες περιμένουν σήμερα με προσμονή το επόμενο φύλλο της «δικής» τους εφημερίδας. Αλβανικά, βουλγαρικά, ρωσικά, αραβικά, πακιστανικά, αλλά και άλλων «γλωσσών», είναι δεκάδες τα έντυπα που κυκλοφορούν στη χώρα μας. Άλλα διανέμονται επίσημα από το πρακτορείο ξένου Τύπου στα περίπτερα κι άλλα μοιράζονται χέρι με χέρι στα σημεία συγκέντρωσης των διαφόρων κοινοτήτων. Οι δημοσιογράφοι τους ομιλούν ως επί το πλείστον και τις δύο γλώσσες, ενώ τα θέματα των ρεπορτάζ συχνά δεν απέχουν από εκείνα των ελληνικών εφημερίδων. Ο λόγος, ωστόσο, ύπαρξης αυτών των εντύπων δεν είναι αποκλειστικά ενημερωτικός. Λειτουργούν ως αποκούμπι και παρηγοριά των μεταναστών κυρίως στα πρώτα δύσκολα χρόνια της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα.

Το 1996, οι συνοριοφύλακες εξεπλάγησαν με ένα κοριτσάκι από την Αλβανία που κουβαλούσε μια βαλίτσα γεμάτη βιβλία. «Ονειρευόμουν να πάω στην Αμερική, αλλά ήταν πεπρωμένο να μείνω στην Ελλάδα», λέει σήμερα στην «Κ» η 32χρονη Αλβανή δημοσιογράφος κ. Frida Bedaj. «Έμαθα ελληνικά βλέποντας αγγλόφωνες ταινίες με υπότιτλους», εξηγεί σε άπταιστα ελληνικά, «διάβαζα ελληνικές εφημερίδες, τα άρθρα του Καρκαγιάννη ήταν τα αγαπημένα μου». Το μεράκι το είχε από μικρή. «Έγραφα αμισθί σε εφημερίδες από έφηβη, ερχόμενη στην Ελλάδα έστελνα ρεπορτάζ για μεταναστευτικά θέματα, ενώ έβγαζα τα προς το ζην δουλεύοντας σε ένα φούρνο».

Στο διάστημα 1995 – 98, με το πρώτο κύμα μετανάστευσης, άρχισε η έκδοση των πρώτων εντύπων που καθρέφτιζαν τις ανάγκες της εποχής. «Καθώς, όμως, οι συμπατριώτες μου έχουν πλέον νομιμοποιηθεί, μιλούν ελληνικά και έχουν εν πολλοίς αποκατασταθεί επαγγελματικά, άλλαξαν και οι απαιτήσεις τους από τον Τύπο», εξηγεί η Frida, που έχει εργαστεί σε όλες τις αλβανικές εφημερίδες, αλλά από το 2007 είναι υπεύθυνη ύλης της εφημερίδας Albania Press. «Είμαστε εβδομαδιαία εφημερίδα 80 σελίδων ποικίλης ύλης και η κυκλοφορία μας κυμαίνεται περί τα 40.000 αντίτυπα», λέει (με καμάρι) η Frida. Στην εφημερίδα εργάζονται και πολλοί Ελληνες τεχνικοί. «Είμαστε ένα ζωντανό παράδειγμα της συνεργασίας ανθρώπων διαφορετικής εθνικότητας», καταλήγει η Frida.

Μία από τις πρώτες εθνικές ομάδες που μετανάστευσαν στην Ελλάδα ήταν οι Πολωνοί, που από τα τέλη του ’80 έφθασαν τους 140.000, ιδρύοντας ατύπως τη δική τους εφημερίδα και δύο ραδιοσταθμούς. «Συνέχισα αυτό το εγχείρημα από το 1996», λέει ο εκδότης κ. Θεόδωρος Μπενάκης, «η 24 σελίδων εβδομαδιαία εφημερίδα Kurier Atenski, φιλοξενεί ισότιμα ελληνικά και πολωνικά θέματα και πουλάει πάνω από 3.000 φύλλα σε όλη την Ελλάδα». Το 1999, ο ίδιος ανέλαβε την έκδοση της ρωσόφωνης εφημερίδας «Ομόνοια». «Εδώ απευθυνόμαστε σε ένα ετερόκλητο κοινό, αφ’ ενός σε ομογενείς ελληνικής υπηκοότητας, αφ’ ετέρου σε πολίτες της πρώην ΕΣΣΔ διαφορετικών εθνικοτήτων – Ουκρανούς, Καζάκους, Ρώσους κ. ά.», εξηγεί.

Κενό επικοινωνίας

Από το 2003 ξεκίνησε να εκδίδεται εφημερίδα για τους Φιλιππινέζους της Ελλάδας. «Έψαχνα συνεργάτες από το 1997, αλλά ήταν δύσκολο», σημειώνει ο κ. Μπενάκης. Οι Φιλιππινέζοι έφθασαν στην Ελλάδα βάσει διακρατικών συμφωνιών, συνθήκη που εξασφάλισε σε όλους μια θέση εργασίας. «Δεν υπήρχαν πολλά μέλη της κοινότητας πρόθυμα να γράψουν, αλλά τελικά αντλήσαμε στελέχη από το δραστήριο σωματείο τους», συμπληρώνει.

Το 2005 και η πολυπληθής κινεζική κοινότητα απέκτησε «φωνή» μέσω της China Greece Times, που εκδίδεται κάθε Δευτέρα και πωλείται έναντι 1,50 ευρώ. «Εμπνεύστηκα την ίδρυση μιας εφημερίδας στην Ελλάδα για τους συμπατριώτες μου από αντίστοιχες κινεζικές εφημερίδες που κυκλοφορούν στην Ευρώπη», λέει στην «Κ» ο αρχισυντάκτης κ. Wang Peng και προσθέτει: «Θέλουμε να καλύψουμε το κενό της επικοινωνίας των συμπατριωτών μου, που στην πλειοψηφία τους δεν μιλούν ελληνικά».

Ιωάννα Φωτιάδη,  Καθημερινή, 17/10/2010

 screen-shot-2016-09-16-at-3-12-29-pmΗ αρχική σελίδα της Πακιστανικής ηλεκτρονικής ιστοσελίδας Ajala News

Στην ιστοσελίδα του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΦΟΡΟΥΜ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ κάτω από τον τίτλο ΜΜΕ Μεταναστών υπάρχει κατάλογος έντυπων ή ηλεκτρονικών μέσων που είτε τα διαχειρίζονται μετανάστες ή ενδιαφέρουν τους μετανάστες.

  1. Για ποιους λόγους οι μετανάστες ιδρύουν τα δικά τους ΜΜΕ (τα περισσότερα στις γλώσσες τους);
  2. Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο να εκδίδονται περισσότερα του ενός έντυπα στις γλώσσες αρκετών μεταναστών. Γιατί νομίζετε ότι  σε μερικές περιπτώσεις δεν είναι αρκετό ένα έντυπο σε μια γλώσσα;     
  3. Αναζητήστε υλικό στο διαδίκτυο για παρόμοιες δραστηριότητες Ελλήνων μεταναστών στις νέες τους πατρίδες.

Κυριακή Τριπερίνα
Μετανάστης και καλλιτέχνης. Σύντομο ανέκδοτο ή ρεαλιστική δυνατότητα; Η 20χρονη πορεία της οργάνωσης C.C. αποδεικνύει ότι είναι δυνατόν. Στο Λονδίνο, βέβαια

Πόσο περιθώριο έχει να υπάρξει ως καλλιτέχνης ένας μετανάστης; Θα μου πείτε, τόσα και τόσα ταλέντα πήγαν ή πηγαίνουν χαμένα, εδώ θα κολλήσουμε; Όμως, ως γνωστόν «ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος». Δεν είναι μόνον ο καλλιτέχνης που χρειάζεται το κοινό του, αλλά και το αντίστροφο. Κάπως έτσι σκέφτηκε η οργάνωση Cultural Cooperation που δραστηριοποιείται στο Λονδίνο υπέρ των «διαφορετικών» καλλιτεχνών.
Στην τέχνη, όπως και στην πολιτική, υπάρχουν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, που είτε υποεκπροσωπούνται είτε η φωνή και οι ιδέες τους επικαλύπτονται από mainstream καλλιτεχνικά ρεύματα και ιδεολογίες. Πολλές φορές αυτό δεν έχει να κάνει με την ποιότητα της δουλειάς τους, αλλά με την ταυτότητά τους.
Στο διάστημα παραμονής μου στο πολυεθνικό Λονδίνο βρέθηκα να ασχολούμαι με το χώρο του πολιτισμού γενικότερα. Έτσι ανακάλυψα ένα σημαντικό αριθμό φορέων και οργανώσεων που ασχολούνται κυρίως με μετανάστες ή πρόσφυγες και έχουν ως στόχο να καλύψουν με τη δράση τους αυτά τα κενά εκπροσώπησης και να ισορροπήσουν, όσο είναι δυνατό, τις ανισότητες σε σχέση με την πρόσβαση στη τέχνη και την καλλιτεχνική δημιουργία.

Τι είναι η Cultural Co-operation
Μία από αυτές τις οργανώσεις ονομάζεται Cultural Co-operation. Είναι μια ανεξάρτητη φιλανθρωπική οργάνωση που εδώ και είκοσι χρόνια παρέχει υπηρεσίες σε καλλιτέχνες μουσικούς, ζωγράφους, χορευτές, συγγραφείς από όλα τα μέρη του κόσμου και τους βοηθά να συνεχίσουν και να εξελίξουν την καριέρα τους στο Λονδίνο. Ο στόχος της είναι διττός. Από τη μία υποστηρίζει την προσωπική ανάπτυξη και ενθάρρυνση των καλλιτεχνών για ενεργό συμμετοχή στις πολιτιστικές δραστηριότητες και από την άλλη η οργάνωση φιλοδοξεί να κάνει γνωστές τις πλούσιες καλλιτεχνικές παραδόσεις, οι οποίες ζουν και αναπτύσσονται όχι στις κεντρικές σκηνές αυτής της πόλης αλλά στις πολυάριθμες πολυπολιτισμικές κοινότητες που τη συγκροτούν.
Η Cultural Co-operation διοργανώνει σεμινάρια επαγγελματικής εκπαίδευσης και καλλιτεχνικά workshops στα οποία «φτασμένοι» καλλιτέχνες ή υψηλόβαθμα στελέχη πολιτιστικών οργανισμών (μουσείων, θεάτρων, αιθουσών τέχνης κλπ.), παίζοντας το ρόλο του μέντορα μοιράζονται την εμπειρία τους, δίνουν συμβουλές στους “νεοεισερχόμενους” για το πώς μπορούν να προωθήσουν καλύτερα τη δουλειά τους και παρέχουν πληροφορίες για τα καλλιτεχνικά πράγματα του Λονδίνου.
Τα τελευταία χρόνια η οργάνωση έχει αναπτύξει συστηματικά το δίκτυο των καλλιτεχνών-μελών που συμμετέχουν στις δράσεις της, το London Diaspora Capital, το οποίο αντιπροσωπεύει διάφορες μορφές τέχνης και τις πολιτιστικές παραδόσεις περισσότερων από ογδόντα χωρών. Οι καλλιτέχνες, από ποιητές και χορευτές μέχρι ζωγράφοι, έρχονται σε επαφή είτε μέσα από τα σεμινάρια επαγγελματικής ανάπτυξης είτε μέσα από τη διοργάνωση εκδηλώσεων ή συμμετέχοντας στη ραδιοφωνική εκπομπή της οργάνωσης, που τους δίνει την ευκαιρία να αναδείξουν τη δουλειά τους. Αποκορύφωμα αυτών των εκδηλώσεων είναι ένα εντυπωσιακό και πολύ δημοφιλές μουσικό φεστιβάλ, το Music Village Festival, που γίνεται κάθε καλοκαίρι και προσελκύει πολυπληθές κοινό.
Επίσης, η Cultural Co-operation υποστηρίζει τις προσπάθειες των μελών της, σχεδόν αποκλειστικά μεταναστών/στριών, να «ζήσουν από την τέχνη τους». Δημιουργεί θέσεις εργασίας είτε μέσα από την υλοποίηση προγραμμάτων είτε μέσω της συνεργασίας με άλλους οργανισμούς, ενημερώνει τακτικά τα μέλη για θέσεις εργασίας που προκύπτουν στον τομέα της τέχνης, για διαγωνισμούς, δυνατότητες χρηματοδότησης, συμμετοχής σε εκδηλώσεις ή για ευκαιρίες καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Επειδή, όπως είναι αναμενόμενο, οι περισσότεροι/ες εργάζονται σε τομείς άσχετους με τον καλλιτεχνικό χώρο, οι ευκαιρίες και οι πληροφορίες που προσφέρει η οργάνωση έχουν μεγάλη σημασία.

Τα αποτελέσματα
Όλες αυτές οι δράσεις, που υλοποιούνται μετά από ώρες έρευνας, σχεδιασμού και προσεκτικής επιλογής, αποτελούν μια πολύ σημαντική πηγή έμπνευσης, ενδυνάμωσης και κοινωνικής δικτύωσης για τους καλλιτέχνες. Αυτές τις μέρες ένας μουσικός κάνει την πρώτη του επαγγελματική εμφάνιση σε συναυλία που απευθύνεται στο γενικό κοινό (εδώ το λένε mainstream), γεγονός που σηματοδοτεί την έξοδό του από το περιβάλλον που δημιουργεί η οργάνωση. Η ευκαιρία να τον προσέξουν δημιουργήθηκε από τη συμμετοχή του στις ραδιοφωνικές εκπομπές της Cultural Co-operation και από τη συστηματική προετοιμασία που πάλι η οργάνωση του έδινε την ευκαιρία να κάνει. Παρόλο λοιπόν που τα εμπόδια κάποιες φορές φαντάζουν ανυπέρβλητα, υπάρχει ένα πλαίσιο που δίνει στους καλλιτέχνες τη δυνατότητα να ασκήσουν τη δημιουργικότητά τους, να ανταλλάξουν ιδέες, να εκφράσουν προβληματισμούς, να συνεργαστούν και εν τέλει να έρθουν λίγο πιο κοντά σε αυτό που ονειρεύονται.

Σχόλια και συγκρίσεις
Η ιδέα πάνω στην οποία βασίζεται η δουλειά της C.C. είναι απλή. Επίσης, είναι ρεαλιστική, τουλάχιστον για τις συνθήκες του Λονδίνου. Ωστόσο, απ’ όσο παρακολουθώ τα πράγματα, ο προβληματισμός στον πολιτικό-κοινωνικό διάλογο αλλά και στον ακαδημαϊκό χώρο εστιάζει όλο και περισσότερο στο ερώτημα αν έχει νόημα η συνύπαρξη των διαφορετικών πολιτισμών, όσο απλόχωρη κι αν είναι, όταν δεν περιλαμβάνει και την αλληλεπίδραση. Η κατάσταση στο Λονδίνο μοιάζει λίγο σαν να πορεύονται όλοι, δηλαδή η κάθε εθνική κοινότητα, σε παράλληλους δρόμους, με μόνη πιθανότητα να συναντηθούν σε κάποιο ethnic φεστιβάλ ή εκδήλωση. Από την άλλη, στην Ελλάδα δεν υπάρχει ούτε κι αυτό. Είναι νωπή η απόπειρα να εμποδισθεί η γιορτή των Αφρικανών γυναικών στην πλατεία Αμερικής, όπως μάθαμε μέχρι και εδώ στο Λονδίνο.
Τελικά μπορούν τέτοια σχήματα να υπάρξουν στην Ελλάδα; Αν παραμερίσουμε βέβαια το ζήτημα της χρηματοδότησης, όπου δεν μπορεί να υπάρξει σύγκριση, αφού στην Αγγλία τόσο η παρουσία όσο και η χρηματοδότηση των ΜΚΟ είναι θεσμοθετημένες και ριζωμένες στην κοινωνία – πώς αλλιώς, αφού μιλάμε για τη χώρα που ανέπτυξε την έννοια της φιλανθρωπικής κοινωνικής δράσης. Σκέφτομαι, με το θάρρος που μου δίνει η απόσταση, στην Ελλάδα, θέλουμε;

http://www.swm.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=68&Itemid

  1.  Συζητήστε το παρακάτω απόσπασμα από το δημοσίευμα της Κυριακής  Τριπερίνα:
    «ο προβληματισμός στον πολιτικό-κοινωνικό διάλογο αλλά και στον ακαδημαϊκό χώρο εστιάζει όλο και περισσότερο στο ερώτημα αν έχει νόημα η συνύπαρξη των διαφορετικών πολιτισμών, όσο απλόχωρη κι αν είναι, όταν δεν περιλαμβάνει και την αλληλεπίδραση. Η κατάσταση στο Λονδίνο μοιάζει λίγο σαν να πορεύονται όλοι, δηλαδή η κάθε εθνική κοινότητα, σε παράλληλους δρόμους, με μόνη πιθανότητα να συναντηθούν σε κάποιο ethnic φεστιβάλ ή εκδήλωση
  2. Οργανώστε μια εκδήλωση στην οποία να συμμετέχουν μαθητές του σχολείου σας διαφορετικής εθνικότητας. Για παράδειγμα, μπορείτε να γράψετε ένα θεατρικό διάλογο, να δημιουργήσετε ένα βίντεο, έργα ζωγραφικής, κτλ... Συνισταμένη σε όποιου είδους δημιουργία σας να είναι  η συνεργασία, έτσι ώστε το προϊόν της να εκφράζει κοινά προβλήματα, αγωνίες, αδιέξοδα, όνειρα.

Μελέτη (επιστημονική)

Έρνστ Φίσερ
Η αναγκαιότητα της τέχνης  

Screen Shot 2016-06-17 at 12.32.02 PMRed tree, Πιτ Μοντριάν, 1909

«H ποίηση είναι απαραίτητη — θα ήθελα μόνο να ξέρω  γιατί.» Με αυτή τη χαριτωμένη και παράδοξη φράση διαπίστωσε o παλαιός Γάλλος πρωτοποριακός ποιητής Κοκτώ την αναγκαιότητα της τέχνης — και το αμφίβολο της θέσης της στον όψιμο αστικό κόσμο.

O πρωτοποριακός ζωγράφος Μοντριάν μίλησε για μια πιθανή «εξαφάνιση» της τέχνης. Η πραγματικότητα, έτσι πιστεύει αυτός, θα αντικαθιστά όλο και πιο πολύ το έργο τέχνης, το έργο τέχνης που είναι υποκατάστατο της ισορροπίας που λείπει από την πραγματικότητα. «Η τέχνη θα εξαφανίζεται στον βαθμό που η ζωή θα αποκτά περισσότερη ισορροπία».

Το έργο τέχνης σαν «υποκατάστατο» της ζωής, η τέχνη σαν μέσο που φέρνει τον άνθρωπο σε ισορροπία με το περιβάλλον του — εδώ έγκειται ένα μέρος της γνώσης για τη φύση της τέχνης και την αναγκαιότητά της. Αλλά εδώ βλέπουμε, αφού ακόμη και από την υπεραναπτυγμένη κοινωνία δεν έχουμε να περιμένουμε μια τέλεια και διαρκή ισορροπία ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον του, και την εγγύηση ότι η τέχνη δεν ήταν μόνο στο παρελθόν απαραίτητη, αλλά θα είναι στον άνθρωπο απαραίτητη και στο μέλλον.

Είναι όμως πραγματικά η τέχνη μόνο υποκατάστατο, δε διαφαίνεται μέσα της μια βαθύτερη σχέση του ανθρώπου προς τον κόσμο; Μπορούμε να συνοψίσουμε τη λειτουργία της γενικά σε ένα μοναδικό τύπο; Δεν   ικανοποιεί πολλές και μεταβαλλόμενες ανάγκες; […]

Εδώ γίνεται  προσπάθεια να απαντήσουμε σε τέτοιες ερωτήσεις — με την πεποίθηση ότι η τέχνη ήταν, είναι και θα είναι απαραίτητη.

Αρχικά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε την τάση να δεχόμαστε ένα εκπληκτικό φαινόμενο σαν κάτι πολύ αυτονόητο. Και είναι πραγματικά εκπληκτικό: αναρίθμητοι άνθρωποι διαβάζουν βιβλία, ακούν μουσική, πηγαίνουν στο θέατρο και στον κινηματογράφο — για ποιο λόγο; Αν απαντήσει κανείς: αναζητούν διασκέδαση, ξεκούραση, ψυχαγωγία, αυτό είναι μια απάντηση που δεν εξηγεί τίποτε. Γιατί διασκεδάζει, ξεκουράζει, ψυχαγωγεί, όταν εισχωρούμε σε ένα ξένο έργο και σε μια ξένη μοίρα, όταν ταυτιζόμαστε με ένα μουσικό κομμάτι και έναν πίνακα, με τα πρόσωπα ενός μυθιστορήματος, ενός θεατρικού έργου, ενός φιλμ, όταν συμμετέχουμε σε μια τέτοια «μη πραγματικότητα» σαν σε μια εντονότερη πραγματικότητα; Τι παράξενη, μυστηριώδης «ψυχαγωγία» είναι αυτή; Και αν απαντήσει  κανείς ότι οι άνθρωποι φεύγουν έτσι από μια μη ικανοποιητική ζωή  σε μια πλουσιότερη, σε ένα βίωμα χωρίς κίνδυνο — τότε  πρέπει να ρωτήσουμε παραπέρα: Γιατί δεν αρκεί η δική τους ύπαρξη, γιατί αυτή η επιθυμία να εξαντλήσουν τη δική τους ανεξάντλητη ύπαρξη σε ξένα πρόσωπα και ξένες μορφές, να κοιτάζουν από τη σκοτεινή αίθουσα στο φώς μιας σκηνής, όπου αυτό που είναι μόνο ένα παιχνίδι τους παρακινεί σε εσωτερική συμμετοχή;

Είναι προφανές ότι ο άνθρωπος θέλει να είναι κάτι παραπάνω απ’ ό,τι είναι μόνο ο εαυτός του. Θέλει να είναι ένας ολόκληρος άνθρωπος. Δεν του αρκεί να είναι μόνο ένα ξεχωριστό άτομο, αλλά απαιτεί να μετατεθεί από την ατέλεια της ξεχωριστής του ύπαρξης σε μια «ολότητα», σε μια πληρότητα της ζωής, την οποία του την αποστερεί η ατομικότητα με τους περιορισμούς της.

Έρνστ Φίσερ,
Η αναγκαιότητα της τέχνης

  1. Συμφωνείτε με την άποψη του Μοντριάν πως η τέχνη είναι υποκατάστατο της ισορροπίας που λείπει από τη ζωή; Να συζητήσετε το θέμα  στην τάξη σας.
  2. ΔΟΚΙΜΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣΤο κείμενο ανήκει στον δοκιμιακό  λόγο. Να επισημάνετε τα χαρακτηριστικά του, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου σ. 109- 113 και 131, 132.
  3. Πώς ερμηνεύετε το γεγονός ότι ο συγγραφέας θέτει πολλά ερωτήματα στο κείμενό του;
  4. Ποιο φαινόμενο επιχειρεί να ερμηνεύσει ο συγγραφέας στην προτελευταία παράγραφο; Στην παράγραφο αυτή ο συγγραφέας θέτει μια ερώτηση, προβλέπει μια πιθανή απάντηση του αναγνώστη και επανέρχεται με μια καινούρια ερώτηση. Σε τι αποσκοπεί αυτή η τακτική;
  5. Ποια ερμηνεία δίνει τελικά ο συγγραφέας στο φαινόμενο με το οποίο ασχολείται; Σας πείθει;
  6. Το κείμενο του Φίσερ αρχίζει με τη φράση:  Η ποίηση είναι απαραίτητη – θα ήθελα μόνο να ξέρω γιατί. Την απάντηση δίνει με τον δικό της ποιητικό  τρόπο η Κική Δημουλά στο Βήμα της Κυριακής, 18/03/2007.

(Η ποίηση) Ωφελεί όσους την αγαπούν, επειδή βρίσκουν εντός της μικρά κομματάκια από σκισμένες φωτογραφίες του ψυχισμού τους. Περισσότερο και πιο σωστά ωφελεί εκείνους που πιστεύουν στη μαγεία της. Που δεν θέλουν να θέσουν τον δάκτυλό τους επί τον τύπον της κατανόησής της.
Ωφελεί, υπερκόσμια, εκείνον που την ασκεί και μόνον κατά τη διάρκεια της άσκησης, επειδή τότε μόνο τον βγάζει από το σώμα του, τον σταθεροποιεί σε μιαν αιώρηση απ’ όπου αυτός παρακολουθεί, σαν σε χειρουργείο, τον προσωρινό θάνατο της μικρότητάς του.
Ωφελεί κυρίως τη γλώσσα. Την περισυλλέγει από τους μεγάλους κάδους της βιασύνης και τη μεταγγίζει με σέβας στο τόσο δα μπουκαλάκι του αγιασμού, μια γουλιά, όσο ακριβώς χρειάζεται να πιει η ουσία.
Τέλος, η ποίηση ωφελεί όσο μια παυσίπονη σταγόνα σε έναν ωκεανό λύπης. Δεν είναι λίγο.

Κική Δημουλά,
«Ο φιλοπαίγμων μύθος»,
απόσπασμα της ομιλίας της ποιήτριας στην τελετή αναγόρευσής της ως μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, το 2003

  • Ωφελεί η ποίηση…: Να συμπληρώσετε τη φράση με τον δικό σας τρόπο, βασισμένοι στα  βιώματά σας.
  • Στο κείμενο της Δημουλά επικρατεί η ποιητική λειτουργία της γλώσσας. Προσπαθήστε να αποδώσετε το νόημα του κειμένου χρησιμοποιώντας κυρίως την αναφορική λειτουργία της γλώσσας, δηλαδή προτιμήστε την κυριολεκτική έκφραση  αντί της μεταφορικής, βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου σ. 44-47.
    Ποιες δυσκολίες συναντήσατε; Νομίζετε ότι ο κυριολεκτικός λόγος μπορεί να αποδώσει πλήρως τον μεταφορικό ή κάτι «χάνεται»; 

Ε. H. Gombrich
Η τέχνη και οι καλλιτέχνες
[…] Εφόσον λοιπόν δεν υπάρχουν κανόνες για να κρίνουμε αν ένας πίνακας ή ένα άγαλμα πέτυχε, είναι συνήθως αδύνατο να εξηγήσουμε με λόγια γιατί ακριβώς πιστεύουμε πως αποτελεί μεγάλο έργο τέχνης. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως ένα έργο είναι εξίσου καλό με οποιοδήποτε άλλο, ή πως είναι ανώφελο να συζητούμε για θέματα γούστου. Αν δεν ωφελούν σε τίποτε άλλο οι συζητήσεις για την τέχνη, μας κάνουν τουλάχιστον να κοιτάζουμε προσεχτικά τους πίνακες, και όσο περισσότερο τους κοιτάζουμε, τόσο συχνότερα παρατηρούμε σημεία που μας είχαν διαφύγει. Έτσι αρχίζουμε να διαισθανόμαστε το είδος της αρμονίας που προσπάθησε να πετύχει κάθε γενιά καλλιτεχνών. Όσο πιο πολύ καταλαβαίνουμε αυτές τις αρμονίες, τόσο περισσότερο τις χαιρόμαστε, και στο κάτω κάτω αυτό είναι το πιο σημαντικό. Η παλιά ρήση ότι δε χωρεί συζήτηση σε θέματα γούστου ίσως να είναι σωστή, αυτό όμως δεν πρέπει να μας κάνει να αγνοήσουμε το γεγονός ότι το γούστο μπορεί να εξελιχθεί. Για όσους δεν πίνουν τσάι, ένα είδος τσαγιού μπορεί να μοιάζει ακριβώς με κάποιο άλλο. Αν όμως έχουν τον καιρό, την επιθυμία και την ευκαιρία να διερευνήσουν τις λεπτότητες της διαφοράς ανάμεσα στα είδη, είναι πιθανόν να γίνουν «ειδήμονες» (connoisseurs) και να ξεχωρίζουν με ακρίβεια τον τύπο και το χαρμάνι του τσαγιού που προτιμούν. Κι η γνώση αυτή θα μεγαλώσει χωρίς άλλο την απόλαυσή τους από τα πιο εκλεκτά χαρμάνια.

Το γούστο στην τέχνη είναι, αναμφισβήτητα, κάτι απείρως πιο περίπλοκο από το γούστο στην τροφή και στο ποτό. Το θέμα δεν είναι μόνο να ανακαλύψεις διάφορες λεπτές γεύσεις, αλλά κάτι πιο σοβαρό και πιο σημαντικό. Σε τελευταία ανάλυση, οι μεγάλοι καλλιτέχνες έδωσαν ό,τι μπορούσαν  σ’ αυτά τα έργα, υπέφεραν γι’ αυτά, ίδρωσαν για να τα φτιάξουν, και έχουν, το λιγότερο, το δικαίωμα να ζητήσουν από μας να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι θέλησαν να κάνουν.
Τα όσα μπορούμε να μάθουμε για την τέχνη δεν έχουν τελειωμό. Πάντα μένουν καινούρια πράγματα ν’ ανακαλύψουμε. Τα μεγάλα έργα τέχνης φαίνονται διαφορετικά κάθε φορά που τα κοιτάμε. Μοιάζουν να είναι τόσο ανεξάντλητα και απρόβλεπτα όσο και οι άνθρωποι. Είναι από μόνα τους ένας συναρπαστικός κόσμος, με τους δικούς του παράξενους νόμους, τις δικές του περιπέτειες. Κανένας δεν πρέπει να νομίζει πως ξέρει τα πάντα γι’ αυτόν, γιατί κανένας δεν μπόρεσε ποτέ να τα μάθει. Τίποτε ίσως δεν είναι τόσο σημαντικό όσο τούτο: για να χαρούμε αυτά τα έργα χρειάζεται ένα φρέσκο μυαλό, ένα μυαλό που να είναι έτοιμο να συλλάβει κάθε νύξη και να ανταποκριθεί σε κάθε κρυμμένη αρμονία, ένα μυαλό που, πάνω απ’ όλα, δεν είναι παστωμένο με ηχηρές λέξεις και στερεότυπες φράσεις. Είναι πολύ καλύτερα να μην ξέρει κανείς τίποτε για την τέχνη, παρά να έχει το είδος της ημιμάθειας που εκτρέφει τον σνομπισμό.
Ε. H. Gombrich,
Το Χρονικό της Τέχνης, σ. 35-36

  1. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι το γούστο, όσον αφορά την τέχνη, μπορεί να εξελιχθεί. Συμφωνείτε; Με βάση την επαφή σας με κάποια μορφή τέχνης, να αναπτύξετε τις σκέψεις σας για το θέμα σε ένα σύντομο  κείμενο  που θα αναρτήσετε στο facebook, για να προκαλέσετε σχετική συζήτηση.
  2. Ποια είναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η βασική προϋπόθεση, για να έχουμε τη δυνατότητα να χαρούμε ένα έργο τέχνης;
  3. arthroΣύμφωνα με το κείμενο, όσο κάποιος έρχεται σε επαφή με την τέχνη,  εξοικειώνεται, ανακαλύπτει τα μυστικά της, εξελίσσει το αισθητήριό του και την απολαμβάνει ολοένα και περισσότερο. Την επαφή με την τέχνη την έχει διευκολύνει σημαντικά στην εποχή μας η ανάπτυξη της τεχνολογίας και ειδικότερα η χρήση του διαδικτύου, που προσφέρει στους χρήστες άπειρες δυνατότητες, για να απολαύσουν, έστω ηλεκτρονικά, ποικίλα έργα τέχνης.  Να γράψετε ένα άρθρο (400-500 λέξεις) σχετικά με τα πλεονεκτήματα αλλά και τα  μειονεκτήματα που μπορεί να παρουσιάζει η χρήση του διαδικτύου για την επαφή των νέων με την τέχνη. Φροντίστε να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας με τα κατάλληλα επιχειρήματα και παραδείγματα, βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου σ. 166.
  4. Εργαστείτε ανά δύο και επισκεφθείτε ένα μουσείο μέσω εικονικής περιήγησης. Μπορείτε να πλοηγηθείτε στην παρακάτω διεύθυνση  ή σε κάποια άλλη: https://www.google.com/culturalinstitute/collections?projectId=art-project
  • Να συζητήσετε την εμπειρία σας. Να αναφερθείτε, μεταξύ άλλων, στις δυνατότητες που προσφέρει η συγκεκριμένη εικονική περιήγηση, σε ενδεχόμενες  ελλείψεις, καθώς  και σε προτάσεις που θα έκαναν πιο ελκυστική την περιήγηση.  
  • diafimisiΝα δημιουργήσετε ένα πολυτροπικό διαφημιστικό κείμενο για τη συγκεκριμένη εικονική περιήγηση που παρακολουθήσατε, το οποίο απευθύνεται σε νέους της ηλικίας σας. Bλ. και  Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 50-60.

(1)

Υπάρχουν πολλά “είδη” ταινιών ανάλογα με το θέμα, την πλοκή, το ύφος. Θα σταθούμε εδώ μόνο σε μια ουσιαστική διάκριση, αυτή μεταξύ μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης. Μια ταινία μυθοπλασίας χαρακτηρίζεται από τη διδασκαλία ηθοποιών (επαγγελματιών ή μη) στην εκτέλεση μιας προδιαγεγραμμένης δράσης. Αντίθετα σε μια ταινία τεκμηρίωσης (ντοκιμαντέρ) ο σκηνοθέτης επιλέγει και καταγράφει αυθεντική δράση, που εκτυλίσσεται μπροστά από τον φακό χωρίς σκηνοθετική καθοδήγηση. Τα όρια βέβαια είναι ρευστά και οι πολλές «σχολές» και προσεγγίσεις στο είδος κάνουν τη διάκριση σχετική.

Μείζον πρόγραμμα επιμόρφωσης, Βασικό επιμορφωτικό υλικό, Τόμος Γ’, Αξιοποίηση των Τεχνών στην Εκπαίδευση, Μάιος 2011

(2)
Εύα Στεφανή
10 κείμενα για το ντοκιμαντέρ

Το ντοκιμαντέρ, όπως όλες οι αναπαραστατικές τέχνες, αποτελεί ερμηνεία της  πραγματικότητας και όχι αντανάκλασή της. Η πραγματικότητα που καταγράφεται από την κάμερα είναι προϊόν διαμεσολάβησης, επομένως δεν μπορεί ποτέ να είναι αντικειμενική. Εφόσον ο κινηματογραφιστής, έστω και ασυνείδητα, επιλέγει το κάδρο, τον φωτισμό, τη γωνία λήψης, αυτό σημαίνει ότι συνθέτει, κατασκευάζει μία πραγματικότητα και όχι την πραγματικότητα.

Το παράδοξο είναι ότι, παρόλο που τα παραπάνω είναι εν πολλοίς  γνωστά, ο κινηματογράφος και ιδιαίτερα αυτός που ονομάζεται κινηματογράφος της πραγματικότητας-το ντοκιμαντέρ, με άλλα λόγια-γίνεται συχνά αντιληπτός ως ακριβής αποτύπωση της πραγματικότητας. Για το λόγο αυτό, οι θεατές των ντοκιμαντέρ συχνά περιμένουν να δουν στις εν λόγω ταινίες μια «φέτα ζωής», διατηρώντας την ψευδαίσθηση ότι αυτό που βλέπουν αντιγράφει αυτό που υπήρξε έτσι ακριβώς όπως ήταν.

Το ντοκιμαντέρ ορίζεται ως ο κινηματογράφος που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα  και δε χρησιμοποιεί παραδοσιακά στοιχεία μυθοπλασίας, όπως σενάριο, ηθοποιούς, κοστούμια, φωτισμούς κ.ά. Βάσει του συγκεκριμένου ορισμού, αυτό που βασικά διαχωρίζει το ντοκιμαντέρ από τη μυθοπλασία είναι ότι το ντοκιμαντέρ καταγράφει την υπάρχουσα πραγματικότητα, ενώ η μυθοπλασία κατασκευάζει μια πραγματικότητα εκ νέου. Τα προβλήματα που προκύπτουν από έναν τέτοιο ορισμό είναι πολλά. Ποια είναι τα όρια μεταξύ καταγραφής και κατασκευής της πραγματικότητας; Αυτό που στο ντοκιμαντέρ ονομάζουμε καταγραφή δεν είναι εν πολλοίς μια αναπαράσταση της πραγματικότητας και ταυτόχρονα  κατασκευή της; Επομένως ποια είναι η διαφορά σε σχέση με την ταινία μυθοπλασίας; […] Μήπως είναι, εν τέλει, μάταιη η προσπάθεια οριοθέτησής τους; Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι αυτό που κυρίως διαχωρίζει τον κινηματογράφο της πραγματικότητας από εκείνον της μυθοπλασίας είναι ο τρόπος διαχείρισης και σύνθεσης των στοιχείων της πραγματικότητας και της μυθοπλασίας και όχι τα ίδια τα στοιχεία αυτά. Για παράδειγμα, στο μυθοπλαστικό κινηματογράφο χρησιμοποιούνται παραδοσιακά σκηνικά, κοστούμια, ηθοποιοί, σενάριο, στο πλαίσιο πρακτικών δραματοποίησης που εντείνουν το αίσθημα του τεχνητού κόσμου, της κατασκευασμένης πραγματικότητας. Στο ντοκιμαντέρ, οι προαναφερθείσες τεχνικές δραματοποίησης υιοθετούνται σε μικρότερο βαθμό ή αποφεύγονται τελείως.   

Εύα Στεφανή, 10  κείμενα για το ντοκιμαντέρ

  1. Πώς αντιλαμβάνεστε την «προδιαγεγραμμένη» και την «αυθεντική δράση» που αναφέρονται στο απόσπασμα (1);
  2. Ποια ψευδαίσθηση έχουν οι θεατές σχετικά με το ντοκιμαντέρ, κατά τη γνώμη της Εύας Στεφανή; Γιατί η συγγραφέας δεν δέχεται τον ορισμό σύμφωνα με τον οποίο το ντοκιμαντέρ καταγράφει την πραγματικότητα;
  3.  Ποια κοινά σημεία παρουσιάζουν τα δύο αποσπάσματα ως προς τη διάκριση ανάμεσα στην ταινία μυθοπλασίας και στο ντοκιμαντέρ;
  4. Να γράψετε, σε απλό ύφος, ένα σύντομο κείμενο σχετικά με τη διάκριση ανάμεσα στην ταινία μυθοπλασίας και στο ντοκιμαντέρ, απευθυνόμενοι σε νέους της ηλικίας σας. Στην περίπτωση αυτή θα χρειαστεί να ορίσετε τα δύο είδη και να τα συγκρίνετε μεταξύ τους, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 283 κ.ε.
  5. Δοκιμάστε να δημιουργήσετε ένα πολύ απλό ντοκιμαντέρ, ακολουθώντας τις παρακάτω οδηγίες:
    Με βιντεοκάμερα, φωτογραφική μηχανή ή  με κινητό τηλέφωνο, γυρίστε 6 πλάνα διάρκειας περίπου ενός λεπτού το καθένα που τεκμηριώνουν στο σύνολό τους τη φυσιογνωμία και λειτουργία ενός χώρου συνάθροισης ανθρώπων (εστιατόριο, καφενείο, λεωφορείο, κατάστημα, αίθουσα αναμονής κλπ.). Αν έχετε τη δυνατότητα, μοντάρετε αυτά τα πλάνα σε ένα τελικό πορτραίτο του χώρου διάρκειας 30 – 60 δευτερολέπτων. Εξηγήστε τις επιλογές σας.
    Βαγγέλης Καλαμπάκας, Εκπαιδευτικό υλικό για τον κινηματογράφο.  
  6. Δείτε το μαθητικό ντοκιμαντέρ Για τη γενιά του 1999: ο 20ος αιώνας τόσο κοντά μα τόσο μακριά που γύρισε ομάδα του 20ου ΓΕ.Λ. Αθήνας. Το ντοκιμαντέρ πήρε το 2ο βραβείο στον 2ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ιστορικού Ντοκιμαντέρ «Προσεγγίζουμε κριτικά το παρελθόν: Στιγμές του 20ου και του 21ου αιώνα».
  • Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας; Ποια θεωρείτε ότι είναι τα δυνατά σημεία του ντοκιμαντέρ; Ποιες βελτιωτικές αλλαγές θα προτείνατε;
  1. Να εργαστείτε σε ομάδες, προκειμένου να γυρίσετε ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους με θέμα που σας ενδιαφέρει. Μπορείτε π.χ. να ασχοληθείτε με την ιστορία του τόπου σας ή με ένα  πρόβλημα της τοπικής κοινωνίας που σας αφορά. Να προετοιμάστε τη λήψη του υλικού σας οργανώνοντας  μια έρευνα για το θέμα. Να καταγράψετε τα ερωτήματα που θέλετε να διερευνήσετε, καθώς και τα άτομα ή τους φορείς  στους οποίους θα απευθυνθείτε, για να πάρετε συνέντευξη. Καλό θα ήταν να συνεργαστείτε με κάποιον ειδικό που θα σας εισαγάγει στη γλώσσα του κινηματογράφου.
    Μπορείτε να πάρετε χρήσιμες συμβουλές και να αντλήσετε ιδέες για τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ από το το ενημερωτικό βίντεο για τον Πανελλαδικό Μαθητικό Διαγωνισμό Ταινιών Μικρού Μήκους 2014 που οργάνωσε το Κέντρο Εκπαιδευτικών Δράσεων και Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας  Καρπός.  
  2. Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης- Εικόνες του 21ου αιώνα  ιδρύθηκε το 1999 και σήμερα θεωρείται το τρίτο καλύτερο στην Ευρώπη. Πλοηγηθείτε στην  ιστοσελίδα του 17ου Φεστιβάλ (13-22 Μαρτίου 2015) και ενημερωθείτε για τη δράση του. Screen Shot 2016-07-19 at 3.17.29 PMΑνατρέξτε στο εορταστικό τεύχος του περιοδικού 1ο Πλάνο, του 2013, όπου υπάρχει αφιέρωμα  για τον εορτασμό των 15 χρόνων από την ίδρυση του Φεστιβάλ, προκειμένου να σχηματίσετε μια πληρέστερη εικόνα του εγχειρήματος μέσα στον χρόνο.
  • Να εργαστείτε σε ομάδες και να παρουσιάσετε τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ. Να γράψετε ένα σχετικό άρθρο για την ιστοσελίδα του σχολείου σας, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 166.
  • Να παρατηρήσετε τις αφίσες του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, να επιλέξτε μία από αυτές και να σχολιάσετε τις επιλογές του σχεδιαστή ως προς τα σύμβολα που χρησιμοποιεί, τα χρώματα και τον συνδυασμό λόγου και εικόνας. Δείτε π.χ. την αφίσα για το 17ο Φεστιβάλ. Ποια είναι η συνολική εντύπωση που σας δίνει η αφίσα; Θεωρείτε επιτυχημένη την αφίσα ή όχι, και γιατί;
  1. Να διαβάσετε το άρθρο της Μαρίας Κατσαουνάκη «Είμαστε άνθρωποι. Δεν είμαστε; Τρία έργα με θέμα τους αστέγους στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης». Ποιες   σκέψεις  σας δημιουργούνται;  Μοιραστείτε τον προβληματισμό σας με τους συμμαθητές σας.
  • Να αναπτύξετε σε ένα κείμενο με  τη μορφή ανοικτής επιστολής για τον τοπικό τύπο  την παρακάτω φράση που προέρχεται από το ελβετικό σύνταγμα: «Η  δύναμη μιας κοινότητας μετριέται με κριτήριο την καλή κατάσταση των πιο αδύναμων μελών της».
  1. Να οργανώσετε, σε συνεργασία με το δεκαπενταμελές και τους τοπικούς φορείς,  μια εκδήλωση για την ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας σχετικά με το θέμα των αστέγων στην περιοχή σας. Εργαστείτε σε ομάδες, προκειμένου να προετοιμάσετε τα σχετικά με την εκδήλωση γραπτά ή και πολυτροπικά κείμενα, π.χ. εισήγηση, πρόγραμμα, αφίσα,  τηλεοπτικό σποτάκι κ.ά., βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 48.

Επιφυλλίδα

Μάριος Πλωρίτης
Εις ηθοποιούς ύμνοι

Βυζαντινά επιγράμματα για «σκηνικούς» και «ορχηστές»

ΑΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ μιαν ανάπαυλα στα πολιτικά μας, τα οδυνηρά και άλυτα. Κι ας στραφούμε στο Θέατρο που, αύριο, γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα του.

Όχι, δεν πρόκειται να σας ταλαιπωρήσω με τα μυριοειπωμένα ιστορικά και θεωρητικά της Σκηνής. Μόνο, σαν «φόρο τιμής» στους εορτάζοντες εργάτες της, ας θυμηθούμε κάποιους παλιούς υμνητές των τεχνιτών του Διονύσου. Και μάλιστα, μιας εποχής, που θεωρείται σαν ολότελα αντιθεατρική: το Βυζάντιο.

Αντίθετα με ό,τι συνήθως πιστεύεται, οι υπήκοοι της χριστιανικής αυτοκρατορίας κάθε άλλο παρά «αθεάτριστοι» μπορούν να χαρακτηρισθούν. Ίσα-ίσα, ήταν φιλοθεάμονες και χαροκόποι όσο λίγοι. «Πολύς ο Διόνυσος παρ’ ημίν βακχεύει», έγραψε ο θεατρόφιλος σοφιστής Λιβάνιος, τον 4ο αιώνα. Και εφτά αιώνες αργότερα, ο ιστορικός Λέων ο Διάκονος διαπίστωνε, ειδικά για τους κατοίκους της Πόλης: «Φιλοθεάμονες των άλλων ανθρώπων Βυζάντιοι”.

Βαθιά ενοχλημένοι, οι πατέρες της εκκλησίας (Βασίλειος, Γρηγόριος και, προπάντων, Χρυσόστομος) κατηγορούσαν αδιάκοπα τους «πιστούς» πως «διημερεύουν από άρθρον βαθέος μέχρις εσπέρας» στα θεάματα και δραπετεύουν απ’ τις εκκλησίες, για να παρακολουθήσουν τους μίμους, παντόμιμους και χορευτές, που οι ιεράρχες τους χαρακτήριζαν «αισχρούς, ακόλαστους, διεφθαρμένους και διαφθορείς» και «επινοήσεις του Διαβόλου»!

Του κάκου, όμως. Το «χριστεπώνυμον πλήρωμα» δεν έπαυε να συρρέει στα «βδελυρά» θεάματα. Και όχι μόνο ο «χύδην όχλος» διασκέδαζε με τους «σκηνικούς και θυμελικούς», αλλά και οι λόγιοι της εποχής γοητεύονταν απ’ τους «αριστείς» της σκηνής και τους αφιέρωναν επιγράμματα, που αποτελούν σπουδαία τεκμήρια της τέχνης κι εκείνων και τούτων. Αξίζει, λοιπόν, να τους αναπολήσουμε.

Οι πιο φανατικοί θαμώνες των θεάτρων ήταν, όπως φαίνεται, οι δικηγόροι που, από τη ρωμαϊκή εποχή, ονομάζονταν «σχολαστικοί». Κορυφαίος ανάμεσα στους νομικούς-επιγραμματοποιούς, ο Αγαθίας ο Σχολαστικός (536-582;) υμνούσε έτσι την «τραγωδόν και κιθαριστρίδα» Αριάδνη:

«Όταν η κόρη, πλήκτρο κρατώντας, αγγίζει την κιθάρα, της Τερψιχόρης οι χορδές βρίσκουν αντίζηλο στη μουσική της· όταν τη φωνή της, με τραγικό υψώνει πάθος, της ίδιας της Μελπομένης είναι η κραυγή. Κι αν ομορφιάς έστηναν κρίση, η ίδια θα νικιόταν η Αφροδίτη, ακόμα κι αν ο Πάρης ήτανε κριτής.

Μα σιωπή, εμείς —μην ο Διόνυσος ακούσει και της Αριάδνης ζηλέψει το κλινάρι». […]

Οι θαυμαστές, όμως, των τότε ηθοποιών και χορευτών δεν περιορίζονταν σε χειροκροτήματα και δώρα. Έστηναν στα «είδωλά» τους αγάλματα και πίνακες, φιλοτεχνημένους από κάποιους Degas  της εποχής — και μάλιστα σε δημόσιους χώρους… Και οι ποιητές συνθέτανε επιγράμματα, όχι μόνο για τους ένσαρκους καλλιτέχνες, αλλά και για τα μαρμάρινα είδωλα τους.

Ο ανεξάντλητος Λεόντιος χαράζει τούτο το επίγραμμα για την «εικόνα» της αγαπημένης του Ελλαδίης:

«Είμαι η Ελλαδίη απ’ το Βυζάντιο, και στέκομαι εδώ, όπου, την άνοιξη, γιορτάζει ο λαός τον χορό, κι όπου η γη στα δυο χωρίζεται απ’ τον πορθμό (του Βοσπόρου)· γιατί δυο ήπειροι παίνεψαν τον χορό μου». […]

Ο άλλος σημαντικός επιγραμματοποιός — και αξιωματούχος του Μεγάλου Παλατιού — ο Παύλος ο Σιλεντιάριος (επιφορτισμένος με την «ησυχία» γύρω απ’ τον αυτοκράτορα) λατρεύει την «κιθαριστρίδα» Μαρία και γράφει για τον πίνακα που της είχαν στήσει:

«Την ομορφιά σου μόλις που μπόρεσε η γραφή να εικονίσει·  άμποτε να μπορούσε.

να ζωγραφίσει και το γλυκό τραγούδι του μελένιου στόματος σου, έτσι που μάτια μας κι αυτιά μας το ίδιο να μαγεύονταν κι απ’ τη μορφή σου κι απ’ το παίξιμο της λύρας».

Η θεατρολαγνεία, όμως, δεν εμπόδιζε τους ποιητές να ειρωνεύονται τους ατάλαντους θεατρίνους. Ο άλλος σπουδαίος επιγραμματοποιός της εποχής, ο Παλλαδάς (355-450), σαρκάζει μ’ ένα δίστιχο τον «αφνή ορχηστή» Μέμφη:

«Τη Δάφνη και τη Νιόβη χόρεψε ο πλατσομύτης Μέμφης, σαν ξύλινος τη (φτεροπόδαρη) Δάφνη, σαν πέτρινος τη Νιόβη» (που την είχαν μεταμορφώσει σε πέτρα ο Απόλλωνας κι η Άρτεμη). […]

Μ’ όλο που ο Χριστιανισμός είχε γίνει επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας, μ’ όλο που κράτος κι εκκλησία καταδίωκαν ανελέητα τους πιστούς της αρχαιοελληνικής θρησκείας, οι ποιητές δεν αντλούσαν έμπνευση παρά από την ελληνική μυθολογία και δεν έβρισκαν ωραιότερον έπαινο για τους ηθοποιούς και μουσικούς παρά την παρομοίωσή τους με τις Μούσες και με την άλλη χορεία των Ελλήνων θεών και ηρώων.

Ο Διόνυσος κι ο «θίασός» του κι οι τεχνίτες του δεν έπαψαν, και δεν παύουν, να κατανικούν τους κάθε εποχής Πενθείς και διώκτες τους…

Μάριος Πλωρίτης, Εις ηθοποιούς ύμνοι, Το Βήμα, 29/3/1992


1Έργα, τόμ. Α’, σελ. 280.
2Ιστορία, 61.8.

  1. ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑΤο κείμενο είναι επιφυλλίδα. Να αναγνωρίσετε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτού του κειμενικού είδους, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 201.
  2. Να σχολιάσετε τη χρήση εισαγωγικών στις παρακάτω φράσεις: «Πολύς ο Διόνυσος  παρ’  ημίν βακχεύει», «σαν φόρο τιμής» στους εορτάζοντες, «το χριστεπώνυμον πλήρωμα», «βδελυρά θεάματα».
  3. Ποια χαρακτηριστικά των καλλιτεχνών εξυμνούνται στους στίχους των θαυμαστών τους και πώς ειρωνεύεται ο Παλλαδάς  τον ατάλαντο θεατρίνο;
  4. Τι εξυπηρετεί η παράθεση αυτούσιων στίχων στο κείμενο;
  5. Με ποιον τρόπο αντιμετώπιζαν οι βυζαντινοί συγγραφείς τους ηθοποιούς και τους ορχηστές, σύμφωνα με τον  Πλωρίτη, σε αντίθεση με τους πατέρες της εκκλησίας;
  6. Να συζητήσετε σχετικά με τις κοινωνικές προκαταλήψεις για το επάγγελμα του ηθοποιού που υπήρχαν άλλοτε και ενδεχομένως εξακολουθούν να υπάρχουν και σήμερα.
  7. projectΟργάνωση project «Μεγάλοι Έλληνες Ηθοποιοί»:
    Να εργαστείτε σε ομάδες και να παρουσιάσετε στην τάξη σας σημαντικούς Έλληνες ηθοποιούς του θεάτρου, κάνοντας αναφορά στη ζωή και στο έργο τους.

ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑΔιαβάστε τα παρακάτω αποσπάσματα  σχετικά με τον σκηνοθέτη από κείμενο της Ελένη Βαροπούλου, η οποία είναι θεατρολόγος και κριτικός θεάτρου και τέχνης. Τα αποσπάσματα προέρχονται από επιφυλλίδα στην εφημερίδα Το Βήμα. Η επιφυλλίδα γράφεται από πρόσωπο ειδικό στο θέμα,  ως κειμενικό είδος προσεγγίζει το άρθρο και έχει δοκιμιακό χαρακτήρα, βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 200.

Ελένη Βαροπούλου
Το λυκόφως των μεγάλων σκηνοθετών

«Ζούμε  το τέλος της εποχής του σκηνοθέτη; Ή αλλιώς διατυπωμένο: Αποσύρεται ο σκηνοθέτης από το ρόλο του συντονιστή και του ιθύνοντος που μας είχαν κληροδοτήσει ο 19ος και ο 20ος αιώνας; Ορισμένες ενδείξεις μας υποχρεώνουν να θέσουμε το ερώτημα, που, μολονότι δεν είναι εύκολο να απαντηθεί καταφατικά, εντούτοις επιμένει να αιωρείται συνδεδεμένο με την ιδέα ότι αυτό που συντελείται σήμερα στον χώρο της σκηνοθεσίας μοιάζει με το λυκόφως των μεγάλων σκηνοθετών.

Οι επιμέρους τέχνες – μουσική, σκηνογραφία, χορογραφία, υποκριτική, κίνηση, φωτισμοί – όσες συμμετείχαν στη σκηνική σύνθεση ή στη σύμπραξη των τεχνών για την οποία τον τελικό λόγο και την καλλιτεχνική ευθύνη είχε ο σκηνοθέτης, έχουν τώρα σε τέτοιο βαθμό αυτονομηθεί, ώστε να επηρεάζουν τόσο το αισθητικό καθεστώς της παράστασης όσο και τη θέση του σκηνοθέτη στην ιεραρχία των εργατών του θεάτρου.

Κύριο μέλημα του σκηνοθέτη την ώρα της αποθέωσής του ήταν να εξισορροπήσει τις αντίρροπες τάσεις στο εσωτερικό της παράστασης. Να αναδείξει μιαν ομοιογένεια, παρά το ετερόκλητο των υλικών και ιδεών, παρά  επίσης τις ειδικότερες καλλιτεχνικές πρακτικές που καλούνταν να συμπράξουν στο θέαμα.[…]

Το κυνήγι της δημιουργίας έχει πάρει μαζικές διαστάσεις. Αντί για το πρότυπο του εκλεκτού, του εμπνευσμένου δημιουργού, ενός καλλιτέχνη με ταυτότητα μη κοινή, αλλά μοναδική, όπως την ήθελε το παλαιότερο αστικό μοντέλο, προωθείται πλέον το πρότυπο της πληθώρας των δημιουργών […]

Ο 20ος αιώνας ήταν αναμφίβολα ο αιώνας του σκηνοθέτη. Πολλές σημερινές παραστάσεις όμως από νέους δημιουργούς σε όλες τις χώρες της Ευρώπης θέτουν στην πράξη το ερώτημα: Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος του, διαφορετικός, πάντως απ΄ό,τι μας είχαν παραδώσει οι προηγούμενες δεκαετίες συστηματικής σκηνοθετικής πρακτικής.

Υπάρχουν σκηνοθέτες που οργανώνουν τους ηθοποιούς σε έναν σκηνικό χώρο εξαιρετικά ισχυρό, με σκηνογραφίες τόσο έντονες, ώστε να υπαγορεύουν, να σφραγίζουν την ερμηνευτική γραμμή της παράστασης. […] Σε διάφορα θεάματα, εξάλλου η μουσική και ο ρυθμός, τα κινησιολογικά και χορογραφικά δεδομένα είναι τα βασικά για το αισθητικό αποτέλεσμα στοιχεία, ενώ παρουσιάζονται σκηνικά διαβήματα που πλάθονται κυριολεκτικά από το φως. […]

Μπορεί τον 19ο αιώνα οι τεχνίτες του θεάτρου, τέλειοι επαγγελματίες στους τομείς τους, να παρέδιδαν συναινετικά την πρωτοκαθεδρία σε ένα πρόσωπο με την επωνυμία σκηνοθέτης. Τώρα όμως φαίνεται να επανακάμπτουν, διεκδικώντας από τη σκηνική δημιουργία το μερίδιο που τους ανήκει».

Ελένη Βαροπούλου, Το ζωντανό θέατρο, δοκίμιο για τη σύγχρονη σκηνή, Το Βήμα, 20/12/1998

  1. Να σχολιάσετε τη γλώσσα και το ύφος, παραπέμποντας σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.  
  2. Ποιο είναι το βασικό ερώτημα που θέτει η Ελένη Βαροπούλου και ποια απάντηση δίνει;
  3. Ένα από τα χαρακτηριστικά του κειμένου είναι το σύνθετο ύφος και το ειδικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί η Βαροπούλου. Προσπαθήστε να αποδώσετε γραπτά το νόημα του κειμένου σε μία παράγραφο, χρησιμοποιώντας απλούστερο ύφος και λεξιλόγιο.
  4. Οι λέξεις σφραγίζω, υπαγορεύω, εξισορροπώ, αιωρούμαι, λυκόφως  χρησιμοποιούνται στο κείμενο με τη μεταφορική σημασία τους. Αναζητήστε στο λεξικό τόσο την κυριολεκτική όσο και τη μεταφορική σημασία των λέξεων και προσπαθήστε να τις αντικαταστήσετε στο κείμενο με άλλες συνώνυμες λέξεις ή εκφράσεις, βλ. και Γλωσσικές ασκήσεις, Α΄ Από τις σημασίες των λέξεων, 1. Συνώνυμα  σ.11.
  5. Να σχολιάσετε το νόημα των λέξεων σύνθεση και σύμπραξη στην παρακάτω φράση του κειμένου: Οι επιμέρους τέχνες — μουσική, σκηνογραφία, χορογραφία, υποκριτική, κίνηση, φωτισμοί — όσες συμμετείχαν στη σκηνική σύνθεση ή στη σύμπραξη των τεχνών… Παρατηρείτε κάποια διαφορά; Να αναζητήσετε στο λεξικό κάποια παραδείγματα για τη χρήση των δύο λέξεων και μετά να δημιουργήσετε ανάλογα δικά σας.
  6. Να αναζητήσετε στο λεξικό τη σημασία των λέξεων συναινετικά, πρωτοκαθεδρία, επανακάμπτουν και να προσπαθήσετε να τις αντικαταστήσετε με άλλες συνώνυμες λέξεις ή φράσεις στο παρακάτω απόσπασμα:
    Μπορεί τον 19ο αιώνα οι τεχνίτες του θεάτρου, τέλειοι επαγγελματίες στους τομείς τους, να παρέδιδαν συναινετικά την πρωτοκαθεδρία σε ένα πρόσωπο με την επωνυμία σκηνοθέτης. Τώρα όμως φαίνεται να επανακάμπτουν, διεκδικώντας από τη σκηνική δημιουργία το μερίδιο που τους ανήκει.
    Βλ. και Γλωσσικές ασκήσεις, Α΄ Από τις σημασίες των λέξεων, 1. Συνώνυμα  σ. 11.
  1. Η αμφισβήτηση της απόλυτης εξουσίας του σκηνοθέτη έχει προχωρήσει  στις μέρες μας και δημιουργούνται συνεχώς καινούριες θεατρικές ομάδες, επαγγελματικές ή ερασιτεχνικές, στις οποίες τα μέλη έχουν ισότιμη συμμετοχή σε όλες τις φάσεις της δουλειάς και η σκηνοθεσία αποτελεί προϊόν συλλογικής δημιουργίας.  Να συζητήστε το θέμα, λαμβάνοντας υπόψη την ενδεχόμενη εμπειρία σας από συμμετοχή σε θεατρική ομάδα, καθώς και τα παρακάτω ερωτήματα:
  • Τι πλεονεκτήματα ή και μειονεκτήματα μπορεί να παρουσιάζει ένα τέτοιο μοντέλο θεατρικής δουλειάς;  Ποιες δυσκολίες μπορεί, ενδεχομένως, να παρουσιαστούν;
  • Είναι κατάλληλο για μια σχολική θεατρική ομάδα; Αν ναι, για  ποιους λόγους και με ποιες προϋποθέσεις;  Αν όχι, γιατί;
  1. ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥΕργαστείτε σε ομάδες, προκειμένου να εφαρμόσετε αυτά που προτείνει ο Γιάννης Βαρβέρης, στο παρακάτω απόσπασμα, για την ανάγνωση ενός θεατρικού κειμένου. Διαβάστε προσεκτικά ένα θεατρικό κείμενο που θα επιλέξετε θα μπορούσε για πρακτικούς λόγους να είναι ένα μονόπρακτο και «μεταμορφωθείτε» σε σκηνοθέτες που θα το ερμηνεύσουν, φράση με φράση, σε σκηνογράφους που θα φανταστούν τα σκηνικά και τα κουστούμια, σε μουσικούς που θα προτείνουν τη μουσική, σε ηθοποιούς που θα αναλάβουν τη θεατρική ανάγνωση.  Καταγράψτε όλες τις προτάσεις σας και παρουσιάστε τη δουλειά σας στην ολομέλεια. Εξυπακούεται ότι όσες ομάδες θέλουν μπορούν να προχωρήσουν  πέρα από τις προτάσεις και στη δημιουργία παράστασης.   

Γιάννης Βαρβέρης

Άλλωστε αυτή είναι και η μέγιστη διαφορά του να διαβάζεις θέατρο και του να διαβάζεις αφηγηματική πεζογραφία. Στην αφηγηματική πεζογραφία το κενό, που παρέχουν  αντίστοιχα στο στεγνό θεατρικό κείμενο οι θεατρικοί συντελεστές, σου το αναπληρώνει ο ίδιος ο πεζογράφος. Είναι παρών με τα τεχνάσματά του, σκηνοθετεί (τρόπος του λέγειν) με τις παραλείψεις του, σκηνογραφεί (πάλι τρόπος του λέγειν) με τις περιγραφές του, ερμηνεύει, τέλος, με τη διαγραφή των χαρακτήρων. Αντίθετα, κατά την ιδιωτική ανάγνωση ενός θεατρικού έργου, και μόνο η στοιχειώδης πρόσληψή του απαιτεί από μέρους μας να μεταμορφωθούμε σ΄ένα είδος πρόχειρου σκηνοθέτη, σκηνογράφου, να μετατοπιστούμε στις θέσεις των ρόλων, να διακριβώνουμε σε κάθε νέα σκηνή, αν όχι σε κάθε φράση, τους καινούργιους συσχετισμούς  που διαμορφώνονται μεταξύ των στοιχείων του έργου στην εξελικτική τους πορεία.

Γιάννης Βαρβέρης, Πλατεία Θεάτρου, Περίπατοι σε πρόσωπα και απρόσωπα της Σκηνής (διασκευή)

Μάριος Πλωρίτης

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
Μια απαιώνια τραγωδία

«Μόχθων δ’ ουν άλλος ύπερθεν ή γας πατρίας στέρεσθαι»

(Από τους πόνους πιο πικρό δεν έχει σαν να  στερηθώ το χώμα μου το πατρικό)
Ευριπίδης, Μήδεια, στ. 649 (Μεταφρ. Π. Πρεβελάκη)

Ανάμεσα σε πολέμους και “ειρήνες” – όποιοι, όποιες, όπου Γης – το ανάλλαχτο «περιθωριακό» θέαμα μένουν οι τραγικές θεωρίες των προσφύγων – που, στην εποχή μας, έχουν πάρει διαστάσεις ανθρώπινων ωκεανών πια. Στην Αφρική και στην Ασία, στην Ανατολική Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, παντού, μυριάδες μυριάδων απόκληροι «φεύγουν»-φεύγουν την πείνα ή/ και τον τρόμο για τις εσωτερικές τυραννίες ή τις ξενικές επιδρομές- και προσφεύγουν σε άλλες χώρες με την τρεμάμενη προσδοκία της επιβίωσης ή μιας καλύτερης διαβίωσης. Για να γνωρίσουν, εκεί, άλλους «πολέμους» και άλλους πόνους…

Η πρόσφατη καταστροφικότατη σύγκρουση στην Αραβική χερσόνησο (αλλά και οι άλλες, γειτονικές μας, προσφυγιές) συ­μπέσανε με τα 40 χρόνια απ’ την καθιέρωση του UNHCR, του θεσμού του «Ανώτατου Επιτρόπου για τους Πρόσφυγες» του ΟΗΕ, που, απ’ το 1951, έχει βοηθήσει 20 εκατομμύρια πρόσφυ­γες κάθε φυλής και κάθε ηπείρου[1] .

Δεν χρειάζεται να πω, και πάλι, πόσο οι Έλληνες είμαστε ευαίσθητοι και «συμπάσχοντες» στο θέμα αυτό – εμείς, που από χρόνους παλαιότατους γνωρίσαμε την ανάγκη ή τον εξαναγκασμό σε φυγή, ξενιτεμό, μετανάστευση, εξορία, προσφυγιά. Έτσι, η λέξη «ξενιτιά» σε καμιάν άλλη γλώσσα δεν έχει, ίσως, τόσο βαθιά οδυνηρό νόημα όσο στη δική μας. Οι ξεριζωμοί και οι «χαμένες» πατρίδες ήταν απαιώνιο μέρος της μοίρας αυτού του λαού.

Για τούτο, και οι Έλληνες έχουν ιστορήσει και θρηνήσει τον ξενιτεμό και την προσφυγιά όσο ελάχιστοι άλλοι, στο πέρασμα των αιώνων. Από την Οδύσσεια ως το Δημοτικό τραγούδι, τα ελληνικά ποιήματα ή πεζογραφήματα για την «ξενιτεία» είναι από τα πιο αλγεινά της παγκόσμιας Γραμματείας [2] .

Ο πρόσφατος πόλεμος, οι πολυάνθρωπες «έξοδοι» απ’ το Κουβέιτ, το Ιράκ, την Αλβανία κ.λπ. έφεραν στο νου ένα τέτοιο κείμενο, λιγότερο γνωστό από άλλα -νομίζω- αλλά θαυμάσιο στη δραματική παραστατικότητά του.

Αναφέρομαι σ’ ένα λόγο -τον Πλαταϊκό – που έγραψε ο Ισοκράτης, για να εκφωνηθεί στην αθηναϊκή Εκκλησία του Δήμου από τους Πλαταιείς. Οι τελευταίοι είχαν νικηθεί απ’ τους Θηβαίους και είχαν διωχτεί κακήν κακώς απ’ την κατεστραμμένη πόλη τους (374 π.Χ.). Όπως είναι γνωστό, οι Πλαταιείς είχαν παλιούς δεσμούς με την Αθήνα – ήταν οι μόνοι Βοιωτοί που την είχαν βοηθήσει στον Μαραθώνα και τη Σαλαμίνα, «υπ’ αρετής και προθυμίας κινούμενοι» [3]. Φυσικό, λοιπόν, ήταν να καταφύγουν οι ξεριζωμένοι στους συμμάχους τους, ζητώντας τη βοήθειά τους («μετά τέκνων και γυναικών εις Αθήνας φυγόντες της ισοπολιτείας έτυχον» [4]). Κι αναθέσανε στον κορυφαίο ρήτορα της εποχής να συντάξει τον λόγο-έκκληση στους Αθηναίους, που θα εκφωνούσαν οι εκπρόσωποί τους. Κι είναι απελπιστικά επίκαιρο τα μέρος εκείνο του λόγου, όπου περιγράφονται οι αθλιότητες της προσφυγιάς και τα πολλαπλά αδιέξοδά της:

«Ποιους θα μπορούσε να βρει κανείς περισσότερο δυστυχισμένους από εμάς, που μέσα σε μια μέρα χάσαμε και την πατρίδα μας και τη γη μας και την περιουσία μας; και τώρα στερημένοι απ’ όλα τα απαραίτητα πλανιόμαστε εδώ κι εκεί σαν ζητιάνοι, μη ξέροντας πού να στραφούμε και υποφέροντας σ’ όποιο μέρος κι αν καταφύγουμε. Γιατί, αν βρούμε εκεί δυστυχισμένους ανθρώπους, πονάμε, αφού αναγκαστικά, εκτός από τις δικές μας συμφορές, μετέχουμε και στων άλλων τις λύπες. Κι αν πάλι βρεθούμε ανάμεσα σ’ ευτυχισμένους, πονάμε ακόμα πιο πολύ: όχι επειδή φθονούμε τα πλούτη τους, αλλά επειδή, μπροστά στην ευτυχία τους, νιώθουμε πιο βαθιά τη δική μας κακοπάθεια. Που  εξαιτίας της, δεν περνάμε ούτε μια μέρα αδάκρυτοι, μόνο πενθούμε καθημερινά κι αδιάκοπα τον χαμό της πατρίδας μας και θρηνούμε για την καταστροφή που μας βρήκε.

»Αληθινά, τι νομίζετε πως νιώθουμε βλέποντας τους γονείς μας να ζουν άθλια γηρατειά και τα παιδιά μας ν’ ανατρέφονται όχι όπως εμείς είχαμε ελπίσει, παρά να καταντάνε δούλοι εξαιτίας μικροδανείων [5]  άλλα να μπαίνουν υπηρέτες, κι άλλα να παλεύουν για τον επιούσιο όπως μπορούν , με τρόπο που δεν ταιριάζει ούτε στα έργα των προγόνων τους, ούτε στην ηλικία τους, ούτε στη δική μας περηφάνεια.

»Και το πιο σπαρακτικό απ’ όλα, να βλέπεις να χωρίζονται όχι μόνο πολίτες και συμπολίτες, αλλά και γυναίκες απ’ τους άντρες τους και θυγατέρες απ’ τις μητέρες τους, κι όλοι οι συγγενικοί δεσμοί να διαλύονται , όπως έγινε με πολλούς συντοπίτες μας εξαιτίας της κατάρας που μας βρήκε. Γιατί αφού χάθηκε η κοινή ζωή μας, ο καθένας δεν στηρίζει πια τις ελπίδες του παρά στον εαυτό του μονάχα.

»Και βέβαια, δεν ξαστοχάτε –νομίζουμε- και τις άλλες ντροπές και ταπεινώσεις που φέρνει η φτώχεια και η προσφυγιά, και που εμείς τις νιώθουμε στην ψυχή μας πιο βαριά απ’ τους άλλους, αλλά δεν τις ξεστομίζουμε, επειδή ντρεπόμαστε να συζητάμε μία-μία τις δυστυχίες μας...[6]»

Αυτό το μοιρολόι της προσφυγιάς και της ξενιτιάς έρχεται και ξανάρχεται από χίλιες μεριές, με χίλιες φωνές, μεσ’ από καιρούς και τόπους. Μα απ’ όλα πιο θανατερό, το φαρμάκι της μοναξιάς των εξόριστων, που μνημονεύει ο Ισοκράτης. Δυο αιώνες πρωτύτερά του ο Θέογνις έγραφε:

«Φίλο και σύντροφο πιστό δεν έχει ο πρόσφυγας κανέναν∙

και αυτό κάνει πιο αβάσταχτη την προσφυγιά»

(«Ουδείς τοι φεύγοντι φίλος και πιστός εταίρος∙

της δε φυγής τουτ’ ανιηρότερον [7]).

Κι άλλους 23 αιώνες μετά ο Λαμεννέ θα πει, σχεδόν ταυτόσημα:

«Δεν έχει φίλους, σύζυγο, γονείς, αδέρφια, παρά μόνο στην πατρίδα. Ο εξόριστος είναι παντού μονάχος [8]».

Κι από μια μακρινή χώρα –τη Μαλαισία- που ο λαός της γνώρισε κι αυτός φοβερές δοκιμασίες προσφυγιάς, αποκρίνεται καταληκτικά η παροιμία:

«Μπορεί να βρέχει χρυσάφι κι ασήμι σε ξένη χώρα, και σπαθιά και λόγχες στη δική σου – κι ωστόσο, τρισκαλύτερα να’ σαι στη γη σου».

 

Κι εμείς οι άλλοι το λιγότερο που μπορούμε να τους δώσουμε είναι «ισοπολιτεία» – μεταχείριση και βοήθεια σαν σε ομότυχους.

 

Μάριος Πλωρίτης, Επιφυλλίδες 1989-2004, Πρώτος τόμος


[1] Ο UNHCR τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1954 Kαι το 1981. Εκδίδει στη Γενεύη το περιοδικό Refugees.
[2] Βλ.διεξοδικά το άρθρο μου «Νόστος», Το Βήμα, 9.1.1983, και σε Νέα Πολιτικά Α΄, Καστανιώτης 1900, σελ. 237-244
[3] Ηρόδοτος,Η΄,5.
[4] Διόδωρος,ΙΕ΄, 46.
[5] Όσοι δανείζονταν, έβαζαν «υποθήκη» και το ίδιο το σώμα τους. Κι όταν δεν εξοφλούσαν το δάνειο, γίνονταν δούλοι του δανειστή τους.
[6] Πλαταϊκός, 46-50. Θεωρείται απ’ τους πιο γλαφυρούς λόγους του Ισοκράτη, που έξι χρόνια πριν, είχε γράψει τον ονομαστό Πανηγυρικό του.
[7] Ελεγείαι  Α΄, 209.
[8] Lamennais, Λόγοι ενός πιστού, XLI.

  1. %ce%b4%ce%bf%ce%bc%ce%b7-%ce%ba-%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%bf%cf%87%ce%b7Το κείμενο αρχίζει με μια αναφορά γενικά στις τραγικές θεωρίες των προσφύγων. Να ανιχνεύσετε πώς στη συνέχεια ο λόγος κινείται, από παράγραφο σε παράγραφο, από το γενικό στο μερικό, από το εδώ (ελληνικός χώρος) στο εκεί (ξένοι τόποι), από το τώρα (σύγχρονη εποχή) στο τότε (αρχαιότητα), από επώνυμους δημιουργούς στο δημοτικό τραγούδι, όσον αφορά το θέμα της προσφυγιάς και των προσφύγων.  Με άλλα λόγια, να σχολιάσετε τη δομή του κειμένου και τους τρόπους συνοχής, βλ. και  Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 272.
  2. Να εντοπίσετε τη σημασία των λέξεων φεύγουν (πρώτη παράγραφος) και ξενιτιά (τρίτη παράγραφος), όπως συζητιούνται στο κείμενο. Να λάβετε υπόψη και τους ποιητικούς ορισμούς του Μπρεχτ.
  3. Να συζητήσετε την έννοια της ισοπολιτείας, όπως την εννοούν οι Πλαταιείς και οι Αθηναίοι τον 4ο αιώνα π.Χ.. Στη συνέχεια, να συγκρίνετε αυτή την έννοια της ισοπολιτείας με τη σημασία που της δίνει ο Π. Κονδύλης στο κείμενό του, στη δεύτερη παράγραφο: Επιπλέον, ένα γνήσιο ανθρώπινο δικαίωμα θα πρέπει να ισχύει και να απολαμβάνεται παντού όπου υπάρχουν άνθρωποι […] να μιλάμε για πολιτικά και αστικά, όχι για ανθρώπινα δικαιώματα.
  4. ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑΓια ποιους λόγους το κείμενο χαρακτηρίζεται επιφυλλίδα; Να εντοπίσετε  τα γνωρίσματα με βάση τα οποία εντάσσεται στο είδος αυτό, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 201.
  5. Να σχολιάσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις τέσσερις πρώτες παραγράφους.

Δημοσιογραφική είδηση με σχόλιο

Μαλάλα Γιουσαφζάι
Ενα παιδί, ένας δάσκαλος κι ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο
12|07|2013

Screen Shot 2015-12-07 at 3.22.35 PM copy

«Δεν είμαι εδώ για να πάρω εκδίκηση από τους Ταλιμπάν. Αλλά για να υπερασπιστώ το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση». Η φωνή της Μαλάλα Γιουσαφζάι ακούστηκε και πάλι. Η έφηβη από το Πακιστάν, που έγινε στόχος των Ταλιμπάν επειδή υπερασπιζόταν το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση, έκανε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση. Στην ομιλία της στον ΟΗΕ δήλωσε πως οι σφαίρες που δέχθηκε στο κεφάλι δεν την έκαναν να σιωπήσει. Και ξανάρχισε τη μάχη της.

Μιλώντας στη Συνέλευση των Νέων στην έδρα του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη, τόνισε πως «ένα παιδί, ένας δάσκαλος κι ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο». Η Μαλάλα είχε γίνει σύμβολο στο Πακιστάν με το blog της στο οποίο από τα 14 της υπερασπιζόταν το δικαίωμα των κοριτσιών όπως εκείνη να πηγαίνουν στο σχολείο. Το όνομά της όμως έγινε γνωστό σε όλο τον κόσμο εξαιτίας της φρίκης που έζησε, όταν οι Ταλιμπάν μπήκαν σε σχολικό λεωφορείο και την πυροβόλησαν στο κεφάλι.

«Είμαι εδώ για να μιλήσω για το δικαίωμα κάθε παιδιού στην εκπαίδευση», είπε, όταν έκανε ανήμερα των γενεθλίων της την πρώτη της εμφάνιση από τη στιγμή που πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο.

«Στις 9 Οκτωβρίου με πυροβόλησαν στην αριστερή πλευρά του κεφαλιού και νόμισαν ότι οι σφαίρες θα με κάνουν να σιωπήσω, όμως απέτυχαν. Απ’ αυτή τη σιωπή ξεπήδησαν χιλιάδες φωνές. Σήμερα δεν είναι η ημέρα της Μαλάλα, είναι η ημέρα όλων των γυναικών, των αγοριών και των κοριτσιών που ύψωσαν τη φωνή τους για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους. Δεν βρίσκομαι εδώ για να πάρω εκδίκηση από τους Ταλιμπάν αλλά για να υπερασπιστώ το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση», είπε η έφηβη που καταχειροκροτήθηκε από το ακροατήριο.

Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Γκι-μουν υπενθύμισε ότι περισσότερα από 57 εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να φοιτήσουν ούτε καν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα περισσότερα από αυτά είναι κορίτσια και τα μισά ζουν σε εμπόλεμες ζώνες. Αναφερόμενος στις πρόσφατες επιθέσεις εναντίον εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στο Πακιστάν και τη Νιγηρία, σημείωσε ότι «τα σχολεία πρέπει να γίνουν καταφύγια για όλα τα παιδιά, κορίτσια και αγόρια».

Η 16χρονη, που είναι υποψήφια για το Νόμπελ Ειρήνης, παρέδωσε στον Μπαν μια πρόταση που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο και συγκέντρωσε περισσότερες από 3 εκατομμύρια υπογραφές με αίτημα να χρηματοδοτηθούν από τις 193 χώρες-μέλη του Οργανισμού εκπαιδευτικά ιδρύματα, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλα τα παιδιά θα έχουν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση μέχρι το 2015.

1. dhmosiograf eidhshΔιαβάστε την παραπάνω είδηση σε ηλεκτρονική εφημερίδα και συζητήστε σε ομάδες:

  • Ποιο γεγονός παρουσιάζει ο συντάκτης του κειμένου;
  • Ποια είναι η γνώμη του (σχόλιο) για το γεγονός και με ποιον τρόπο την προβάλλει;
  • Με ποιον τρόπο ο δημοσιογράφος οργανώνει τις πληροφορίες που παρέχει στον αναγνώστη; Θυμηθείτε και τα σχετικά με την οργάνωση της είδησης στο βιβλίο Έκφραση-Έκθεση της Β΄λυκείου, σ.32.
  • Ποια είναι η γνώμη σας για τον τίτλο της είδησης;
  • Στην είδηση περιλαμβάνονται πολλά αποσπάσματα από τον λόγο της Μαλάλα. Πώς ερμηνεύετε αυτήν την επιλογή του δημοσιογράφου;

2. Ποια ταυτότητα της Μαλάλα αναδύεται από τα αποσπάσματα;

3. Ένα παιδί, ένας δάσκαλος και ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη Μαλάλα; Να υποστηρίξετε την άποψή σας με τα κατάλληλα επιχειρήματα και τεκμήρια σε ένα άρθρο για την ιστοσελίδα του σχολείου σας.

4. Τι σκέψεις κάνετε ακούγοντας από τη μια τη φωνή της Μαλάλα, που δηλώνει Είμαι εδώ για να υπερασπιστώ το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση, και από την άλλη τις φωνές των Pink Floyd στο διάσημο τραγούδι τους, The Wall, Ακόμη ένα τούβλο στον τοίχο: Δεν χρειάζομαι εκπαίδευση. Δεν χρειάζομαι έλεγχο στη σκέψη μου. Κανένα πικρό σαρκασμό στην τάξη. Ε! Δάσκαλοι! Αφήστε τα παιδιά μόνα! Όλα είναι ένα ακόμη τούβλο στον τοίχο…; Ποια εκπαίδευση μπορεί να ανατρέψει το τραγούδι των Pink Floyd;

theatrikos dialogos5. Δουλέψτε σε ομάδες και γράψτε έναν διάλογο που θα παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάμεσα σε αυτές τις διαφορετικές φωνές που προέρχονται από δύο διαφορετικούς κόσμους, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.114. Φανταστείτε έναν ευρωπαίο έφηβο, κορίτσι ή αγόρι, που απορρίπτει το σχολείο, να συνομιλεί με μία Πακιστανή έφηβη, που ονειρεύεται να πάει στο σχολείο, αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει το όνειρό της. Για να πλάσετε τον ρόλο της Πακιστανής, μπορείτε να κάνετε σχετική έρευνα στο διαδίκτυο, π.χ. διαβάστε αποσπάσματα από το βιβλίο «Με λένε Μαλάλα».

Μαλάλα Γιουσαφζάι

Η είδηση που ακολουθεί μας πληροφορεί ότι το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για το 2014 απονεμήθηκε στην Μαλάλα Γιουσαφζάι και στον Καϊλάς Σατιάρτ.

Στη Μαλάλα Γιουσαφζάι και τον ινδό Καϊλάς Σατιάρτ το Νόμπελ Ειρήνης για το 2014
Ιδιαίτερος ο συμβολισμός της απονομής του βραβείου «σε έναν ινδουιστή και μία μουσουλμάνα, σε έναν Ινδό και μία Πακιστανή»
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  10/10/2014

double

H Μαλάλα Γιουσαφζάι και o ινδός Καϊλάς Σατιάρτ
(Πηγή: EPA/JASON SZENES / MARTIAL TREZZINI)

Όσλο

Στη Μαλάλα Γιουσαφζάι και τον ινδό Καϊλάς Σατιάρτ απονέμεται το βραβείο Νόμπελ για το 2014, όπως ανακοίνωσε η νορβηγική επιτροπή.

Η 17χρονη μαθήτρια είχε δεχθεί δολοφονική επίθεση ως «σύμβολο» του αγώνα για το δικαίωμα των κοριτσιών στη σχολική εκπαίδευση, ενώ ο ινδός ακτιβιστής έχει μεγάλη δραστηριότητα στον αγώνα κατά της παιδικής εργασίας.

Η επιτροπή τονίζει ιδιαίτερα τον συμβολισμό της απονομής του βραβείου «σε έναν ινδουιστή και μία μουσουλμάνα, σε έναν Ινδό και μία Πακιστανή, στον κοινό αγώνα για την εκπαίδευση και εναντίον του εξτρεμισμού».

Η 17χρονη Πακιστανή μαθήτρια που αγωνίζεται για το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση ήταν φαβορί και πέρυσι, αλλά τελικά το βραβείο είχε απονεμηθεί στον Οργανισμό για τη Μη Διάδοση των Χημικών Όπλων, με φόντο τη συριακή κρίση.

Η νεαρή μαθήτρια είχε δεχθεί δολοφονική επίθεση από Ταλιμπάν που εισέβαλαν στο σχολικό λεωφορείο που βρισκόταν και την τραυμάτισαν σοβαρότατα στο κεφάλι. Η κοπέλα είχε μεταφερθεί στη Βρετανία, όπου και κατάφερε να ξεπεράσει τον τραυματισμό της.

Ανακοινώνοντας την απονομή του βραβείου, ο πρόεδρος της νορβηγικής επιτροπής ανέφερε ότι Σατιάρτ «διατηρώντας την παράδοση του Γκάντι, έχει βρεθεί στην κορυφή διαφόρων μορφών διαμαρτυρίας, όλες ειρηνικές, που επικεντρώνονται στην εκμετάλλευση παιδιών για οικονομικό όφελος». «Έχει συμβάλει επίσης στην προώθηση σημαντικών διεθνών κινήσεων για τα δικαιώματα των παιδιών» προσθέτει η ανακοίνωση.

Όσον αφορά την μαθήτρια, τονίζει ότι «παρά το νεαρό της ηλικίας της, η Μαλάλα Γιουσαφζάι έχει ήδη παλέψει εδώ και χρόνια για το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση, και έγινε το παράδειγμα ότι τα παιδιά και οι νέοι μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της κατάστασής τους, και το έκανε αυτό κάτω από τις πιο επικίνδυνες περιστάσεις».

  1. Να συζητήσετε σχετικά με τον συμβολισμό της απονομής του βραβείου στον οποίο αναφέρεται ο υπότιτλος της είδησης.
  2. Να διαβάσετε προσεκτικά τα μέρη του κειμένου σε εισαγωγικά και να σχολιάσετε το σκεπτικό στο οποίο βασίστηκε η νορβηγική επιτροπή για την απονομή του βραβείου στους δύο υποψήφιους.
  3. sxolio se eidhshΝα γράψετε ένα άρθρο – σχόλιο για την είδηση της απονομής του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στη Μαλάλα και στον Σατιάρτ. Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας και τον προβληματισμό σας για τη σημασία του γεγονότος γενικά και ειδικότερα για την απήχηση  που μπορεί να έχει σε παιδιά και νέους ανά την υφήλιο. Θυμηθείτε και τα σχετικά με το σχόλιο πάνω σε μία είδηση στο βιβλίο Έκφραση-Έκθεση για τη Β΄λυκείου, σ.48.
  4. anakoinwsh se prosx profΣύμφωνα με την επιτροπή, η Μαλάλα μπορεί να αποτελέσει ένα θετικό πρότυπο για τα παιδιά και για τους νέους.
    Ποιο είναι το δικό σας πρότυπο και για ποιους λόγους το επιλέξατε; Ποιες αξίες εκπροσωπεί; Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας  σε ένα σύντομο κείμενο.
    Να διαβάσετε τα κείμενα σε ομάδες και να εξετάσετε σε ποια σημεία συμπίπτουν και σε ποια διαφέρουν οι επιλογές σας.
    Παρουσιάστε τα συμπεράσματά σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο στην ολομέλεια.
  5. katathesi protsewnΟ πρόεδρος της νορβηγικής επιτροπής ανέφερε ότι ο Σατιάρτ διατηρώντας την παράδοση του Γκάντι, έχει βρεθεί στην κορυφή διαφόρων μορφών διαμαρτυρίας, όλες ειρηνικές, που επικεντρώνονται στην εκμετάλλευση παιδιών για οικονομικό όφελος. Σε ποια παράδοση του Γκάντι αναφέρεται ο Πρόεδρος;
    Οργανώστε σε ομάδες μια έρευνα γύρω από το θέμα. 
  • Συγκεντρώστε πληροφορίες για τη ζωή του Γκάντι και για τη μέθοδο της «της μη βίας» που εφάρμοσε.
  • Εκφράστε τη γνώμη σας  και τον προβληματισμό σας  για τη μέθοδο, λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω ερωτήματα:
    Σε ποιες αξίες στηρίζεται; Είναι αποτελεσματική; Σε ποια κοινωνικά πλαίσια μπορεί να εφαρμοστεί;
  • ΛΟΓΙΣΜΙΚΑΝα παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο με την υποστήριξη ενός power point. Μπορείτε να αξιοποιήσετε στην έρευνά σας και την ταινία «Γκάντι» του σκηνοθέτη Richard Attenborough.
  • Συζητήστε σε ομάδες τις παρακάτω 10 θεμελιώδεις αρχές του Γκάντι. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να μελετήσει, να σχολιάσει και να παρουσιάσει στην ολομέλεια δύο αρχές.

1. Άλλαξε τον εαυτό σου.
“Πρέπει να είσαι η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο”.
“Ως ανθρώπινα όντα, η μεγαλοσύνη μας έγκειται όχι τόσο πολύ στην ικανότητά μας να αναμορφώσουμε τον κόσμο – αυτός είναι ένας μύθος της ατομικής εποχής – όσο στο να αναμορφώνουμε τους εαυτούς».

2. Εσύ έχεις τον έλεγχο.
“Κανείς δεν με βλάπτει χωρίς την άδειά μου” .
“Το τι νιώθεις και πώς αντιδράς σε κάτι, εξαρτάται πάντα από σένα. Μπορείς να επιλέξεις τις σκέψεις, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά σου σχεδόν στα πάντα. Κανείς εκτός από σένα δεν μπορεί να ελέγξει πώς εσύ νιώθεις”.

3. Συγχώρησε.
“Ο αδύναμος δεν μπορεί να συγχωρήσει. Η συγχώρεση είναι ιδιότητα των δυνατών”.
“Ο οφθαλμός αντί οφθαλμού, καταλήγει να κάνει όλο τον κόσμο τυφλό” .
“Το να πολεμάς το κακό με κακό δεν βοηθά κανέναν. Αν δεν συγχωρείς, τότε αφήνεις το παρελθόν και κάποιον άλλον να ελέγχει πως νιώθεις. Συγχωρώντας, απελευθερώνεσαι από αυτά τα δεσμά και τότε μπορείς να συγκεντρωθείς ολοκληρωτικά στον επόμενο στόχο σου”.

4. Χωρίς δράση δεν πας πουθενά.
Ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από τόνους διδασκαλίας.”
“Χωρίς δράση λίγα μπορούν να γίνουν. Το διάβασμα και η μελέτη μπορεί να δώσει κυρίως γνώση. Πρέπει να δραστηριοποιηθείς, για να μεταφράσεις τη γνώση σε αποτελέσματα και κατανόηση.”

5. Πρόσεχε τη στιγμή.
“Δεν θέλω να προβλέπω το μέλλον. Με απασχολεί να νοιάζομαι για το παρόν. Ο Θεός δεν μου έχει δώσει έλεγχο των στιγμών που θα έρθουν”.
“Ο καλύτερος τρόπος να ξεπεράσεις την εσωτερική αντίσταση, που συχνά μας σταματάει από τη δράση, είναι να μένεις στο παρόν όσο το δυνατόν περισσότερο και να έχεις αποδοχή».

6. Ο καθένας είναι άνθρωπος.
“Υποστηρίζω ότι είμαι ένα απλό άτομο υποκείμενος στα λάθη, όπως κάθε θνητός συνάνθρωπός μου. Ξέρω όμως, ότι έχω αρκετή ταπεινότητα να ομολογήσω τα λάθη μου και να μην παλινωδήσω”.
“Δεν είναι σοφό να είσαι σίγουρος για τη σοφία κάποιου. Είναι υγιές να θυμάσαι ότι ο δυνατός  μπορεί να εξασθενίσει και ο σοφός να σφάλλει”.

7. Έχε επιμονή.
“Πρώτα σε αγνοούν, μετά γελάνε μαζί σου, ύστερα σε πολεμούν, έπειτα νικάς”.
“Να είσαι επίμονος. Με το χρόνο η αντίσταση γύρω σου θα φθίνει και θα μικρύνει».
«Βρες τι αληθινά σου αρέσει να κάνεις. Τότε θα βρεις το εσωτερικό κίνητρο για να συνεχίζεις“.

8. Δες το καλό στους ανθρώπους και βοήθησέ τους.
“Κοιτάζω μόνο τις καλές ποιότητες των ανθρώπων. Μιας και δεν είμαι αλάνθαστος ο ίδιος, δεν τολμώ να εξετάζω τα σφάλματα των άλλων”.
“Υπάρχουν πάντα καλά στοιχεία στους ανθρώπους και υπάρχουν πράγματα που δεν είναι τόσο καλά. Όμως μπορείς να επιλέξεις σε τι να επικεντρωθείς . Αν θέλεις βελτίωση, τότε η επικέντρωση στα καλά των ανθρώπων είναι μία χρήσιμη επιλογή. Κάνει τη ζωή πιο εύκολη και οι σχέσεις γίνονται πιο ευχάριστες και θετικές”.
“Έτσι, γίνεται ευκολότερο να παρακινείς τον εαυτό σου να βοηθάς τους συνανθρώπους σου και να τους δίνεις αξία, που κάνει όχι μόνο καλύτερη τη ζωή τους, αλλά σιγά-σιγά τείνεις να παίρνεις πίσω αυτό που δίνεις. Και τα άτομα που βοηθάς νιώθουν την τάση να βοηθούν άλλους ανθρώπους. Έτσι δημιουργείται μία ανοδική σπείρα θετικής αλλαγής που μεγαλώνει και ισχυροποιείται”.

9. Να συνδέεσαι, να είσαι αυθεντικός να είσαι ο αληθινός εαυτός σου.
“Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι, λες και κάνεις, είναι σε αρμονία”.
“Βρίσκεις μεγαλύτερη εσωτερική απόλαυση, όταν οι σκέψεις, οι λέξεις και οι πράξεις σου είναι ευθυγραμμισμένες. Νιώθεις δυνατός και καλά με τον εαυτό σου”.

10. Συνέχισε να μεγαλώνεις και να εξελίσσεσαι.
“Μπορείς σχεδόν πάντα να βελτιώνεις τις ικανότητές σου, τις συμπεριφορές σου ή να επαναξιολογείς τις αποτιμήσεις σου. Μπορείς να αποκτήσεις μεγαλύτερη κατανόηση του εαυτού σου και του κόσμου. Το να επιλέξεις να μεγαλώσεις και να εξελιχθείς είναι ένα πιο ευχάριστο και πιο χρήσιμο μονοπάτι για να ακολουθήσεις”.

Σάκης Δημητρακόπουλος
H ζωή μετά το «Harlem shake»

Δεν είναι απλώς ένα μουσικό φαινόμενο. Το τραγούδι με τα χιλιάδες… αυτοσχέδια βίντεο στο YouTube, που προκαλεί παγκόσμια χορευτική φρενίτιδα, έφερε τα πάνω κάτω στα social media, αλλά και στους πίνακες επιτυχιών

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  31/03/2013 05:45

Harlem shake

«Harlem shake» και στη Μανίλα.
Στις 15 Μαρτίου μέλη της Διεθνούς Αμνηστίας χόρεψαν έξω από το κινεζικό προξενείο…
διαμαρτυρόμενα για τη χρήση όπλων εναντίον διαδηλωτών


Η έξαρση με το «Harlem shake» δεν είναι πρωτοφανής. Δυστυχώς, μέσα στα χρόνια έχουμε αναγκαστεί να υποστούμε και ακόμη χειρότερες μόδες όσον αφορά τη μουσική και τον χορό ή τέλος πάντων την ανάγκη για εξωτερίκευση – όποτε αυτή συνδέεται άρρηκτα με τα δύο προηγούμενα. Η περίφημη «Lambada» των Kaoma το 1989, η «Macarena» των Los Del Rio το 1995 – για μην αναφέρω, πολύ πιο πριν, τα «Παπάκια» – δεν ήταν παρά η ίδια συνταγή με άλλο περιτύλιγμα.

Επίσης, δεν γνωρίζω ποια ψυχολογική εξήγηση έχει η επιτυχία τραγουδιών και βίντεο όπως το «Gagnam Style» του Σάι ή τώρα το «Harlem Shake» του Baauer. Φαντάζομαι ότι η δυναμική τους βασίζεται στην ανάγκη για επικοινωνία και αντίστροφα, στην ευκολία με την οποία μπορεί κάποιος να κοινωνήσει τέτοιες καταστάσεις μέσα από τα social media. Γεγονός όμως είναι ότι πλέον αυτού του είδους οι χαριτωμενιές παίζουν σημαντικό ρόλο στη μουσική βιομηχανία. Δεν είναι τυχαίο ότι εξαιτίας του «Harlem shake» άλλαξε και ο τρόπος που υπολογίζεται το αμερικανικό τοπ τεν, αφού πλέον ένα ποσοστό των views στο YouTube καθορίζει τις θέσεις στα τσαρτ.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το γεγονός ότι όλος αυτός ο σαρωτικός άνεμος που δεν αφήνει τίποτε όρθιο στο διάβα του σε ολόκληρο τον πλανήτη ξεκίνησε από το τίποτα, από ένα αστείο: στις 2 Φεβρουαρίου μια παρέα πέντε πιτσιρικάδων από το Κουίνσλαντ της Αυστραλίας, που ονομάζουν εαυτούς The Sunny Coast Skate, ανέβασαν ένα βιντεάκι στο YouTube. Και αυτό όμως δεν ήταν τίποτε περισσότερο από το σίκουελ ενός βίντεο που είχε ανεβάσει ένας μπλόγκερ ονόματι Filthy Frank, όπου μια ομάδα ανθρώπων χόρευαν και τραγουδούσαν, φορώντας κοστούμια το κομμάτι του Baauer «Harlem shake».

Εξαπλώθηκε σαν ιός
Η συνέχεια υπήρξε καταιγιστική, καθώς πήρε τη μορφή Internet meme – o τρόπος που ένα φαινόμενο εξαπλώνεται στο Ιnternet από άτομο σε άτομο. Αποτέλεσμα, σήμερα να είναι δεκάδες χιλιάδες τα ανάλογα βίντεο σε όλες τις χώρες του κόσμου, της Ελλάδας μη εξαιρουμένης.

Η διάρκεια των βίντεο είναι σχεδόν πάντα περί τα 30 με 32 δευτερόλεπτα και είναι όλα τους βασισμένα στο κομμάτι του Baauer. Ξεκινούν με μια εισαγωγή 15 δευτερολέπτων, πέφτει το μπάσο στη συνέχεια για άλλα 15 δευτερόλεπτα και τελειώνουν με τον βρυχηθμό ενός λιονταριού. Συνήθως στην αρχή των βίντεο εμφανίζεται κάποιος με κράνος ή μάσκα και περίπου στο μέσον προστίθενται κι άλλοι, που χορεύουν σαν να βρίσκονται σε έναν άλλο, δικό τους κόσμο. Στη μικρή διάρκειά τους οφείλουν κατά μεγάλο ποσοστό και την επιτυχία τους, αφού δεν χρειάζεται κανείς παρά ελάχιστο χρόνο για να παρακολουθήσει καμιά δεκαριά από αυτά. Oπως επίσης και στο γεγονός ότι είναι πολύ εύκολο να τα βιντεοσκοπήσεις, έτσι όπως είναι δομημένη η μουσική, με τα συνεχόμενα cuts.

Στις 10 Φεβρουαρίου το ημερήσιο ανέβασμα τέτοιων βίντεο στο YouTube έφθασε στις 4.000. Στις 11 Φεβρουαρίου 12.000 βιντεάκια είχαν παρακολουθήσει 44 εκατομμύρια μοναδικοί χρήστες και στις 15 Φεβρουαρίου περίπου 40.000 βίντεο είχαν περισσότερα από 175 εκατομμύρια views.

«Μιντιακή» επανάσταση
To τραγούδι του Baauer έκανε το ντεμπούτο του στα αμερικανικά τσαρτ στην πρώτη θέση από την πρώτη κιόλας εβδομάδα κυκλοφορίας, γεγονός που οφείλεται στο ότι άλλαξε και ο τρόπος μέτρησης, καθώς πλέον το YouTube παίζει σημαντικό ρόλο: τα views είχαν ήδη μετρήσει στις περιπτώσεις του Σάι, αλλά και του Gotye – με την επιτυχία του «Somebody Ι Used to Know». Οι γνώμες δε διίστανται ακόμη και για το γεγονός αν πρόκειται για internet meme ή για μοναδικό φαινόμενο και πολλοί αναλυτές επιχειρούν να δώσουν μια απάντηση. Ο Μάρτιν Τάλμποτ, διευθυντής της Εταιρείας Επίσημων Καταλόγων Επιτυχιών στη Βρετανία, λέει ότι πρόκειται για φαινόμενο: το πρώτο βίντεο φτιαγμένο από απλούς fans που «οδηγεί» τις πωλήσεις ενός τραγουδιού.

Το σίγουρο είναι ότι, ως μόδα που είναι, θα περάσει. Εχει αφήσει όμως ήδη το αποτύπωμά του ανεξίτηλο τόσο στη σύντομη ιστορία των social media όσο και σε εκείνη της ίδιας της ποπ κουλτούρας.

Από το Θησείο ως τα … έγκατα της Γης
Στο μικρό χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τη γέννηση του φαινομένου ως σήμερα έχουν γίνει εντυπωσιακές εμφανίσεις των απανταχού … Ηarlem shakers: από την ομάδα του νορβηγικού Στρατού στο σόου «Late Night with Jimmy Fallon» ως τους μπασκετμπολίστες της ομάδας Dallas Mavericks και την κολυμβητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια – των οποίων το βίντεο είδαν 28 εκατομμύρια χρήστες.

  • Στις 22 Φεβρουαρίου 70.000 άνθρωποι χόρεψαν στους ρυθμούς του «Harlem shake» στο Τελ Αβίβ, λίγο πριν από τη γιορτή Πουρίμ.
  • Στην Αυστραλία δεκαπέντε ανθρακωρύχοι απολύθηκαν όταν, παραβαίνοντας τους κανόνες ασφαλείας, χόρεψαν «Harlem shake» στα έγκατα της Γης.
  • Στα τέλη Φεβρουαρίου εκατοντάδες διαδηλωτές φωνάζοντας «Φύγε, φύγε» χόρεψαν έξω από την κατοικία του προέδρου Μόρσι στην Αίγυπτο, ενώ μια άλλη ομάδα χόρεψε «Harlem shake» στις Πυραμίδες.
  • Στην Τυνησία μαθητές ενός σχολείου παρώδησαν σε βίντεό τους το κίνημα των σαλαφιστών και τους εμίρηδες του Κόλπου. Στη συνέχεια ο διευθυντής απολύθηκε με εντολή του υπουργού Παιδείας.
  • Στην Ελλάδα έχουν πραγματοποιηθεί πολλές παρόμοιες εκδηλώσεις και μάλιστα με πολύ μεγάλη επιτυχία. Πρόσφατα στο Ηράκλειο της Κρήτης συγκεντρώθηκαν χιλιάδες κόσμου στην πλατεία της πόλης, ενώ στο Θησείο περισσότεροι από 2.000 χόρεψαν στους ρυθμούς του Baauer φωνάζοντας «Con Los Terroristas».

Σάκης Δημητρακόπουλος
H ζωή μετά το «Harlem shake»
Το Βήμα, 31/03/2013
http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=504976

  1. Ποια εξήγηση δίνει ο συντάκτης του κειμένου για την επιτυχία του «Harlem shake»;ΞΕΝΟ ΣΧΟΛΙΟ
  2. Μιντιακή επανάσταση: να εντοπίσετε την παρεμβολή ξένου σχολίου στην παράγραφο βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.20. Τι εξυπηρετεί η παρεμβολή του;ΔΙΑΙΕΡΕΣΗ
  3. Τι νομίζετε ότι εξυπηρετεί η διαίρεση του κειμένου σε ενότητες με πλαγιότιτλους;
  4. social media, cuts, views, fans, τοπ τεν, τσαρτ, σίκουελ, μπλόγκερ, ντεμπούτο:ΧΡΉΣΗ ΞΈΝΩΝ ΟΡΏΝΝα αποδώσετε στα ελληνικά τους όρους. Για ποιους λόγους νομίζετε ότι ο συντάκτης επιλέγει να χρησιμοποιήσει αγγλικούς όρους;
  5. Με αφορμή το κείμενο να συζητήσετε για τη σημασία της διαδικτυακής επικοινωνίας και τη συμβολή της στη διάδοση ιδεών, στάσεων, κινημάτων. Ανατρέξτε, π.χ. στο δημοσίευμα με τίτλο «Στο twitter και στο facebook άρχισε η επανάσταση», που αναφέρεται στην εξέγερση στην Αίγυπτο.
  6. Το «Harlem shake» αξιοποιήθηκε και ως μορφή διαμαρτυρίας, όπως φαίνεται από το κείμενο και από τη λεζάντα της συνοδευτικής φωτογραφίας. Ποια είναι η γνώμη σας για μια τέτοια διαμαρτυρία; Πού έγκειται η δύναμή της; Σε τι διαφέρει από άλλες μορφές διαμαρτυρίας; Αναπτύξτε τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο με τη μορφή άρθρου για την ιστοσελίδα του σχολείου σας.
  7. Εργαστείτε σε ομάδες, για να ετοιμάσετε μια ανάλογη μορφή διαμαρτυρίας, μέσω του χορού και της μουσικής, για κάποιο πρόβλημα της μαθητικής κοινότητας. Μπορείτε να επιλέξετε κάποιο γνωστό τραγούδι και χορό ή να συνθέσετε το δικό σας τραγούδι και να δημιουργήσετε τη δική σας χορογραφία.

Ο βανδαλισμός έργων τέχνης και πολιτισμού συνδέεται συχνά με το μίσος και με τον φανατισμό. Διαβάστε και συζητήστε τα κείμενα που ακολουθούν.

Ιράκ: Παγκόσμιο σοκ από τους βανδαλισμούς των τζιχαντιστών
Αρχαιολογικοί θησαυροί… στο έλεος βανδάλων.

Με βαριοπούλες και τρυπάνια, οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους κατέστρεψαν μνημεία ανεκτίμητης αξίας της ασσυριακής και ελληνιστικής εποχής.

Προέρχονται από το μουσείο της Μοσούλης στο Ιράκ και χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα π.Χ. Εκτιμάται ότι ορισμένα δεν είναι τα πρωτότυπα.

Σε βίντεο που ανάρτησαν στο διαδίκτυο, οι τζιχαντιστές υποστηρίζουν ότι καταστρέφουν ειδωλολατρικά σύμβολα.

Οι βανδαλισμοί προκάλεσαν παγκόσμιο σοκ. Η UNESCO παραπέμπει την υπόθεση στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης.

«Αυτή η τραγωδία δεν αφορά μόνο τον πολιτισμό. Είναι μέγιστο ζήτημα ασφάλειας και βλέπουμε ότι οι τρομοκράτες χρησιμοποιούν την καταστροφή μνημείων ως στρατηγική τρόμου, με στόχο την αποσταθεροποίηση και τον εκφοβισμό των ανθρώπων για να διασφαλίσουν την ηγεμονίας τους», τόνισε η Γενική Διευθύντρια της UNESCO, Ιρίνα Μπόκοβα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ακραίοι Ισλαμιστές επιτίθενται εναντίον μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το 2001 στο Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν κατεδάφισαν με άρματα μάχης και ρουκέτες δύο από τα μεγαλύτερα αγάλματα του Βούδα. Είχαν σμιλευτεί στους βράχους της περιοχής Μπαμιγιάν και χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα.

gr.euronews

Μαρία Κατσουνάκη
Ανθρώπινη ασπίδα πολιτισμούScreen Shot 2016-07-08 at 12.30.47 PMΣημασία δεν έχει αν εισέβαλαν εννέα ή χίλιοι στο μουσείο του Καΐρου, αν οι βάνδαλοι προκάλεσαν ή όχι ζημιές, αν αποκεφάλισαν δύο μούμιες, αν έσπασαν προθήκες και έκλεψαν ή όχι, αν, τελικώς, τους συνέλαβαν ή όχι. Όταν μια χώρα βρίσκεται στην κατάσταση που είναι η Αίγυπτος σήμερα, πολλές πληροφορίες είναι αντικρουόμενες, οι λεηλασίες είναι σχεδόν αναπόφευκτες. Εξάλλου, μπορεί και ν’ ακουστεί παράτονος ο θρήνος για τα αρχαία όταν χάνονται τόσες ανθρώπινες ζωές. 

Οι δηλώσεις αρχαιολόγων και διευθυντών μουσείων απ’ όλον τον κόσμο καταλήγουν στην ίδια διαπίστωση: «Τα αντικείμενα που φυλάσσονται στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους της Aιγύπτου είναι ανεκτίμητης αξίας. Αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα της παγκόσμιας κληρονομιάς, που πρέπει να προστατευθεί με κάθε κόστος». Η αγωνία και ο οξύς, σπαρακτικός τόνος των δημοσιευμάτων δεν διαφέρει από αντίστοιχα που αφορούσαν την «τρομακτική πολιτιστική καταστροφή του Ιράκ» και τις «ανυπολόγιστες απώλειες στο μουσείο της Βαγδάτης».
Το Κάιρο και το Λούξορ, όπως επανειλημμένως οι μυθικές πόλεις της Μεσοποταμίας, εκτεθειμένες στο χάος των εξεγέρσεων, του πολέμου, ευάλωτες και απροστάτευτες στο πλιάτσικο, στη θηριωδία. Στους αρχαιολογικούς θησαυρούς εγγράφεται η οδυνηρή μαρτυρία ιστορικών γεγονότων και εποχών.

Όμως, στο Κάιρο και στο Λούξορ αυτές τις ημέρες των μεγάλων κραδασμών, η αντίδραση των πολιτών προτείνει μιαν άλλη ανάγνωση της πραγματικότητας και της ειδησεογραφίας: νεαροί Αιγύπτιοι σχημάτισαν μια ανθρώπινη αλυσίδα έξω από το Εθνικό Μουσείο αλλά και τους ναούς του Καρνάκ, για να προστατεύσουν και να διαφυλάξουν τις συλλογές, βοηθώντας τον στρατό που είχε ήδη σπεύσει.

Όσες αποκλίσεις κι αν υπάρχουν στα δημοσιεύματα για τους βανδαλισμούς, στην ανθρώπινη αλυσίδα όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν. Ο υπουργός Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, μάλιστα, δρ Ζαχί Χαουάς, μίλησε συγκινημένος για τους «Αιγύπτιους, νέους και μεγάλους, που ενώθηκαν σαν ένας άνθρωπος για να προστατέψουν τα μνημεία σε ολόκληρη τη χώρα». «Τα μνημεία», υπογράμμισε ο κ. Χαουάς, «είναι ασφαλή χάρη στον στρατό και στους πολίτες».

Ποιος ξέρει αν στο μυαλό των εκατοντάδων αυτών εθελοντών λειτούργησαν έννοιες όπως 5.000 χρόνια πολιτισμού, κληρονομιά, περιουσία όλης της ανθρωπότητας. Αν στο μυαλό κάθε Αιγύπτιου που κρατάει τον άγνωστο διπλανό του για να συναποτελέσουν όλοι μαζί την «αλυσίδα» προέχει ο θησαυρός του Τουταγχαμών από τη ζωή τη δική τους ή των συνανθρώπων τους.

Σημασία έχει ότι αυθόρμητα, καθένας από αυτούς, αισθάνθηκε την ανάγκη να προσδιορίσει το όριο ανάμεσα στον πολιτισμό και στη βαρβαρότητα, ανάμεσα στην ευγένεια και την εξαχρείωση, ανάμεσα στη ζωή που θέλουν και εκείνη που δεν θέλουν. Να καθορίσουν, με τα σώματά τους, τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην ελευθερία και την υποταγή. Γιατί κάτι τέτοιες στιγμές οι κανόνες της ζωής και της τέχνης συμπίπτουν.

Μαρία Κατσουνάκη,
Ανθρώπινη ασπίδα πολιτισμού, Η Καθημερινή, 2-2-2011

  1. Ανατρέξτε στην παρακάτω διεύθυνση, προκειμένου να παρακολουθήσετε το βίντεο που πλαισιώνει την είδηση για  τους βανδαλισμούς των τζιχαντιστών στο Ιράκ (2015).
    http://gr.euronews.com/2015/02/27/unesco-condemns-isil-destruction-ancient-treasures/
  • Για ποιους λόγους προβαίνουν σε τέτοιες ενέργειες οι τζιχαντιστές, σύμφωνα με την είδηση; Τι νομίζετε ότι επιδιώκουν με την προβολή της λεηλασίας των μνημείων μέσω του συγκεκριμένου βίντεο, που οι ίδιοι γύρισαν; Συζητήστε για τη χρήση του διαδικτύου ως όπλου της τρομοκρατίας.  
  • Αναζητήστε και άλλες περιπτώσεις βανδαλισμού έργων τέχνης και πολιτισμού στην παλαιότερη αλλά και στην πρόσφατη ιστορία και διερευνήστε τα αίτια στην κάθε περίπτωση. Διαπιστώνετε κάποιες αναλογίες, παρά τις διαφορές;
  1. projectΟργάνωση πρότζεκτ: Διαβάστε το κείμενο που αναφέρεται στις δράσεις της UNESCO  για τη διατήρηση της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
  • Για ποιους λόγους η UNESCO αναλαμβάνει υπό την προστασία της την πολιτιστική κληρονομιά;
  • Ποιες δράσεις οργανώνει;
  • Αναζητήστε στην ιστοσελίδα της UNESCO τον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Εργαστείτε σε ομάδες, προκειμένου να επιλέξετε ένα μνημείο, ελληνικό ή ξένο, και να το παρουσιάσετε με ένα πολυτροπικό κείμενο. Το κείμενο θα έχει στόχο να ενημερώσει τους μαθητές του σχολείου σας σχετικά με το μνημείο και να προκαλέσει το ενδιαφέρον τους να το επισκεφτούν. Φροντίστε να υιοθετήσετε το κατάλληλο για την περίσταση ύφος, βλ. και  Έκφραση-Έκθεση  Α΄ λυκείου, σ. 154-155.   
  1. Να συζητήσετε τον τρόπο με τον οποίο προσπάθησαν οι πολίτες στην Αίγυπτο να προστατεύσουν την πολιτιστική τους κληρονομιά.
  • Είναι, πιστεύετε, αποτελεσματικός; Γνωρίζετε άλλες παρόμοιες δράσεις;
  • Να σχολιάσετε την τευταία φράση του κειμένου σε μία παράγραφο, προκειμένου να την αναρτήσετε στο ιστολόγιο της τάξης μαζί με τη φωτογραφία που συνοδεύει το γραπτό κείμενο.

Γαλλία: Επιμένει σε απελάσεις Ρομά ο υπουργός Εσωτερικών

Στην απέλαση των Ρομά από το γαλλικό έδαφος επιμένει ο υπουργός Εσωτερικών Μανουέλ Βαλς παρά τις επικρίσεις που έχουν διατυπωθεί για τις θέσεις του από οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και συναδέλφους του στο υπουργικό συμβούλιο.

Ο Μανουέλ Βαλς επισημαίνει ότι ελάχιστοι Ρομά έχουν κατορθώσει να ενσωματωθούν στη γαλλική κοινωνία και η «πλειονότητα πρέπει να σταλεί πίσω στα σύνορα».

Η Διεθνής Αμνηστία την ίδια στιγμή ζητά την απαγόρευση των αναγκαστικών απελάσεων των Ρομά στη Γαλλία σε έκθεσή που δόθηκε στη δημοσιότητα την Τετάρτη.

Η οργάνωση αναφέρει ότι περισσότεροι από 10.000 Ρομά εκδιώχθηκαν από προσωρινούς καταυλισμούς στη χώρα το πρώτο εξάμηνο του 2013.

Και ταυτόχρονα προειδοποιεί ότι τα σχόλια του Μανουέλ Βαλς είναι πιθανό να «διαιωνίσουν τα στερεότυπα και να ενθαρρύνουν την έχθρα» για τους περίπου 20.000 Ρομά που βρίσκονται στη Γαλλία, προερχόμενοι κυρίως από τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Το Βήμα, 25/09/2013

  • Με ποιο επιχείρημα υποστηρίζει ο Μάνουελ Βαλς τις απελάσεις των Ρομά; Ποια άλλα επιχειρήματα που οδηγούν σε ξενοφοβία ακούγονται; Κάθε ομάδα θα προσπαθήσει να ανασκευάσει κάποια από αυτά.
  • Να γράψετε ένα άρθρο σχετικά με την ξενοφοβία στο σχολείο, λαμβάνοντας υπόψη τα βιώματά σας. Ποσπαθήστε να περιγράψετε την κατάσταση και να προτείνετε λύσεις.
  • %cf%87%cf%81%ce%bf%ce%bd%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%bc%ce%b1Να γράψετε ένα κείμενο με έμφαση στη συγκινησιακή λειτουργία της γλώσσας, σχετικά με το θέμα αυτό. Μπορεί να είναι ένα δημοσίευμα σε ηλεκτρονικό περιοδικό με μορφή χρονογραφήματος, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ.  281.  

  1. Με βάση τα κείμενα: Πρωτιά ξενοφοβίας, άρθρα της Οικουμενικής διακήρυξης 6 και 30, Συνέντευξη Γκ. Καπλάνι στον Μπάμπη Ιμβρίδη, καθώς και την παραπάνω είδηση, να οργανώσετε μια συζήτηση για την ξενοφοβία. Η συζήτηση μπορεί να παρουσιαστεί σε ραδιοφωνική εκπομπή για το Μαθητικό Ραδιόφωνο. Καλό θα ήταν να συμμετάσχουν στη συζήτηση άτομα που υπήρξαν θύματα ξενοφοβίας, αλλά και άτομα που εκδηλώνουν ξενοφοβικές αντιδράσεις (για τον σκοπό αυτό να αξιοποιήσετε την ιστοσελίδα «Μαθητικό Ραδιόφωνο – European School Radio»).

Μενέλαος Μυρίλλας
O Ζυλιέν είναι πρόσφυγας από την Αφρική και σήμερα έγινε η πρωτιά των πανελλαδικών στα Γιάννενα

Eυχαρίστησε την Ελλάδα που τον στήριξε και τον κόσμο του ΕΠΑΛ Κόνιτσας που έγινε η οικογένειά του

screen-shot-2016-09-16-at-2-35-07-pm

«Ευχαριστώ την Ελλάδα που με στήριξε. Ευχαριστώ όλους εδώ στην Κόνιτσα, που με βοήθησαν να σταθώ στη ζωή και να προχωρήσω». Με αυτά τα λόγια, ο 20χρονος Ζυλιέν, που «δραπέτευσε» από την Αφρική τον Νοέμβριο του 2011 και σήμερα είναι πρώτος εισακτέος στο ΤΕΙ Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Πειραιά με 18.500 μόρια, μιλάει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τον δικό του προσωπικό αγώνα στη νέα πατρίδα του, όπως χαρακτηριστικά αποκαλεί την Ελλάδα.

 Ο Ζυλιέν από το Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων Προσφύγων της Κόνιτσας, όπου διαμένει τα τελευταία τρία χρόνια μίλησε στο αθηναϊκό πρακτορείο και μοιράζεται τη χαρά του: «Θέλω να αφιερώσω αυτή την επιτυχία στους γονείς και τα αδέλφια μου, που δεν υπάρχουν πια στη ζωή» λέει και προσπαθεί να κρύψει τα δάκρυα που κυλούν από τα μάτια του. Όταν έφτασε στην Ελλάδα ήταν 16 χρόνων. Τον πρώτο καιρό αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες. Ως «παράνομος μετανάστης», έμεινε για τρεις μήνες στα κρατητήρια του Έβρου και στη συνέχεια περιπλανήθηκε στο κέντρο της Αθήνας, ώσπου τον Οκτώβριο του 2012, με εισαγγελική παραγγελία, φιλοξενήθηκε στο Κέντρο της Κόνιτσας.

  Οι υπάλληλοι του Κέντρου θυμούνται πως τότε ο Ζυλιέν δεν μίλαγε ελληνικά, ήταν πάντα θλιμμένος, σκεπτικός και το μοναδικό αίτημά του ήταν να πάει σε σχολείο. Οι υπεύθυνοι αποφάσισαν να εγγράψουν τον νεαρό πρόσφυγα από την Αφρική, στο ΕΠΑΛ της Κόνιτσας.

 «Οι γονείς μου, πάντα μού έλεγαν ότι το πιο σημαντικό στη ζωή είναι η παιδεία. Εγώ αυτό το κράτησα» εξηγεί ο Ζυλιέν, όταν τον ρωτάμε για τη θέλησή του να συνεχίσει στο σχολείο, που απρόσμενα είχε διακόψει στην πατρίδα του, αλλά και για τη δύσκολη ελληνική γλώσσα, την οποία με επίπονες και επίμονες προσπάθειες κατάφερε να μάθει. Όπως αναφέρει, στο Κέντρο της Κόνιτσας, από την πρώτη στιγμή, η καθηγήτρια-φιλόλογος Γιάννα Νίκου του παρέδιδε μάθημα Ελληνικών τα απογεύματα.  

Στις περισσότερες κουβέντες του, ο Ζυλιέν επικαλείται τον Θεό, στον οποίο όπως μας αποκαλύπτει, προσεύχεται καθημερινά. Πάνω στο γραφείο του, μας δείχνει την Καινή Διαθήκη, «φυλαχτό» από τη μητέρα του, πριν την αποχωριστεί για πάντα, βίαια. Οι άνθρωποι της Κόνιτσας λένε πως πολλές φορές είδαν τον Ζυλιέν να ανηφορίζει με τα πόδια το βουνό και να πηγαίνει στην Μονή Στομίου, το ησυχαστήριο του Αγίου Παϊσιου.

screen-shot-2016-09-16-at-2-35-12-pm Ο Ζυλιέν στο θρανίο του -«Θέλω να νιώθω ασφαλής και να έχω διεθνή προστασία, σύμφωνα με τη συνθήκη της Γενεύης. Θέλω να προχωρήσω για να γίνω χρήσιμος και σημαντικός άνθρωπος για την κοινωνία. Να προσφέρω, όσο μπορέσω, στην Ελλάδα που με βοήθησε»  

Το ΕΠΑΛ της Κόνιτσας ήταν για τον νεαρό μία οικογένεια, γιατί, όπως μας περιγράφει, οι συμμαθητές και οι καθηγητές του τον αγκάλιασαν από την πρώτη στιγμή. Ήταν ο πρώτος μαθητής στην τάξη, κάθε χρόνο, και το απολυτήριό του γράφει 19,8.

 Τον περασμένο Αύγουστο, ο Ζυλιέν έκανε αίτηση για χορήγηση προσφυγικού ασύλου. «Θέλω να νιώθω ασφαλής και να έχω διεθνή προστασία, σύμφωνα με τη συνθήκη της Γενεύης. Θέλω να προχωρήσω για να γίνω χρήσιμος και σημαντικός άνθρωπος για την κοινωνία. Να προσφέρω, όσο μπορέσω, στην Ελλάδα που με βοήθησε» είναι η απάντησή του στο ερώτημα για το πώς βλέπει τώρα το μέλλον του.  

Τον ελεύθερο χρόνο του, ο νεαρός ζει με αναμνήσεις από την οικογένεια που έχασε και τον τόπο του. Γιός πολιτικού, αν και γύρισε σελίδα στη ζωή, δεν διαγράφει από τη μνήμη του τον αγώνα του πατέρα του και των συμπατριωτών του για τη δημοκρατία.

Μ. Μυρίλλας, www.lifo.gr, 26.8.2015

  1. Ποια κοινά στοιχεία διακρίνετε στην ιστορία του ασυνόδευτου παιδιού (Μέσα από τα βιώματα των μεταναστών) και του Ζυλιέν;
  2. Στην περίπτωση του Ζυλιέν υπάρχει η θετική ανατροπή. Ποιοι παράγοντες θεωρείτε ότι συνέβαλαν στην ανατροπή αυτή;
  3. %cf%84%ce%b5%ce%bb%ce%b5%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%83-%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%bf%cf%83Ο λόγος είναι κάποιες φορές τελεστικός, δηλαδή ισοδυναμεί με πράξη. Να εντοπίσετε κάποια παραδείγματα τελεστικού λόγου στο κείμενο, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σελ. 106.
    Ποιες λέξεις-πράξεις θα ορίζατε ως καθοριστικές για την επιτυχία του Ζυλιέν;

  1. %ce%b5%ce%b9%ce%b4%ce%b7%cf%83%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b5%ce%b9%ce%ba%ce%bf%ce%bd%ce%b1Ποια είναι η είδηση/ γεγονός και ποια η αφορμή για το ρεπορτάζ; Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ. 14 κ.ε.
  2. Πιστεύετε ότι το βίντεο είναι καταγγελτικό; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας με συγκεκριμένα στοιχεία που προβάλλονται στο ρεπορτάζ.
  3. Στο βίντεο ο δημοσιογράφος υπαινίσσεται τις στάσεις των τοπικών κοινωνιών στην πιθανότητα δημιουργίας χώρων «υποδοχής» μεταναστών. Ποιες είναι αυτές και ποια κίνητρα αποδίδει στους κατοίκους και στους φορείς ο δημοσιογράφος σε κάθε περίπτωση;
  4. Στο βίντεο ο δημοσιογράφος, στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, προβάλλει τις δηλώσεις μιας εκπροσώπου των τοπικών φορέων. Ποιες είναι οι απόψεις της για το θέμα στη συγκεκριμένη συνέντευξη;
  5. Οι δημιουργοί του βίντεο συνοδεύουν με εικόνα και μουσική το λεκτικό κείμενο, μάλιστα προτάσσουν εισαγωγικά μόνο εικόνα και ήχο για ένα περίπου λεπτό. Τι επιδιώκουν να επιτύχουν με αυτό τον τρόπο;
  6. %ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%80%ce%bb%ce%bf%ce%ba%ce%b7Ο δημοσιογράφος αρχικά παρουσιάζει το συμβάν (1΄ έως 3.12΄΄). Η είδηση διαπλέκεται με σχόλια ή όχι; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
  7. Από το 3.13΄ αρχίζουν συνεντεύξεις με διάφορους φορείς, οι οποίοι παρέχουν περισσότερες πληροφορίες. Αν ήσαστε οι δημοσιογράφοι που κάνατε το ρεπορτάζ σε ποιους, ακόμη, θα δίνατε τον λόγο και γιατί;
  8. %cf%85%cf%80%ce%bf%cf%84%ce%b9%cf%84%ce%bb%ce%bf%ce%b9Θεωρείτε επιτυχείς τους υπότιτλους οι οποίοι εμφανίζονται στο κάτω μέρος της οθόνης; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας.
  9. %ce%bc%ce%bf%ce%bd%ce%bf%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%80%ce%b9%ce%ba%ce%b1Χωριστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα να παρουσιάσει το συμβάν με κείμενο της επιλογής της, μονοτροπικό ή πολυτροπικό (ημερολογιακή σελίδα, άρθρο στον τύπο, σε ηλεκτρονική εφημερίδα ή blog, σχόλιο, επιστολή σε φιλικό πρόσωπο ή ανοικτή επιστολή διαμαρτυρίας στον τύπο,  κείμενο συμπαράστασης στους μετανάστες, κείμενο αλληλεγγύης για συγκέντρωση τροφίμων/ ρουχισμού κτλ., αφίσα/ ηλεκτρονική αφίσα κ.ά.).

  1. Ποιος νομίζετε ότι είναι ο στόχος του ρεπορτάζ;
  2. Για ποιους λόγους οι Αλβανοί μετανάστες εγκαταλείπουν την Ελλάδα ;
  3.  Στο βίντεο παρουσιάζονται Αλβανοί μετανάστες που αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα.
  • Ποιες σκέψεις φαίνεται να τους βασανίζουν καθώς μιλούν για την απόφασή τους αυτή;  
  • Ποια συναισθήματα εκφράζουν οι Αλβανοί μετανάστες που εγκαταλείπουν την Ελλάδα;
  • Να διατυπώσετε τις σκέψεις που σας δημιουργήθηκαν παρακολουθώντας το βίντεο.
  1. ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣΣτο ρεπορτάζ εναλλάσσεται η αφήγηση του δημοσιογράφου με συνεντεύξεις μεταναστών που πήραν ή παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής στην πατρίδα τους. Ποιον τρόπο πειθούς χρησιμοποιεί, κυρίως, ο δημοσιογράφος και ποιες τεχνικές; Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ.  12 κ.ε..
  2. Ο τίτλος του βίντεο στο Youtube είναι Οι Αλβανοί επιστρέφουν στην Αλβανία, ενώ ο υπότιτλος που εμφανίζεται καθ’  όλη σχεδόν τη διάρκεια είναι Γυρνούν με βαριά καρδιά στην Αλβανία. Πώς εξηγείτε αυτή τη διαφορά;
  3. Να οργανώσετε μια ραδιοφωνική εκπομπή στο Μαθητικό Ραδιόφωνο με θέμα την επιστροφή οικογενειών Αλβανών στην Αλβανία. Η εκπομπή μπορεί να περιλαμβάνει συνεντεύξεις από συμμαθητές ή συνομηλίκους σας που οι γονείς τους σκέφτονται την επιστροφή της οικογένειας στην Αλβανία. Να ακολουθήσει συζήτηση για τους λόγους μιας τέτοιας απόφασης, για την άποψη και τα συναισθήματα των παιδιών, για την ταυτότητα που αυτά έχουν διαμορφώσει και τη σχέση τους με τη χώρα προέλευσης, τους εκεί συγγενείς κ.ο.κ. (για τον σκοπό αυτό να αξιοποιήσετε την ιστοσελίδα «Μαθητικό Ραδιόφωνο – European School Radio»).

  1. Να σχολιάσετε τον τίτλο του ρεπορτάζ. Προσέξτε τη στίξη (εισαγωγικά) και το σχήμα λόγου.
  2. %cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%81%ce%b1-%ce%bb%ce%b5%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%89%ce%bdΚατά διαστήματα στο κάτω μέρος της εικόνας εμφανίζονται υπότιτλοι/ σύντομες φράσεις.
  • Ποιο σκοπό νομίζετε ότι εξυπηρετούν;
  • Προσέξτε τη σειρά των λεκτικών συνόλων (ονοματικών, προθετικών, ρηματικών συνόλων) στις φράσεις αυτές. Ποιο λεκτικό σύνολο τοποθετείται στην αρχή της κάθε φράσης; Συζητήστε τις συγκεκριμένες επιλογές, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 48.
  • Καταγράψτε και ενώστε τις φράσεις. Πώς λειτουργεί το κείμενο αυτό σε σχέση με τον λόγο και την εικόνα του ρεπορτάζ;
  1. Να συζητήσετε τον πρώτο υπότιτλο. Τι πιστεύετε ότι θα άλλαζε στη διατύπωση, αν το ρεπορτάζ γινόταν σήμερα;
  2. Ποιο είναι το έμμεσο σχόλιο στον υπότιτλο; Να το διατυπώσετε σε 3 – 4 σειρές.
  3. Ποιο είναι το θέμα του ρεπορτάζ; Σε ποιους αναφέρεται και ποιους αφορά; Ποιος είναι ο τόπος και ποιος ο χρόνος του ρεπορτάζ;
  4. Να περιγράψετε το πρόβλημα που παρουσιάζει το ρεπορτάζ σε μια παράγραφο 120 λέξεων.
  5. Για ποιο σκοπό νομίζετε ότι έκανε η δημοσιογράφος το ρεπορτάζ αυτό;
  6. Το ρεπορτάζ αποτελείται από τέσσερις διαφορετικές σκηνές/ ενότητες.
  • Ποια συγκεκριμένη πτυχή του προβλήματος πραγματεύεται η κάθε σκηνή;
  • Κάθε μια σκηνή περιλαμβάνει κάποιες μαρτυρίες προσώπων (τρεις  μαρτυρίες στην 1η σκηνή, τρεις μαρτυρίες στη 2η, δύο μαρτυρίες στην 3η και μία μαρτυρία στην 4η). Να συζητήσετε σχετικά με την οπτική από την οποία το κάθε πρόσωπο (ο κάθε μάρτυρας) μιλάει για το επιμέρους πρόβλημα που πραγματεύεται η κάθε σκηνή.
  1. Ποιο ρόλο παίζει ο λόγος των μεταναστών που συνομιλούν με τη δημοσιογράφο;
  2. Ποιο ρόλο παίζουν τα σχόλια των προσώπων που παρουσιάζουν επώνυμα, από την οπτική τους, τα γεγονότα που μεταφέρει η είδηση;
  3. %cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b5%ce%bc%ce%b2%ce%bf%ce%bb%ce%b7-%ce%b1%ce%bb%ce%bb%ce%bf%cf%85Να συζητήσετε τη χρήση μεταφορικού λόγου στην παρέμβαση του αρχιτέκτονα.
  4. Ποια/ες από τις εικόνες που επέλεξαν ο σκηνοθέτης και η δημοσιογράφος του ρεπορτάζ φωτίζουν, κατά τη γνώμη σας, καλύτερα το πρόβλημα;
  5. Αν σας ζητούσαν να επενδύσετε ηχητικά το βίντεο του συγκεκριμένου ρεπορτάζ, ποια τραγούδια – μουσικά θέματα – θα επιλέγατε ως background και ποια ως κεντρικό μουσικό θέμα; Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας.
  6. Ποια από τις προσωπικές μαρτυρίες σάς έκαναν περισσότερο εντύπωση και γιατί; Να διατυπώσετε τους προβληματισμούς στους οποίους σας οδήγησε γράφοντας ένα κείμενο-σχόλιο 150 λέξεων.
  7. Σε ποιο συμπέρασμα καταλήξατε παρακολουθώντας το ρεπορτάζ για το πρόβλημα που περιγράφεται; Να γράψετε ένα κείμενο-σχόλιο, περίπου 250 λέξεις, για την ιστοσελίδα του σχολείου.
  8. Νομίζετε ότι το συγκεκριμένο ρεπορτάζ εξαντλεί το θέμα που πραγματεύεται; Ποιες άλλες πτυχές του θέματος θεωρείτε ότι θα έπρεπε να είχε συμπεριλάβει;
  9. Αναζητήστε ειδήσεις από εφημερίδες, σχετικά με το θέμα των μεταναστών στην περιοχή  της Αθήνας. Είναι σημαντικό να είναι επίκαιρες οι ειδήσεις που αφορούν τα προβλήματα των προσφύγων και των μεταναστών.
  • Ποιες διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα στην έντυπη είδηση και στην ηλεκτρονική είδηση-ρεπορτάζ;
  • Παρατηρήστε πώς γίνεται η εμπλοκή σχολίου άλλου προσώπου στη μία και στην άλλη περίπτωση.
  • Εξηγήστε ποιου τύπου είδηση θεωρείτε πιο αποτελεσματική και γιατί.

Ρεπορτάζ: Εύη Σαλτού
Ετοιμάζεται να μεταναστεύσει η τάξη του ’06

screen-shot-2016-09-19-at-12-42-50-pmΗ φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://goo.gl/kCLHcr

«ΤΑ ΝΕΑ» μίλησαν με τους αποφοίτους του Πειραματικού Λυκείου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας που βγαίνουν στην αγορά εργασίας με την ανεργία να βρίσκεται στα ύψη

Στο σχολείο ήταν σταθερά μεταξύ των καλών μαθητών με υψηλές επιδόσεις. Το 2006 έφευγε από το Πειραματικό Λύκειο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη με το απολυτήριο στα χέρια, κάνοντας όνειρα και σχέδια για το μέλλον. Σχεδόν έξι χρόνια μετά, για τον ίδιο αλλά και για τους περισσότερους συμμαθητές του τα πράγματα δεν ήρθαν έτσι όπως ακριβώς τα περίμενε.

Ο Δημήτρης Πέτσας είναι 24 ετών. Πέρυσι αποφοίτησε από τη Σχολή Φυσικοθεραπείας Θεσσαλονίκης, στο ΤΕΙ Σίνδου και, παρότι είχε αρκετές προτάσεις για εργασία πάνω στο αντικείμενο των σπουδών του, εκείνος τους τελευταίους μήνες διαβάζει για να δώσει κατατακτήριες. «Θέλω να περάσω στην Οδοντιατρική, που ήταν και ο αρχικός μου στόχος», λέει στα «ΝΕΑ» ο νεαρός, ο οποίος μένει στο πατρικό σπίτι με τους γονείς και την αδελφή του.

Είναι τα παιδιά που γεννήθηκαν το ’88. Οι περισσότεροι από τους 26 μαθητές του Γ2 στο Πειραματικό Λύκειο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη άρχισαν μαζί το γυμνάσιο και τέλειωσαν μαζί το λύκειο. Ωστόσο από το 2006, όταν και τέλειωσαν το σχολείο, άλλαξαν πολλά. Κάποιοι υπολόγιζαν πως στην ηλικία που είναι σήμερα θα είχαν σταθερή εργασία, άλλοι ότι θα μπορούσαν να μείνουν μόνοι τους και οι περισσότεροι πίστευαν πως η κατάσταση θα ήταν τέτοια που δεν θα τους ανάγκαζε να φύγουν από την πόλη τους ή ακόμη και από τη χώρα. «Η αλήθεια είναι ότι την αγαπώ πολύ την Ελλάδα. Η συναισθηματική μου πλευρά μου λέει να προσπαθήσω, έστω για ένα διάστημα, να πετύχω τους στόχους που έχω βάλει στην πατρίδα μου. Σκέφτομαι ότι θα είναι ιδανικό να προσφέρω τις γνώσεις μου στους συμπολίτες μου. Με τη λογική μου πλευρά, όμως, εξετάζω και το ενδεχόμενο, εάν δεν τα καταφέρω το διάστημα αυτό, να καταφύγω στη λύση του εξωτερικού», λέει ο Δημήτρης.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΖΟΝΤΑΙ. Η επαγγελματική αποκατάσταση, η οικονομική αστάθεια αλλά και η δυνατότητα να δημιουργήσουν οικογένεια ύστερα από κάποια χρόνια φαίνεται πως προβληματίζουν τους νέους στην ηλικία των 23 και 24 ετών. Και όχι άδικα. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ένας στους δύο (51,1%) νέους έως 24 ετών τον Δεκέμβριο του 2011 ήταν άνεργος. Και δεν είναι η μόνη αρνητική «πρωτιά» για τους νέους, αφού 57% των Ελλήνων ηλικίας 18 – 34 παραμένει στο πατρικό σπίτι. […]

Άλλα περίμεναν και άλλα βρίσκουν
Ανήκουν σε µία γενιά… αδικημένη. Τα πτυχία, ακόμη και οι σπουδές στο εξωτερικό δεν τους εξασφαλίζουν µία θέση στην αγορά εργασίας. Αυτό διαπιστώνουν και αρκετοί απόφοιτοι της τάξης του 2006 στο Πειραματικό Λύκειο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΑΛΜΠΑΝΤΗΣ
Είναι στο 6ο έτος του Τμήματος  Πολιτικών Μηχανικών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τον τελευταίο μήνα βρίσκεται στη Φλωρεντία της Ιταλίας, µε το πρόγραμμα Erasmus. Όπως λέει χαρακτηριστικά, δεν θέλει καν να θυμάται τα όνειρα που έκανε το 2006, «γιατί µε τα σημερινά δεδομένα ήταν µάλλον ουτοπικά. Όπως και η πλειονότητα των συναδέλφων µου, φαντάζομαι πως είχαμε στόχο, για αρχή, να ανοίξουμε ή να δουλέψουμε σε ένα γραφειάκι πάνω στον τομέα των κατασκευών, ο οποίος τότε είχε ακόμα δουλειά και από κει και ύστερα να πιάσουμε, όποια ευκαιρία µας παρουσιαστεί»

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΛΑΣΑΚΟΥ∆ΗΣ
Σπούδασε σε κολέγιο διοίκηση επιχειρήσεων και ήταν αυτό, όπως παραδέχεται, που ήθελε να κάνει.
Άλλωστε, περίμενε η οικογενειακή επιχείρηση κατασκευής επίπλων. «Ήταν ένα μέλλον πιο σίγουρο», λέει. Μέχρι πρόσφατα είχε ανοίξει και το δικό του κατάστημα λιανικής, όπου πωλούσε τα προϊόντα της οικογενειακής επιχείρησης. Ωστόσο, πριν από περίπου δύο μήνες αναγκάστηκε να βάλει λουκέτο, λόγω οικονομικής κρίσης. «Παρ’ όλο που έτυχε αυτή η επαγγελματική αναποδιά, ακόμη δεν έχω φτάσει στο αμήν». […]

ΑΝΤΑΜ ΣΑΪΝΤ
Στην Αγγλία µένει και εργάζεται τον τελευταίο χρόνο ο νεαρός Άνταµ, καθώς μετά την ολοκλήρωση της πρακτικής του άσκησης, βρήκε µία θέση οικονομικού μάνατζερ ορισμένου χρόνου σε εταιρεία οργάνωσης διεθνών εκθέσεων. «Αυτό  που µε φοβίζει είναι ότι δυστυχώς δεν θα μπορέσω να γυρίσω σύντομα πίσω στη χώρα μου».  […] 

ΚΑΡΟΛΙΝΑ – ΝΑΥΣΙΚΑ ΣΙ∆ΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
Κάποιοι θα τη θεωρήσουν από τα τυχερά παιδιά της γενιάς της, αφού όχι µόνο εργάζεται, αλλά η δουλειά της είναι σχετική µε το αντικείμενο των σπουδών της.
Ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη φυσικοθεραπεία στο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης το 2010. «Ήταν η πρώτη µου επιλογή, παρ’ όλο που είχα πολλά περισσότερα µόρια», λέει. Η 24χρονη δουλεύει από τα 19 της, παράλληλα µε τις σπουδές, ενώ ο βαθμός του πτυχίου της ήταν ο δεύτερος καλύτερος της χρονιάς της. «Όταν κάτι σου αρέσει, απλά το κυνηγάς. Την  πρακτική µου άσκηση την έκανα στην Ισπανία και φοβάμαι πως θα χρειαστεί να ξαναφύγω για το εξωτερικό, αφού εδώ δεν υπάρχει φως»

ΑΓΗΣ ΤΟΤΤΙΚΙ∆ΗΣ
Δεν πέρασε σε κάποια σχολή, ούτε καν το κυνήγησε. Από μικρός ένα όνειρο είχε: να γίνει τραγουδιστής. Ξεκίνησε να τραγουδά σε νυχτερινά κέντρα, πριν από τρία χρόνια. Τον τελευταίο μήνα ψάχνει για δουλειά, αφού και ο φανταχτερός χώρος του τραγουδιού περνάει κρίση.

«Οι γονείς µου και ο αδερφός µου πριν από τέσσερις μήνες αποφάσισαν να πάνε στη Γερμανία να δουλέψουν. Τώρα επιστρέφουν πίσω στη Θεσσαλονίκη, γιατί τα πράγματα δεν πήγαν όπως τα περίμεναν. […] 

 Εύη Σαλτού, Τα Νέα, 07/04/ 2012

  1. Τι είναι αυτό που κυρίως προβληματίζει τους νέους, σχετικά με το εργασιακό τους μέλλον, όπως ενδεικτικά προκύπτει και μπορεί να συμπεράνει κανείς από την έρευνα/ρεπορτάζ που πραγματοποίησαν τα «Νέα» σε αποφοίτους του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας;
  2. Με ποια συναισθήματα κυρίως αντιμετωπίζουν οι απόφοιτοι την υπάρχουσα οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα; Να βρείτε τις δηλωτικές λέξεις/φράσεις αυτών των συναισθημάτων και να συζητήσετε σχετικά με τη λειτουργία της συγκινησιακής χρήσης του λόγου.
  3. Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγουν οι περισσότεροι απόφοιτοι;
  4. %ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%81%ce%b8%cf%81%cf%89%cf%83%ce%b7Να παρατηρήσετε πώς διαρθρώνεται το γραπτό ρεπορτάζ:
  • πώς κάνει την εισαγωγή στο θέμα η συντάκτρια; πώς προχωρεί;
  • ποιο ρόλο παίζουν οι υπότιτλοι;
  • ποιο σκοπό εξυπηρετεί η ένταξη αποσπασμάτων από τον λόγο των αποφοίτων του 2006 στο κείμενο της συντάκτριας;
  • ποια είναι η οπτική της συντάκτριας;
  • καταλήγει σε κάποιο συμπέρασμα;
  1. Ποιες διαφορές διακρίνετε στο ρεπορτάζ αυτό από μία συνέντευξη;
  2. %cf%81%ce%b5%cf%80%ce%bf%cf%81%cf%84%ce%b1%ce%b6-%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b5%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%be%ce%b7Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές μπορείτε να εντοπίσετε ανάμεσα στο γραπτό ρεπορτάζ και στο ηλεκτρονικό;  
  3. geloiografiaΝα συνδυάσετε τη γελοιογραφία (βλέπε και «Όψεις μετανάστευσης», 2η υποενότητα, Γελοιογραφίες) με τα κείμενα που αφορούν τους νέους και τη σύγχρονη μετανάστευση. Προσπαθήστε να κάνετε το δικό σας σχόλιο, με ένα σκίτσο, μια φωτογραφία, ένα κόμικ, ένα βίντεο.

screen-shot-2016-09-19-at-12-51-06-pmΗ γελοιογραφία από τη διεύθυνση: http://goo.gl/xkKDzf

  1. %ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%b9%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%b3%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b7-%ce%b8%ce%b5%ce%b1%cf%84%cf%81%ce%b9%ce%ba%ce%bfΕπιλέξτε ένα από τα πρόσωπα που πήραν μέρος στην παραπάνω έρευνα. Προσπαθήστε, με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, να φανταστείτε την προσωπικότητά του και να γράψετε έναν μονόλογο στον οποίο θα μιλάει για τον εαυτό του. Προσέξτε ότι:
  • μπορείτε να δανειστείτε κάποια βιογραφικά στοιχεία  του και να τα εμπλουτίσετε
  • το ύφος του μονολόγου θα είναι ανάλογο με τα συναισθήματα που εκφράζει  (ειρωνεία, συγκίνηση, σαρκασμός κ.ο.κ.).

Οι μονόλογοι μπορούν να ομαδοποιηθούν και, στη συνέχεια, να αποτελέσουν μια διαφορετική θεατρική σύνθεση για κάθε ομάδα (εργασία σε ομάδες).

Δραματοποίηση
Δύο μαθητές συζητούν για το θέμα της μετανάστευσης των νέων. Ο ένας υποστηρίζει ότι οι συνθήκες επιβάλλουν τη μετανάστευση, άρα είναι αναγκαία, ο άλλος θεωρεί ότι οι νέοι πρέπει να παραμένουν στη χώρα τους και να αγωνίζονται για ένα καλύτερο εργασιακό μέλλον. Φανταστείτε τα πρόσωπα, για να  προετοιμάσετε τους ρόλους, και παρουσιάστε τη σκηνή.

Ρεπορτάζ: Doc TV
Έξι ‘Ελληνες (νεο-μετανάστες) μας δίνουν οδηγίες
(αποσπάσματα – δύο από τις έξι συνεντεύξεις)

Μετακόμισαν σε άλλη χώρα για σπουδές και εργασία. Μοιράζονται μαζί μας την εμπειρία τους και δίνουν οδηγίες προς ναυτιλλομένους

DOC TV, 06.03.2014

[…]

Όνομα: Μπάμπης. Ηλικία: 30. Ειδικότητα: Φιλόλογος. Επάγγελμα που εξασκείς τώρα: Εκπαιδευτικός. Χώρα διαμονής: Μεγάλη Βρετανία

Για ποιο λόγο αποφάσισες να φύγεις από την Ελλάδα; Αποφάσισα να φύγω επειδή ήθελα να σπουδάσω Αγγλική Φιλολογία και επειδή δεν με ενδιέφερε η σχολή στην οποία είχα μπει στην Ελλάδα.
Τι πρέπει να προσέξει κάποιος πριν αποφασίσει τη «Μεγάλη Έξοδο», σύμφωνα με τη δική σου εμπειρία; Να ξέρει ότι θα πρέπει: να μην είναι Ελληνάρας, να μην περιμένει να του τα φέρουν όλα έτοιμα, να μπορεί να πάρει αποφάσεις χωρίς καθοδήγηση, να πάρει ρίσκα, να αντιμετωπίσει πολλών ειδών γραφειοκρατίες και χαρτούρα, να είναι ανοιχτός/ή σε πολλές προτάσεις, να μην είναι ψωνισμένος/η, να μπορεί να κάνει οτιδήποτε μέχρι να βρει κάτι στο πεδίο του/της.
Πόσος καιρός χρειάστηκε να περάσει μέχρι να βρεις την εργασία της επιλογής σου; Πέρασαν τρία χρόνια. Στο μεταξύ έβρισκα διάφορες δουλειές μέσω γραφείου και μέσω γνωστών.
Ποια είναι η πιο συνηθισμένη εργασία που κάνουν οι φοιτητές στη χώρα που βρίσκεσαι; Δουλεύουν σε μπαρ ή σε καταστήματα.
Πώς είναι οι συνθήκες εργασίας σε γενικές γραμμές και τι έχεις εκτιμήσει ιδιαίτερα; Οι συνθήκες εργασίας είναι δύσκολες και δουλεύεις πολύ. Έχω εκτιμήσει όμως το γεγονός ότι ο εργοδότης μου δεν κοιτάζει μόνο την πάρτη του αλλά και το προσωπικό, και προσπαθεί να βοηθήσει στην εκπαίδευσή του.
Ένα χρήσιμο tip για κάποιον που ενδιαφέρεται να έρθει στη Μεγάλη Βρετανία και δεν θα το βρει γραμμένο σε κανέναν οδηγό; Απλά ξεκίνα σε γραφεία temping και σιγά-σιγά κάτι θα βρεις. Μάθε καλά την αργκό του χώρου στον οποίο θέλεις να δουλέψεις και τις αγγλικές λέξεις για τα προσόντα που ψάχνουν οι εταιρείες. Παίξε το παιχνίδι κι ας μη σ’ αρέσει.
Υπάρχει ρατσισμός από τους ντόπιους συνεργάτες; Ελάχιστος. Σαρκασμός υπάρχει, αλλά άμα σ’ ενοχλεί αυτό δεν πρέπει να έρθεις καθόλου στη Βρετανία.
Θα επέστρεφες στην Ελλάδα για εργασία; Κάτω από ποιες προϋποθέσεις; Μόνο μετά τα 55, με την προϋπόθεση να έχω το δικό μου σπίτι στην επαρχία.
Σκοπεύεις να αξιοποιήσεις την εργασιακή σου εμπειρία από το εξωτερικό στην Ελλάδα; Και με ποιον τρόπο; Ναι, ως καθηγητής Αγγλικών.

Όνομα: Ιωάννα. Ηλικία: 31. Ειδικότητα: Επόπτρια Δημόσιας Υγείας. Επάγγελμα που εξασκείς τώρα: Άνεργη. Χώρα διαμονής: Γερμανία

Για ποιο λόγο αποφάσισες να φύγεις από την Ελλάδα; Τελείωσε η σύμβασή μου στην Ελλάδα, κοίταξα για λίγο πάνω στον τομέα μου να βρω κάτι καλό, αλλά δεν τα κατάφερα. Μόλις σταμάτησε το επίδομα που έπαιρνα από το ταμείο ανεργία, αποφάσισα να ακολουθήσω το έτερόν μου ήμισυ για ένα καλύτερο μέλλον.
Τι πρέπει να προσέξει κάποιος πριν αποφασίσει τη «Μεγάλη Έξοδο», σύμφωνα με τη δική σου εμπειρία; Εάν τα χαρτιά του πάνω σε αυτό που έχει σπουδάσει αναγνωρίζονται και τι έχει να αντιμετωπίσει για την ισοτιμία του πτυχίου, πού πρέπει να μεταφράσει τα χαρτιά του, να ψάξει να βρει δουλειά πριν πάει, να μελετήσει πόσα χρήματα μπορεί να ξοδεύει για τα βασικά (ενοίκιο, ρεύμα, νερό, φαγητό), να έχει σίγουρα κάποιον γνωστό του εκεί σε περίπτωση έκτακτης ανάγκη, να έχει κάποια ιατρική ασφάλιση έστω στην Ελλάδα και ίσως να κάνει την ταξιδιωτική ασφάλιση στο ΙΚΑ του πριν φύγει για έξτρα ασφάλεια.
Πόσος καιρός χρειάστηκε να περάσει μέχρι να βρεις την εργασία της επιλογής σου; Εγώ που κοιτάζω για δουλειά μόνο πάνω στον τομέα μου, στο διάστημα ενός χρόνου έχω περάσει μόνο από μία συνέντευξη. Ακόμη δεν έχω κοιτάξει για κάτι άλλο. Υπάρχουν άτομα που έχουν κάνει άλλες δουλειές για αρχή μέχρι να βρουν κάτι κοντά στον τομέα τους και κάποια που δεν βρίσκουν ή ξεκινούν από το μηδέν άλλη ειδικότητα (εννοείται με λιγότερα χρήματα), κάνοντας ταυτόχρονα και σχολείο για αυτή την ειδικότητα και υποχρεωτικά μαθήματα γλώσσας (ausbildung).
Ποια είναι η πιο συνηθισμένη εργασία που κάνουν οι φοιτητές στη χώρα που βρίσκεσαι; Φοιτητές; Εδώ οι περισσότεροι ως φοιτητές κάνουν το ausbildung τους, δηλαδή εργασία, πρακτική και μαθήματα πάνω στον τομέα που θέλουν να συνεχίσουν να εργάζονται.
Από πού ξεκινάει κάποιος να ψάχνει τη δική του «έξοδο»; Τι πρέπει να προσέξει; Γλώσσα, γνωστός, ποσοστά ανεργίας, μισθοί και πόσα χρειάζονται για να ζήσεις στη χώρα που σκέφτεσαι να πας, αν χρειάζεται βίζα, πόσα χρήματα έχεις στην άκρη για αρχή, αν υπάρχουν ανάγκες και κενές θέσεις πάνω σε αυτό που έχεις σπουδάσει, να έχεις διαβάσει καλά τα θέματα της κάθε χώρας σε σχέση με το επαγγελματικό επίπεδο και τι θέσεις ανοίγονται, με ποια προσόντα παίρνουν προσωπικό…
Πώς είναι οι συνθήκες εργασίας σε γενικές γραμμές και τι έχεις εκτιμήσει ιδιαίτερα; Αυτό δεν το ξέρω, καθώς ακόμη άνεργη είμαι.
Ένα χρήσιμο tip για κάποιον που ενδιαφέρεται να έρθει στη Γερμανία και δεν θα το βρει γραμμένο σε κανέναν οδηγό; Να ξέρει πολύ καλά τη γλώσσα και να είναι έτοιμος να αλλάξει και επαγγελματικό τομέα προκειμένου να έχει καλύτερο μισθό. Αν όμως ξεκινήσει με ausbildung, καλό είναι να το ψάξει από την Ελλάδα πριν έρθει, ώστε να μπορέσει να έχει περισσότερα προνόμια με τα γραφεία που βοηθούν να μπεις σε νέο τομέα – προσφέρουν μαθήματα γλώσσας, καλύπτουν κάποια έξοδα για ενοίκιο κ.λπ.
Με τη γλώσσα τι γίνεται; Αν δεν ξέρεις τη γλώσσα, μην έρθεις! Έχει εδώ διάφορα σχολεία, φροντιστήρια, ενώ σε κάποιες εταιρείες δέχονται να σου πληρώσουν τα έξτρα μαθήματα, αλλά πρέπει να μπορείς να συνεννοηθείς.
Θα επέστρεφες στην Ελλάδα για εργασία; Κάτω από ποιες προϋποθέσεις; Ναι, αν έφευγε ο συντροφός μου, ή αν ήμουν υποχρεωμένη λόγω οικονομικών.
Σκοπεύεις να αξιοποιήσεις την εργασιακή σου εμπειρία από το εξωτερικό στην Ελλάδα; Και με ποιον τρόπο; Όχι. […]

www.doctv.gr

  1. Τι νομίζετε ότι σημαίνει η λέξη «νεο-μετανάστες»;
  2. Να εστιάσετε τις απαντήσεις που δίνουν οι νέοι στην (κοινή) ερώτηση που δέχονται:
    «Τι πρέπει να προσέξει κάποιος πριν αποφασίσει τη «Μεγάλη Έξοδο», σύμφωνα με τη δική σου εμπειρία;»
  • Ποια κοινά σημεία μπορείτε να επισημάνετε;
  1. Διευρύνοντας το θέμα, να συζητήσετε πόσο σημαντικό είναι να οργανώνει κάποιος πολύ προσεχτικά οποιαδήποτε σημαντική αλλαγή που θέλει να κάνει στη ζωή του, και γιατί. Να αναφέρετε, εφόσον είναι δυνατόν, συγκεκριμένα παραδείγματα από το στενό ή άμεσο περιβάλλον σας.

Ομιλία

Τα παρακάτω αποσπάσματα προέρχονται από ομιλία του σπουδαίου σκηνοθέτη Κάρολου Κουν στις 17-8-1943 για τον Όμιλο των φίλων του «Θεάτρου Τέχνης», τον οποίο δημιούργησε. Διαβάστε τα αποσπάσματα και ανιχνεύστε στοιχεία προφορικότητας.

Κάρολος Κουν
Η κοινωνική θέση και η αισθητική γραμμή του Θεάτρου Τέχνης

Χρειάζεται απ΄αρχής να μορφωθεί ο καλλιτέχνης (ηθοποιός). Να μάθει ν’αγαπά και πρώτα απ’όλα να σέβεται τη δουλειά του. Να νιώσει το βάρος της αποστολής του.  Η κοινωνία, απ΄την άλλη μεριά, πρέπει να του δώσει τα μέσα να καλλιεργηθεί, να πλουτίσει τον ψυχικό του κόσμο και να του προσφέρει μια υποφερτά άνετη ζωή. […] Και θα προκόψει μόνο σαν  παραμείνει μακριά από ραδιουργίες, από μποεμισμούς, γλεντάκια και φτηνοσκορπίσματα του εαυτού του. Η ατμόσφαιρα που μέσα της θα ζήσει και θ΄αναπτυχθεί ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι καθαρή, σεμνή και σοβαρή. Όπως ο αθλητής που τρέχει στα 100 κάνει δίαιτα στο σώμα του, έτσι και ο ηθοποιός που ερμηνεύει ένα μεγάλο ρόλο, πρέπει να κάνει δίαιτα στην ψυχή του. Γνωρίζω θέατρα στο εξωτερικό όπου οι ηθοποιοί, ένα μήνα πριν παίξουνε ένα ρόλο, τον ζουν μέρα και νύχτα στη ζωή τους, στο πώς θα φάνε, στο πώς θα πιάσουν το πηρούνι τους, στο περπάτημά τους, στην αίσθηση του ματιού τους.

Ο κινηματογράφος έχει θέσει ορισμένες βάσεις παιξίματος. Στο θέατρο, όμως, αυτό πρέπει να είναι πιο ειλικρινές, πιο εσωτερικό. Χρειάζεται επιστημονική δουλειά για τη διάπλαση ενός ρόλου. Το πρωταγωνιστηλίκι είναι πολύ διαδεδομένο στον τόπο μας. Ο εγωκεντρισμός σαν μικρόβιο ενισχύεται στο θέατρο. Γι αυτό ο ηθοποιός πρέπει να φροντίζει να μην αρρωσταίνει απ’ αυτό.

Κάρολος Κουν, Η κοινωνική θέση και η αισθητική γραμμή του Θεάτρου Τέχνης, Κάνουμε θέατρο για την ψυχή μας

  1. Ο Κάρολος Κουν διαγράφει στα παραπάνω αποσπάσματα το προφίλ του υποδειγματικού καλλιτέχνη ηθοποιού χρησιμοποιώντας κυρίως ρήματα. Με ποια επίθετα θα χαρακτηρίζατε τον ηθοποιό που οραματίζεται ο Κουν;
  2. Τι πρέπει να αποφεύγει ο ηθοποιός, σύμφωνα με τον Κουν;
  3. Να συζητήσετε σχετικά με το μοντέλο του καλλιτέχνη ηθοποιού που προτείνει ο Κουν. Ποιες αρετές οφείλει να έχει ένας ηθοποιός, κατά τη δική σας γνώμη; Ποιες συμπεριφορές ενός ηθοποιού θεωρείτε λανθασμένες;
  4. Πώς αντιλαμβάνεται ο Κουν το παίξιμο ενός ρόλου; Να διαβάσετε παρακάτω και την άποψη του κορυφαίου Ρώσου σκηνοθέτη Κωνσταντίν Στανισλάβσκι για το παίξιμο ενός ρόλου. Βρίσκετε κοινά σημεία στις απόψεις τους;

Κωνσταντίν Στανισλάβσκι
Ένας ηθοποιός δημιουργείται

Το σπουδαίο είναι να παίζεις αληθινά. Αληθινά σημαίνει να παίζεις σωστά, λογικά, με συνέπεια, να σκέπτεσαι, ν’ αγωνίζεσαι, να αισθάνεσαι και να ερμηνεύεις, μένοντας σε απόλυτη αρμονία με το ρόλο σου. Αν όλες αυτές τις εσωτερικές λειτουργίες – σκέψη, συνειδητή προσπάθεια, αίσθημα, ερμηνεία – τις προσαρμόσεις στην ψυχική ζωή και στην εξωτερική δραστηριότητα του προσώπου που παρασταίνεις στη σκηνή, τότε θα πεις ότι ζεις το ρόλο σου. […] Ο ηθοποιος έχει χρέος να ζει το ρόλο του εσωτερικά και να δίνει στο βίωμά του εξωτερική πλαστική μορφή. Θέλω να λάβετε υπόψη πως η σχολή μας θεωρεί πολύ σπουδαία την εξάρτηση του κορμιού απ΄την ψυχή. Για να εκφραστεί η λεπτότατη εσωτερική δραστηριότητα, είναι απαραίτητο να κυριαρχούμε πάνω σ΄ένα εξαιρετικά πρόθυμο στην αντίδραση και θαυμαστά προετοιμασμένο εκφραστικό όργανο, που το αποτελούν τα φωνητικά μας όργανα κι όλο μας το σώμα.

Να γιατί ένας ηθοποιός του δικού μας τύπου είναι υποχρεωμένος να εργάζεται πολύ περισσότερο απ’ τους άλλους, για να διαμορφώνει τόσο τον εσωτερικό του κόσμο, αυτόν που δίνει ζωή στο ρόλο, όσο και τον εξωτερικό, το φυσικό μηχανισμό που πρέπει να παρουσιάζει τ’ αποτελέσματα απ΄τη δημιουργική συγκινησιακή επεξεργασία του ρόλου.

Κωνσταντίν Στανισλάβσκι,
Ένας ηθοποιός δημιουργείται
  1.  Ποιες διαφορές φαντάζεστε ότι υπάρχουν ανάμεσα στο παίξιμο ενός ρόλου στο θέατρο και στον κινηματογράφο; Να συζητήσετε το θέμα.
  2. Αν έχετε συμμετάσχει σε θεατρική παράσταση ως ηθοποιοί, να μοιραστείτε τις εμπειρίες σας.
  3. ΒΙΟΓΡΑΦΙΑΝα παρουσιάστε έναν ηθοποιό, άντρα ή γυναίκα, που θαυμάζετε. Συγκεντρώστε υλικό σχετικό με τη ζωή και το έργο του και εξηγήστε τα κριτήρια στα οποία βασίζεται η προτίμησή σας, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 73 κ.ε. Υποστηρίξτε την παρουσίασή σας με το κατάλληλο λογισμικό.
  4. projectΟργάνωση project: «Ηθοποιοί-είδωλα»
    Εργαστείτε σε ομάδες, για να ερευνήσετε το θέμα «Ηθοποιοί-είδωλα». Να επιλέξετε έναν ηθοποιό, άντρα ή γυναίκα, που αποτελεί είδωλο των νέων. Να ερευνήσετε τη ζωή και το έργο του και να περιγράψετε τη δημόσια ταυτότητα που προβάλλει ως ηθοποιός. Συμπίπτει με την εικόνα που αναδύεται από την ιδιωτική ζωή του; Πώς ερμηνεύετε την απήχηση που έχει; Διαθέτει πράγματι κάποια προσόντα; Ποια είναι αυτά; Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην επιτυχία του; Σκεφτείτε, π.χ. τον ρόλο των Μ.Μ.Ε. Να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, με την υποστήριξη του κατάλληλου λογισμικού.ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ
  5. ΕΡΕΥΝΑΝα οργανώσετε μια έρευνα για τη σχέση των νέων με τους ηθοποιούς-είδωλα.  Ζητήστε από μαθητές του σχολείου σας να συμπληρώσουν τη φράση: Το είδωλό μου είναι ο/η , γιατί… ή τη φράση: Δεν έχω είδωλο, γιατί… Επεξεργαστείτε το ερευνητικό υλικό και παρουσιάστε τα αποτελέσματα της έρευνας  σε ένα γραπτό κείμενο για την ιστοσελίδα του σχολείου σας.
  6. Να γράψετε ένα κείμενο με τον τίτλο: Τα αστέρια καίγονται συχνά από τη λάμψη τους. Αναφερθείτε σε ηθοποιούς, αστέρια (stars), που σημείωσαν μεγάλη επιτυχία, αλλά τελικά είχαν δραματικό τέλος.  Πώς ερμηνεύετε αυτό το φαινόμενο; Νομίζετε ότι υπάρχουν κάποια αίτια, κοινά σε όλες τις περιπτώσεις,  που οδηγούν τα άτομα αυτά στην καταστροφή; Το κείμενό σας μπορεί να αναρτηθεί με τη μορφή άρθρου στην ιστοσελίδα του σχολείου.
  7. projectΟργάνωση project :«Μεγάλοι Έλληνες ηθοποιοί του θεάτρου»
    Εργαστείτε σε ομάδες, για να ερευνήσετε το θέμα «Μεγάλοι Έλληνες ηθοποιοί του θεάτρου». Κάθε ομάδα ετοιμάζει ένα αφιέρωμα σε κάποιον/κάποια σημαντικό ηθοποιό του θεάτρου και το παρουσιάζει με το κατάλληλο λογισμικό.
  8. ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΡΟΛΩΝΕργαστείτε ομαδικά, προκειμένου να μελετήσετε προσεκτικά τη ζωή και το έργο ενός/ μιας ηθοποιού. Ένας εκπρόσωπος της ομάδας θα υποδυθεί τον ρόλο του/ της ηθοποιού σε υποθετική συνέντευξη.  Η ομάδα ετοιμάζει τον εκπρόσωπό της που θα δώσει  πληροφορίες τόσο για την προσωπική, όσο και για την καλλιτεχνική ζωή του/ της ηθοποιού. Τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας υποδύονται τους δημοσιογράφους που παίρνουν την συνέντευξη.
  9. Οι παρακάτω στίχοι γράφτηκαν και μελοποιήθηκαν από τον μεγάλο μουσικό Μάνο Χατζηδάκι για τη μουσικοχορευτική παράσταση Οδός ονείρων, που ανέβηκε το 1962 στην Αθήνα, στο θέατρο «Μετροπόλιταν».
  • Ποια στοιχεία για τον ηθοποιό δίνουν οι στίχοι;
  • Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση μοτίβο ηθοποιός σημαίνει φως;
  • Ακούστε τώρα και την εκτέλεση του τραγουδιού από τον σπουδαίο ηθοποιό Δημήτρη Χορν. Νομίζετε ότι η μουσική του Χατζιδάκι και η ερμηνεία  του Χόρν φωτίζουν το νόημα των στίχων; Με ποιον τρόπο; Να καταγράψετε τις εντυπώσεις σας.

Ηθοποιός σημαίνει φως.
Είναι καημός πολύ πικρός
και στεναγμός πολύ μικρός.

Μίλησε, κλαις;
Όχι δε λες.
Μήπως πεινάς;
Και τι να φας!
Όλο γυρνάς, πες μου πού πας;

Σ’ αναζητώ στο χώρο αυτό,
γιατί είμ’ εγώ πολύ μικρός
και θλιβερός ηθοποιός.
Θα παίξεις μια, θα παίξω δυο.
Θα κλάψεις μια, θα κλάψω δυο.

Σαν καλαμιά θα σ’ αρνηθώ,
θα σκεπαστώ, θα τυλιχτώ
μ’ άσπρο πανί κι ένα πουλί,
άσπρο πουλί που θα καλεί τ’ άλλο πουλί,
το μαύρο πουλί.

Παρηγοριά στη λυγαριά, υπομονή!
Αχ πώς πονεί!
Κι ύστερα λες για δυο τρελές
που μ’ αγαπούν γιατί σιωπούν,
γιατί σιωπούν…

Έλα στο φως, παίζω θα δεις.
Είμαι σοφός μην απορείς,
έλα στο φως, παίζω θα δεις.

Ηθοποιός, ό,τι κι αν πεις
είναι καημός πολύ πικρός
και στεναγμός πολύ βαθύς.

Ηθοποιός, είτε μωρός, είτε σοφός
είμαι κι εγώ, καθώς κι εσύ είσαι παιδί,
που καρτερεί κάτι να δει.
Πιες το κρασί, στάλα χρυσή
απ’ την ψυχή, ως την ψυχή.

Screen Shot 2016-06-28 at 12.56.58 PM

ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΦΩΣ – ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΡΝ – YouTube

Το μήνυμα για το 2008 το έγραψε ο παγκοσμίου φήμης σκηνοθέτης  Ρομπέρ Λεπάζ ( Robert Lepage).

Μήνυμα του Robert Lepage για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2008

Υπάρχουν πολλές υποθέσεις σχετικά με την καταγωγή του θεάτρου, αλλά η πιο ενδιαφέρουσα αφορά σε ένα μύθο: Ένα βράδυ, στις απαρχές του χρόνου, μια παρέα ανδρών συγκεντρώθηκαν σε μια σπηλιά για να ζεσταθούν γύρω από τη φωτιά και να διηγηθούν ιστορίες. Ξαφνικά, ένας από αυτούς σκέφτηκε να σηκωθεί όρθιος και να χρησιμοποιήσει την σκιά του, για να δώσει εικόνα στην ιστορία του. Χρησιμοποιώντας το φως από τις φλόγες, έκανε να εμφανιστούν πάνω στους τοίχους της σπηλιάς χαρακτήρες μεγαλύτεροι απ’ το πραγματικό. Κατάπληκτοι οι υπόλοιποι της παρέας αναγνώρισαν με τη σειρά τους τον δυνατό και τον αδύνατο, τον κατακτητή και τον κατακτημένο, τον Θεό και τον θνητό.

Στις μέρες μας, το φως των προβολέων αντικατέστησε την αρχική φωτιά και ο μηχανικός εξοπλισμός της σκηνής τους τοίχους της σπηλιάς. Και με όλο το σεβασμό προς κάποιους συντηρητικούς, αυτός ο μύθος μάς υπενθυμίζει ότι η τεχνολογία βρίσκεται στο ξεκίνημα του θεάτρου και ότι δεν πρέπει να θεωρείται ως απειλή, αλλά ως συνδετικό στοιχείο.

Η επιβίωση της τέχνης του θεάτρου εξαρτάται από την ικανότητά του να ξαναεφευρίσκει τον εαυτό του, αγκαλιάζοντας νέα εργαλεία και νέες γλώσσες. Γιατί πώς αλλιώς θα μπορούσε το θέατρο να εξακολουθεί να είναι μάρτυρας των μεγάλων θεμάτων της εποχής του και να προωθεί την κατανόηση ανάμεσα στους ανθρώπους, χωρίς πρώτα από όλα να διαθέτει το ίδιο ένα πνεύμα ανοιχτό; Πώς θα μπορούσε να υπερηφανεύεται ότι προσφέρει λύσεις στα προβλήματα της μισαλλοδοξίας, του αποκλεισμού και του ρατσισμού, αν στην πράξη αντιστεκόταν στη σύνθεση και στην ενσωμάτωση;

Προκειμένου να εκπροσωπήσει τον κόσμο σε όλη του την πολυπλοκότητα, ο καλλιτέχνης πρέπει να παράγει νέες φόρμες και ιδέες, και να εμπιστευτεί την ευφυΐα του θεατή, ο οποίος είναι σε θέση να διακρίνει το σχήμα της ανθρωπότητας, μέσα από αυτό το αέναο παιχνίδι φωτός και σκιάς.

Είναι γεγονός ότι, παίζοντας πολύ με την φωτιά, διατρέχουμε τον κίνδυνο να καούμε. Και μπορεί να καούμε, θα έχουμε όμως ταυτόχρονα κερδίσει την ευκαιρία της έκπληξης και της διαφώτισης.

Robert Lepage
Μετάφραση για το Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου: Βίκυ Μαντέλη & Νεόφυτος Παναγιώτου

Στο βιογραφικό σημείωμα που συνοδεύει το μήνυμά του διαβάζουμε για τον Robert Lepage:

Πολύπλευρος και ικανός σε κάθε μορφή της θεατρικής τέχνης, ο Robert Lepage είναι εξίσου ταλαντούχος ως σκηνοθέτης, σκηνογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός και σκηνοθέτης του κινηματογράφου. Προσεγγίζει δημιουργικά και αυθεντικά το θέατρο, στοιχείο που του χάρισε παγκόσμια αναγνώριση και κλόνισε τα παραδοσιακά σύμβολα της κλασικής σκηνοθεσίας, ειδικά με τη χρήση των νέων τεχνολογιών που εφαρμόζει στο θέατρό του. Η σύγχρονη ιστορία είναι η πηγή έμπνευσής του, ενώ η μοντέρνα και πρωτότυπη δουλειά του ξεπερνά κάθε όριο.

Μετάφραση για το Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου: Βίκυ Μαντέλη & Νεόφυτος Παναγιώτου

  1. Με ποιες προϋποθέσεις μπορεί να επιβιώσει το θέατρο και να φέρει σε πέρας την αποστολή του, σύμφωνα με τον γράφοντα;
  2. Να διαβάσετε προσεκτικά το παραπάνω βιογραφικό σημείωμα για τον  Ρομπέρ Λεπάζ και να παρακολουθήσετε το σύντομο βίντεο που μας εισάγει  στο έργο του. Αν είχατε τη δυνατότητα να του πάρετε συνέντευξη, ποια ερωτήματα θα του θέτατε; https://www.youtube.com/watch?v=Rs_TnUqx51w
  3. Γιατί νομίζετε ότι ο Λεπάζ χρησιμοποιεί τον συγκεκριμένο μύθο στο μήνυμά του; Τι πετυχαίνει;
  4. ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣΝα αναζητήσετε στοιχεία για τον ρόλο που έπαιζε η τεχνολογία στο αρχαίο ελληνικό θέατρο και να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λογισμικό.
  5. arthroΗ τεχνολογία βρίσκεται στο ξεκίνημα του θεάτρου και δεν πρέπει να θεωρείται ως απειλή αλλά ως συνδετικό στοιχείο, υποστηρίζει ο Ρομπέρ Λεπάζ. Να ερευνήσετε τη σχέση της τεχνολογίας με το θέατρο σήμερα και να γράψετε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας, με σκοπό να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας σχετικά με το θέμα. Να δώσετε τίτλο που να ταιριάζει στο περιεχόμενο του άρθρου σας. Μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες και από τις παρακάτω πηγές:
    α) Από τη σχετική  ιστοσελίδα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών που διοργάνωσε το 2014 το 1ο Fast Forward Festival (FFF) με στόχο να παρουσιάσει: το θέατρο του μέλλοντος μέσω πολυμορφικών και υβριδικών παραστάσεων, αξιοποιώντας νέες τεχνολογίες, νέα μέσα, νέες φόρμες. Οι καλλιτέχνες και οι ομάδες του FFF χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες ως ένα διαλεκτικό μέσο, για να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο του θεατή, τη θέση της τέχνης στον δημόσιο χώρο, τα όρια του ακτιβισμού και της καλλιτεχνικής δράσης.
    β) Από το άρθρο της Μαρίας Κατσουνάκη Η τέχνη αγκαλιάζει την τεχνολογία, που παρουσιάζει τις εκδηλώσεις του συγκεκριμένου φεστιβάλ και συμπεραίνει ότι:  Οι μορφές θεάτρου που γεννιούνται στον 20ο αιώνα είναι πολιτικοποιημένες, στρατευμένες, από τη μια πλευρά, και πολύ πιο «επιδραστικές» με τη συμβολή της τεχνολογίας, από την άλλη. Η εμπειρία πολλαπλασιάζεται, οι αισθήσεις οξύνονται. Το  «διαμεσικό θέατρο» καλλιεργεί τον θεατή του 21ου αιώνα: ένα πολυεργαλείο αντιληπτικότητας και δεξιοτήτων.
  6. Παίζοντας πολύ με την φωτιά, διατρέχουμε τον κίνδυνο να καούμε. Και μπορεί να καούμε, θα έχουμε όμως ταυτόχρονα κερδίσει την ευκαιρία της έκπληξης και της διαφώτισης, υποστηρίζει ο Λεπάζ. Πώς αντιλαμβάνεστε τα λεγόμενά του στην προκειμένη περίπτωση;
  7. Να διαβάσετε το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ Όπως ο Κερέμ, σε απόδοση Γιάννη Ρίτσου, και να το ακούστε εδώ μελοποιημένο από τον Μάνο Λοΐζο. Να συγκρίνετε τη μεταφορική χρήση της έννοιας της φωτιάς στο ποίημα και στην παραπάνω ρήση του Λεπάζ.

Ναζίμ Χικμέτ
Όπως ο Κερέμ

Είναι βαρύς ο αγέρας σαν μολύβι
Φωνάζω, φωνάζω, φωνάζω
Ελάτε γρήγορα σας φωνάζω
Να λειώσουμε το μολύβι
Κάποιος μου λέει
Φωτιά θα πάρεις απ’ την ίδια σου φωνή
Θα γίνεις στάχτη
Στάχτη σαν τον Κερέμ
Που κάηκε απ’ τον έρωτά του
Και εγώ του λέω
Ας καώ, ας γίνω στάχτη σαν τον Κερέμ
Αν δεν καώ εγώ
Αν δεν καείς εσύ
Αν δεν καούμε εμείς
Πώς θα γενούν τα σκοτάδια λάμψη;

Ναζίμ Χικμέτ,
Όπως ο Κερέμ, απόδοση Γιάννης Ρίτσος

Dan Baron Cohen
Αν οι τέχνες ενσωματωθούν στην εκπαίδευση…

[…] Ζούμε μια κρίσιμη εποχή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Σε όλο τον κόσμο, γονείς, εκπαιδευτικοί και μαθητές, ο καθένας με το δικό του τρόπο, αναζητούμε μια εκπαίδευση ικανή να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στους καταιγιστικούς ρυθμούς της τεχνολογικής επανάστασης αλλά και στις καινούριες απαιτήσεις μιας οικονομίας βασισμένης στη γνώση. Την ίδια στιγμή δεν παύουν να μας ανησυχούν η βία στα αστικά κέντρα, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η αυξανόμενη κοινωνική ανισότητα και τα οξυμμένα οικονομικά προβλήματα,  που απειλούν τη ζωή μας.

Το Μάρτιο του 2006, η UNESCO, σε μια προσπάθεια να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες, συγκάλεσε το πρώτο Παγκόσμιο Συμβούλιο για τις Τέχνες στην Εκπαίδευση.Ταυτόχρονα, οι Διεθνείς Ενώσεις του Θεάτρου στην Εκπαίδευση (IDEA), της Μουσικής Αγωγής (ISME) και της Εκπαίδευσης μέσω των Τεχνών (InSEA) προχώρησαν στη σύσταση της Παγκόσμιας Συμμαχίας, για να ενισχύσουν τις προτάσεις τους για ένα νέο πρότυπο εκπαίδευσης, στο οποίο η δημιουργική, συναισθηματική και κιναισθητική ευφυΐα θα εκτιμώνται εξίσου με τις λογικές δεξιότητες. Αν οι τέχνες ενσωματωθούν στην εκπαίδευση, τότε θα είμαστε σε θέση να καλλιεργήσουμε τη δημιουργικότητα και την ικανότητα να επικοινωνεί κανείς στη βάση της κατανόησης, να δημιουργεί κοινότητες στη βάση της διαπολιτισμικότητας και να παίρνει καινοτόμες αποφάσεις, προκειμένου να  εδραιώσουμε ένα μέλλον βιώσιμο για όλους.

Απόσπασμα από το μήνυμα του Dan Baron Cohen για τον εορτασμό της Ημέρας Θεάτρου στην Εκπαίδευση,
27-3-2007

  1. Πώς αντιλαμβάνεστε τη συναισθηματική και την κιναισθητική ευφυΐα στις οποίες αναφέρεται το κείμενο; Αν σας ενδιαφέρει το θέμα, μπορείτε να συγκεντρώσετε  πληροφορίες για τη θεωρία  της πολλαπλής νοημοσύνης του Χάουαρντ Γκάρντνερ. Ο Γκάρντνερ υποστηρίζει ότι υπάρχουν διάφορα είδη ευφυΐας σε κάθε άνθρωπο, αλλά αναπτύσσονται με άνισο τρόπο, γιατί το σχολείο επικεντρώνεται  στη γλωσσική και στη λογικομαθηματική ευφυΐα και παραβλέπει τις υπόλοιπες.
  2. Σκεφτείτε, με βάση την εμπειρία σας,  ποιες ικανότητες εκτιμώνται και ενισχύονται στο σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα και ποιες παραβλέπονται. Συμφωνείτε με το νέο  πρότυπο εκπαίδευσης στο οποίο αποβλέπει η Παγκόσμια Συμμαχία για τις  Τέχνες; Να στηρίξετε την άποψή σας με επιχειρήματα και τεκμήρια.
  3. stoxastikos logosΈνας/μία μαθητής/τρια με χαμηλή επίδοση στο σχολείο, έχει ιδιαίτερη κλίση σε κάποια τέχνη. Να πλάσετε με τη φαντασία σας τον μαθητή/τρια  και να γράψετε μία  σελίδα από το ημερολόγιό του, όπου εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.  
  4. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο (100  περίπου λέξεις) την τελευταία περίοδο που συνιστά το βασικό επιχείρημα για την ενσωμάτωση  των τεχνών στην εκπαίδευση: Αν οι τέχνες ενσωματωθούν στην εκπαίδευση… ένα μέλλον βιώσιμο για όλους.  
  5. Σύμφωνα με το κείμενο, μία από τις βασικές ικανότητες που ενισχύονται μέσω των τεχνών είναι η δημιουργικότητα. Να συζητήσετε σε ομάδες το θέμα της δημιουργικότητας  λαμβάνοντας υπόψη και τα παρακάτω ερωτήματα: Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της δημιουργικότητας; Τι εννοούμε όταν λέμε ότι ένα άτομο είναι δημιουργικό; Αφορά η δημιουργικότητα μόνο τον τομέα των τεχνών; Ποιες συνθήκες ευνοούν την  καλλιέργεια της δημιουργικότητας μέσα στο σχολείο και ποιες την εμποδίζουν;
  6. ΤΡΟΠΟΙ Κ ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣΝα παρακολουθήσετε τη βιντεοσκοπημένη ομιλία του Κεν Ρόμπινσον με θέμα Πώς το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα και να κρατήσετε σημειώσεις, βλ. και Έκφραση-Έκθεση  Β΄ λυκείου, σ. 258. Σημειώστε τις σκέψεις που σας δημιουργήθηκαν,  λαμβάνοντας υπόψη και τα παρακάτω ερωτήματα: Σας προκάλεσε το ενδιαφέρον η ομιλία; Αν ναι, μεScreen Shot 2016-06-23 at 12.11.00 PM ποιους τρόπους το πέτυχε ο ομιλητής;  Βρήκατε πειστικές κάποιες από τις απόψεις του; Αν ναι, εξηγήστε ποιες απόψεις συμμερίζεστε και γιατί. Ποιους τρόπους και ποια μέσα  πειθούς χρησιμοποιεί;  Ποια εντύπωση σχηματίσατε συνολικά για την ομιλία; Τι σας έμεινε;
    Με βάση τις σημειώσεις που κρατήσατε, να γράψετε ένα κείμενο για την ιστοσελίδα του σχολείου, με το οποίο θα ενημερώνετε τους συμμαθητές σας για το περιεχόμενο της ομιλίας και θα τους συστήνετε να την παρακολουθήσουν.
  7. Η έκτη παγκόσμια Σύνοδος WISE 2014 (World Innovation Summit for Education)  που πραγματοποιήθηκε στη Ντόχα του Κατάρ με θέμα Η δημιουργικότητα στην εκπαίδευση αποτελεί μία ακόμη ένδειξη για τη σημασία που δίνει η διεθνής εκπαιδευτική κοινότητα στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας στο σχολείο. Να εργαστείτε σε ομάδες, προκειμένου να υποβάλετε προτάσεις σχετικά με το θέμα αυτό. Να καταθέσετε τις προτάσεις σας σε ένα νεανικό forum.

Συνέντευξη

Η εκδίκηση του Σκράπα
συνέντευξη

Μέχρι πρόπερσι ήταν ο “τεμπέλης”, ο “αδιάφορος”, ο “άχρηστος”… Όταν έμεινε για δεύτερη φορά στην ίδια τάξη, άρχισε να το πιστεύει και ο ίδιος. Για να ξεσπάσει, πήγε σ’ ένα γήπεδο κι άρχισε να τρέχει… Σήμερα ο Στέφανος είναι ο καλύτερος 17χρονος σπρίντερ στην Ελλάδα!

O Στέφανος είναι 17 χρονών και πάει ακόμα Γ΄ Γυμνασίου. Έμεινε μία φορά στην Α΄ και μία φορά στην Β΄ Γυμνασίου. Σ’ αυτές τις μικρές τάξεις πρέπει να ‘χεις ταλέντο για να μείνεις. Ο Στέφανος τέτοιο ταλέντο δεν είχε. Ούτε «ψυχολογικά προβλήματα», ούτε «χωρισμένους γονείς», ούτε «κοπάνες», «κακές παρέες» κλπ. Τότε γιατί έμεινε;

– Στο Δημοτικό ήσουν καλός μαθητής;
– Πολύ καλός. Τότε ακόμα διάβαζα.
– Στο Γυμνάσιο τι συνέβη;
– Δεν ξέρω. Βαριόμουν να διαβάσω. Δεν το μπορούσα με τίποτα. Άνοιγα το βιβλίο και έμενα δυο ώρες στην ίδια σελίδα.
– Καλά, απ’ την παράδοση δεν έπιανες κάτι;
– Ήμουνα μες στην τάξη, αλλά δεν παρακολουθούσα.
– Οι καθηγητές κάνανε καλό μάθημα;
– Το κλασικό μάθημα.
– Το κλασικό μάθημα είναι βαρεμάρα!
– Ναι, όντως… Εντάξει, υπήρχαν και καθηγητές που κάνανε ευχάριστο μάθημα. Θυμάμαι τον καθηγητή της Πληροφορικής, είχε πολύ χιούμορ.
– Σε πόσα μαθήματα έμεινες στο τέλος;
– Την πρώτη χρονιά σε πολλά. 
– Ήσουν ο μόνος;
– Όχι, κι άλλοι μείνανε. Ειδικά την πρώτη χρονιά ήταν αποτυχία όλοι. Εφτά από τα τριάντα παιδιά του τμήματος μείνανε “στον τόπο”… Τη δεύτερη με κόψανε στο τσακ. Αν έμενα σε 4 μαθήματα, θα πήγαινα μετεξεταστέος το Σεπτέμβριο. Εγώ έμεινα σε πέντε: Αρχαία, Ιστορία, Μαθηματικά, Αγγλικά και Θρησκευτικά.
– Καλά, έμεινες και Θρησκευτικά! Τι βαθμό σου είχαν προφορικά;
– Οχτώ.
– Οχτώ στα Θρησκευτικά!… Θεός φυλάξοι!
– Όχι πως κι εγώ διάβαζα, αλλά νομίζω ότι με είχε βάλει στο μάτι η καθηγήτρια. Είχε γίνει ένας καβγάς μαζί της μες στην τάξη.
– Τι καβγάς;
– Την ώρα του μαθήματος χτύπησε ένα κινητό, όχι το δικό μου. Νευριάζει αυτή, παίρνει το κινητό του παιδιού και αρχίζει να φωνάζει: “Ποιοι άλλοι έχουν μαζί τους κινητό; Δώστε τα μου όλα! Θα τα πάω στο γραφείο!”. Τα παιδιά φοβούνται, τα βγάζουν απ’ την τσάντα τους και της τα δίνουν. Εγώ της λέω: “Όχι. Γιατί να σας το δώσω; Αφού δε χτύπησε το δικό μου! Το ‘χα στο αθόρυβο!”. Αυτή τα παίρνει στο κρανίο: “Δώστο μου αμέσως!” “Δεν το δίνω!” “Δώστο μου αμέσως!” “Δεν το δίνω!”. Τελικά της το’ δωσα… Κόντευε να πάθει εγκεφαλικό.
– Ήσουν γενικά αντιδραστικός μαθητής;
– Ναι, πολύ. Έκανα φασαρία, αντιμιλούσα…
– Αποβολές είχες πάρει;
– Ω ναι! Κάργα!
– Πολλές;
– Τρεις μονοήμερες είχα πάρει την πρώτη χρονιά χαλαρά.
– Γιατί;
– Τι είχα κάνει; (σκέφτεται)… Α! Είχαν ένα σύστημα στο σχολείο, το οποίο έλεγε: “Όποιος μαθητής κάνει 5 ωριαίες απουσίες έχει bonus! Μια μέρα δώρο!”.
– Τι λες! Τέτοια προσφορά!
– Εγώ είχα 10 ωριαίες – έκανα φασαρία και με πετούσαν έξω – κι έτσι πήρα 2 bonus… Η τρίτη μονοήμερη ήταν γιατί ήμασταν στην εκκλησία κι εγώ σηκώθηκα κι έφυγα. Με είδε μια καθηγήτρια, άρχισε να με κυνηγάει στο δρόμο και να μου φωνάζει: “Έλα εδώ! Πού πας;”
– Σε πρόλαβε;
– Όχι… Και πήγα σπίτι μου. Την επόμενη μέρα με κάλεσε ο διευθυντής στο γραφείο: “Γιατί έφυγες απ’ την εκκλησία;” ρωτάει. Του λέω “Είδα κι άλλα παιδιά που έφευγαν κι έφυγα κι εγώ. Τι να έκανα; Βαριόμουν!”
– Σε καταλαβαίνουμε απόλυτα! 
– (γέλια) Αυτός όμως όχι! Μου’ ριξε μια μονοήμερη.

H καθηγήτρια δεν υπήρχε περίπτωση να προλάβει τον Στέφανο. Από μικρός ήταν το πιο γρήγορο παιδί στην τάξη του. Στην ΣΤ΄ Δημοτικού παίρνει μέρος με το σχολείο του σ’ ένα πρωτάθλημα της Αθήνας και βγαίνει άνετα πρώτος. Οι αρμόδιοι καταλαβαίνουν ότι έχουν να κάνουν με ένα γνήσιο ταλέντο, μια χρυσή ολυμπιακή ελπίδα, και φροντίζουν αμέσως να γραφτεί σ’ ένα σύλλογο. Από τότε παρακολουθούν συνεχώς την πορεία του… Πλάκα κάνουμε! Ένα «μπράβο» του είπαν μόνο και τον άφησαν στην τύχη του…

– Οι γυμναστές στο σχολείο σου δεν είχαν πάρει χαμπάρι το ταλέντο σου;
– Απλά έλεγαν «καλός αυτός». Με έβλεπαν που έπαιζα μπάσκετ, ποδόσφαιρο…
– Σας κάνανε κανονικά Γυμναστική ή… «πάρτε μπάλα και παίξτε»;
– Είχαμε δύο γυμναστές. Ο ένας έκανε συνήθως ασκήσεις, ο άλλος «πάρτε μπάλα και παίξτε».
– Εσύ τον στίβο πότε τον ανακάλυψες;
– Όταν έμεινα για δεύτερη φορά. Εκείνο το καλοκαίρι – για να ξεσπάσω – άρχισα να πηγαίνω σ’ ένα στάδιο, στην Καισαριανή, και να τρέχω.
– Μόνος σου;
– Μόνος μου.
– Ήξερες τι ακριβώς να κάνεις;
– Όχι. Ό,τι μου ‘ρχόταν έκανα. Στροφούλες, τζόγκινγκ, κάποια γρήγορα κομμάτια… Κάποια στιγμή με βλέπει ένας περαστικός (γυμναστής σ’ ένα σχολείο του Ζωγράφου) και μου λέει “Έχεις πολύ ωραίο στυλ. Σε ποιο σύλλογο πας;”. Του λέω “Σε κανέναν”. Μου λέει “Σοβαρά μιλάς; Να πας αμέσως να γραφτείς σε κάποιο σύλλογο. Έχεις μεγάλο ταλέντο”. Και μου πρότεινε να πάω στον Πανελλήνιο.
– Τον ξαναείδες αυτόν τον άνθρωπο;
– Όχι, ποτέ! Ούτε τ’ όνομά του δεν ξέρω.
– Φοβερό! O άνθρωπος που σου άλλαξε τη ζωή… Πήγες στον Πανελλήνιο;
– Tην άλλη μέρα κιόλας! Μου λένε: “Θ’ αρχίσεις 16 Σεπτεμβρίου με τις Ακαδημίες”. Περίμενα λοιπόν αυτή τη μέρα.
– Στο μεταξύ το σχολείο τι γίνεται;
– Πήρα την απόφαση να φύγω απ’ το παλιό σχολείο (το 2ο Γυμνάσιο Καισαριανής). Καλώς ή κακώς, πίστευα ότι μ’ έχουν βάλει στο μάτι. Ήθελα ν’ αλλάξω περιβάλλον. Και πήγα στο 3ο Εσπερινό Γυμνάσιο Παγκρατίου.
– Εκεί πώς σε υποδέχονται;
– Μια χαρά! Η διευθύντρια ήταν πολύ καλή, αγαπούσε όλα τα παιδιά.
– Ωραία, ας γυρίσουμε στον Πανελλήνιο…
– Φτάνει λοιπόν η πρώτη μέρα. Μας είχαν πει 4 η ώρα, εγώ ήμουν από τις 3 και περίμενα. Έρχεται η προπονήτρια, η κυρία Βίκυ, και μας βάζει κάτι προκαταρκτικά –  ήμασταν 5-6 παιδιά. Με βλέπει εμένα, μου λέει “Εσύ είσαι γρήγορος, κάτσε να σε πιάσω κατευθείαν με χρονόμετρο ένα 60άρι”. Κάνω το 60άρι και μένει έκπληκτη.
– Τι χρόνο έκανες;
– Δε μου ‘πε. Προφανώς δεν ήθελε να πάρουν τα μυαλά μου αέρα. Αλλά είδα την έκπληξη στο ύφος της. Μου λέει “Θα μιλήσω με έναν άλλο προπονητή να σε αναλάβει. Θα μπεις στο αγωνιστικό τμήμα”.
– Φαντάζομαι τη χαρά σου!
– Καλά! Πήγα σπίτι κι όλο αυτό σκεφτόμουν… Άσε που στο αγωνιστικό τμήμα δε θα χρειαζόταν και να πληρώνω. Είναι κι αυτό.
– Σωστά. Έχουν λεφτά οι γονείς σου;
– Όχι πολλά. Εργάζονται και οι δύο για να τα βγάλουμε πέρα.
– Πηγαίνεις λοιπόν στον καινούριο προπονητή…
– Ναι, τον Κώστα Αντωνόπουλο. Με βάζει κι αυτός να κάνω 60άρι. “Πολύ καλά” μου λέει. “Πόσο καλά, κύριε;”, “Πολύ-πολύ καλά” μου λέει. Ούτε αυτός μου λέει χρόνο.
– Βρε μανία!
– Kαι από κει και πέρα αρχίζω προπονήσεις κάθε μέρα… 
– Στο σχολείο αλλάζει κάτι;
– Ναι, αλλάζει. Ένιωθα – πώς να το πω; – πιο ώριμος, πιο σοβαρός. Κι άρχισα να ρίχνω βάρος και στα μαθήματα.
– Εσύ πώς το εξηγείς αυτό; Μέχρι τότε βαριόσουν… 
– Λόγω του στίβου. Ότι πήγα καλά, ρε παιδί μου, σε κάτι κι ένιωσα αυτοπεποίθηση. Αυτό ακριβώς είναι! Η αυτοπεποίθηση που σε κάνει να θες να πας καλά και στα άλλα πράγματα.

Συναντήσαμε τους καθηγητές του Στέφανου στο 3ο Εσπερινό Γυμνάσιο Παγκρατίου και τους ρωτήσαμε πώς είναι ο Στέφανος μες στην τάξη.
Κυρία Ασημακοπούλου, φιλόλογος: «Εξαιρετικός θα έλεγα. Είναι συνεργάσιμος, είναι φιλικός. Μπορεί εδώ να είναι λίγο χαμηλότερο το επίπεδο, αλλά και στο μάθημα προσέχει και ερωτήσεις κάνει και εύστοχα απαντάει»
Κύριος Γώγος, φυσικός: «Συγκρατεί και τα επιπλέον πράγματα που λέμε. Ιδιαίτερα Βιολογία, Χημεία που τον ενδιαφέρουν, προσέχει πολύ και τα θυμάται όλα. Την πρώτη φορά που μπήκα στην τάξη και δεν ήξερα κανέναν, ήταν ο μόνος με τον οποίο μπορούσα να κάνω μάθημα. “Αυτός πρέπει να είναι καλός μαθητής” είπα μέσα μου».

Τον Ιούνιο του 2003 ο Στέφανος τελειώνει (επιτέλους!) τη Β’ Γυμνασίου με βαθμό 15 . «Σ’ ένα κανονικό σχολείο μπορεί να μην ήταν 15, αλλά 12-13 θα ήταν σίγουρα» μας λέει. Συγχρόνως έρχεται η αθλητική καταξίωση: Χρυσό μετάλλιο στα 100 μέτρα στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Παίδων. Με 9 μόνο μήνες προπόνηση γίνεται ο καλύτερος Έλληνας σπρίντερ στην ηλικία του. Τον καλούν αμέσως στην Εθνική ομάδα. Λίγες μέρες μετά γίνεται το Βαλκανικό πρωτάθλημα. Νέο χρυσό μετάλλιο και ο Στέφανος γίνεται ο καλύτερος σπρίντερ στα Βαλκάνια! Τον χειμώνα ισοφαρίζει με χρόνο 6.91 το πανελλήνιο ρεκόρ Παίδων στα 60 μέτρα, ρεκόρ που δεν είχε φτάσει κανείς για 7 χρόνια!

– Πώς γιορτάζεις μια νίκη; 
– Δε δείχνω τη χαρά μου αμέσως. Φαίνομαι ήρεμος, αλλά μέσα μου είναι ένα ηφαίστειο. Και το βράδυ, κλασικά, βγαίνω με τους φίλους μου έξω και ξεσπάμε.
– Πριν από έναν αγώνα τι κάνεις;
– Ίσως παίξω λίγο πιάνο στο σπίτι. Με ηρεμεί αυτό και συγκεντρώνομαι.
– Ξέρεις πιάνο;
– Αυτοδίδακτος είμαι. Έχω ένα αρμόνιο στο σπίτι και προσπαθώ να παίξω αυτά που ακούω στο ράδιο.
– Τι μουσική σου αρέσει;
– Πιο πολύ μ’ αρέσουν τα ερωτικά κομμάτια, οι μπαλάντες.
– Χατζηγιάννης;
– Μπράβο! 
– Με τα κορίτσια πώς τα πας; Άλλαξε κάτι μετά τις αθλητικές επιτυχίες;
– Για να είμαι ειλικρινής, δεν είχα ποτέ πρόβλημα με τις κοπέλες. Και κακός μαθητής που ήμουν δηλαδή, στις σχέσεις μου τα πήγαινα καλά.
– Το σεξ πριν τον αγώνα είναι καλή ιδέα;
– Όχι, σε καμία περίπτωση! Χάνεις όλη σου την ενέργεια! 
– Πού το ξέρεις; Το’ χεις δοκιμάσει;
– (γέλια) Δεν το ρισκάρω!
– Φίλους καλούς έχεις;
– Έχω τον κολλητό μου, ο οποίος είναι 21 χρονών. Μπορεί να έχουμε 4 χρόνια διαφορά, αλλά είμαστε πολύ δεμένοι.
– Από αθλητές ποιο είναι το πρότυπό σου;
– Ο Μάικλ Τζόνσον.
– Πες μας κάτι: Ακούμε συνέχεια φήμες για αναβολικά στο στίβο. Ισχύουν;
– Δυστυχώς τα αναβολικά παίζουν πολύ στο χώρο μας.
– Εσένα σου έχουν προτείνει;
– Όχι ακόμα!
– Αν σου προτείνουν τι θα κάνεις;
– Δεν ξέρω.
– Το πιο τρελό σου όνειρο ποιο είναι;
– Τι άλλο; Να βγω πρώτος σε μία Ολυμπιάδα. Θέλω όμως πολλή δουλειά ακόμα.
– Με το σχολείο τι θα κάνεις;
– Τελειώνω τώρα τη Γ’ Γυμνασίου και θα συνεχίσω και στο Λύκειο.
– Σου ΄χει μείνει καμιά πίκρα απ’ το παλιό σου σχολείο;
– Όχι, καμία! Τώρα πια είμαι τόσο ενθουσιασμένος που δεν μ’ ενδιαφέρει. 
– Υπήρξε κάποια στιγμή τότε που ένιωσες μηδενικό; 
– Μηδενικό όχι. Αποτυχημένος σίγουρα. 
– Είχες κλάψει εκείνο το καλοκαίρι;
– Ναι, πάρα πολύ.
– Μόνος σου;
– Και μόνος μου και μπροστά στους φίλους μου, στους γονείς μου… 
– Τι σε στήριξε;
– Ο ίδιος ο αθλητισμός.
– Κάποιο πρόσωπο;
– Ο πατέρας μου… Μου’ λεγε πάντα: “Δεν πειράζει. Προσπάθησε”. Η μαμά ήταν πιο γκρινιάρα…
– Τώρα τι σκέφτονται για σένα;
– Τώρα έχουν αλλάξει εντελώς. Μες στη χαρά και οι δύο. Όλο “μπράβο” και “μπράβο” και “κοίτα τι έκανε ο γιος μου” στους συγγενείς. Μόλις έρχεται κάποιος στο σπίτι: “Έλα να δεις τα κύπελλα του γιου μου”.
– Ενώ πριν;
– Πριν κρυβόντουσαν. Ερχόντουσαν επίσκεψη συγγενείς ή γείτονες και απέφευγαν να μιλήσουν για μένα.
– Απ’ το παλιό σου σχολείο έχεις ξαναπεράσει;
– Όχι. Ούτε απ’ έξω.
– Γιατί; Από αποστροφή;
– Ναι, δεν γουστάρω… Μου στοίχισαν πολύ εκείνα τα δύο χρόνια.
– Νιώθεις ότι πήρες το αίμα σου πίσω;
– Τώρα πια, ναι!

Λίγες μέρες μετά τη συνέντευξη ανακοινώθηκαν από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ οι υποτροφίες για τους Έλληνες αθλητές που ξεχώρισαν την περσινή χρονιά για τις υψηλές επιδόσεις τους… Στα 100 μέτρα: Στέφανος Μπαρούτσας.

The Schooligans

  1. Screen Shot 2016-05-19 at 11.23.09 AMΝα επισημάνετε λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται κυρίως από νέους / μαθητές.
  2. Η συνέντευξη χωρίζεται σε δυο μέρη. Στο α΄ μέρος ο Στέφανος μιλά για το σχολείο και τη σχέση με τους δασκάλους.
    Στο β΄ μέρος αναφέρεται στον αθλητισμό. Να επισημάνετε την αλλαγή της ταυτότητας του μαθητή. Τι είναι αυτό που την διαφοροποιεί σε κάθε μέρος;ΣΥΝ Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στη γλώσσα που χρησιμοποιεί;
  3. Το κείμενο είναι συνέντευξη. Ποια γνωρίσματα του προφορικού λόγου ανιχνεύετε;
    Να συζητήσετε τον τρόπο με τον οποίο έχει στήσει τη συνέντευξη ο δημοσιογράφος, λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω ερωτήματα:
  • ποιος είναι ο στόχος του δημοσιογράφου;
  • ποια είναι η θέση του και σε ποια σημεία του κειμένου διατυπώνεται άμεσα ή έμμεσα;
  • τι γνωρίζει εκ των προτέρων για το ερωτώμενο πρόσωπο και με ποιο κριτήριο επιλέγει τις ερωτήσεις που του κάνει;
  • με ποιον τρόπο νομίζετε ότι μπορεί να κατέγραψε τις απαντήσεις του ερωτώμενου (μαγνητοφώνηση, κρατώντας σημειώσεις, κ.ά.);
    Πώς τις απέδωσε (ρηματικό πρόσωπο, παραγλωσσικά στοιχεία, κτλ);
  1. Να εργαστείτε σε ομάδες και να οργανώσετε μια μικρή έρευνα για τη φοίτηση των μαθητών, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο τη συνέντευξη.
    Μπορείτε να πάρετε συνεντεύξεις από μαθητές που παρακολουθούν τακτικά το σχολείο και δεν κάνουν «κοπάνες», καθώς και από μαθητές που κάνουν συχνά «κοπάνες».
    Να ανακοινώσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε άρθρο που θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

Ερωτηματολόγιο
(Απόσπασμα από ερωτηματολόγιο για το σχολικό εκφοβισμό)

26. Ποια από τα παρακάτω είδη ηλεκτρονικού εκφοβισμού έχεις αντιμετωπίσει;

  • Υβριστικά σχόλια, χυδαίο λεξιλόγιο και απειλές μέσω email.
  • Δημοσίευση προσωπικών φωτογραφιών με σκοπό τη δυσφήμιση.
    Αυτό έγινε: □ Στο κινητό 
    □ Στο διαδίκτυο
  • Λήψη απειλητικών ή υβριστικών μηνυμάτων μέσω κινητού.
  • Ανάρτηση βίντεο στο οποίο παίρνεις μέρος.
    Αυτό έγινε: □ Στο κινητό
      □ Στο διαδίκτυο
  • Αποκάλυψη προσωπικών γεγονότων.
    Αυτό έγινε: □ Στο κινητό 
    □ Στο διαδίκτυο
  • Κλοπή προφίλ στο Facebook ή σε άλλο site κοινωνικής δικτύωσης.
  • Απειλές μέσω chatrooms.
  • Άλλο:

27. Γνώριζες τον εκφοβιστή;

  • Ναι
  • Όχι

28. Πώς αντιμετώπισες το περιστατικό;

  • απάντησα με τον ίδιο τρόπο με απειλές
  • δεν το ανέφερα πουθενά
  • ζήτησα τη βοήθεια των γονιών μου
  • το συζήτησα με τους φίλους μου
  • απευθύνθηκα σε έναν δάσκαλο ή καθηγητή μου
  • με άλλον τρόπο:

29. Είσαι σε δημόσιο χώρο (σχολείο, internet cafe, κλπ.) και θέλεις να διαβάσεις τα Μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τι κάνεις;

  • τα διαβάζω κανονικά
  • τα διαβάζω αφού βεβαιωθώ ότι δε βρίσκεται κανείς δίπλα μου
  • τα διαβάζω αφού βεβαιωθώ ότι δε βλέπει κανείς την οθόνη μου, ενώ πριν φύγω φροντίζω να αποσυνδεθώ από την ιστοσελίδα του email και να διαγράψω το ιστορικό

30. Θεωρείς ότι κινδυνεύει να πέσει θύμα ηλεκτρονικού εκφοβισμού…

  • μόνον όποιος έχει Facebook
  • αυτός που προκαλεί με τη συμπεριφορά του στο διαδίκτυο
  • αυτός που δεν προσέχει στην πλοήγησή του στο διαδίκτυο
  • ο οποιοσδήποτε χρήστης κινητού και διαδικτύου
  • ο οποιοσδήποτε κι ας μην είναι χρήστης της νέας τεχνολογίας

31. Σου προκαλεί άγχος -ότι μπορεί να κινδυνεύεις- η χρήση των κινητών και του διαδικτύου όπως γίνεται από τους συμμαθητές σου στο σχολείο;

  • Ναι  
  • Όχι

32. Σε τι από τα παρακάτω συμμετείχες κατά τη χρήση του κινητού ή του διαδικτύου: (Σημείωσε με ένα ή περισσότερα V)

Έχω προσβάλει μέσω μηνυμάτων στο Facebook (ή σε άλλο site)
Συμμετείχα σε αποστολή μηνυμάτων από το κινητό
σε συμμαθητή η γνωστό μου για πλάκα
Έχω δει video στο οποίο προσβάλλονται
συμμαθητές ή φίλοι μου
Έκανες κάτι σαν συμπαραστάτης γι’ αυτό □ Ναι □ Όχι
Έχω δει video στο οποίο προσβάλλονται καθηγητές μου Έκανες κάτι σαν συμπαραστάτης γι’ αυτό; □ Ναι □ Όχι
Ανέβασα φωτογραφία ατόμου στο Facebook
χωρίς να το ρωτήσω και κάλεσα φίλους
να τη σχολιάσουν (ή σε άλλο site)
Συμμετείχα σε σχολιασμό φωτογραφίας
συμμαθητή μου που ανέβασε άλλος συμμαθητής
με σκοπό τη δυσφήμηση
Αντάλλαξα υβριστικά μηνύματα μέσω
διαδικτυακού παιχνιδιού
Μπήκα σε προφίλ συμμαθητή μου
για πλάκα χρησιμοποιώντας τον κωδικό του
Ήμουνα μάρτυρας τεχνητής φασαρίας
στην τάξη και καταγραφής σε video
για να προσβληθεί καθηγητής μου
Έκανες κάτι σαν συμπαραστάτης γι’ αυτό; □ Ναι □ Όχι

33. Τι νομίζεις ότι μπορεί να γίνει στο σχολείο από τους ίδιους τους μαθητές για να περιοριστεί το φαινόμενο του διαδικτυακού εκφοβισμού;

34. Τι νομίζεις ότι μπορεί να γίνει στο σχολείο από τους δασκάλους και καθηγητές για να περιοριστεί το φαινόμενο του διαδικτυακού εκφοβισμού;

35. Τι νομίζεις ότι μπορεί να γίνει στο σπίτι από τους γονείς για να περιοριστεί το φαινόμενο του διαδικτυακού εκφοβισμού;

36. Ποια θεωρείς καλύτερη πρακτική πρόληψης και αντιμετώπισης του ηλεκτρονικού έφοβισμού στο σχολείο;

(Σημείωσε με ένα ή περισσότερα V)

  • Ύπαρξη μαθητικής ομάδας διαμεσολάβησης.
  • Δράση από εκπαιδευμένο-επιμορφωμένο εκπαιδευτικό.
  • Δράση από εκπαιδευμένη-επιμορφωμένη ομάδα μαθητών-εκπαιδευτικών Αγωγής Υγείας.
  • Ημερίδες-Ενημερώσεις από ειδικούς επιστήμονες.
  • Διδασκαλία ειδικής ενότητας μαθήματος στο πλαίσιο του μαθήματος της Πληροφορικής σε συνεργασία με άλλα μαθήματα πχ. Κοινωνιολογία, Λογοτεχνία.
  • Ανακοίνωση από την αρχή της σχολικής χρονιάς της πολιτικής του σχολείου σχετικά με τη χρήση κινητού και διαδικτύου με ποινές για τους παραβάτες και καταγγελία σε αρμόδιους φορείς για παράνομο περιεχόμενο.
  • Άλλη :

Ευχαριστούμε για το χρόνο σου.

Σχεδιασμός-Συγγραφή ερωτηματολογίου: Γιαννακάκη Αρχοντία ΠΕΙ9, 5° ΓΕΛ Λάρισας
Ομάδα εκπαιδευτικών: Διάλλα Χρυσούλα ΠΕ18.10,
Διεύθυνση Β/θμιας Λάρισας, Λιβάνη Γεωργία ΠE02,
Λιβάνη Ελένη ΠΕ02,
Γυμνάσιο Ματαράγκας ν. Καρδίτσας

  1. erwthmatologioΝα απαντήσετε στο ερωτηματολόγιο και στη συνέχεια να κάνετε ανάλυση των δεδομένων.
  2. Να συζητήσετε για τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, που αποτελεί μια άλλη μορφή ενδοσχολικής βίας.
  3. Παρατηρώντας την οργάνωση του ερωτηματολογίου, να προσπαθήσετε να προσδιορίσετε τα βασικά χαρακτηριστικά του και τις αδυναμίες / μειονεκτήματα που μπορεί να παρουσιάζει.

Το εργαστήρι του συγγραφέα, Νάνος Βαλαωρίτης, συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
Ο Νάνος Βαλαωρίτης στο εργαστήρι τoυ συγγραφέα
Screen Shot 2016-07-26 at 2.55.39 PM

Φίλος των σπουδαίων της εποχής του  –  του Σεφέρη, του Ελύτη, του Χατζιδάκι, του Γκάτσου, του Μπρετόν και του Εμπειρίκου – ο Νάνος Βαλαωρίτης «πήρε το έργο του, αλλά όχι τον εαυτό του στα σοβαρά» και μας εισάγει στον κόσμο της γραφής του.

Συνάντηση. Ένα σπίτι – βιβλιοθήκη στο Κολωνάκι, συγγραφείς που αγάπησε, βιβλία που έγραψε, χειρόγραφα που επεξεργάζεται… Όλα βρίσκονται εδώ, μαζί με τους πίνακες της Κατερίνας, της κόρης του, τους δικούς του, της Αμερικανίδας ζωγράφου Μαρί Γουίλσον, η οποία είναι η γυναίκα του.

Γεννήθηκε στη Λοζάνη, είναι δισέγγονος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, έζησε στο Παρίσι, το Λονδίνο και την Καλιφόρνια. Eπί μακρόν, δίδαξε για χρόνια στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Αγίου Φραγκίσκου δημιουργική γραφή, έχει βιβλία όλων των ειδών στο ενεργητικό του, βραβεύτηκε, έκλεισε τα ενενήντα και βρεθήκαμε στο σπίτι του.

Ο Νάνος Βαλαωρίτης εξακολουθεί να ζει όπως έζησε μέσα στα βιβλία και στους νέους. Ένα διαμέρισμα βιβλιοθήκη και πινακοθήκη αφού σ΄ αυτή την οικογένεια γράφουν και ζωγραφίζουν οι πάντες. Ο υπολογιστής εδώ, αλλά ο Νάνος το συνηθίζει αλλιώς. Κάθε άλλο παρά πειθαρχημένος συγγραφέας, αυτό που χρειάζεται είναι «να έχει καλή διάθεση». Εξάλλου, «το ποίημα έρχεται σε μια στιγμή που δεν το περιμένει κανείς. Εκεί που νομίζεις πως θέλεις να χαλαρώσεις. Κάποια φράση που διαβάζω στην εφημερίδα, κάτι που ακούω στην τηλεόραση, κάτι που διαβάζω σε κάποιο βιβλίο, κάτι που ξαφνικά μου έρχεται στο μυαλό, μια κοινή φράση, μπορεί να προκαλέσει ένα ποίημα.

Θέλω ένα ποίημα να είναι αναγνώσιμο, χωρίς να είναι κυριολεκτικό ή απολύτως συγκεκριμένο, έτσι ώστε ο αναγνώστης να έχει μιαν απορία για το τι σημαίνει, να υπάρχει δηλαδή το αινιγματικό στοιχείο», θα πει. Αποκαλύπτοντας ότι η πρώτη γραφή, ούτως ή άλλως, γίνεται πάντοτε στο χαρτί. «Τα γράφω πρώτα με το χέρι σε τετράδια, μετά τα δίνω και μου τα αντιγράφει μια φίλη που ξέρει ακριβώς τον άθλιο χαρακτήρα μου. Εκείνη τα κάνει ηλεκτρονικά και κατόπιν τα δουλεύω ξανά στον υπολογιστή».

Screen Shot 2016-07-26 at 2.56.26 PM

Αναγνωρίζει ότι «γράφοντας με το χέρι είναι πιο ξεκούραστος», εξάλλου «τα πρώτα βιβλία τα έγραφα ξαπλωμένος στο κρεβάτι», γελά και το εννοεί. Έτσι γράφτηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, «Απ΄ τα κόκαλα βγαλμένη», αλλά και το δεύτερο, «Ο θησαυρός του Ξέρξη», «κατά την απογευματινή σιέστα» θα πει. Όλα του τα βιβλία έχουν γραφτεί στο σπίτι, η ποίηση πιο αυθόρμητα, όχι ακριβώς με την αυτόματη γραφή. Το μυθιστόρημα, όμως, απαιτεί δομή σχεδόν μαθηματική, χρειάζεται φόρμα, και ως συγγραφέας αλλά και ως δάσκαλος λογοτεχνίας ο Νάνος Βαλαωρίτης έχει πολλά να πει: «Το πρώτο μου μυθιστόρημα, «Απ΄ τα κόκαλα βγαλμένη», όπως δηλώνει κι ο τίτλος του, είναι γεμάτο από ρήσεις αρχαίων που προκαλούν την κάθε σκηνή. «Ο Θησαυρός του Ξέρξη» στήθηκε πάνω στη θεωρία ενός βιβλίου του γιου του «Ψυχολογία και αλχημεία». Τέσσερα επεισόδια που αποτελούν μια διαδοχή του αλχημιστικού έργου, πρόσωπα με τα ίδια ονόματα αλλά με διαφορετικούς ή αντίθετους χαρακτήρες».

Το μυθιστορηματικό σύμπαν «Το τελευταίο μου μυθιστόρημα «Μα τον Δία» γράφτηκε με μικρά κεφάλαια, μια σελίδα το κάθε κεφάλαιο. Και κάθε κεφάλαιο, διαφορετικό στυλ, άλλη γραφή», αποκαλύπτει. Καθώς και το ότι το μυθιστορηματικό του σύμπαν στήνεται ψηφίδα προς ψηφίδα, όποτε έχει κέφι και όχι με καζαντζακικό ωράριο, που απαιτεί πειθαρχία την οποία δεν διαθέτει. Αλλά ο πειραματισμός και το στυλ έχουν σημασία πρωταρχική.

«Το ίδιο σύστημα αλλά σε 17 επεισόδια εφάρμοσα και στα «Σπασμένα χέρια της Αφροδίτης». Κάθε κεφάλαιο ήταν μονόλογος, απομνημονεύματα, επιστολές, αφήγηση ιστορική, ταξίδια στον χρόνο με τα σπασμένα χέρια της Αφροδίτης να κυκλοφορούν από επεισόδιο σε επεισόδιο. Όλα μου τα μυθιστορήματα είναι πειραματικά, παρωδίες ειδών, με την ποίηση να υπερέχει των πάντων, γιατί η ποίηση είναι από τη φύση της χρησμική».

Άλλωστε και τους χρησμούς οι Πυθίες τους έδιναν σε ιαμβικό εξάμετρο, θα μας πει.

«Περιεχόμενο και φόρμα πάνε μαζί», καταλήγει. Ο αινιγματικός χαρακτήρας, βεβαίως, στο ποίημα, πρωτοστατεί.

(Δημοσιεύθηκε στο Ρεπορτάζ του Έθνους.)

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα, Φωτό: Τάκης Σπυρόπουλος
Ιστότοπος fractal

  1. Να συζητήσετε την άποψη του Νάνου Βαλαωρίτη: Θέλω ένα ποίημα να είναι αναγνώσιμο χωρίς να είναι κυριολεκτικό ή απολύτως συγκεκριμένο έτσι ώστε ο αναγνώστης να έχει μια απορία για το τι σημαίνει, να υπάρχει δηλαδή το αινιγματικό στοιχείο. Σας ελκύει το αινιγματικό στοιχείο στην ποίηση;  Αν ναι, γιατί; Αν, όχι, γιατί;                         
  2. …γιατί η ποίηση είναι από τη φύση της χρησμική … εξάμετρο. Πώς αντιλαμβάνεσθε τον χρησμικό χαρακτήρα της ποίησης;
  3. Το μυθιστόρημα όμως απαιτεί δομή … φόρμα. Ποιες διαφορές επισημαίνει ο Βαλαωρίτης ανάμεσα στην ποίηση και το μυθιστόρημα;
  4. Ο Βαλαωρίτης χαρακτηρίζει τα μυθιστορήματά του «παρωδίες ειδών». Πράγματι στις μέρες μας τα στεγανά ανάμεσα στα διάφορα είδη (ποίημα, διήγημα, μυθιστόρημα) μοιάζουν να καταρρέουν  ή,  μάλλον,  γίνονται πιο ρευστά. Να συζητήσετε το θέμα αυτό.
  5. Όταν ένας συγγραφέας αποφασίζει να μιλήσει για το εργαστήρι του σε κάποια συνέντευξη, σε ομιλία του κ.τ.λ. αποκαλύπτει μυστικά για τον τρόπο γραφής αλλά και για την ίδια τη γραφή. Τι κερδίζουμε,  αν οι συγγραφείς «ανοίξουν τις πόρτες» στο εργαστήριό τους;
  6. ΣΥΝΣχεδιάστε μια συνέντευξη που θα θέλατε να πάρετε από έναν πεζογράφο ή ποιητή που κατοικεί στην περιοχή σας. Καλό θα ήταν να μελετήσετε πρώτα το βιογραφικό του και το έργο του, ώστε να βρείτε τις κατάλληλες ερωτήσεις. Μπορείτε να μαγνητοφωνήσετε ή να βιντεοσκοπήσετε τη συνέντευξη και να την παρουσιάσετε σε τοπική εφημερίδα  ή σε τοπικό κανάλι.

Ο Αουγκούστο Μποάλ (Augusto Boal 1931-2009),  σημαντικός Βραζιλιάνος θεατράνθρωπος  και ακτιβιστής, ίδρυσε το Θέατρο του Καταπιεσμένου με στόχο την  αφύπνιση των συνειδήσεων, την ενδυνάμωση των καταπιεσμένων και την κοινωνική αλλαγή. Διαβάστε τα παρακάτω αποσπάσματα από συνεντεύξεις που έδωσε ο ίδιος.

Αουγκούστο Μποάλ
Καταπίεση είναι, όταν ο ένας από τους δύο συνομιλητές χάνει τη δύναμή του, δεν μιλάει και πρέπει μόνο να ακούει.

Screen Shot 2016-06-27 at 2.48.03 PMSpect-actors όλων των χωρών, ενωθείτε!

Ο δημιουργός παραστάσεων γι’ αυτούς που έχουν ανάγκη να βρουν και να διεκδικήσουν το δίκιο τους ήλθε στην Ελλάδα για ένα σεμινάριο και με την ευκαιρία αυτή μίλησε στο «Βήμα».

Μέσα στο λεωφορείο μια κοπέλα στέκεται κοντά στην πόρτα. Ένας άνδρας κολλάει επάνω της. Η κοπέλα αντιδρά έντονα, αλλά κανένας από τους επιβάτες δεν παίρνει θέση. Στην επόμενη στάση ανεβαίνει ένα ωραίο αγόρι. Μια γυναίκα τού ζητεί επίμονα να τον φιλήσει. Το αγόρι διαμαρτύρεται. Ο άνδρας αμέσως το υπερασπίζει. Η κοπέλα φωνάζει: «Γιατί να επιτρέπεται μόνο σε έναν άνδρα να παρενοχλεί μια γυναίκα και όχι και το αντίθετο;». Η συζήτηση ανάμεσα στους επιβάτες φουντώνει. Ο Augusto Boal χαμογελάει. Ένα ακόμη λεωφορείο γίνεται το σκηνικό για μια σκηνή του «αόρατου θεάτρου». Οι θύτες και τα θύματα ήταν ηθοποιοί της ομάδας του, το κοινό ανυποψίαστοι επιβάτες. Μόνο η ζωή μπορεί να σε αναγκάσει να πάρεις θέση. Ο θεατής παίρνει μέρος στο συμβάν, ο παθητικός ρόλος που του επιφυλάσσει συνήθως το θέατρο καταργείται εκ των πραγμάτων. Ο θεατής γίνεται «παρατηρη-δρών», δηλαδή spect-actor. Ακόμη και η ζωή χρειάζεται μια πρόβα τζενεράλε. Ειδικά όταν ανήκεις σε αυτούς που οι ευκαιρίες τους είναι μετρημένες.

Ο Boal ξεκίνησε από τη Βραζιλία και κλείνοντας το μάτι στον Μπρεχτ άρχισε να κάνει ένα θέατρο «χρήσιμο», το Θέατρο των Καταπιεσμένων, διασχίζοντας τον χάρτη. Θέατρο δρόμου ­ το «Αόρατο θέατρο»­, θέατρο με εικόνες ­ το «Image theatre»­, όλα ασκήσεις και τεχνικές που μπορεί να καταλήξουν σε παράσταση, πρώτα όμως έχουν σκοπό να βοηθήσουν αυτούς που έχουν ανάγκη να βρουν μια γλώσσα, για να διεκδικήσουν το δίκιο τους. […]

­ «Το ανθρώπινο ζώο είναι το μοναδικό ζώο που είναι ικανό να δρα και να παρατηρεί τον εαυτό του ενώ δρα. Είναι spect- actor. Γι’ αυτό είναι και το μόνο ζώο που μπορεί να είναι θέατρο».

­ Τι σημαίνει «να είναι θέατρο»;

«Τώρα σου μιλώ, συνεπώς παράγω μια δράση, προσπαθώ να σε πείσω για κάτι για το οποίο είμαι πεπεισμένος, οπότε κάνω μια δράση και κατ’ αυτήν την έννοια είμαι ηθοποιός. Ταυτόχρονα παρατηρώ τον εαυτό μου ενώ δρα, στην κατάσταση της δράσης πάντοτε και ταυτοχρόνως. Αυτό εννοώ, όταν λέω ότι είμαστε θέατρο, ακόμη και αν δεν κάνουμε θέατρο. […]

Για ποιο λόγο όμως πρέπει να αναπτυχθεί στον καθένα μια τέτοια συνείδηση;

«Αν είσαι παρατηρητής του εαυτού σου εδώ και τώρα, στο παρόν, μπορείς να αναλύσεις το παρελθόν σου, προκειμένου να επινοήσεις το μέλλον σου. Αυτό είναι το Θέατρο των Καταπιεσμένων: σήμερα, εδώ, στο παρόν, προσπαθείς να αναλύσεις το παρελθόν, τι έκανες, ποιους δρόμους έχεις πάρει, ποιους στόχους έχεις επιτύχει και προς τα πού θέλεις να βαδίσεις στο μέλλον. Έτσι το Θέατρο των Καταπιεσμένων είναι μια αντανάκλαση του παρελθόντος μέσα στο παρόν για το μέλλον».

­­ Ποιοι είναι σήμερα οι Καταπιεσμένοι;

«Όλες οι σχέσεις ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα θα έπρεπε να είναι διάλογος. Μια χώρα και μια άλλη χώρα, άνδρας και γυναίκα, ένας μαύρος με έναν άσπρο θα έπρεπε να είναι διάλογος αλλά, όπως ξέρετε, στις ανθρώπινες σχέσεις υπάρχει η τάση του ενός από τους συμμετέχοντες στο διάλογο να κάνει μονόλογο και ο άλλος είναι αυτός που υπακούει, που ακούει. Οι λευκές κοινότητες στη Βραζιλία π.χ. ή στις ΗΠΑ προσπαθούν να επιβάλουν στους άλλους την άποψή τους, να τους επιβάλουν τα κριτήρια ακόμη και της ίδιας της ομορφιάς, τους τρόπους συμπεριφοράς, έτσι ώστε ο διάλογος καταργείται. Καταπίεση είναι, όταν ο ένας από τους δύο συνομιλητές χάνει τη δύναμή του να μιλάει και πρέπει μόνο να ακούει. Αυτό που θέλουμε από το Θέατρο των Καταπιεσμένων δεν είναι να αντιστρέψουμε τους ρόλους καταπιεστή και καταπιεζόμενου, θέλουμε να αποκαταστήσουμε τον διάλογο, να συναντηθούν οι δύο πλευρές, να μπορούν να μιλούν και να λένε αυτό που θέλουν και οι δύο, να μπορούν να ανταλλάξουν απόψεις».

­ Πότε καταλάβατε για πρώτη φορά ότι υπάρχει καταπίεση;

«Ήταν πολύ νωρίς στη ζωή μου, γιατί μεγάλωσα σε ένα κομμάτι του Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου υπήρχε πάρα πολλή φτώχεια. Από την πιο τρυφερή μου ηλικία έβλεπα πλούσιους και φτωχούς, έτσι δεν ήταν για μένα και πολύ δύσκολο να καταλάβω τι είναι η καταπίεση. […] Το χειρότερο όμως πράγμα που έχω νιώσει ήταν όταν είχα συλληφθεί στη Βραζιλία. Με έβαλαν σε ένα μικρό κελί επτά οπλισμένοι και έλεγαν ότι θα με βασανίσουν αν δεν μιλήσω. Δεν μίλησα και με βασάνισαν με ηλεκτροσόκ και διάφορα άλλα. Εκείνη η στιγμή της ζωής μου ήταν η πιο φρικτή, όταν αισθάνθηκα πόσο τρωτή είναι η ζωή, γιατί πάντοτε σκεφτόμαστε τον θάνατο, αλλά πάντοτε με την αφηρημένη αίσθηση ότι όλοι κάποια μέρα θα πεθάνουμε. Ξαφνικά όμως βλέπεις όλα αυτά τα όργανα βασανισμού και λες «ίσως μου κάνουν πιο πολλά ηλεκτροσόκ από ό,τι μπορώ να αντέξω και ίσως πεθάνω τώρα» και έτσι αντιμετωπίζεις εκεί συγκεκριμένα το ενδεχόμενο σε δύο λεπτά να μην υπάρχεις πια και σκέφτεσαι όλη σου τη ζωή τελείως διαφορετικά». […]

­ Μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα με το θέατρο ή χρειάζεται πιο άμεση εμπλοκή με την πολιτική; Εσείς ας πούμε έχετε εκλεγεί με το Εργατικό Κόμμα.

«Όχι, βέβαια, το θέατρο δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτε. Είναι σαν να σου δίνει ένα κλειδί, αλλά το κλειδί δεν θα ανοίξει μόνο του καμία πόρτα, αν δεν την ανοίξεις εσύ ο ίδιος. Παίρνεις το κλειδί, πας εκεί και ανοίγεις την πόρτα. Το κλειδί μόνο του είναι άχρηστο, ­ αν το πάρεις και το αφήσεις στο τραπέζι, δεν βοηθάει σε τίποτα. Αυτοί που θα αλλάξουν τον κόσμο είναι οι άνθρωποι, τα πρόσωπα, όχι το θέατρο. Το θέατρο είναι ένα πολύ ισχυρό όπλο, αλλά χρειάζεται δουλειά. […] Κάποτε όμως θέλησα να κάνω ένα πείραμα για το πώς μπορείς να νομοθετείς μέσα από το θέατρο. Και τότε εκλέχθηκα για το νομοθετικό σώμα του Ρίο και υπέγραψα ένα συμβόλαιο μαζί με όλη την ομάδα μου του Θεάτρου των Καταπιεσμένων,­ όλοι υπέγραψαν μέσω εμού. Μέσα σε αυτά τα τέσσερα χρόνια δραστηριοποιήσαμε πολλά θεατρικά γκρουπ σε σχολεία, σε συνδικάτα, σε εκκλησίες, σε κάθε μορφή οργανωμένου πληθυσμού, στους μαύρους φοιτητές στο πανεπιστήμιο, σε μια ομάδα οργανωμένων ομοφυλοφίλων, σε ομάδες τρίτης ηλικίας, σε εργάτες, αγρότες χωρίς γη, 90 ομάδες συνολικά. Αυτές οι 90 ομάδες έκαναν Θέατρο των Καταπιεσμένων για τις κοινότητές τους, έκαναν διάλογο με άλλες κοινότητες και έκαναν και φεστιβάλ. Και πάντοτε κάποιος σημείωνε όλες τις προτάσεις που γίνονταν. Και εγώ έπαιρνα αυτές τις προτάσεις και ο δικηγόρος μου μετέτρεπε αυτές τις επιθυμίες του πληθυσμού σε σχέδια νόμου και εγώ τις παρουσίαζα στη Βουλή. Παρουσίασα 40 σχέδια νόμου, 13 έγιναν αποδεκτά και ψηφίστηκαν ως νόμοι. Έφθασα στο σημείο να ενώσω το θέατρο με την πολιτική. Για πρώτη φορά η επιθυμία του πληθυσμού έγινε γραπτός νόμος της πόλης του Ρίο.

Το Βήμα,
19/07/1998

 Μια σημαντική τεχνική του Θεάτρου του Καταπιεσμένου είναι το  Forum-Theatre ή Θέατρο της Αγοράς. Διαβάστε πώς παρουσιάζει ο Μποάλ σε μια συνέντευξή του το Θέατρο της Αγοράς.

Επιλέγουμε ένα πρόβλημα που αφορά μια ομάδα ανθρώπων, π.χ. τους εργάτες ενός εργοστασίου που διαμαρτύρονται για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Εργαζόμαστε πάνω στο θέμα και ετοιμάζουμε ένα έργο. Παρουσιάζουμε το έργο και καλούμε το κοινό, όποια στιγμή θέλει να πει «Στοπ», να μπει στη θέση του πρωταγωνιστή και να μας δείξει εναλλακτικές. Μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο. Στη σκηνή παρουσιάζουμε μια λανθασμένη λύση, το λανθασμένο τρόπο, και μετά προσπαθούμε να δούμε ποιος είναι ο σωστός. Δεν κάνουμε προπαγάνδα, δε δίνουμε ένα μοναδικό μήνυμα. Μόνο ερωτήσεις θέτουμε:«Τι μπορείς να κάνεις;» Και ο καθένας μπορεί δημοκρατικά να πηδήξει στη σκηνή και να δοκιμάσει μια εναλλακτική λύση, μια πρόταση, την οποία μετά συζητούμε όλοι μαζί. Αυτό επαναλαμβάνεται και μια και δυό φορές. Θέλουμε να αναπτύξουμε την ικανότητα των ανθρώπων να είναι δημιουργικοί, να χρησιμοποιούν την ευαισθησία τους, γιατί ζούμε σε μια κοινωνία που μας λέει συνεχώς τι να κάνουμε. Θέλουμε ένα θέατρο που να μας επιτρέπει να δοκιμάζουμε, να αναρωτιόμαστε: «Πώς θα ήταν, αν ήταν έτσι;» Η αμφιβολία είναι ο σπόρος της βεβαιότητας. Ο καθένας έχει δικαίωμα να μιλήσει και να δοκιμάσει τις σκέψεις και τις προτάσεις του.

Αμερικανικός ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός σταθμός Δημοκρατία τώρα (5/6/2003)
Άλκηστις, Μαύρη αγελάδα άσπρη αγελάδα. Δραματική τέχνη στην εκπαίδευση και διαπολιτισμικότητα

  1. Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια  δρων-θεατής (spect-actor) που εισήγαγε ο Μποάλ;  
  2. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα χαρακτηριστικά του Θεάτρου του Καταπιεσμένου και ποιες διαφορές παρουσιάζει από το θέατρο, όπως το γνωρίζετε;
  • Έχει κοινά σημεία με το επικό θέατρο του Μπρεχτ; Αν ναι, ποια είναι αυτά;
  • Συζητήστε την άποψη ότι ο Μποάλ με το Θέατρο του Καταπιεσμένου  προχώρησε ένα βήμα πέρα από το θέατρο του Μπρεχτ.
  • Ποια είναι η γνώμη σας για το Θέατρο του Καταπιεσμένου;
  1. ΟΡΙΣΜΟΣΝα συζητήσετε τον  ορισμό του Μποάλ: Καταπίεση είναι όταν ο ένας από τους δύο συνομιλητές χάνει τη δύναμή του να μιλάει και πρέπει μόνο να ακούει. Εργαστείτε με την τεχνική της ιδεοθύελλας, προκειμένου να δώσει ο καθένας τον δικό του ορισμό για την καταπίεση.
  2. Όλες οι σχέσεις ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα θα έπρεπε να είναι διάλογος, υποστηρίζει ο Μποάλ. Εργαστείτε σε ομάδες, προκειμένου να προσδιορίσετε τις βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται ο διάλογος, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου σ. 118 κ.ε.  Κάθε ομάδα καταγράφει τρεις αρχές, με τη μορφή σύντομων φράσεων, και τις παρουσιάζει στην ολομέλεια. Ακολουθεί συζήτηση και οι εκπρόσωποι των ομάδων αναλαμβάνουν να συνθέσουν τις προτάσεις που ακούστηκαν και να καταρτίσουν έναν κατάλογο προς ανάρτηση στην τάξη. Μετά προτείνετε με ποιους τρόπους μπορούν να εφαρμοστούν  μέσα στην τάξη και γενικότερα στη σχολική ζωή οι αρχές του διαλόγου που καταγράφτηκαν.
  3. ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΣΑυτό είναι το Θέατρο των Καταπιεσμένων: σήμερα, εδώ, στο παρόν, προσπαθείς να αναλύσεις το παρελθόν, τι έκανες, ποιους δρόμους έχεις πάρει, ποιους στόχους έχεις επιτύχει και προς τα πού θέλεις να βαδίσεις στο μέλλον. Επιχειρήστε να γίνετε παρατηρητές του εαυτού σας, με τον τρόπο που προτείνει ο Μποάλ, και καταγράψτε τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο. Το κείμενό σας μπορεί να είναι πολυτροπικό, να περιλαμβάνει δηλαδή εκτός από τον λόγο και εικαστικό υλικό, φωτογραφίες, ζωγραφιές, κολάζ κ.ά. Εναπόκειται στην προαίρεση του καθενός να δημοσιοποιήσει το κείμενό του στην τάξη.
  4. projectΟργάνωση project: «Το Θέατρο των Καταπιεσμένων». Εργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να παρουσιάσει μία από τις διάφορες μορφές του Θεάτρου του Καταπιεσμένου, δηλαδή το Αόρατο Θέατρο, το Νομοθετικό Θέατρο, το Θέατρο Εικόνων και το Θέατρο της Αγοράς. Μπορείτε να βασιστείτε στα συγκεκριμένα αποσπάσματα, καθώς και σε άλλες έγκυρες πηγές που θα βρείτε στο διαδίκτυο, π.χ.
    Ποιος είναι ο Αουγκούστο Μπόαλ!
    Πάνω στην ουτοπία της ελευθερίας
    Όσοι ενδιαφέρεστε μπορείτε να ανατρέξετε και στο βιβλίο του Μποάλ Θεατρικά παιχνίδια για ηθοποιούς και για μη ηθοποιούς, εκδ. Σοφία, 2013.
  5. ΣΥΝΑν είχατε τη δυνατότητα να πάρετε συνέντευξη από τον Μποάλ, ποιες ερωτήσεις θα του κάνατε; Εργαστείτε σε ζευγάρια, προκειμένου να ερευνήσετε τη ζωή και το έργο του. Με βάση τις πληροφορίες που θα συγκεντρώσετε, να γράψετε μια φανταστική συνέντευξη, στην οποία υποτίθεται ότι ο Μποάλ απαντάει σε ερωτήσεις δημοσιογράφου. Μπορείτε να δραματοποιήσετε τη  συνέντευξή σας, αναλαμβάνοντας ό ένας τον ρόλο του δημοσιογράφου και ο άλλος τον ρόλο του Μποάλ.
  6. Για να έχετε κάποια εμπειρία από την τεχνική του Θεάτρου της Αγοράς, μπορείτε να πειραματιστείτε με τα θεατρικά εργαστήρια που προτείνονται στις υποενότητες:
  • Σιωπή και ανθρώπινες σχέσεις, Θεατρικό εργαστήρι για τη «σιωπή» με την τεχνική Θέατρο της Αγοράς
  • Σιωπή και λογοτεχνία, 5. Θεατρικό εργαστήρι Πώς να σπάσω τη σιωπή

Διαβάστε τα παρακάτω αποσπάσματα από τη συνέντευξη της σκηνοθέτριας Τζωρτζίνας Κακουδάκη και δείτε τα διαφημιστικά των παραστάσεων Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας και Faust – εγώ μέσα στον κόσμο που ζω της ομάδας 4frontal, στις οποίες αναφέρεται η σκηνοθέτρια  στη συνέντευξή της.

Τζωρτζίνα Κακουδάκη,  συνέντευξη στη Μάρη Τιγκαράκη   
Συνέντευξη για το εφηβικό θέατρο

Θεατρολόγος, καθηγήτρια, σκηνοθέτις, συγγραφέας, ηθοποιός, blogger … Αυτές είναι μερικές από τις ιδιότητες που περιγράφουν την ενασχόληση της Τζωρτζίνας Κακουδάκη με το χώρο του θεάτρου γενικά. Αφορμή όμως για τη συζήτησή μας είναι η δουλειά που κάνει τα τελευταία χρόνια πάνω στο εφηβικό θέατρο, καθώς οι παραστάσεις που ανεβάζει με την ομάδα 4frontal έχουν ξεχωρίσει. Κρίναμε λοιπόν πως είναι η πλέον κατάλληλη για να μας δώσει απαντήσεις για αυτό το νέο είδος θεάτρου που κερδίζει συνεχώς έδαφος, στοχεύοντας στο κοινό που μέχρι πρότινος προτιμούσε τα multiplex, σνομπάροντας επιδεικτικά το θέατρο.

1η ερώτηση: Ποιο είναι το στοιχείο βάσει του οποίου ένα έργο κατατάσσεται στην κατηγορία «εφηβικό θέατρο»;

Κατά τη γνώμη μου εφηβικό θέατρο είναι ένα θέατρο με σαφή και κατανοητή φόρμα, που μιλάει ανοιχτά για τα πυρηνικά θέματα της ζωής, για τα αρχετυπικά της ζητήματα, για τις μόνιμες, – και που ξεκινούν στην εφηβεία – , υπαρξιακές απορίες, για την αξία των πραγμάτων. Για αυτό, αν και ξεκίνησα την σκηνοθετική μου δραστηριότητά στο εφηβικό θέατρο με άξονα τα ειδικά ζητήματα των εφήβων (όπως στο «Μετά τον αφρό» και το «Ρισπέκτ – Θάβοντας τον αδερφό σου στο πεζοδρόμιο»), τα τρία τελευταία χρόνια με την «Τριλογία της Ουτοπίας» (Αριστοφάνη « Όρνιθες», Σαίξπηρ «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» και Γκαίτε «Φάουστ») αναζητώ, μέσα από κλασικά κείμενα, τα αιώνια ερωτήματα, που, αν και δεν θα απαντηθούν ποτέ, είναι σημαντικό να απευθύνονται ευθέως στην κοινωνία που ζούμε, στην οποία οι έφηβοι είναι ήδη ενεργός πληθυσμός.

[…]

2η ερώτηση: Πώς θα χαρακτηρίζατε το εφηβικό κοινό;

Το εφηβικό κοινό είναι καταπληκτικό. Γελάει εύκολα, ταυτίζεται εύκολα, ξεγελιέται δύσκολα. Η εμπειρία της ομάδας μας είναι μόνο θετική. Αλλά για να φτιάξουμε τα έργα και τις παραστάσεις μας, έχουμε χύσει αίμα, για να δούμε πώς με το θέατρο θα μιλήσουμε για πράγματα αληθινά, χωρίς να κουνάμε το δακτυλάκι ή να υποβάλουμε άλλα, διανοητικά χειραγωγικά μέσα για το καλό και το κακό. Προσπαθούμε ως δημιουργική ομάδα, να είμαστε υπεράνω της πραγματικότητας και της δικής μας οπτικής του κόσμου, να δούμε τα πράγματα, όπως είναι. Αλλά τότε δύσκολο κοινό γίνεται ο εαυτός σου, δεν περιμένεις να σε δυσκολέψει άλλος.

3η ερώτηση: Ένα από τα χαρακτηριστικά των εφήβων είναι ότι βαριούνται εύκολα και αμφισβητούν τα πάντα … Πόσο εύκολο είναι να κερδίσεις το ενδιαφέρον και την προσοχή τους; Υπάρχουν κάποιοι «θεατρικοί κώδικες» που έχετε διαπιστώσει ότι λειτουργούν;

Όπως είπα και πριν, νομίζω ότι λειτουργεί η αλήθεια. Όταν το θέατρο δεν μένει στα λόγια, δεν είναι ένα σύνολο καλλιτεχνικών επιβεβαιώσεων και αισθητικών πειραματισμών, αλλά στόχος είναι να μπήξεις το μαχαίρι στο κόκκαλο, είτε μέσα από τη σκηνική δράση είτε μέσα από το περιεχόμενο ή τη φόρμα, χωρίς δόγματα, τότε δεν αμφισβητεί κανείς. Στις παραστάσεις που κάνουμε εμείς, η ομάδα 4frontal, υπερισχύει πάντα η αλήθεια και η απλότητα. Η αισθητική των παραστάσεων μας ακουμπάει σε ένα είδος «φτωχού θεάτρου» που βασίζεται στην μεταμόρφωση του σώματος του ηθοποιού, την επινοητικότητα των μέσω και των υλικών, ένα θέατρο που γίνεται με το τίποτα ως προς τον υλικό κόσμο (ούτε καν ρεύμα δεν χρειαζόμαστε) αλλά χρειάζεται μυαλό και ψυχή. Αν αυτό είναι ένας θεατρικό κώδικας, είναι γιατί προβάλει φύσει και θέση το μοτίβο «μπορείς και εσύ αρκεί να είσαι παρόντας στη ζωή». Στο τέλος της παράστασης, μέσω των θεατροπαιδαγωγικών προγραμμάτων που ακολουθούν, δίνεται και λόγος, σκηνικό βήμα και δράση στους θεατές και έτσι και οι ίδιοι, αντί να σιωπούν ως παθητικοί δέκτες, παίρνουν θέση απέναντι στα θέματα του έργου, ακούγεται η φωνή τους. Μέσα σε τέτοιες διαδικασίες δεν νομίζω ότι κάποιος προλαβαίνει να βαρεθεί. Γιατί καμία τροφή δεν είναι μασημένη.

4η ερώτηση: Πολλοί έφηβοι αποστρέφονται την ιδέα του θεάτρου. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Μάλλον για αυτό που είπα μόλις. Γιατί η συνήθεια του θεάτρου είναι μια συνήθεια αστική, συνήθως καθόλου συμμετοχική, που πασαλείφει τα τεράστια ζητήματα της ζωής αντί να παίρνει θέση απέναντί τους. Το θέατρο μοιάζει συχνά σαν την τηλεόραση σπίτι μας, με τις βαθιές βελούδινες πολυθρόνες και τη σιωπηλή θέαση ενός κόσμου που δεν ανήκεις, μέσα στο σκοτάδι. Αυτό δυστυχώς γίνεται κυρίως και στο παιδικό θέατρο, που διαμορφώνει την τρέχουσα αισθητική των παιδιών, μιας άθλιας απομίμησης του κινηματογράφου. Οπότε ένας φυσιολογικός ζωντανός άνθρωπος, μην βλέπετε που δυστυχώς αυτή η περιγραφή ταιριάζει κυρίως στους νέους, και οι ενήλικοι έτσι θα έπρεπε να είναι, δεν έχει καμιά δουλειά να είναι ένας απλός παθητικός μάρτυρας σε επιδιώξεις και ματαιοδοξίες άλλων…

5η ερώτηση: Ποιες είναι οι «παγίδες» ή τα «κλισέ» που πρέπει ν’ αποφύγει ένα θεατρικό έργο που θέλει να μιλήσει στους εφήβους;

Διδακτισμός, ψυχολογικός εκβιασμός, χειραγώγηση, απλοϊκότητα και το χάιδεμα των αυτιών.

Screen Shot 2016-06-28 at 2.06.34 PM

6η ερώτηση: Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες αντιδράσεις που έχετε παρατηρήσει κατά τη διάρκεια ή μετά από μια παράσταση;

Μιας τεράστιας επιθυμίας εξωσκηνικής επικοινωνίας. Οι νέοι θεατές – ειδικά όταν πάμε στο αποξενωτικό συνήθως περιβάλλον του σχολείου – θέλουν να μιλήσουν άμεσα με τους ηθοποιούς της παράστασης, που είναι και αυτοί νέοι 25-28 ετών. Σε αυτό βοηθάει και η φόρμα της παράστασης που είναι ανοιχτή, όπου το μέσα και το έξω της σκηνής είναι μεταβαλλόμενο, αισθάνονται οι θεατές μια πρωτόγνωρη οικειότητα και θέλουν να συζητήσουν, να αντιδράσουν, να διαδράσουν τόσο άμεσα, όσο άμεσα περνάει η πληροφορία από την σκηνή.

7η ερώτηση: Ποια θεωρείτε ότι είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σημερινοί έφηβοι στην Ελλάδα; Μπορεί το θέατρο να βοηθήσει στην επίλυση κάποιων από αυτά;

Οι νέοι, εμείς νομίζουμε ότι δεν έχουνε φωνή. Φυσικά αυτό δεν ισχύει. Η κοινωνία των ενηλίκων κάνει αυτήν την προβολή για ζητήματα που πρέπει να διαχειριστεί η ίδια, επειδή η κοινωνία των μεγάλων κωφεύει και σιωπά. Αν το θέατρο μπορεί να βοηθήσει; Νομίζω ότι η εγκαθίδρυση εφηβικών θεαμάτων, που είναι ή βαπτίζονται ως τέτοια, ήδη είναι μια αρχή, που βάζει μέσα στο σύστημα των θεατών μια ολόκληρη γενιά ως ισότιμη.

8η ερώτηση: Το μάθημα της θεατρικής αγωγής διδάσκεται σε πολλά σχολεία ακόμα και από το δημοτικό. Πιστεύετε ότι αρκεί για να καλλιεργήσει το έδαφος για ν’ αγαπήσουν τα παιδιά το θέατρο; Τί άλλο θα μπορούσε να γίνει από τους γονείς, το σχολείο, την πολιτεία;

Το θέατρο στο σχολείο, κατά τη γνώμη μου, μιας και διδάσκω στη δευτεροβάθμια, πρωτοβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, εδώ και 20 χρόνια, είναι να παράξει πολίτες. Ανθρώπους που μαθαίνουν ότι δικαιούνται να έχουν συναισθήματα, γνώμη και θέση. Που μπορούν να λειτουργούν ομαδικά, μπορούν να διαφωνούν, μπορούν να παρουσιάζουν μια ιδέα τους δυναμικά, όχι για να εξεταστούν αλλά για να εξετάσουν. Ένα ενεργός πολίτης μπορεί να ξαναγαπήσει ένα θέατρο που θα μοιάζει με το θέατρο, όπως γεννήθηκε. Ένα σύστημα δημόσιου λόγου, όπου η κοινωνία είναι παρούσα για να διαχειριστεί ζητήματα της Πολιτείας και της ατομικής ανάπτυξης των πολιτών, όχι να ψυχοπλακωθεί και να γυρίσει ο καθένας στη φωλιά του.

Screen Shot 2016-06-28 at 2.07.24 PM

9η ερώτηση: Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση που ανεβάζετε αυτή την περίοδο…

Φέτος ξανανεβάζουμε το Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας στο Θέατρο του Νέου Κόσμου (κάθε Σαββάτο στις 5.15) ως τις 11 Ιανουαρίου. Από 18 Ιανουαρίου θα ανέβει το «Φάουστ- εγώ μέσα στον κόσμο που ζω», ενώ τόσο το «Όνειρο», όσο και η περσινή μας παράσταση των αριστοφανικών «Ορνίθων» θα ταξιδεύουν σε σχολεία της δευτεροβάθμιας και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Έτσι θα ολοκληρωθεί η τριλογία της Ουτοπίας,  που έχει στόχο, μέσα από ένα θέατρο-βαλίτσα, που δεν χρειάζεται σκηνικά και τεχνολογικά υποστηρίγματα, αλλά αρκείται στη δύναμη της μεταμόρφωσης των ηθοποιών, να μιλήσει για τις μεγάλες κοσμογονικές θεωρίες του δυτικού ανθρώπου: της ιδανικής Πολιτείας, μέσα από την αρχαία γραμματεία, του Αναγεννησιακού ανθρώπου, όπου τα πάντα φαντάζουν πιθανά σε ένα διευρυμένο πλανητικό σύμπαν, και του αντιπρόσωπου του ρομαντισμού, Φάουστ, που αποκτά στοιχεία της οικείας για μας σήμερα ατομικότητας, και όπου ο κόσμος που έχει να διαπραγματευτεί, αυτό το μεγάλο τοπίο των δυνατοτήτων και των απαγορεύσεων, βρίσκεται πια μέσα του και δημιουργεί την σύγχρονη διλημματική συμπεριφορά του Ευρωπαίου πολίτη.

Τζωρτζίνα Κακουδάκη, συνέντευξη στη Μάρη Τιγκαράκη, monopoli.gr

  1. ΣΥΝΠοιο είναι το θέμα της συνέντευξης και γιατί η δημοσιογράφος θεωρεί την Τζωρτζίνα Κακουδάκη  κατάλληλη να μιλήσει για αυτό;
  2. Να διαβάσετε προσεκτικά τις ερωτήσεις της δημοσιογράφου και να τις σχολιάσετε  ως προς το περιεχόμενο (τα επιμέρους θέματα, δηλαδή, που θίγει), αλλά και ως προς τη μορφή (γλώσσα, ύφος), σε σχέση με τους πιθανούς αναγνώστες και τους σκοπούς της συνέντευξης.
  3. Πώς θα απαντούσατε εσείς στην 7η και στην 8η ερώτηση;
  4. Να εντοπίσετε στοιχεία προφορικότητας στη συνέντευξη και να τα καταγράψετε.
  5. Τι σημαίνουν οι μεταφορικές εκφράσεις: να μπήξεις το μαχαίρι στο κόκκαλο, παθητικοί δέκτες, καμία τροφή δεν είναι μασημένη και χάιδεμα των αυτιών; Προσπαθήστε να τις αντικαταστήσετε με αντίστοιχες φράσεις που κυριολεκτούν.
  6. Η Κακουδάκη ονομάζει το θέατρο της ομάδας 4frontal  ένα είδος φτωχού θεάτρου 1.
  • Πώς το αντιλαμβάνεστε αυτό;
  • Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παραστάσεων για εφήβους που ανεβάζει η ομάδα 4frontal, σύμφωνα με τη συνέντευξη;
  • Τι εντύπωση σας έκαναν τα βίντεο που παρακολουθήσατε; Ποια κοινά χαρακτηριστικά φαίνεται πως έχουν οι δυο παραστάσεις, όσον αφορά τους ηθοποιούς, τα σκηνικά, τα κοστούμια, τη μουσική, την κίνηση και γενικότερα τον ρυθμό τους;
  1. Να συζητήσετε: α) αν η προτεινόμενη αισθητική ενός φτωχού θεάτρου θα ήταν καλό να υιοθετηθεί  και στις σχολικές παραστάσεις και  β) σε ποιο βαθμό η ποιότητα μιας σχολικής παράστασης εξαρτάται από τα πλούσια σκηνικά και κοστούμια.
  2. Ένας ενεργός πολίτης μπορεί να ξαναγαπήσει ένα θέατρο που θα μοιάζει με το θέατρο, όπως γεννήθηκε. Να αναζητήσετε πληροφορίες σχετικά: α) με τη γέννηση του θεάτρου, β) με τη σχέση θεάτρου-πολίτη στην αρχαία Ελλάδα. Να παρουσιάσετε στην τάξη το υλικό που συγκεντρώσατε, αξιοποιώντας το κατάλληλο λογισμικό.
  3. ΕΡΕΥΝΑΕίναι γεγονός πως ένας μεγάλος αριθμός εφήβων δεν συνηθίζει να επιλέγει το θέατρο ως τρόπο ψυχαγωγίας. Για ποιούς λόγους θεωρείτε πως συμβαίνει αυτό; Ποια χαρακτηριστικά θα μπορούσαν να κάνουν ενδιαφέρον και ελκυστικό το θέατρο για τους νέους; Να κάνετε μια μικρή έρευνα στο σχολείο σας σχετικά με το θέμα. Μπορείτε, π.χ. να ζητήσετε από τους συμμαθητές σας να συμπληρώσουν γραπτά τις φράσεις:
    α) Δεν συνηθίζω να πηγαίνω στο θέατρο, γιατί ….
    β) Για μένα το θέατρο είναι ενδιαφέρον και ελκυστικό, όταν/αν
    Να συγκεντρώσετε τις απαντήσεις, να τις ταξινομήσετε και, βασισμένοι σε αυτές, να γράψετε ένα κείμενο 250-300 λέξεων για την εφημερίδα του σχολείου σας. Να δώσετε στο κείμενό σας τον κατάλληλο τίτλο.
  4. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡ ΜΕ ΣΥΓΚΣτο τέλος της παράστασης μέσω των θεατροπαιδαγωγικών προγραμμάτων που ακολουθούν δίνεται και λόγος, σκηνικό βήμα και δράση στους θεατές και έτσι και οι ίδιοι, αντί να σιωπούν ως παθητικοί δέκτες, παίρνουν θέση απέναντι στα θέματα του έργου, ακούγεται η φωνή τους, αναφέρει η σκηνοθέτρια. Ποιος  είναι παραδοσιακά ο ρόλος του κοινού σε μια παράσταση και ποιος φαίνεται να είναι στις παραστάσεις της  ομάδας 4frontal;  Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε μια παράγραφο με σύγκριση και αντίθεση, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 283.
  5. ΣΥΝΝα επιλέξετε κάποιον/ κάποια συγγραφέα, ηθοποιό ή σκηνοθέτη/ τρια που ασχολείται με το θέατρο για παιδιά και εφήβους, όπως π.χ. την Ξένια Καλογεροπούλου (Θέατρο Πόρτα) ή τη Σοφία Βγενοπούλου (ομάδα Grass Hopper Youth-Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών), προκειμένου να του/ της πάρετε συνέντευξη. Μελετήστε πρώτα τη ζωή και το έργο του/ της και συντάξτε κατόπιν τις ανάλογες ερωτήσεις. Αν δεν μπορείτε να συνομιλήσετε από κοντά με το πρόσωπο που σας ενδιαφέρει, η συνέντευξή σας μπορεί ενδεχομένως να πραγματοποιηθεί τηλεφωνικά ή ηλεκτρονικά, π.χ.  μέσω skype. Φροντίστε, βέβαια, εκ των προτέρων να εξασφαλίσετε τον τρόπο και τα μέσα για την πιστή καταγραφή των απαντήσεων. Με βάση τις απαντήσεις, να προχωρήσετε στη δημοσίευση της συνέντευξης στη σχολική ή στην τοπική  εφημερίδα.
  6. Πλοηγηθείτε στην ιστοσελίδα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, για να ενημερωθείτε για το 5ο Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου, 23-26/4/2015. Ενημερωθείτε και για τα φεστιβάλ των προηγούμενων ετών (2012, 2013 και 2014) και κρατήστε σημειώσεις, προκειμένου να ενημερώσετε με τη σειρά σας τους συμμαθητές σας, γράφοντας  ένα σχετικό άρθρο.  
  7. Το 5ο Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου καλεί τους εφήβους να απαντήσουν στα παρακάτω ερωτήματα, δουλεύοντας με εργαλείο το θέατρο και δημιουργώντας. Εργαστείτε σε ομάδες, για να μιλήσετε για τις εμπειρίες σας. Με αφόρμηση τα ερωτήματα μπορείτε να γράψετε τους δικούς σας μονολόγους και να τους παρουσιάσετε με θεατρικό τρόπο στο σχολείο σας.

Ως έφηβος πώς είναι να νιώθεις – να είσαι – να σε βάζουν οι άλλοι στο περιθώριο;
Στο περιθώριο όχι μόνο το γεωγραφικό, αλλά και του κέντρου αποφάσεων
και του πολιτισμού;
Τι στρατηγικές θα μπορούσες να αναπτύξεις για να δηλώσεις «παρών»;
Πώς θα αντιδράσεις σε μια αδυσώπητη οικονομική κρίση που αναπόφευκτα οδήγησε σε κρίση της οικογένειας, των θεσμών και της ίδιας της δημοκρατίας;
Πόσο δημιουργικός μπορείς να γίνεις, ώστε να υπερβείς την απομόνωση και με επινοητικότητα και φαντασία να δημιουργήσεις νέες προοπτικές και να προκαλέσεις μια ανατροπή;
Πόσο δημιουργικός μπορείς να γίνεις, ώστε να αντισταθείς στην εγκατάλειψη του εαυτού σου και της χώρας και να εξελιχθείς σε ενεργό πολίτη και μέλος μιας κοινότητας με ανθρωπιστικές και κοινωνικές ευαισθησίες; 

  1. Οργάνωση project: Εργαστείτε σε ομάδες, προκειμένου να εκπονήσετε μια ερευνητική εργασία για το εφηβικό θέατρο στην Ελλάδα σήμερα.

1 Όρος που επινόησε ο μεγάλος Πολωνός σκηνοθέτης Γκροτόφσκι, για να χαρακτηρίσει το ύφος της σκηνοθεσίας του, η οποία βασίζεται στην άκρα οικονομία των σκηνικών μέσων (σκηνικά, αξεσουάρ, κοστούμια). Ο Γκροτόφσκι κάλυψε αυτό το κενό στα σκηνικά μέσα προσδίδοντας  μεγάλη ένταση στην υποκριτική και  εμβαθύνοντας στη σχέση ηθοποιού θεατή.

Παπανάγνου Βάιος
Ερωτική επιστολή στη Γη

Screen Shot 2016-07-12 at 5.41.34 PMΟ Σεμπαστιάο Σαλγκάδο με τη γυναίκα του
Από τη διεύθυνση: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=521983

Ο μεγάλος βραζιλιάνος φωτογράφος Σεμπαστιάο Σαλγκάδο μιλάει για τη νέα φωτογραφική ιστορία του που λέγεται «Genesis», ένα πορτρέτο του πλανήτη χωρίς τα σημάδια του πολιτισμού

Όταν μιλάει για τις φωτογραφίες του ο Σεμπαστιάο Σαλγκάδο δεν λέει «η συλλογή», «το άλμπουμ», «το πρότζεκτ», λέει «οι ιστορίες μου». Τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει πει άλλες δύο μεγάλες ιστορίες. Η καθεμιά τού πήρε σχεδόν μία δεκαετία για να την ολοκληρώσει. Η πρώτη είναι για τους εργάτες σε όλον τον κόσμο στο βιβλίο του «Workers» και η άλλη για τους μετανάστες στο «Migrations». Όλες του οι ιστορίες είναι παγκόσμιες. Η τελευταία λέγεται «Genesis» και για αυτήν  ο βραζιλιανός φωτογράφος ταξίδεψε  σε 32 χώρες. Ήταν 60 χρόνων το 2004 όταν την ξεκίνησε. Είχαν περάσει σχεδόν 30 χρόνια από  τότε που παράτησε την καριέρα του ως οικονομολόγος για να κυνηγήσει  τις ιστορίες του με μια Pentax στο χέρι, δώρο της γυναίκας του, της Λέλιας. Όλοι θυμούνται μια φωτογραφία του Σαλγκάδο ακόμη κι αν τη δουν μία φορά, και είναι αυτό το ιδι­αίτερο οπτικό ιδίωμα που έχει, σαν ασπρόμαυρος ιμπρεσιονι­σμός, που τον κατηγοριοποιεί στους καλύτερους φωτογρά­φους του κόσμου, τον σημα­ντικότερο ντοκιμαντερίστα-φωτογράφο εν ζωή. Η ιστορία του «Genesis» είναι η ζωή σε αυτόν τον πλανήτη όπως ήταν στην αρχή, όταν ο άνθρωπος ζούσε μέσα στη φύση, και όλα τα ταξίδια του Σαλγκάδο ήταν σε αυτές τις περιοχές όπου ο πολιτισμός δεν έχει φθάσει ακόμη. Η ιδέα ήταν δική του και της Λέλιας, αποτέλεσμα της αφοσίωσής τους σε ένα μεγάλο περιβαλλοντικό έργο που είχαν αναλάβει μαζί, την αναδάσωση με εκατοντάδες χιλιάδες δέντρα μιας μεγάλης περιοχής τροπικού δάσους στην πατρίδα του στη Βραζιλία. Για τον ίδιο αυτό το βιβλίο είναι «μια ερωτική επι­στολή στη Γη και στην επιμονή της φύσης».

Έχετε καταλάβει  πλέον γιατί το ταξίδι ήταν τόσο σημαντι­κό για εσάς;

«Είμαι φωτογράφος-ντοκιμαντερίστας και αυτά που θέλω να φωτογραφίσω δεν είναι έξω από την πόρτα μου. Ταξιδεύω όλη μου τη ζωή. Ξεκινάω από μια ιδέα, δουλεύω το κόνσεπτ  και μετά πρέπει να το κυνηγή­σω. Η ζωή και η δουλειά μου ενώνονται. Δεν αποζητώ την περιπέτεια. Αυτό που με ενδι­αφέρει είναι οι ιστορίες μου, ακριβώς όπως ένας δημοσιογράφος ξεκινάει να καλύψει το θέμα του. Δεν έχει σημασία η  γεωγραφική τοποθεσία στην οποία βρίσκομαι αλλά η ιστο­ρία στην οποία  συμμετέχω».

Αν είχατε παραμείνει οικο­νομολόγος, δεν θα είχατε μια πιο κανονική ζωή;

«Τότε ταξίδευα περισσότερο από τώρα. Δούλευα σε ένα επενδυτικό fund στην Αγγλία και για τη δουλειά έπρεπε να βρίσκομαι στη Γουινέα, στην Ουγκάντα, στο Κονγκό, στη Ρουάντα και στο Μπουρούντι. Έπρεπε να συλλέγω πληροφο­ρίες σε όλες αυτές τις χώρες και τα ταξίδια πέρα-δώθε ήταν ατελείωτα. Ούτε αυτό ήταν πε­ριπέτεια».

Ποια ήταν η πιο δύσκολη εμπειρία σας στα ταξίδια για το «Genesis»;

«Στο Μπουτάν, στα σύνορα των  Ιμαλάϊων  με την Κίνα, περ­πατούσαμε πάρα πολύ με τον βοηθό μου Ζακ Μπαρτελεμί για μια ιστορία που θέλαμε να φωτογραφίσουμε. Όταν ξεκινήσαμε την αποστολή είχε αρχί­σει να βρέχει, αλλά θεωρήσαμε ότι δεν θα συνέχιζε. Δεν σταμά­τησε ποτέ. Έβρεχε συνεχόμενα για δύο μήνες και ήταν αδύνα­τον να φωτογραφίσεις, ακόμη και να πλύνεις τα ρούχα σου ήταν αδύνατον, δεν στέγνωναν ποτέ. Ήταν πολύ δύσκολη και απογοητευτική περίοδος. Δεν έχω καμία φωτογραφία από αυτή την αποστολή».

Έχετε γνωρίσει ανθρώπους σε όλον τον κόσμο. Ποιο είναι το συμπέρασμά σας για την ανθρωπότητα;

«Υπάρχει μόνο ένα είδος, μία φυλή, η ανθρώπινη. Ό,τι είναι απαραίτητο για τον πιο λευκό άνθρωπο είναι απαραίτητο για τον πιο μαύρο άνθρωπο, για τον πιο κόκκινο, για τον πιο κίτρινο. Είμαστε όλοι το ίδιο ζώο».

Έχετε φωτογραφίσει όμως και την ανθρώπινη σκληρότη­τα.

«Είμαστε το πιο σκληρό και αδίστακτο ζώο, το πιο επιθε­τικό. Ακόμη και το λιοντάρι σκοτώνει μόνο ό,τι χρειάζε­ται να φάει, δεν σκοτώνει για να βάλει σε ένα ψυγείο. Εμείς εκμεταλλευόμαστε ο ένας τον άλλον για να αυξήσουμε τους τραπεζικούς μας λογαριασμούς. Έχουμε σχολές που σε μαθαίνουν να σκοτώνεις ανθρώπους, οι στρατοί είναι σχολεία επιθετικότητας. Όλοι οι πόλεμοι μεταξύ μας, ο τρό­πος που εκμεταλλευόμαστε όλα τα άλλα είδη, ζωικά και φυτικά, δείχνουν πόσο δύσκο­λο είδος είμαστε».

Πιστεύετε στη δράση των ατόμων ή των ομάδων;

«Πιστεύω στη συλλογικότητα. Η ιστορία μας είναι η ιστορία κοινοτήτων. Πιστεύω στην αλληλεγγύη, στην κοινότητα, και αυτές είναι οι πραγματικές αξί­ες για μένα. Δεν δέχομαι την ατομικότητα, τον κυνισμό και τον εγωκεντρισμό».

Μπορεί η τέχνη να πιέσει προς αλλαγές;

«Από μόνη της όχι. Αλλά η φω­τογραφία μαζί με τη δημοσιο­γραφία, την ερευνητική τηλεόραση, τους ανθρωπιστικούς οργανισμούς, μπορεί να φτιάξει ένα σύστημα ενημέρωσης που να ξεκινάει τέτοιες συζητήσεις. Η δική μου φωτογραφία είναι μέλος αυτού του κινήματος, αλ­λά μόνη της δεν κάνει τίποτα».

Οι άνθρωποι είναι περισσό­τερο χαρούμενοι στη φύση ή στα αστικά περιβάλλοντα;

«Είναι πιο πολύ χαρούμε­νοι στη φύση γιατί από εκεί προερχόμαστε προτού μετοι­κήσουμε στις πόλεις. Όταν ζούσαμε σε επαφή με τον πλανήτη μας, ήμασταν λιγό­τερο επιθετικοί. Τώρα ζούμε σε διαμερίσματα, πρέπει να υπακούμε σε νόμους, να είμα­στε προσεκτικοί, να πληρώ­νουμε τους φόρους μας, πρέ­πει να έχουμε κυβερνήσεις και θρησκείες, να ακολουθούμε πολιτικές και αποδεκτές πρα­κτικές. Ζούμε σε μεγάλη πίε­ση την οποία οι πρωτόγονες φυλές δεν γνωρίζουν».

Ποιο ζώο σάς πόζαρε πιο εύ­κολα;

«Οι χελώνες, οι φώκιες και οι φάλαινες. Φωτογράφισα ένα είδος φάλαινας, τη Southern Right. Έρχονταν στις βάρκες μας σαν σκύλοι. Κολυμπού­σαν γύρω μας, μπορούσες να τις ακουμπήσεις, ήταν πολύ φιλικές. Ήταν καταπληκτικό το μεγαλύτερο ζώο στον πλα­νήτη  – επτά μέτρα ήταν – να έρχεται έτσι δίπλα σου σαν κατοικίδιο».

Ο φωτογράφος είναι παρα­τηρητής ή συμμετέχων;

«Ο ντοκιμαντερίστας φωτο­γράφος συμμετέχει αναγκα­στικά, δεν μπορεί να πάρει μια φωτογραφία και να φύ­γει. Χρειάζεται χρόνο για να γίνει μέρος της ιστορίας που τον ενδιαφέρει και όλοι όσοι κάνουμε αυτή τη δουλειά έτσι δουλεύουμε. Δεν είσαι φωτορεπόρτερ, πρέπει να έχεις την ταύτιση που απαιτείται και αυ­τό δεν γίνεται αν κλέψεις δυο στιγμές και φύγεις».

Γεννιέται κανείς με καλό μά­τι για φωτογραφία;

«Για να είσαι πραγματικός φω­τογράφος πρέπει να το έχεις. Μπορείς να εξελιχθείς τεχνικά, αλλά αν δεν έχεις το κατάλλη­λο κίνητρο δεν θα το κάνεις για πολύ. Η φωτογραφία είναι μια πολύ δυνατή γλώσσα, αλλά απαιτεί χρόνο και προσπάθεια. Για όσους δεν είναι πραγματικοί φωτογράφοι είναι πολύ βαρετή δουλειά».

Φωτογραφίζετε και τις προ­σωπικές σας στιγμές σε ασπρόμαυρο;

«Όλα σε ασπρόμαυρο, δεν παίρνω ποτέ έγχρωμες. Έχω έναν γιο που έχει σύνδρομο Ντάουν και τον φωτογραφίζω από τότε που γεννήθηκε ως τώρα που είναι 23 χρόνων πά­ντα σε ασπρόμαυρο. Πολύ λίγοι φωτογραφίζουν αποκλειστικά μονοχρωματικά και πρέπει να καταλαβαίνεις όλα τα γκρι και τις αποχρώσεις τους για να το κάνεις.

Παπανάγνου Βάιος, Ερωτική επιστολή στη Γη, Το Βήμα 14/7/2013

Screen Shot 2016-07-12 at 5.44.58 PMANTARCTICA, 2005. © Sebastião Salgado / Amazonas Images
Από τη διεύθυνση: http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22784&subid=2&pubid=4448818

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.46.06 PMSebastião Salgado, Amazonas, Brazil, 2009, from the series Genesis. © Sebastião Salgado / Amazonas Images
Από τη διεύθυνση: http://kostasvakouftsis.blogspot.gr/2013/10/sebastiao-salgado-genesis.html

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.47.15 PMSebastião Salgado, The State of Amazonas, Brazil. 2009
Από τη διεύθυνση: https://chloenelkin.wordpress.com/tag/sebastiao-salgado/

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.48.45 PMSebastião Salgado, Kafue National Park. Zambia. 2010.Amazonas images-Contact Press Images.
Από τη διεύθυνση: http://www.loeildelaphotographie.com/events/exhibition/sebastiao-salgado-genesis–2

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.49.44 PMTHE WHALES, Patagonia, Argentina. 2004
Από τη διεύθυνση: http://kostasvakouftsis.blogspot.gr/2013/10/sebastiao-salgado-genesis.html

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.50.45 PMΑπό τη διεύθυνση: http://www.snpcultura.org/genesis_exposicao_sebastiao_salgado.html

  1. Όταν μιλάει για τις φωτογραφίες του ο Σεμπαστιάο Σαλγκάδο δεν λέει η συλλογή, το άλμπουμ, το πρότζεκτ, λέει οι ιστορίες μου. Γιατί, πιστεύετε, ο διάσημος φωτογράφος προτιμά να ονομάζει έτσι τα έργα του; Θεωρείτε ότι η φωτογραφία είναι μια ξεχωριστή γλώσσα; Είναι κατά τη γνώμη σας ικανή να περιγράφει, να αφηγείται, να εκφράζει συναισθήματα, να ασκεί κριτική; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας και στοιχεία από το φωτογραφικό έργο του Σαλγκάδο.
  2. Ο Σαλγκάδο χαρακτηρίζεται φωτογράφος-ντοκιμαντερίστας. Διαβάστε προσεκτικά το κείμενο και απαντήστε τι είναι ο φωτογράφος-ντοκιμαντερίστας και ποια η διαφορά του από τον φωτορεπόρτερ.
  3. Ποια είναι, σύμφωνα με τον Σαλγκάδο, η συνεισφορά της τέχνης στην αλλαγή στάσης ζωής; Συμφωνείτε με την άποψη αυτή;
  4. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΠοιες είναι οι αντιλήψεις του Σαλγκάδο για τον άνθρωπο, τη ζωή και το περιβάλλον; Σε ποιες αξίες πιστεύει; Ποια ταυτότητα του Σαλγκάδο αναδύεται μέσα από τις απαντήσεις που δίνει στη συνέντευξη;
  5. ΣΥΝΤο παραπάνω κείμενο είναι συνέντευξη. Αν συναντούσατε τον διάσημο φωτογράφο, ποιες  επιπλέον ερωτήσεις θα του υποβάλατε;

Screen Shot 2016-07-13 at 12.59.29 PMΟ Κυρ (Γιάννης Κυριακόπουλος) γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Ρώμης. Πρωτοδημοσίευσε σκίτσα του σε ιταλικά περιοδικά και εφημερίδες. Συνεργάστηκε με τη Μεσημβρινή, την Απογευματινή, την Ελευθεροτυπία, το Βήμα, τις Εικόνες, τον Ταχυδρόμο, τη Γυναίκα και τα Επίκαιρα. Έχει βραβευτεί σε πολλές παγκόσμιες και πανελλήνιες εκθέσεις, με σημαντικότερη διάκριση το Α’ βραβείο στην Παγκόσμια Έκθεση Χιούμορ του Μόντρεαλ (1981). Το 2012 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του έργου του.

Από ποια ηλικία ξεκινήσατε να ζωγραφίζετε; Ποιες ήταν οι επιρροές σας;

Από πολύ μικρός ήμουν ανάμεσα σε χαρτιά και μολύβια. Ήταν το αγαπημένο μου παιχνίδι. Σκιτσάριζα ό,τι έβλεπα και ό,τι φανταζόμουν.

Τι ήταν αυτό που σας γοήτευσε στα σκίτσα;

Με γοήτευσε ότι με πάρα πολύ λίγες γραμμές μπορείς να πεις πάρα πολλά σημαντικά πράγματα.

Ποιο ήταν το πρώτο έντυπο με το οποίο συνεργαστήκατε;

Όταν ήμουν φοιτητής στη Ρώμη, συνεργαζόμουνα με το ιταλικό χιουμοριστικό περιοδικό Il Travaso.

Γελοιογράφος γεννιέσαι ή γίνεσαι;

Ούτε γεννιέσαι, ούτε γίνεσαι. Σημασία έχει τα σκίτσα που κάνεις να αρέσουν.

Ποια είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον κάθε γελοιογράφο;

Ο καθένας με το στιλ του, ο καθένας με το χιούμορ του.

Πολλοί ισχυρίζονται ότι η πατρίδα μας είχε και έχει σπουδαίους γελοιογράφους. Είναι γνωστοί στην υπόλοιπη Ευρώπη;

Η Ελλάδα διαθέτει μια δεκάδα γελοιογράφων απ’ τους σημαντικότερους της Ευρώπης. Απλώς δεν είναι γνωστοί, γιατί η ελληνική επικαιρότητα δεν ενδιαφέρει τον έξω κόσμο.

Δεν είναι δύσκολο για έναν γελοιογράφο να απεικονίζει την ελπίδα και την αστεία πλευρά της ζωής;

Ο γελοιογράφος δεν απεικονίζει πάντα την ελπίδα, ούτε απεικονίζει πάντα την αστεία πλευρά της ζωής. Απεικονίζει πολλά πράγματα μαζί, ανάλογα με το θέμα με το οποίο καταπιάνεται.

Γιατί το σκίτσο πρέπει να είναι οξύ;

Το σκίτσο πρέπει να είναι οξύ, όταν μεταφέρει τα προβλήματα και την αγανάκτηση των πολιτών προς τους κυβερνώντες.

Είχατε ποτέ προβλήματα με τη λογοκρισία ;

Ναι, επί Χούντας μού είχαν εντελώς απαγορεύσει να εργάζομαι.

…..

Έχετε διανύσει μακρά πορεία και είστε γνωστός σε όλες τις γενιές αναγνωστών. Πώς νιώθετε γι’ αυτή την αναγνώριση;

Χαίρομαι… κι ελπίζω να είμαι καλά, ώστε ν’ αρέσω και στην επόμενη γενιά.

Αλήθεια, υπήρξε ποτέ κάποια αντίδραση από τους πολιτικούς που σατιρίζατε μέσα από τα σκίτσα σας;

Ποτέ! Θυμάμαι μια φορά, όταν ο κ. Κων/νος Μητσοτάκης ήταν πρωθυπουργός, μου είχε πει: «Γελάω πολύ μ’ αυτά που κάνετε». Και του απάντησα: «Κι εγώ το ίδιο».

Σήμερα υπάρχουν νέοι γελοιογράφοι;

Νέοι γελοιογράφοι θα μπορούσαν να υπάρχουν, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχουν νέα έντυπα. Η γελοιογραφία είναι συνδεδεμένη με την εφημερίδα. Όταν η εφημερίδα βυθίζεται, παρασέρνει και τη γελοιογραφία.

Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;

Τους εύχομαι υγεία και τύχη. Επιμένω στην τύχη, γιατί όλοι οι επιβάτες του Τιτανικού ήταν υγιέστατοι…

Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης
diastixo.gr

  1. Ο γελοιογράφος δεν απεικονίζει πάντα την ελπίδα, ούτε απεικονίζει πάντα την αστεία πλευρά της ζωής. Απεικονίζει πολλά πράγματα μαζί, ανάλογα με το θέμα με το οποίο καταπιάνεται. Αφού συζητήσετε την άποψη του Κυρ, να βρείτε κατάλληλες γελοιογραφίες για να την επιβεβαιώσετε, όπως αυτές που δίνονται ενδεικτικά παρακάτω.

Screen Shot 2016-07-13 at 1.01.11 PMΠηγή: http://i-kyr.gr/?p=1340

Screen Shot 2016-07-13 at 1.02.18 PMΠηγή: http://i-kyr.gr/?p=1340

  1. Η γελοιογραφία είναι συνδεδεμένη με την εφημερίδα. Όταν η εφημερίδα βυθίζεται, παρασέρνει και τη γελοιογραφία. Συμφωνείτε με την παραπάνω άποψη του Κυρ; Θεωρείτε ότι το διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει ένα νέο χώρο που μπορεί να φιλοξενήσει τις δημιουργίες των γελοιογράφων;
  2. Να εντοπίσετε στοιχεία χιούμορ στις απαντήσεις που δίνει ο Κυρ στη συνέντευξη.
  3. Με αφόρμηση το γεγονός ότι η χούντα απαγόρευσε στον  Κυρ να εργάζεται, να συζητήσετε σχετικά με τη δύναμη της γελοιογραφίας να ασκεί κριτική σε αυταρχικά καθεστώτα.

Διαβάστε τα παρακάτω κείμενα:
α) Το δημοσίευμα Τα αγάλματα έχουν τον γιατρό τους. Πρόκειται για απόσπασμα από συνέντευξη που έδωσε ο γλύπτης  Πραξιτέλης Τζανουλίνος στη Μαργαρίτα Πουρνάρα. Ο Αντζουλίνος συμμετέχει σε ομάδα επιστημόνων και καλλιτεχνών που ανέλαβε τη «θεραπεία» υπαιθρίων αγαλμάτων της Αθήνας που υπέστησαν βανδαλισμό. Ο Αντζουλίνος που κατάγεται από την Τήνο, το νησί των μαρμαρογλυπτών, έχει βαθιά γνώση της κλασικής παιδείας και της παραδοσιακής τεχνικής στη γλυπτική.
β) Το δημοσίευμα Το μέλλον που πληγώναμε της Πόλυς Κρημνιώτη με αφορμή το βανδαλισμένο άγαλμα του Κωστή Παλαμά.

Μαργαρίτα Πουρνάρα
Τα αγάλματα έχουν τον γιατρό τους

Screen Shot 2016-07-08 at 12.19.24 PMΜετά τη βία, η στοργή. Ο γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλίνος ακουμπά προστατευτικά το κεφάλι από την προτομή της Κυβέλης, που απετμήθη από ταραξίες κατά την κατάληψη της Νομικής. Τις φροντίδες του δέχθηκαν οι προτομές του Διονυσίου Σολωμού και του πολεοδόμου Σταμάτη Κλεάνθη. Ο καλλιτέχνης συμμετέχει σε πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων για την αποκατάσταση των βανδαλισμένων γλυπτών της πρωτεύουσας.

[…] Πώς αισθάνεται ο γλύπτης όταν του πηγαίνουν στο εργαστήριό του κάποιο «λαβωμένο» γλυπτό που έχει τα σημάδια της ανθρώπινης βίας; «Στο αλσύλλιο του Πνευματικού Κέντρου έχουν τοποθετηθεί και δικά μου γλυπτά, ο Κωστής Μπαστιάς και ο Παντελής Χορν, τα οποία καλούμαι τώρα να συντηρήσω. Ο κόπος που βάζω όταν εργάζομαι με κάνει να αναλογίζομαι τι έχουν περάσει οι ομότεχνοί μου για να φτιάξουν ένα έργο. Πόσους μήνες έσκυβαν πάνω σε ένα ατίθασο κομμάτι μαρμάρου, την πάλη με το υλικό αυτό που πρέπει να καθυποτάξουν. Κάθε φορά που πιάνω στα χέρια μου ένα τραυματισμένο γλυπτό, αισθάνομαι θυμό. Μετά θλίψη, όχι τόσο για τα αγάλματα αλλά για τις ψυχές αυτών των ανθρώπων που ξεδίνουν με τον βανδαλισμό, που απολαμβάνουν την καταστροφή. Το μαύρο από το πρόσωπο του Παλαμά το βγάλαμε. Το μαύρο στην ψυχή τους δεν θα φύγει εύκολα. Δυστυχώς δεν έχουμε παιδεία σε αυτόν τον τόπο και αυτό μας κάνει να μην μπορούμε να δούμε την ομορφιά και την αύρα των έργων τέχνης. Νομίζω ότι δεν έχουν ιδέα γιατί αντιδρούν έτσι οι νεαροί που λεηλατούν. Όμως θα σας πω κάτι. Τα γλυπτά αυτά έχουν μέσα τους ζωή, φορτίο. Δεν είναι νεκρά ή άψυχα αντικείμενα, δεν είναι πέτρες. Είναι μάρτυρες της ιστορίας της πόλης, της χώρας, της ίδιας μας της ζωής. Πολλές φορές που μένω μέχρι αργά το βράδυ στο εργαστήριο και δουλεύω, νομίζω ότι μπορώ να ακούσω τις φωνές των αγαλμάτων που μου έχουν φέρει εδώ. Φωνές; Κραυγές μάλλον. Όχι μόνο για τη βία που υπέστησαν αλλά και για τη συνολική απαξίωση που βιώνουν στον δημόσιο χώρο».

Η αντίσταση του μαρμάρου

Και αν είχε τους βανδάλους απέναντί του, τι θα τους έλεγε; «Θα τους έκανα ένα μάθημα Ιστορίας της Τέχνης και μετά θα γίνονταν αρνάκια. Μία ημέρα να είχαν περάσει σκυμμένοι πάνω από έναν όγκο μαρμάρου με ένα καλέμι, δεν θα ξανακουμπούσαν άγαλμα». Ο Πραξιτέλης Τζανουλίνος συνεχίζει: «Η ίαση από τον θυμό, την απογοήτευση, τη μανία για τη βία θα μπορούσε να έρθει μέσα από την τέχνη. Πολλές φορές έχω σκεφτεί σε περιπτώσεις χάλκινων αγαλμάτων που έχουν υποστεί ανήκεστες φθορές, από κλέφτες που τα χτύπησαν με σφυριά, να τα αφήσουμε όπως είναι σαν την ανάμνηση της εποχής που ζούμε…».

Ένα μεγάλο μέρος των αθηναϊκών υπαίθριων γλυπτών είναι από μπρούτζο αλλά είναι λιγότερα σε αριθμό από τα μαρμάρινα, καθώς οι παλαιοί γλύπτες ήταν αναγκασμένοι να χυτεύουν τα έργα τους εκτός Ελλάδος. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί πολλές περιπτώσεις κλοπής προτομών από συμμορίες που τις πωλούν για σκραπ. «Είχα κάνει την προτομή του ακαδημαϊκού Μενέλαου Παλλάντιου, όσο ήταν εν ζωή. Κλάπηκε από τον Πειραιά και δεν έχει βρεθεί. Ελπίζω ότι στο μέλλον μπορεί να υπάρξει ένα κονδύλι από τον δήμο ώστε να μπορέσουμε να χυτεύσουμε ξανά ένα αντίγραφο. Δυστυχώς, σε πολλές άλλες περιπτώσεις, αριστουργήματα πρέπει να έχουν λιώσει με οικονομικό αντάλλαγμα το καθαρό τους βάρος σε μέταλλο. Όταν είσαι γλύπτης στην Ελλάδα, πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για κάθε ενδεχόμενο φθοράς ή απώλειας του έργου σου».

Μαργαρίτα Πουρνάρα, Τα αγάλματα έχουν τον γιατρό τους, Η  Καθημερινή, 24-5-2015

Πόλυ Κρημνιώτη
Το μέλλον που πληγώναμε

“Δεν ξέρω πώς να αναλύσω τη λέξη πατρίδα, πατρίδα είναι το παν” μου έλεγε όταν τη ρώτησα γι’ αυτή την όμορφη και παράξενη λέξη. Σηκώθηκε όμως, πήγε στο γραφείο της κι έφερε ένα προσεκτικά φυλαγμένο κειμήλιο. Σαν ταυτότητα μου φάνηκε. Είχα πάντα μαζί μου το ποίημα του Παλαμά ‘Οι Πατέρες’: ‘Παιδί, το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις, / όπως το βρεις κι όπως το δεις να μην το παρατήσεις'”.

Θυμήθηκα τα λόγια κοιτάζοντας το πρόσωπο του ποιητή, έτσι όπως στέκεται με το κεφάλι γερμένο,  ακουμπισμένο στην αριστερή παλάμη, και το πρόσωπο μαυρισμένο από το χέρι κάποιου, παιδιού ίσως…

Το άγαλμα που πληγώνουμε σε μια άτσαλη, αλλά πολύ πληγωμένη εποχή. Στις μέρες μας δηλαδή, που οι πατέρες ίσως δεν έχουν τι να πουν στα παιδιά κι εκείνα, πληγωμένα πολύ, πληγώνουν πρόσωπα χωρίς να τα αναγνωρίζουν, πληγώνουν το μέλλον τους χωρίς να το γνωρίζουν.

Πόλυ ΚρημνιώτηΤο μέλλον που πληγώναμε, Αυγή 22-3-2015 

  1. Ποια εξήγηση δίνει ο Τζανουλίνος για τις αιτίες που οδηγούν τους νέους στον βανδαλισμό των αγαλμάτων; Καταθέστε και τις δικές σας απόψεις για το θέμα.
  2. Να σχολιάσετε τον τρόπο με τον οποίο αναφέρει ο Τζανουλίνος ότι θα αντιμετώπιζε έναν βάνδαλο αγαλμάτων. Νομίζετε ότι θα είχε αποτελέσματα;
  3. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗΣυμφωνείτε ότι τα λόγια του Τζανουλίνου έχουν μεγάλη πειστική δύναμη; Επιχειρηματολογήστε ανάλογα.   
  4. Σε ποιους πιθανούς λόγους,  σύμφωνα με την Κρημνιώτη, οφείλεται ο βανδαλισμός στο πρόσωπο του ποιητή; Σχολιάστε την τελευταία φράση του κειμένου: … (τα παιδιά) πληγώνουν το μέλλον τους χωρίς να το γνωρίζουν.
  5. ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗΓράψτε μια ανοικτή επιστολή διαμαρτυρίας σχετικά με τον βανδαλισμό αγαλμάτων για την ιστοσελίδα του σχολείου. Μπορείτε να αντλήσετε ιδέες και επιχειρήματα από τη συνέντευξη του Τζανουλίνου.
  6. Αναζητήστε στα λεξικά τη σημασία και την ετυμολογία της λέξης βανδαλισμός, βλ. και Γλωσσικές ασκήσεις, Δ  Από την ετυμολογία των λέξεων  σ. 119 κ.ε.
  7. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ-ΘΕΑΤΡΙΚΟΣΔύο νέοι με αντιτιθέμενες απόψεις για τον βανδαλισμό των αγαλμάτων συζητούν. Φανταστείτε τα πρόσωπα (φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, ενδιαφέροντα, αξίες) και τη σκηνή (χώρος, χρόνος, τι έχει προηγηθεί) και γράψτε τον διάλογο.
  8. projectΟργάνωση πρότζεκτ με θέμα την έρευνα και την προστασία  ενός μνημείου.
    Η συνέντευξη του Τζανουλίνου κλείνει με την εξής φράση: Και η μόνη προστασία των δημόσιων γλυπτών είναι η αγάπη και η έγνοια των ανθρώπων που ζουν κοντά τους. Επιχειρήστε να κάνετε πράξη την παραπάνω πρόταση του Τζανουλίνου προχωρώντας σε ανάλογες δράσεις. Να χωριστείτε σε ομάδες και να ασχοληθείτε με κάποιο γλυπτό που βρίσκεται στην περιοχή σας.  Μελετήστε την ιστορία του έργου και του δημιουργού, και οργανώστε μια εκστρατεία ενημέρωσης για την προστασία του. Μπορείτε, για παράδειγμα, να  φιλοτεχνήσετε μια αφίσα ή και ένα ενημερωτικό φυλλάδιο σε ηλεκτρονική μορφή, προκειμένου  να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου και να αποσταλεί σε κατοίκους της περιοχής. Η συνεργασία με τους γονείς και τις αρμόδιες υπηρεσίες θα διευκολύνει την ενημέρωση.

Διαβάστε τα κείμενα 1, 2, και 3 σχετικά με το έργο του Κώστα Βαρώτσου Απόβαση και το έργο της Καλλιόπης Λεμού At crossroads-crossings (Στα σταυροδρόμια-περάσματα).

(κείμενο 1)

Κατερίνα Λυμπεροπούλου
Βαρώτσος: Πώς άντεξα να επέμβω στο κουφάρι πλοίου που έπνιξε 81 πρόσφυγες

Όταν οι ιταλικές αρχές ζήτησαν από το Βαρώτσο να επέμβει στο πλοίο-εκατόμβη για 81 πρόσφυγες δεν φανταζόταν τη συνέχεια. Σε ποιους λέει «ντροπή» για τη νέα τραγωδία;

Screen Shot 2016-08-31 at 3.12.48 PM΄Ηταν η 28η Μαρτίου του 1997 όταν πλέοντας στα στενά του ΄Οτραντο,  25 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Απουλίας, το αλβανικό «Kater I Rades» που κουβαλούσε στα αμπάρια του το όνειρο για ένα καλύτερο αύριο πήρε στον πάτο της θάλασσας τις ζωές 81 ανθρώπων και μεταξύ αυτών 61 μητέρων με παιδιά. Πέντε χρόνια μετά ο νομάρχης της Απουλίας και ο δήμαρχος του ΄Οτραντο ανέθεσαν στον ΄Ελληνα γλύπτη και καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, Κώστα Βαρώτσο, να επέμβει καλλιτεχνικά σ’ αυτό το ανατριχιαστικό κουφάρι του πλοίου δίνοντάς του μια διαφορετική «ζωή».

Είχα να δουλέψω σ’ ένα θανατικό αντικείμενο…

«Είχα να δουλέψω σε μια “κάσα”, σε ένα θανατικό αντικείμενο του πρώτου μεγάλου ατυχήματος με επιβαίνοντας μετανάστες που συνέβη στη Μεσόγειο», λέει στο TheTOC δημιουργός του περίφημου «Δρομέα» που παρέδωσε στην πόλη του ΄Οτραντο «το πιο πολιτικό μου έργο», όπως λέει. Το έργο με το συμβολικό τίτλο «Απόβαση» βρίσκεται  μόνιμα τοποθετημένο στο λιμάνι του ΄Οτραντο.

Screen Shot 2016-08-31 at 3.13.26 PM[…]

Screen Shot 2016-08-31 at 3.13.35 PM Να έρχεται ο νομάρχης και να μου λέει: «Πάρε την κάσα να δουλέψεις!…»

Για τον Κ. Βαρώτσο, το τραγικό επίσης είναι ότι  δούλεψε αυτό το έργο το 2011 και το 2012 που ζούσε συγχρόνως την τραγωδία της Ελλάδας: «Των δικών μας επιστημόνων που έφευγαν στο εξωτερικό: μια Ελλάδα σε πανικό, καταρρέουσα. Να βλέπω όλα γύρω μου να γκρεμίζονται και να έρχεται ο νομάρχης και να μου λέει: Πάρε και την κάσα!»

Screen Shot 2016-08-31 at 3.14.58 PM[…]

Ποια είναι η θέση της τέχνης απέναντι σε τέτοια ζητήματα;

«Το πρόβλημα είναι πολιτικό. Εγώ το αντιμετώπισα καλλιτεχνικά αλλά είναι βαθιά πολιτικό, απαντά. «Σήμερα μιλώντας γι’ αυτά τα θέματα δεν μπορώ να μιλήσω για τέχνη. Είναι τόσο σοβαρό ανθρωπιστικό πρόβλημα αυτό που σχετικά με την τέχνη το μόνο που μου έρχεται στο μυαλό είναι “Η Κραυγή” του Μουνκ. Εγώ προσπάθησα να μετατρέψω μια τραγωδία σε κάτι θετικό προσπαθώντας να κάνω μια γέφυρα μεταξύ Ιταλικού και Αλβανικού λαού που ήταν τραυματισμένοι. Αυτό, όμως, είναι τόσο μικρό μπροστά σε 3 Τιτανικούς…»

Screen Shot 2016-08-31 at 3.15.53 PM

Ντροπή τους! Κι εννοώ τους βορειοευρωπαίους…

Για τον ίδιο είναι τεράστιες οι ευθύνες της Ευρώπης που βρίσκεται σε μια φυγοκεντρική και διαλυτική διάσταση. «Δεν είναι ικανή να αντιμετωπίσει δραστικά το πρόβλημα το οποίο σ’ ένα βαθμό αυτή δημιούργησε. Πρέπει να μιλήσει κανείς με μεγάλη οργή όσον αφορά την Ευρώπη. Είμαι έξαλλος με τους Ευρωπαίους. Κι εννοώ τους βορειοευρωπαίους. Κοκορεύονται, έχουν ειρωνικό ύφος, κι έχουν αφήσει εμάς εδώ τους νότιους στη μοίρα μας… Είναι σύνορα της Ευρώπης εδώ. Ντροπή τους. Μπροστά στο πρόβλημα αυτό η Ευρώπη έχει βγάλει το χειρότερο εαυτό της».Screen Shot 2016-08-31 at 3.16.03 PM

Κατερίνα  Λυμπεροπούλου,
THETOC, 29/04/2015

Γκαζμέντ Καπλάνι, Αποκλειστική συνέντευξη στον Μπάμπη Ιμβρίδη

Παρασκευή, 13 Απριλίου 2012, (απόσπασμα)

Πιστεύω πως με τόσα συνεχή ταξίδια τα τελευταία χρόνια, μάλλον έχεις απομυθοποιήσει τις διαδικασίες των συνόρων. Αποτελεί παρελθόν πλέον το «σύνδρομο των συνόρων»;
Το σύνδρομο των συνόρων δεν θα αποτελεί ποτέ παρελθόν για μένα. Πέρασα είκοσι τέσσερα χρόνια της ζωής μου περικυκλωμένος από τα τερατώδη σύνορα του ολοκληρωτισμού. Αυτά τα κουβαλώ πάντα μαζί μου. Είμαι τυχερός επίσης που είδα την κατάρρευσή τους. Εγώ ανήκω σε μια γενιά που την εφηβεία μας την περάσαμε μιλώντας συνέχεια για δυο πράγματα: για κορίτσια και σύνορα. Μιλούσαμε και για τα δυο σχεδόν ταυτόχρονα. Τα σύνορα του ολοκληρωτισμού έχουν αφήσει πάνω μου ένα στίγμα ανεξίτηλο αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά δημιουργικό. Σε ένα μεγάλο μέρος είμαι αυτός που είμαι γιατί μεγάλωσα, συγκρότησα τις φαντασιώσεις μου, ένα σημαντικό μέρος της ταυτότητάς μου, ακόμα και τα διαβάσματά μου, έχοντας καθημερινά μπροστά μου τα σύνορα αυτά. Δεν πρόκειται απλά για τα φυσικά κλειστά σύνορα. Αλλά για τα καθημερινά σύνορα του ολοκληρωτισμού. Εκείνα του φόβου, της απόλυτης υποταγής προς την Εξουσία, της καθημερινής παράνοιας, της ξενοφοβίας. Σε κάθε σου βήμα έπρεπε να τα αντιμετωπίσεις. Ήταν σαν ένα τέρας αόρατο και ταυτόχρονα πανταχού παρόν, που μπορούσε να ξεπροβάλει ξαφνικά μπροστά σου και να σε καταβροχθίσει, ανά πάσα στιγμή και οπότε ήθελε… Μετά τα σύνορα του ολοκληρωτισμού ήρθαν τα σύνορα της μετανάστευσης. Είναι σύνορα που τα επέλεξα ο ίδιος, δεν μου τα επέβαλε κανείς. Αλλά όπως και να το κάνουμε είναι και αυτά σύνορα, πονηρά, με πολλές παγίδες. Προπαντός σου προσδίδουν την ταυτότητα του ξένου. Εκεί ένιωθα ξένος λόγω της ιδεολογίας μου, εδώ νιώθω ξένος λόγω της καταγωγής μου. Είμαι μετανάστης της πρώτης γενιάς. Ό,τι και να κάνω θα είμαι ένας ξένος, για φίλους και εχθρούς. Με αυτό το χαρτί πρέπει να παίξω σε μια σκληρή παρτίδα που δεν με προσκάλεσε κανείς. Μετανάστευση σημαίνει ότι αποφασίζεις να ξεκινάς τη ζωή του από το μηδέν, όντας ταυτόχρονα σε θέση απόλυτης αδυναμίας. Έπρεπε να μάθω τα πάντα από την αρχή. Μια νέα γλώσσα, νέα ονόματα, νέα ονόματα δρόμων, νέες νοοτροπίες. Και αυτό δεν αρκεί. Πρέπει να δώσεις μάχες για το αυτονόητο. Το όνομά σου, π.χ., ξενίζει, «προκαλεί» ή φοβίζει. Και όταν είσαι και μέλος της ομάδας που γίνεται αποδιοπομπαίος τράγος –όπως ήταν οι Αλβανοί μετανάστες τουλάχιστον μέχρι το 1997– πρέπει να δώσεις καθημερινά μάχη να μην σε ισοπεδώσουν τα κόμπλεξ. Να μην σε βάλει από κάτω η έχθρα, η άρνηση, η μιζέρια ο μεγάλος πειρασμός να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση του αιώνιου θύματος. Είναι ένα ταξίδι στο χείλος του γκρεμού. Ένα ταξίδι που για μένα στάθηκε δημιουργικό.[…]

«Πρέπει να τα καταφέρω», γράφεις πως είναι ο «όρκος» του μετανάστη. Εσύ τα κατάφερες και μάλιστα πολύ καλά. Ποια αίσθηση ζωής σου δίνει αυτό;
Θεωρώ πως το πιο πολύτιμο κατόρθωμά μου είναι πως κατάφερα να κρατήσω την αξιοπρέπειά μου. Μόνο όσοι κάποια στιγμή της ζωής τους έχουν χάσει τα πάντα καταλαβαίνουν τι σημαίνει αυτό. Το δεύτερο κατόρθωμα είναι ότι μέχρι τώρα τουλάχιστον εξασφαλίζω το προς το ζην με αυτό που μου αρέσει: το γράψιμο. Και μάλιστα σε μια γλώσσα που δεν είναι η μητρική μου. Το τρίτο είναι μάθημα: όσο πιο πολύ «ανεβαίνεις» τόσο πιο πολλά σου αποκαλύπτονται. Σε κάποια φάση έπρεπε να αντιμετωπίσω και την έχθρα των «αντιρατσιστών». Δεν ήμουν ο μετανάστης που αυτοί είχαν στο μυαλό τους. Ξέφυγα πολύ. Οι «αντιρατσιστές» αγαπούν τους μετανάστες, αρκεί να παραμένουν άλλοθι για τον «αντιρατσισμό» τους. Κάποια στιγμή θα γράψω και για αυτό, είναι πολύ ενδιαφέρον θέμα. Από εκεί και πέρα δεν νομίζω πως έχω καταφέρει κάτι το εξαιρετικό. Μπορώ όμως να πω πως τώρα είμαι σε θέση να καταφέρω πράγματα. Τώρα ξεκινάω και το μέλλον θα δείξει…

Στο βιβλίο σου αναφέρεις επίσης πως τρία πολύτιμα πράγματα υπάρχουν για ένα μετανάστη: δουλειά, έρωτας, άδεια παραμονής. Έχουν κατακτήσει οι μετανάστες στην Ελλάδα τα παραπάνω; Ποιο νομίζεις πως κατακτιέται δυσκολότερα;
Στη μετανάστευση ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός. Η Ελλάδα μέσα σε 18 χρόνια άλλαξε πολύ. Οι μετανάστες δεν είναι πια μια προσωρινή παρουσία. Όλο και πιο πολύ οι Έλληνες κατάλαβαν ότι και με τους μετανάστες που ήρθαν στην Ελλάδα θα συμβεί αυτό που έγινε με τους περισσότερους Έλληνες που κάποτε μετανάστευσαν αλλού: ήρθαν εδώ και θα μείνουν. Όσο πιο γρήγορα το καταλάβει αυτό η Ελληνική Πολιτεία, τόσο το καλύτερο για την ελληνική κοινωνία και για τους μετανάστες. Γιατί πλέον η μοίρα των μεταναστών είναι άρρηκτα δεμένη με εκείνη της ελληνικής κοινωνίας. Είναι μέρος αυτής της κοινωνίας πλέον οι μετανάστες. Αντί να σκεφτούμε το μέλλον εμείς δεν έχουμε λύσει ακόμα το πρόβλημα των «χαρτιών». Πολλές φορές, ακόμα και άνθρωποι πολύ κοντινοί σε μένα δυσκολεύονται να καταλάβουν τι σημαίνει ο όρος «χαρτιά» για έναν μετανάστη. Σημαίνει τα πάντα. […]

Τι έχει φταίξει και οι περισσότεροι Αλβανοί στην Ελλάδα είναι μισέλληνες;
Δεν ξέρω από πού το βγάλατε αυτό το συμπέρασμα. Προσωπικά έχω δει και βλέπω Αλβανούς μαθητές να επιμένουν να σηκώσουν με πάθος την ελληνική σημαία, ενώ τους γιουχάρουν ή τους φωνάζουν «Δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ, Αλβανέ». Έχω δει πάρα πολλούς Αλβανούς να πανηγυρίζουν για την κατάκτηση του Euro από την Ελλάδα και να ακούν το ίδιο σύνθημα. Και όταν κάποιοι Αλβανοί θέλησαν να πανηγυρίσουν, για να βγάλουνε τη συσσωρευμένη μνησικακία τους, τον καταπιεσμένο εαυτό τους για τη νίκη της εθνικής Αλβανίας ενάντια στην Ελλάδα, τους πλάκωσαν στο ξύλο. Όταν σηκώνουν την ελληνική σημαία, τους βρίζουν. Όταν πανηγυρίσουν με την αλβανική, τους δέρνουν. Πρέπει να αποφασίσουμε τι θέλουμε, ποια σημαία θέλουμε να σηκώσουν. Μακάρι να σηκώσουν και τις δυο.[…]

Βλέπω ένα αύριο όχι παραδεισένιο, δεν είμαι αφελής, αλλά ανθρώπινο και δημιουργικό. Είναι βαθιά μου πεποίθηση. Ίσως γιατί νιώθω ότι ανήκω σε δυο πατρίδες, την Ελλάδα και την Αλβανία, και εύχομαι ολόψυχα το καλύτερο και για τις δυο. Το ξέρω ότι θα υπάρξουν πάντα μνησίκακοι, λαθρέμποροι του μίσους, επαγγελματίες πατριώτες, πότε πιο πολύ στην Ελλάδα, πότε πιο πολύ στην Αλβανία. Αλλά έχει δημιουργηθεί μια τέτοια δυναμική που όλο και πιο πολύ οι τύποι αυτοί θα φαντάζουν φολκλόρ. Από εκεί και πέρα, νομίζω, ότι όσο πιο πολύ αναπτυχθούν η Ελλάδα και η Αλβανία, ειδικά η Αλβανία, τόσο πιο πολύ θα περιθωριοποιηθούν τα κόμπλεξ και τα στερεότυπα του παρελθόντος…[…]

Η συνέντευξη πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό ‘Ζενίθ’ https://zenithmag.wordpress.com/2012/04/07/%CE%B3%CE%BA%CE%B1%CE%B6%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%84-%CE%BA%CE%B1%CF%80%CE%BB%CE%AC%CE%BD%CE%B9-gasmet-kaplani/

  1. Πώς  θα χαρακτηρίζατε τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Γκαζμέντ Καπλάνι, με δεδομένο ότι η ελληνική δεν είναι η μητρική του γλώσσα;
  2. πορώδη σύνορα, λαθρέμποροι του μίσους: Τι σημαίνουν οι μεταφορικές εκφράσεις στον λόγο του Καπλάνι;
  3. Με ποιες σημασίες χρησιμοποιεί τη λέξη «σύνορα»;
  4. Θεωρώ πως το πιο πολύτιμο κατόρθωμά μου είναι πως κατάφερα να κρατήσω την αξιοπρέπειά μου: Να αναφέρετε ορισμένους λόγους που  δικαιολογούν την φράση αυτή.
  5. Διαβάστε το παρακάτω απόσπασμα σχετικά με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια από το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα και τα Θεμελιώδη Δικαιώματα και εργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα να ερευνήσει έναν τομέα στον οποίο ενδέχεται να παραβιάζεται το θεμελιώδες δικαίωμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και να παρουσιάσει τα συμπεράσματά της στην ολομέλεια με την υποστήριξη του κατάλληλου λογισμικού. Για παράδειγμα να ερευνήσει τις παραβιάσεις αλλά και τους κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο της ιατρικής και της βιολογίας.  

Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα και τα Θεμελιώδη Δικαιώματα: «Σεβασμός της Ανθρώπινης Αξιοπρέπειας και Δικαίωμα στην Ελευθερία» (β΄ μέρος)

Σύμφωνα με το Σύνταγμα, η Ένωση βασίζεται σε αξίες, όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ελευθερία, η ισότητα, η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτές οι αξίες είναι κοινές για τα κράτη μέλη, σε μια κοινωνία πολυφωνίας, ανοχής, αλληλεγγύης, δικαιοσύνης και απαγόρευσης των διακρίσεων. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων που ενσωματώθηκε στο Μέρος ΙΙ του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, περιλαμβάνει σε ενιαίο κείμενο το σύνολο των αστικών, πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των ευρωπαίων πολιτών καθώς και όλων των προσώπων που ζουν στην επικράτεια της Ένωσης. Τα δικαιώματα αυτά ομαδοποιούνται σε έξι μεγάλα κεφάλαια: «Αξιοπρέπεια», «Ελευθερίες», «Ισότητα», «Αλληλεγγύη», «Ιθαγένεια», «Δικαιοσύνη».

Αξιοπρέπεια
Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν είναι μόνο Θεμελιώδες Δικαίωμα αυτή καθευατήν, αλλά αποτελεί την ίδια τη βάση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Στο κεφάλαιο που αφορά στο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας τονίζεται ότι ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να γίνεται σεβαστή και να προστατεύεται, ενώ κανείς δεν μπορεί να καταδικαστεί σε θανατική ποινή ούτε να εκτελεστεί. Στο ίδιο κεφάλαιο καθορίζονται και οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο της ιατρικής και της βιολογίας, όπως η απαγόρευση της κλωνοποίησης των ανθρώπινων όντων, οι ευγονικές πρακτικές ή η μετατροπή του ανθρώπινου σώματος σε πηγή κέρδους. Απαγορεύονται επίσης τα βασανιστήρια, η δουλεία και η αναγκαστική εργασία καθώς και η εμπορία των ανθρωπίνων όντων. Η πρόνοια αυτή απορρέει άμεσα από την αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και λαμβάνει υπόψη νεοφανείς μορφές οργανωμένου εγκλήματος, όπως η οργάνωση κερδοσκοπικών κυκλωμάτων παράνομης μετανάστευσης ή σεξουαλικής εκμετάλλευσης.

Πηγή: http://www.moi.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/All/04C237D8F9AAE696C2256F4D002BED2D?Opendocument

  1. ΟΡΙΣΜΟΣΝα προσδιορίσετε, ο καθένας ξεχωριστά, το περιεχόμενο της έννοιας αξιοπρέπεια αναφέροντας και συγκεκριμένα παραδείγματα αξιοπρεπούς συμπεριφοράς στην καθημερινή ζωή. Καταθέστε την άποψή σας στην ολομέλεια και συζητήστε. Μπορείτε να καταλήξετε σε έναν κοινό ορισμό της έννοιας;
  2. Με βάση τη συζήτηση που προηγήθηκε, φανταστείτε και γράψτε έναν υποθετικό διάλογο  ανάμεσα σε δύο πρόσωπα που αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο την έννοια της αξιοπρέπειας.
  3. Με ερέθισμα το ποίημα Όσο μπορείς του Καβάφη, γράψτε ελεύθερα τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο με ημερολογιακή μορφή.  

Κ. Π. Καβάφης
Όσο μπορείς

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

http://www.kavafis.gr/poems/content.asp?id=82

%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b5%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%be%ce%b7-%cf%84%cf%85%cf%80%ce%bf%cf%85Στο βίντεο παρακολουθούμε μια συνέντευξη τύπου στην οποία οι εκπρόσωποι διάφορων φορέων καταθέτουν τις απόψεις τους για συγκεκριμένο θέμα.

  1. Προσπαθήστε να εντοπίσετε ορισμένα χαρακτηριστικά μιας συνέντευξης τύπου. Ποια η διαφορά της από την  απλή συνέντευξη;
  2. Να εστιάσετε στον ιερωμένο, στον μετανάστη και σε ένα ακόμη πρόσωπο που παίρνει μέρος στη συνέντευξη τύπου. Ποιο είναι το πρόβλημα στο οποίο αναφέρονται; Ποια λύση επέλεξαν, για να το αντιμετωπίσουν;
  3. %cf%84%ce%b5%ce%bb%ce%b5%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%83-%cf%84%cf%85%cf%80%ce%bf%cf%85«Το Χωριό του Όλοι μαζί»: Συζητήστε αν το όνομα που δόθηκε στον χώρο υποδοχής των μεταναστών αποτελεί λόγο τελεστικό, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 106. Επιλέξτε επιχειρήματα από τον λόγο των προσώπων στα οποία εστιάσατε, για να υποστηρίξετε την άποψή σας.
  4. Πώς λειτουργούν οι εικόνες από την κατάσταση των μεταναστών που προβάλλονται στο βίντεο σε σχέση με τον  λόγο των ομιλητών;

Οι συνεντεύξεις δόθηκαν σε μαθητές της Β΄ Γυμνασίου του Καλλιτεχνικού Σχολείου Αμπελοκήπων «Δημήτρης Χορν», σχολ. έτος 2010-2011, στο πλαίσιο του μαθήματος της Λογοτεχνίας.

ΕΝΑ ΜΑΚΡΥ ΤΑΞΙΔΙ

(Κώστας, Έλληνας μετανάστης στην Αυστραλία τη δεκαετία του ΄70, συνέντευξη σε μαθητή της Β’ Γυμνασίου)

Δημοσιογράφος: Καλησπέρα.

Κώστας: Καλησπέρα.

Δημοσιογράφος: Πότε περίπου φύγατε από την Ελλάδα;

Κώστας: Γύρω στις αρχές της δεκαετίας του ’70.

Δημοσιογράφος: Για ποιους λόγους γίνατε μετανάστες;

Κώστας: Φύγαμε λόγω του πολιτικού καθεστώτος.

Δημοσιογράφος: Όταν μπήκατε μέσα στο αεροπλάνο, ποιες ήταν οι πρώτες σας σκέψεις;

Κώστας: Σαν παιδί κι εγώ εκείνη την εποχή, όταν μπήκα στο αεροπλάνο, η πρώτη μου σκέψη ήταν να καθίσω δίπλα σε ένα παράθυρο.  Ενώ οι γονείς μου σκεφτόντουσαν πώς θα είναι η ζωή μας στο μέλλον και τι θα αντιμετωπίσουμε.

Δημοσιογράφος:  Όταν φτάσατε στην Αυστραλία, πώς νιώσατε;

Κώστας: Για πρώτη φορά ένιωσα ξένος.

Δημοσιογράφος: Ποιοι ήταν οι στόχοι σας από κει και πέρα;

Κώστας: Οι στόχοι μας στην Αυστραλία ήταν, σε συνδυασμό με την πολλή δουλειά, να συγκεντρώσουμε ένα εύλογο οικονομικό ποσό που θα μας επιτρέπει να γυρίσουμε στην πατρίδα και να κάνουμε νέο ξεκίνημα.

Δημοσιογράφος: Πριν φτάσουμε ακόμα να μιλάμε για την επιστροφή στη χώρα, την Ελλάδα, πείτε μου για σας. Την καθημερινότητά σας.

Κώστας: Η καθημερινότητα στην Αυστραλία δεν ήτανε εύκολη, σαν παιδί σε ξένη χώρα όπου ήμουν πάντα διαφορετικός σαν ξένος. Είναι κάτι που σε στιγματίζει, που σε κάνει να αγαπάς πιο πολύ την πατρίδα σου.  

Δημοσιογράφος: Πείτε μου μερικά πράγματα από το σχολείο σας, τα οποία σας στιγμάτισαν και σας έχουν μείνει στο μυαλό.

Κώστας: Η λέξη wog, την οποία χρησιμοποιούσαν οι Αυστραλοί, όταν απευθύνονταν στους Έλληνες, που αυτή η λέξη σημαίνει αλητοπρόσφυγας. Επίσης μου έμεινε αυτή η φοβερή οργάνωση που έχει η χώρα σε όλους τους τομείς.

Δημοσιογράφος: Τι σας έκανε να εγκαταλείψετε μια τόσο καλά οργανωμένη κοινωνία και να έρθετε πίσω στην Ελλάδα;

Κώστας:  Η νοσταλγία. Και ότι επανήλθε η χώρα σε μια κατάσταση πολιτικής ομαλότητας.

Δημοσιογράφος: Σας ευχαριστώ για το χρόνο που μου δώσατε.

Κώστας: Κι εγώ σ’ ευχαριστώ για την αφορμή που μου έδωσες να μιλήσω για όλα αυτά.

Συνέντευξη στον Παναγιώτη Παπακωνσταντίνου

ΑΓΑΠΗΣΑ ΕΝΑΝ ΕΛΛΗΝΑ

(Ραμά,  μετανάστρια από το Ισραήλ, συνέντευξη σε μαθητή της Β’ Γυμνασίου)

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί αποφάσισες να μετακινηθείς σε άλλη χώρα; Να γίνεις μετανάστρια;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αρχικά δεν είχα σκοπό να μεταναστεύσω. Αγάπησα έναν Έλληνα και σκεφθήκαμε να ξεκινήσουμε τη ζωή μας στην Ελλάδα, με την προοπτική ότι αργότερα θα πηγαίναμε να ζήσουμε στη χώρα μου. Μου ήταν γοητευτική η ιδέα να γνωρίσω από κοντά την κουλτούρα, τη γλώσσα, τον πολιτισμό, τους φίλους ή την οικογένεια του άντρα μου, πιστεύοντας πως θα μας φέρει ακόμα πιο κοντά. Με τα χρόνια, πρακτικά και άλλα θέματα προέκυψαν και χωρίς να το αντιληφθώ καλά καλά, συνέχισα τη ζωή μου στην Ελλάδα. Ουσιαστικά επέλεξα να ζήσω στην Ελλάδα, όταν χώρισα, και ήταν πιο φανερό σε μένα ότι έχω και την επιλογή να φύγω. Τότε πια συνειδητά επέλεξα να μείνω στην Ελλάδα, τουλάχιστον για τα επόμενα 10 χρόνια.  

ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς αισθάνθηκες, όταν πήρες την απόφαση να το κάνεις, να αφήσεις τη χώρα σου;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είχα πολλά και διαφορετικά συναισθήματα. Ενθουσιασμός και χαρά για μια καινούρια ζωή, για ένα διαφορετικό ξεκίνημα. Αγωνία και φόβος για το αν θα τα καταφέρω. Ήθελα να σπουδάσω και δεν ήξερα αν θα με δεχτούν στο πανεπιστήμιο, και αν ναι, πώς θα τα καταφέρω με μια εντελώς ξένη γλώσσα για μένα.

Είχα την ελπίδα ότι θα κάνω καινούριους φίλους και ότι θα είμαι αποδεκτή. Ταυτόχρονα βέβαια λυπόμουνα που δεν θα έχω την οικογένεια και τους φίλους κοντά μου, φοβούμενη κιόλας ότι η φυσική απόσταση θα φέρει και συναισθηματική απόσταση.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Δηλαδή, άφησες κάποιους δικούς σου στην παλιά σου πατρίδα. Σε στήριξαν για την απόφασή σου;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ναι, άφησα οικογένεια και φίλους. Ήμουνα νέα κοπέλα και ήρθα μόνη μου στην Ελλάδα. Ευτυχώς οι δικοί μου πίστευαν και πιστεύουν ότι είναι απαραίτητο να ακολουθήσω τα όνειρά μου και ποτέ δεν έβαλαν εμπόδια ακόμα και αν τους έλειπα. Ο καθένας με στήριζε με το δικό του τρόπο. Με τα χρόνια με κάποια άτομα δεθήκαμε ακόμα πιο πολύ ενώ με άλλους απομακρυνθήκαμε. Φαντάζομαι αυτό θα μπορούσε να συμβεί ακόμα κι αν θα ζούσα στο Ισραήλ.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς εγκλιματίστηκες στην Ελλάδα; Γλώσσα, φίλους; Μπόρεσες τελικά  να πραγματοποιήσεις κάποια όνειρά σου;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μοιάζει με ένα μακρινό ταξίδι ο εγκλιματισμός μου στη Ελλάδα. Ανηφόρες, κατηφόρες, άγνωστες πτυχές να ανακαλύψω, ωραία τοπία και δύσκολα. Βρέθηκαν άτομα να με στηρίξουν και άλλοι να με δυσκολέψουν. Πάντως κάθε βήμα που έκανα ήταν σε καινούργιο έδαφος και χρειαζόμουνα χρόνο να με εμπιστευτώ ότι πατάω γερά και γνωρίζω το τοπίο σε τέτοιο βαθμό που μου επέτρεψε να πάρω ρίσκα και να προχωρήσω με μεγαλύτερη ασφάλεια και αποφασιστικότητα.

Νιώθω ευγνώμων που κατάφερα να κάνω πολλά όνειρά μου πραγματικότητα. Σπούδασα, έκανα δυο υπέροχα παιδιά, δουλεύω σε μια δουλειά που μου δίνει πολύ μεγάλη ικανοποίηση και έχω υπέροχους φίλους που είναι για μένα ζωντανός θησαυρός.

Συνέντευξη στον Γκαλ  Ρομπίσα

ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ

(Ζωή, μετανάστρια από την Ελλάδα στην Ατλάντα της Αμερικής, συνέντευξη σε μαθήτρια της Β’ Γυμνασίου)

ΕΓΩ: Λοιπόν, Ζωή, αρχικά πες μας για ποιο λόγο έφυγες από τη Λάρισα.

ΖΩΗ: Είχα φύγει από τη Λάρισα στη Θεσσαλονίκη για να σπουδάσω Νομική. Αφού τελείωσα τις σπουδές μου, πήγα στο Στρασβούργο για έξι μήνες με υποτροφία από το πρόγραμμα ERASMUS. Γύρισα στην Ελλάδα για να πάρω το πτυχίο που δίνεται στους μαθητευόμενους με τη λήξη του προγράμματος.  

ΕΓΩ: Μετά το πτυχίο σου ξαναπήγες στη Λάρισα;

ΖΩΗ: Πήγα στη Λάρισα και έκανα άσκηση στο γραφείο ενός δικηγόρου. Όταν πήρα την άδεια άσκησης εργασίας, έκανα ένα δικό μου γραφείο.

ΕΓΩ: Πώς κατέληξες να ζεις στην Αμερική;

ΖΩΗ: Αυτή είναι μεγάλη ιστορία.  Αρχικά έκανα ένα ταξίδι στην Αμερική και εκεί γνώρισα τον τώρα πλέον σύζυγό μου, τον Γιάννη. Δεθήκαμε σχεδόν αμέσως και, επειδή είχαμε και οι δυο μεγάλες προσδοκίες, ο Γιάννης θεωρούσε ότι στην Αμερική θα έχουμε πολύ μεγαλύτερες ευκαιρίες. Έτσι ξαναφύγαμε μαζί στην Αμερική αλλά όχι για ταξίδι αυτή τη φορά.   

ΕΓΩ: Πώς είναι τα πράγματα εκεί πέρα; Είχες αποφασίσει τι θες να κάνεις;

ΖΩΗ:  Ήθελα να κάνω ένα μεταπτυχιακό στα Οικονομικά. Για να παρακολουθήσω τα μαθήματα έπρεπε να μάθω τη γλώσσα πολύ καλά και αυτό ήταν πολύ δύσκολο για μένα, αφού δεν μιλούσα αγγλικά και δεν είχα κανένα πτυχίο αγγλικών, κάτι για το οποίο μετάνιωσα, όταν ήρθα εδώ. Κυκλοφορούσα συνέχεια με ένα λεξικό στο χέρι μου, πήγαινα στη βιβλιοθήκη και διάβαζα με τις ώρες βιβλία και μετά από τόσα  χρόνια  εξάσκησης μπορούμε να πούμε πως μιλάω άπταιστα. Ήμουν κάπως σαν χαμένη αρχικά. Οι πόλεις της Αμερικής είναι τεράστιες, νιώθεις πως χάνεσαι και είναι δύσκολο να προσαρμοστείς. Επίσης ήμουν μακριά από την οικογένειά μου και δεν είχα την υποστήριξη που χρειαζόμουν. Έμεινα στο σπίτι της θείας του Γιάννη, στο Όξβιλ, όπου και πήγα πανεπιστήμιο.   

ΕΓΩ: Πότε άρχισες να εργάζεσαι;

ΖΩΗ: Κατευθείαν, μόλις τελείωσα το πανεπιστήμιο. Αυτό είναι το καλό στην Αμερική. Άμα θέλεις να δουλέψεις, δουλεύεις. Τότε κατάλαβα γιατί ο Γιάννης επέμενε τόσο να έρθουμε εδώ. Έπιασα δουλειά στην πολυεθνική εταιρεία PHILLIPS, ως οικονομική αναλύτρια. Το κακό όμως είναι ότι ο Γιάννης δούλευε στο Λος Άντζελες και κάθε Σαββατοκύριακο πήγαινα να τον δω.  

ΕΓΩ: Αυτό δεν ήταν κουραστικό για εσάς;

ΖΩΗ: Πολύ. Έτσι, όταν ο Γιάννης είχε μια επαγγελματική συμφωνία, πήγαμε να ζήσουμε μαζί στην Ατλάντα. Εγώ βρήκα καλύτερη δουλειά σε μια εταιρία με βιομηχανικά προϊόντα για κατασκευές σπιτιών. Τότε ήμασταν οικονομικά ανεξάρτητοι και είχαμε και το δικό μας σπίτι.  

ΕΓΩ: Έτσι ήρθε και η οικογένεια.

ΖΩΗ:  Ακριβώς. Μετά από τέσσερα χρόνια γεννήθηκε η Μελίνα. Εκείνο τον καιρό ήρθα και στο απόγειο της επαγγελματικής μου καριέρας.  Μου προσφέρθηκε δουλειά στην εταιρεία της KODAK, όπου είμαι manager. Έχω μια δική μου ομάδα υπεύθυνη για συνεργασίες, για πωλήσεις και προωθήσεις των προϊόντων μας. Τα χρήματα και οι συνθήκες εργασίας είναι υπέροχες.   Το μόνο που με δυσκολεύει είναι ότι δουλεύω εννιά ώρες την ημέρα.

ΕΓΩ: Αυτό σε δυσκόλεψε με τη φροντίδα της Μελίνας;

ΖΩΗ: Αρχικά ναι, γιατί δεν είχαμε κάποιον να την προσέχει. Το καλό με τη δουλειά μου, όμως,  είναι ότι μπορώ να δουλεύω και από το σπίτι. Το 2010 ήρθε στην οικογένεια και ο Αιμίλιος.

ΕΓΩ: Πώς είναι ο τρόπος ζωής σας τώρα;

ΖΩΗ: Δεν μετανιώνω που ήρθαμε να ζήσουμε εδώ. Νιώθουμε ασφάλεια και σαν πολίτες και στον επαγγελματικό τομέα. Τα παιδιά έχουν ελληνική και αμερικάνικη υπηκοότητα και σε λίγο βγαίνει και η δική μου και του Γιάννη. Η Μελίνα δεν μιλάει καλά ελληνικά αλλά τα καταλαβαίνει όλα και ο Αιμίλιος είναι ακόμα πολύ μικρός. Ζούμε τον αμερικάνικο τρόπο ζωής. Η Μελίνα παίρνει μια εξαιρετική εκπαίδευση και βρίσκεται κοντά στον πολιτισμό αλλά και σε φυσικό περιβάλλον. Έχουμε τη φυσική άσκηση στο καθημερινό μας πρόγραμμα και κάνουμε πάρα πολλά ταξίδια, γιατί θεωρούμε πως τα παιδιά πρέπει να έχουν εμπειρίες από διάφορους τόπους.

ΕΓΩ: Ζωή, σ’ ευχαριστώ πολύ.

ΖΩΗ: Χαρά μου.

Συνέντευξη στη Στέλλα Σιβήτου

%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b5%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%be%ce%b7Να χωριστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα ας ασχοληθεί με  μία ή δύο συνεντεύξεις.

  1. Να προσέξετε:
  • optikh gwniaτους λόγους που οδήγησαν τα συγκεκριμένα άτομα στη μετανάστευση καθώς και την προσαρμογή τους στη χώρα υποδοχής
  • %cf%87%cf%81%ce%bf%ce%bd%ce%bf%cf%83την οπτική γωνία του αφηγητή στην κάθε περίπτωση, τον  χρόνο των γεγονότων και τον χρόνο της αφήγησης, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 240 κ.ε.
  1. Να συσχετίσετε/ συγκρίνετε τους λόγους που οδήγησαν τον αφηγητή της πρώτης συνέντευξης και την αφηγήτρια της δεύτερης συνέντευξης στην απόφαση για επιστροφή.
  2. Να διερευνήσετε:
  • το κοινωνικό περιβάλλον σε κάθε αφήγηση και το πώς αυτό διαμορφώνει τις πράξεις του αφηγητή
  • την αναφορά του προσβλητικού χαρακτηρισμού-επιθέτου, στην ξένη γλώσσα, στην πρώτη συνέντευξη
  • τη χρήση της μεταφορικής έκφρασης στη δεύτερη συνέντευξη
  • πώς ο λόγος μάς οδηγεί σε πιθανά συμπεράσματα για την κοινωνική κατάσταση του ομιλητή, ακόμη και όταν αυτό δεν δηλώνεται άμεσα, όπως στην τρίτη συνέντευξη.
  1. Να διερευνήσετε τη στάση των αφηγητών απέναντι:
  • στην οικογένεια
  • στους φίλους
  • στον χώρο εργασίας/ εκπαίδευσης
  • στον τόπο καταγωγής.
  1. Να συγκρίνετε το είδος των ερωτήσεων στις  συγκεκριμένες συνεντεύξεις  με ερωτήσεις που συναντούμε σε συνέντευξη στον τύπο, σε τηλεοπτική  συνέντευξη, κτλ. (όχι αναγκαστικά με θέμα τους πρόσφυγες-μετανάστες). Τι παρατηρείτε;
  2. Σε κάποια από τις συνεντεύξεις προσθέστε ένα γεγονός που να αλλάζει σε κάθε περίπτωση την απόφαση του αφηγητή ή της αφηγήτριας να παραμείνει ή να φύγει από τη χώρα μετανάστευσης.  Το γεγονός που θα επινοήσετε θα οδηγεί σε μια διαφορετική αντιμετώπιση των πραγμάτων και θα δίνει μια διαφορετική εκδοχή στην εξέλιξη της ζωής των ομιλητών. Γράψτε σε λόγο συνεχή τη δική σας αφήγηση. Να έχετε υπόψη σας ότι, από τη στιγμή που κάνετε τη μεταβολή, το κείμενο που προκύπτει αυτονομείται από τη συνέντευξη και γίνεται η πλαστή μαρτυρία που δημιουργήσατε.

Παρουσίαση /κριτική βιβλίου

Γιώτα Παπαδημακοπούλου
Παρουσίαση-Κριτική  του μυθιστορήματος: «Θέλεις να κάνουμε Chat;» – Ταξίδι στην ψυχολογία των εφήβων

Δεν γνωρίζω αν έχουν γραφτεί και άλλα μυθιστορήματα με κεντρικό άξονα, την παραπλάνηση και την κακοποίηση ανηλίκων…στο διαδίκτυο όμως, το “Θέλεις Να Κάνουμε Chat;”, είναι το πρώτο βιβλίο σχετικής θεματολογίας που έπεσε ποτέ στα χέρια μου και, ειλικρινά, με έκανε να ανατριχιάσω και, μέσω της απλότητας και της αμεσότητας της γραφής του, να καθηλωθώ από την πρώτη, μέχρι και την τελευταία σελίδα.
Μπορεί το συγκεκριμένο πρόβλημα να είναι στις μέρες μας πιο επίκαιρο από ποτέ, να ακούμε δεκάδες ιστορίες στην τηλεόραση, σαν κι αυτή που το βιβλίο πραγματεύεται, όμως είναι πραγματικά ανατριχιαστικό να το βιώνεις βήμα-βήμα και όχι απλά, ως μια γενική εικόνα της όλης κατάστασης. Και το παράδοξο είναι πως σήμερα, που υπάρχει περισσότερη ενημέρωση από ποτέ άλλοτε, τόσα περισσότερα είναι και τα κρούσματα ανάλογων περιπτώσεων και τελικά όλο αυτό γεννά ένα μεγάλο ερώτημα. Φταίνε τα παιδιά που είναι αφελή ή οι γονείς και διάφοροι φορείς;

Η Άμπι είναι ένα 14χρονο κορίτσι που ξεκινώντας το Λύκειο, αντιμετωπίζει τα προβλήματα και τις ανασφάλειες που αυτή η αλλαγή φέρνει στη ζωή της, όπως τόσα και τόσα παιδιά. Βλέπει την καθημερινότητά της να αλλάζει, την καλύτερή της φίλη, Φέιθ, να απομακρύνεται και να ασχολείται και με άλλα πράγματα πέραν της φιλίας τους και, σε συνδυασμό με τις υψηλές απαιτήσεις που έχουν από εκείνην οι απόμακροι γονείς της, αναστατώνεται και αισθάνεται πιο μόνη από ποτέ. Διέξοδο από αυτά της τα προβλήματα βρίσκει μέσω του ChezTeen.com, ενός διαδικτυακού κόμβου για εφήβους στον οποίο, τελικά, δεν συχνάζουν μόνο παιδιά της ηλικίας της. Εκεί είναι που γνωρίζει τον Λουκ, έναν 27χρονο που δείχνει να την καταλαβαίνει περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο και που σταδιακά, καταφέρνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη της και να την πείσει πως την αγαπάει και την νοιάζεται, πως είναι το αγόρι της, πως είναι σημαντική για εκείνον και τίποτα άλλο δεν έχει σημασία. Έτσι, ένα ερωτικό παιχνίδι ξεκινά ανάμεσά τους και η Άμπι δεν αργεί να του ανοιχτεί, ακόμα και να του στείλει γυμνές της φωτογραφίες, και η κατάσταση δεν αργεί να ξεφύγει με εκείνη να δέχεται να τον συναντήσει και να τον ακολουθήσει.

Διαβάζοντας την υπόθεση, πολλοί αναγνώστες θα μπείτε στην λογική του αστυνομικού μυθιστορήματος όμως η πραγματικότητα, είναι πολύ διαφορετική. Το βιβλίο, έχει καθαρά κοινωνικό περιεχόμενο και αυτό είναι ξεκάθαρο, από τις πρώτες κιόλας γραμμές. Η συγγραφέας, πολύ εύστοχα, επιλέγει την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, θέλοντας να μας κάνει να ταυτιστούμε με την Άμπι, να μπούμε στο μυαλό και την καρδιά της, να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεσή της και τελικά, να μην την αντιμετωπίσουμε ως επικριτές ενήλικοι, να μην την κατηγορήσουμε για την αφέλεια και την ευπιστία της αλλά, να την δούμε, όπως πραγματικά είναι. Ως ένα ανασφαλές κορίτσι που επιζητεί την προσοχή και την αγάπη των οικείων, την αναγνώριση του περίγυρού της, την κατανόηση και την στοργή που τόσο πολύ χρειάζεται, την ανάγκη να την αντιμετωπίσουν ως ένα ώριμο πλάσμα και όχι ως παιδί. Γιατί μπορεί η Άμπι να αφήνεται να παρασυρθεί από τον Λουκ και τις υποσχέσεις λατρείας του ωστόσο, δεν παύει να είναι το θύμα μιας μάστιγας που απειλεί τα παιδιά και τους έφηβους ολόκληρου του πλανήτη. Ναι, ευθύνεται για όσα θα αντιμετωπίσει όμως τελικά, μήπως το λάθος δεν είναι μόνο δικό της;
Η ιστορία χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο, παρακολουθούμε αποκλειστικά και μόνο την οπτική της Άμπι γύρω από την κατάσταση την οποία βιώνει και δεχόμαστε, μόνο τα δικά της συναισθήματα. Στο δεύτερο μέρος, η μορφή της αφήγησης δεν αλλάζει αλλά βλέπουμε την οπτική των ανθρώπων που αποτελούν το περιβάλλον της και πως ο καθένας από αυτούς, αντιμετωπίζει την φυγή της, ψάχνοντας να βρει τους λόγους που την οδήγησαν σε μια τέτοια, εξωφρενική απόφαση και κάνοντας μια βαθύτερη ενδοσκόπηση, να ανακαλύψουν, αν έχουν κι εκείνοι, κάποιο μερίδιο ευθύνης. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος, η αφήγηση μοιράζεται ανάμεσα στην Άμπι και τους οικείους της, με τον καθέναν από αυτούς να αντιμετωπίζει τα προβλήματα, που ως κατάλοιπα άφησε η περιπέτειά της. Ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας μας μεταφέρει τις αλλαγές μέσα σε μια οικογένεια, ακόμα και ανάμεσα σε φίλους, έπειτα από γεγονότα σαν αυτά που εκτυλίσσονται στο βιβλίο της, είναι συγκλονιστικός και μας κάνει να καταλάβουμε, πόσο βαθιά μπορεί να βρίσκεται η ρίζα ενός κακού και πόσο δύσκολο είναι να την ξεριζώσουμε αλλά, και να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε, όλα όσα θα αφήσει πίσω της.

Αν υπάρχουν μυθιστορήματα που θα έπρεπε να διαβάσουν μικροί και μεγάλοι, σίγουρα το “Θέλεις Να Κάνουμε Chat;”, ανήκει ανάμεσά τους. Η λογοτεχνία, δεν έχει ως μοναδικό της στόχο να ψυχαγωγήσει, αλλά και να ενημερώσει και το συγκεκριμένο βιβλίο το αποδεικνύει περίτρανα. Το σίγουρο είναι πως το βιβλίο δεν θα σας αφήσει χώρο να αναπνεύσετε και θα διαβάζετε μανιωδώς, προκειμένου να φτάσετε στην τελευταία σελίδα, ώστε να ανακαλύψετε μόνοι σας ποια είναι η κατάληξη στην ιστορία της Άμπι. Ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα, με δυνατές στιγμές, που χωρίς να χρησιμοποιεί φτηνά κόλπα εντυπωσιασμού, μέσα από τον ωμό ρεαλισμό και την απλότητα, περνάει το μήνυμα που θέλει ξεκάθαρα, χωρίς να χρειάζονται διευκρινίσεις. Ένα ταξίδι στην ψυχολογία των εφήβων σε μια εποχή που οι νέοι, χάνονται στις σελίδες του διαδικτύου και οι γονείς, βυθισμένοι στην καθημερινότητα, ή και την αφέλειά τους, δεν μπαίνουν στον κόπο να διερευνήσουν προκειμένου να διασφαλίσουν, τα ίδια τα παιδιά τους. Το “αυτό δεν θα συμβεί σε ‘μένα”, δυστυχώς, δεν υπάρχει και γι’ αυτό, καλό θα ήταν ο καθένας από εμάς να λαμβάνει τα μέτρα του.

Γιώτα Παπαδημακοπούλου
«Θέλεις να κάνουμε chat;» Ταξίδι στην ψυχολογία των εφήβων
culturenow.gr, http://goo.gl/scH4LI

  1. ΚΡΙΤΙΚΗΝα  χαρακτηρίσετε  την  κριτική (θετική, αρνητική, ουδέτερη), εντοπίζοντας αντίστοιχα χωρία και σχόλια.
    Σε ποιο στοιχείο – χαρακτηριστικό του βιβλίου δίνει έμφαση η κριτική;
  2. Ποια  συμπεριφορά  περιμένουν οι νέοι από το οικογενειακό και το φιλικό περιβάλλον των ενηλίκων;
    Τι επιζητούν και πότε διαψεύδονται, όταν υποκαθιστούν την ανθρώπινη σχέση με διαδικτυακές φιλίες;  
  3. Το  κείμενο αποτελεί μια εκτενή και κατατοπιστική παρουσίαση του βιβλίου.
    Με βάση τα στοιχεία που δίνονται, να γράψετε ένα σύντομο κείμενο που θα μπορούσε να δημοσιευθεί  στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
  4. Να οργανώσετε μια ομάδα φιλαναγνωσίας στην τάξη σας.
    Κάθε ομάδα μπορεί να επιλέξει ένα εφηβικό μυθιστόρημα ή κάποιο άλλο βιβλίο που την ενδιαφέρει, για να το παρουσιάσει στις υπόλοιπες.
    Μπορείτε να αντλήσετε χρήσιμες πληροφορίες από το σχολικό εγχειρίδιο
    Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ.163 κ.ε., προκειμένου να οργανώσετε την παρουσίαση.

Παρουσίαση/Κριτική έκθεσης ζωγραφικής/θεατρικής παράστασης/μουσικής/κινηματογραφικής ταινίας

Ασημακοπούλου Κατερίνα
«Τα στοιχειώδη» του Χρήστου Μποκόρου

H εικόνα μιας λιτής ευημερίας με ζωγραφική πάνω σε μακρόστενα ξύλα από γεφύρια

Τα στοιχειώδη

Σαν να μπαίνεις σε ένα μικρό ξωκλήσι, αισθάνεσαι καθώς περνάς την πόρτα για την έκθεση του Χρήστου Μποκόρου, στο Μουσείο Μπενάκη. Η δυναμική του χώρου επιβάλλει την κατάνυξη, ο τόνος της φωνής αυτόματα χαμηλώνει και οδηγεί σε μία σχεδόν σιωπηλή παρατήρηση των εικόνων.

Ο Χρήστος Μποκόρος ζωγραφίζει για μία ακόμα φορά σε παλιά, φθαρμένα ξύλα, με καθαρά πάνω τους τα σημάδια και τα ίχνη του χρόνου. Παλιότερα, με την άψογη τεχνική του, ζωγράφιζε μικρές φλόγες και κλαδιά ελιάς, λινές πετσέτες και πιο παλιά «ωά».  Πάντα τα στοιχειώδη. Κι αυτή τη φορά, πάνω στα μακρόστενα ξύλα από γεφύρια, πιθανόν της Ηπείρου, με «τα στοιχειώδη» καταπιάνεται, εκείνα που δημιουργούν την εικόνα μιας λιτής ευημερίας.

Τα στοιχειώδη 2

Στο πρώτο δωμάτιο της έκθεσης μία σειρά από έξι μορφές ξαπλωμένες στη φύση μάς κοιτάζουν στα μάτια όταν δεν στρέφουν το βλέμμα στον έναστρο ουρανό ή στα ανοιξιάτικα χαμομήλια. Μία ξύλινη πόρτα με το φως του πίσω δωματίου να φαίνεται από τις χαραμάδες της, μας οδηγεί νοητά (στο δεύτερο δωμάτιο της έκθεσης) στα ενδότερα. Μετά τον εξωτερικό χώρο, ο εσωτερικός: το σπίτι. Εκεί ένα τρίπτυχο, πάντα σε σανίδες από γεφύρια, πραγματεύεται τα στοιχειώδη του οίκου: στο πρώτο πάνελ του τρίπτυχου ένα ξέστρωτο κρεβάτι,  στο δεύτερο μία πετσέτα, ένα καθρεφτάκι και ένα σαπούνι μόλις χρησιμοποιημένο, και στον τρίτο ένα τραπέζι με ένα κομμάτι ψωμί, δυο πιάτα φασολάδα και δύο ποτήρια κρασί. Ο Μποκόρος  ζωγραφίζει τη λεπτομέρεια αλλά ταυτοχρόνως επιμένει σε μία αφαίρεση, που καθηλώνει. Είδα πολλούς θεατές της έκθεσης που επιχειρούσαν να αγγίξουν τις ζωγραφιές. Για να βεβαιωθούν ότι είναι ζωγραφική και όχι πραγματικά αντικείμενα. Η υγρασία που αφήνει το βρεγμένο σαπούνι πάνω στο ξύλο όπου μόλις ακούμπησε, οι πτυχές της πετσέτας που ακόμα δεν έχει χρησιμοποιηθεί ή του τσαλακωμένου σεντονιού που είναι ακόμα ζεστό από τον ύπνο: η ευαισθησία του ζωγράφου αποτυπωμένη σε ένα φθαρμένο ξύλο.

Σε μια εποχή που το περιττό έχει γίνει κομμάτι της καθημερινότητάς μας, που συνεχώς απομακρυνόμαστε από τα στοιχειώδη, τα  βασικά και τα πρωταρχικά, σε μια εποχή που, κατά τον ζωγράφο, «για να μάθουμε τον καιρό δεν κοιτάμε πια τον ουρανό αλλά το internet», η ματιά στα στοιχειώδη μοιάζει με κάθαρση.

Με την έκθεση του Μποκόρου δεν θέλαμε να δούμε τίποτε άλλο εκείνη τη μέρα στο Μουσείο Μπενάκη. Μήπως μας προκάλεσε μια ψυχική ανάταση;

Ασημακοπούλου Κατερίνα
«Τα στοιχειώδη» του Χρήστου Μποκόρου
Το Βήμα, 23/01/2014

  • Ποια είναι τα στοιχειώδη για τον καλλιτέχνη; Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη τις φωτογραφίες από τους δύο πίνακες που συνοδεύουν το δημοσίευμα, καθώς επίσης και τα σχόλια της συντάκτριας του κειμένου.
  • Να συζητήσετε τις επιλογές του ζωγράφου, ως προς τα θέματα, τις μορφές, τα σχήματα, τα χρώματα και το υλικό που χρησιμοποιεί.
    Μπορείτε να αναζητήσετε στο διαδίκτυο και άλλους πίνακες του ζωγράφου.
  • organwsh keimenouΝα παρατηρήσετε την οργάνωση του κειμένου. Ποιες πληροφορίες δίνονται σε κάθε παράγραφο;
    Δοκιμάστε να γράψετε πλαγιότιτλους.   
  • Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση εικόνα μιας λιτής ευμερίας με την οποία η συντάκτρια του κειμένου χαρακτηρίζει τη ζωγραφική του Μποκόρου στον υπότιτλο του δημοσιεύματος;
    Νομίζετε ότι ευημερία και λιτός βίος είναι συμβατές έννοιες ή όχι; Επιχειρηματολογήστε ανάλογα.
  • Ποιον προβληματισμό και ποια συναισθήματα προκάλεσε η ζωγραφική του Μποκόρου στη συντάκτρια του κειμένου;  
  • stoxastikos logosΑναρωτηθείτε ποια είναι τα δικά σας στοιχειώδη και ποια τα περιττά και καταγράψτε τις σκέψεις σας.
    Δώστε στο κείμενό σας ό,τι μορφή επιθυμείτε, π.χ. ποίημα, χρονογράφημα, ημερολόγιο, μήνυμα στο facebook, κ.ά. 

ΚΡΙΤΙΚΗ Να διαβάσετε τη θεατρική κριτική του Σάββα Πατσαλίδη για το έργο  Nord-Ost του Τόρστεν Μπουχστάινερ, η οποία αναφέρεται στο Θέατρο Ντοκουμέντο.

Σάββας Πατσαλίδης
Θέατρο ντοκουμέντο: Nordost, μια ιστορία μακελειού στο «Όρα»

Screen Shot 2016-06-27 at 3.03.13 PM

Ο όρος «θέατρο ντοκουμέντο» παραπέμπει στη δραματοποίηση ιστορικών γεγονότων. Εκείνο που γενικά αποφεύγεται σε ένα τέτοιο θέατρο είναι η μεροληπτική παρουσίαση και το φορτισμένο προσωπικό σχόλιο. Το στοίχημα είναι η δημιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που θα βοηθήσουν το δέκτη να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από την έκθεση όλων των πλευρών του υπό συζήτηση θέματος.

Αν και πρόκειται για ένα είδος γραφής που αριθμεί πολλές εκατονταετίες, στη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα, ως ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος, είναι σχετικά πρόσφατο, με αφετηρίες τις ταινίες του Λουί ντε Ροσμόν και εν συνεχεία τη «Νέα Δημοσιογραφία», την οποία καθιέρωσαν και υπηρέτησαν με πάθος και επιτυχία γνωστοί συγγραφείς, όπως ο Τρούμαν Καπότε και ο Νόρμαν Μέιλερ.

Το «Nordost» (2005) του Γερμανού συγγραφέα Τόρστεν Μπουχστάινερ, ανήκει σ’ αυτό το χώρο. Είναι ένα εγχείρημα που μας εξιστορεί με αρκετή ακρίβεια, αλλά και ψυχολογική εμβάθυνση, το τι έγινε στις 3 Οκτωβρίου του 2002 στο θέατρο Ντουμπρόφσκα στη Μόσχα, όταν εισέβαλαν οι Τσετσένοι τρομοκράτες

Η ιστορία

Την ιστορία μάς την αφηγούνται τρία διαφορετικά πρόσωπα, το καθένα από τη σκοπιά του. Είναι η Όλγα, που κατάφερε με αιματηρή οικονομία να αγοράσει τρία εισιτήρια, για να παρακολουθήσει, μαζί με την κόρη και τον άνδρα της, το μουσικοχορευτικό θέαμα «Νόρντοστ» (βορειοανατολικά), με θέμα τα ανδραγαθήματα των Ρώσων στρατιωτών. Η Ζούρα, μια νεαρή Τσετσένα «μαύρη χήρα», από τις είκοσι που εισέβαλαν στο θέατρο (μαζί με άλλους 22 άντρες). Και, τέλος, η Λετονή γιατρός Ταμάρα, η μόνη στην οποία επιτρέπεται να μπει στο θέατρο και να ελέγξει την υγεία των 850 ομήρων θεατών, ανάμεσά τους η μάνα και η κόρη της.

Καθεμιά από τις τρεις πρωταγωνίστριες καταθέτει τις δικές της αλήθειες και αντιδράσεις στο συμβάν. Και κατά μία έννοια, όλες έχουν δίκιο. Οι Τσετσένοι ονομάζουν την εξέγερσή τους «απελευθερωτικό αγώνα», με την αιτιολογία ότι η Τσετσενία ποτέ δεν ενώθηκε οικειοθελώς με τη Ρωσία. Γι αυτούς, η ένοπλη σύγκρουση της περιόδου 1994-1996, καθώς και η τελευταία εκστρατεία της Μόσχας που άρχισε το φθινόπωρο ’99, με στόχο τη συντριβή των τσετσενικών αγώνων για ανεξαρτησία, αποδεικνύουν ότι οι ρωσικές κυβερνήσεις μιλούν μόνο τη γλώσσα της ισχύος. Οι Τσετσένες εθελόντριες αυτοκτονίας είναι άτομα που έχασαν σ’ αυτό τον πόλεμο κάποιο συγγενικό πρόσωπο και θέλουν να εκδικηθούν το χαμό του, σκορπώντας τον τρόμο στο ρώσικο πληθυσμό με τις βομβιστικές τους ενέργειες.  

Screen Shot 2016-06-27 at 3.04.10 PM

Οι Ρώσοι, από τη μεριά τους, ονομάζουν την εμπλοκή τους «αντιτρομοκρατική επιχείρηση», ισχυριζόμενοι ότι, αφότου αποχώρησαν οι δυνάμεις τους το 1996, η Τσετσενία έγινε άντρο του οργανωμένου εγκλήματος και των απαγωγών.

Στο έργο οι καταθέσεις των τριών γυναικών συναρπάζουν με τη ζωντάνια, την ανθρωπιά και την αμεσότητά τους. Το αποκορύφωμα των αφηγήσεών τους έρχεται, όταν η κυβέρνηση Πούτιν δίνει εντολή να εισβάλουν στην αίθουσα του θεάτρου οι ειδικές δυνάμεις και να εξουδετερώσουν τους τρομοκράτες. Τα χημικά που θα ρίξουν θα σκοτώσουν 170 αθώους ομήρους. Για τα μάτια του κόσμου την επομένη η Ρωσική κυβέρνηση ανακήρυξε την ημέρα αυτή ημέρα εθνικού πένθους και αποζημίωσε τις οικογένειες των θυμάτων με το «υπέρογκο» ποσό των 3.150 ευρώ. Τόσο κοστολόγησε την αθωότητα.

Η παράσταση

Η παράσταση που είδαμε στο θέατρο «Όρα», σε σκηνοθεσία Μιχάλη Σιώνα (και  μετάφραση Γιώργου Δεπάστα), ήταν μια καθαρή ανάγνωση χωρίς ρίσκα, «επικίνδυνες» λοξοδρομήσεις και άσκοπες περιπλανήσεις. Είχε μέτρο και αυτοσυγκράτηση. Πίστεψε στην επικοινωνιακή δύναμη της αφήγησης, και αυτό φάνηκε από τον τρόπο που τη διαχειρίστηκαν οι τρεις νέες ηθοποιοί, μέσα στο λιτότατο σκηνικό (μοναδικά αντικείμενα τρεις καρέκλες) της «Kunst»,  στο οποίο εισέβαλλε, σε τακτά χρονικά διαστήματα, η λάιβ μουσική από το ακορντεόν του Παναγιώτη Ανδρέογλου, ώστε να υπογγραμίσει εντάσεις, διαθέσεις και επικείμενες εξελίξεις.

Και από τις τρεις ηθοποιούς ακούσαμε να αρθρώνεται στρογγυλεμένος θεατρικός λόγος. Είδαμε να διαγράφονται ανάγλυφα τα εσωτερικά τους πεδία, χωρίς υστερικά τερτίπια, άκαιρες κορυφώσεις και κιτς συμπεριφορές. Υπήρχε γενικά καλή χημεία ανάμεσά τους, γεγονός που βοήθησε κι εμάς να μπούμε από  πολύ νωρίς στο εφιαλτικό κάδρο της εμπειρίας τους. Βρήκα ενδιαφέρουσα τη «μετάνοια» της τσετσένας Ζούρα από τη Νάντια Δαλκυριάδου, η οποία, αφού αρχικά μας συστήθηκε, φορώντας το προσωπείο της αμείλικτης και σίγουρης για τις επιλογές της τιμωρού, σταδιακά έδειξε να χάνει την αυτοπεποίθησή της, σε σημείο να διερωτάται η ίδια στο τέλος κατά πόσο αυτό που κάνει είναι το σωστό. Την καταλαβαίνουμε. Είναι νέα και ντοπαρισμένη, όπως όλοι οι στρατοί που απαρτίζονται από νέους και παιδιά. Δικαίως φοβάται, δικαίως αμφιβάλλει. Και η σκηνοθεσία του Σιώνα εκτιμώ πως σωστά επέλεξε να δείξει αυτή την  υποβόσκουσα διάσταση. Μοναδική επιφύλαξή μου, ο βαθμός της μεταβολής. Αυτό θα μπορούσε να γίνει κάπως πιο ανεπαίσθητα. Μου φάνηκε μάλλον υπερβολική και άμεση η υποχώρησή της από τα πιστεύω εκείνα που μέχρι πρότινος την είχαν μεταμορφώσει σε κινούμενη βόμβα. Γενικά, όμως, ήταν σωστή. Όπως σωστές και διαρκώς στη «θέση» τους και οι Άννα Σωτηρούδη και Μομώ Βλάχου. Το παίξιμό τους ήταν καλά εστιασμένο, με ελεγμένες κορυφώσεις και αποσυμπιέσεις. Δεν άφησαν το σλάλομ των συναισθημάτων τους να τις εκτροχιάσει. Είχαν καλά πατήματα στο λόγο και στα σημαινόμενά του.

Screen Shot 2016-06-27 at 3.04.43 PM

Συμπέρασμα: μια παράσταση καλά ρυθμισμένων και ευαίσθητων ισορροπιών.

Σάββας Πατσαλίδης, Θέατρο ντοκουμέντο: Nordost, μια ιστορία μακελειού στο «Όρα», 16/12/2013

  1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του Θεάτρου Ντοκουμέντο, με βάση την κριτική του  Πατσαλίδη ;
  2. Σε ποια γεγονότα αναφέρεται το έργο; Σε ποιον προβληματισμό σας βάζει η ιστορία του έργου; Γιατί επέλεξε ο θεατρικός συγγραφέας την αφήγηση της ιστορίας μέσα από τρεις διαφορετικές οπτικές;
  3. Προσέξτε την οργάνωση της κριτικής σε ενότητες και εντοπίστε τα κριτικά σχόλια του Πατσαλίδη, βλ. και Έκφραση-Έκθεση, Β΄ λυκείου, σ.  92 κ.ε.   
  4. Υποστηρίζεται ότι το έργο εξακολουθεί να είναι και σήμερα επίκαιρο, ενώ αναφέρεται σε γεγονότα που συνέβησαν το 2002. Ποια είναι η δική σας γνώμη; Αιτιολογήστε την άποψή σας.
  5. Να χρησιμοποιήσετε τα εξής ονοματικά σύνολα σε φράσεις: μεροληπτική παρουσίαση, φορτισμένο σχόλιο, ψυχολογική εμβάθυνση, αιματηρή οικονομία, υποβόσκουσα διάσταση, επικείμενες εξελίξεις.
  6. Να διαβάσετε προσεκτικά τις παρακάτω μεταφορικές φράσεις του κειμένου και να προσπαθήσετε να βρείτε άλλες ισοδύναμες που κυριολεκτούν: Δεν άφησαν το σλάλομ των συναισθημάτων τους να τις εκτροχιάσει- Είχαν καλά πατήματα στο λόγο και στα σημαινόμενά του- Η παράσταση που είδαμε στο θέατρο «Όρα» […] ήταν μια καθαρή ανάγνωση χωρίς ρίσκα, «επικίνδυνες» λοξοδρομήσεις και άσκοπες περιπλανήσεις- Υπήρχε γενικά καλή χημεία ανάμεσά τους. Θεωρείτε ότι μπορεί να αντικατασταθεί πλήρως μια μεταφορική φράση από μία ισοδύναμη κυριολεκτική ή νομίζετε ότι χάνεται «κάτι»; Να συζητήσετε το θέμα.
  7. diafimisiΜε βάση την κριτική του Πατσαλίδη, δοκιμάστε να δημιουργήσετε ένα πολυτροπικό διαφημιστικό κείμενο για την παράσταση στο θέατρο Όρα,   απευθυνόμενοι σε νεανικό κοινό.
  8. Να παρακολουθήσετε μια θεατρική παράσταση που σας ενδιαφέρει και να γράψετε μια κρτική. Φροντίστε να οργανώσετε την κριτική σας με τον τρόπο που είναι οργανωμένη η κριτική του Πατσαλίδη. Δώστε την ταυτότητα της παράστασης, περιλαμβάνοντας στοιχεία που αφορούν το έργο, τον συγγραφέα, τους συντελεστές και φυσικά τα σχόλιά σας. Σχετικά με την κριτική θεάτρου βλ. και Έκφραση-Έκθεση, Β΄ λυκείου σ.201-205, όπου προσφέρεται και πλούσιο λεξιλόγιο προς αξιοποίηση σε θεατρική κριτική.

Γιώργος Σεφέρης
Θεόφιλος
Screen Shot 2016-07-06 at 2.23.01 PM

Μια φορά κι έναν καιρό, καθώς λένε, ένας φούρναρης παράγγειλε σ’ ένα φτωχό ζωγράφο να τονε ζωγραφίσει την ώρα που φούρνιζε ψωμιά. Ο ζωγράφος άρχισε να δουλεύει, και όταν καταπιάστηκε να εικονίσει το φουρνιστήρι, αντί να το φτιάξει οριζόντιο, σύμφωνα με την προοπτική, το έφτιαξε κάθετο, δείχνοντας όλο του το πλάτος· έπειτα, με τον ίδιο τρόπο, ζωγράφισε πάνω στο φουρνιστήρι κι ένα καρβέλι. Πέρασε ένας έξυπνος άνθρωπος και του είπε: «Το ψωμί, έτσι που το ‘βαλες, θα πέσει». Ό ζωγράφος αποκρίθηκε, χωρίς να σηκώσει το κεφάλι: «Έννοια σου· μόνο τα αληθινά ψωμιά πέφτουν· τα ζωγραφισμένα στέκουνται- όλα πρέπει να φαίνουνται στη ζωγραφιά!»
Το παραμύθι αυτό μου θυμίζει έναν πολύ μεγάλο τεχνίτη, που επειδή ακριβώς «όλα πρέπει να φαίνονται στη ζωγραφιά», ιστορίζοντας την άποψη του Τολέδου, έβγαλε από τη μέση, με το δικαίωμα της τέχνης του, το νοσοκομείο του Δον Χουάν Ταβέρα και το τοποθέτησε σ’ ένα χάρτη. Ο μεγάλος τεχνίτης, το ξέρετε, είναι ο Κρητικός Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, και ο ζωγράφος του παραμυθιού είναι ο Μυτιληνιός Θεόφιλος Γ. Χατζημιχαήλ, «άλλοτε οπλαρχηγός και θυροφύλαξ εν Σμύρνη».
Η παραβολή μου δεν είναι ασέβεια. Γιατί ή μεγάλη διάκριση δεν είναι, ανάμεσα στους πολύ μεγάλους και στους μικρότερους τεχνίτες, που ξεκινά τις περισσότερες φορές από μια εγκυκλοπαιδική ή μια τουριστική διάθεση, αλλά ανάμεσα σ’ εκείνους που έφεραν έστω και μια σταγόνα λάδι στο φάρο της τέχνης, και σ’ εκείνους που η ύπαρξή τους είναι για την τέχνη αδιάφορη. Το πρώτο ζήτημα δεν είναι ποιος είναι μεγάλος και ποιος είναι μικρός, αλλά ποιος κρατάει την τέχνη ζωντανή. Ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που βλέπω σα μια πηγή ζωής για τη σύγχρονη ζωγραφική μας είναι ό Θεόφιλος. Τα ψωμιά του δεν έπεσαν στέκουνται, για να μεταχειριστώ τα δικά του τα λόγια· στέκουνται και θρέφουν.

Ο Θεόφιλος μας έδωσε ένα καινούργιο μάτι· έπλυνε την δράση μας όπως αυγάζει ο ουρανός, και τα σπίτια, και το κόκκινο χώμα, και το παραμικρό φυλλαράκι των θάμνων, ύστερα από την κάθαρση ενός απόβροχου· κάτι από αυτόν τον παλμό της δροσιάς. Μπορεί να μην είναι δεξιοτέχνης, μπορεί η αμάθειά του σε τέτοια πράγματα να είναι μεγάλη. Όμως αυτό το τόσο σπάνιο, το ακατόρθωτο πριν απ’ αυτόν για το ελληνικό τοπίο: μια στιγμή χρώματος και αέρα, σταματημένη εκεί μ’ όλη την εσωτερική ζωντάνια της και την ακτινοβολία της κίνησής της· αυτό τον ποιητικό ρυθμό — πώς να τον πω αλλιώς —που συνδέει τα ασύνδετα, συγκρατεί τα σκορπισμένα και ανασταίνει τα φθαρτά· αυτή την ανθρώπινη ανάσα που έμεινε σ’ ένα ρωμαλέο δέντρο, σ’ ένα κρυμμένο άνθος ή στο χορό μιας φορεσιάς· αυτά τα πράγματα που τ’ αποζητούσαμε τόσο πολύ, γιατί μας έλειψαν τόσο πολύ· αυτή τη χάρη μας έδωσε ο Θεόφιλος […] ένα παραμύθι. […]

Γιώργος Σεφέρης, Θεόφιλος, Δοκιμές

  1. Tι μας έδωσε ο Θεόφιλος με τη ζωγραφική του, σύμφωνα με την κριτική του Σεφέρη;
  2. ΥΦΟΣΤι παρατηρείτε σχετικά με τη γλώσσα και το ύφος του κειμένου;
  3. Ο Σεφέρης αρχίζει το κείμενό του για τον ζωγράφο Θεόφιλο με ένα «παραμύθι».
  • Ποια εντύπωση σας προκάλεσε το παραμύθι;
  • ΠΑΡΑΜΎΘΙΠοιος είναι ο συμβολισμός του παραμυθιού και τι νομίζετε ότι εξυπηρετεί στη συγκεκριμένη περίπτωση;
  1. Πλοηγηθείτε στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση (https://www.sansimera.gr/biographies/166), παρατηρήστε με προσοχή τα έργα του Θεόφιλου και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:
  • Ποια θέματα επιλέγει κυρίως να ιστορήσει ο Θεόφιλος και γιατί, κατά τη γνώμη σας;
  • Συχνά ο Θεόφιλος συνηθίζει να βάζει λεζάντες στα έργα του. Πώς το εξηγείτε; Παρατηρήστε και σχολιάστε μερικές από αυτές. Τι έχετε να πείτε για τη γλώσσα που χρησιμοποιεί και για την ορθογραφία;
  • Ποια στοιχεία περισσότερο παραδοσιακά και ποια πιο μοντέρνα μπορείτε να διακρίνετε στη ζωγραφική του;
  • Συμφωνείτε με την άποψη ότι η ζωγραφική του Θεόφιλου θυμίζει παιδική ζωγραφική; Επιχειρηματολογήστε ανάλογα.
  1. Ο Θεόφιλος είναι ένας λαϊκός ζωγράφος που θεωρείται ότι ανήκει στους ναΐφ καλλιτέχνες. Πρόκειται κυρίως για λαϊκούς καλλιτέχνες, χωρίς ειδικές γνώσεις, αυτοδίδακτους, που η τέχνη τους, με ακαδημαϊκά κριτήρια, είναι απλοϊκή και αδέξια και θυμίζει ορισμένες φορές την τέχνη των παιδιών ή των πρωτογόνων. Να ερευνήσετε αυτό το είδος της τέχνης.
  • ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣΝα ασχοληθείτε με τη σημασία του όρου ναΐφ ή πριμιτίφ, ανατρέχοντας σε λεξικά. Να βρείτε συνώνυμα και αντώνυμα στην ελληνική, Γλωσσικές ασκήσεις, Ε. Λέξεις από ξένες γλώσσες στην Ελληνική σ. 145 κ.ε.
  • Συζητήστε αν ο όρος ναΐφ έχει αρνητική ή θετική σημασία στην περίπτωση που χαρακτηρίζει έναν καλλιτέχνη και στην περίπτωση που αναφέρεται απλώς σε ένα άτομο.
  • ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΚΡΙΤΙΚΗΝα συγκεντρώσετε πίνακες ζωγραφικής που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, να επιλέξετε αυτούς που προτιμάτε και να τους παρουσιάσετε με τα σχόλιά σας στην ολομέλεια, βλ. και Έκφραση- Έκθεση Β΄  λυκείου, σ. 188.
  1. EREYNHTIKH ERGASIAΕρευνητική εργασία: Με αφόρμηση τον Θεόφιλο, να ερευνήσετε το θέμα του αυτοδίδακτου ζωγράφου/ καλλιτέχνη. Προσπαθήστε να βρείτε παραδείγματα καλλιτεχνών που διέπρεψαν, χωρίς να φοιτήσουν σε ανάλογο εκπαιδευτικό ίδρυμα, π.χ. σε Σχολή Καλών Τεχνών. Κάθε ομάδα μπορεί να επιλέξει έναν καλλιτέχνη που την ενδιαφέρει και να παρουσιάσει τη ζωή και το έργο του με το κατάλληλο λογισμικό, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 73 κ.ε. Η εργασία της ομάδας μπορεί να λάβει υπόψη ερωτήματα όπως: Πώς κατάφερε ο καλλιτέχνης, χωρίς ειδική εκπαίδευση, να «μάθει» την τέχνη που άσκησε; Πώς έγινε γνωστός;
    Στη συζήτηση των αποτελεσμάτων να εστιάσετε στα εξής: Ποια συμπεράσματα προκύπτουν από την έρευνα των επί μέρους παραδειγμάτων; Πού στηρίζεται ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης; Τι μπορεί να προσφέρει η εκπαίδευση σε ένα άτομο που θέλει να γίνει καλλιτέχνης;

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΡΙΤΙΚΗΔιαβάστε την παρακάτω κριτική παρουσίαση «Η πόρτα άνοιξε και στον κρητικό χορό», που συνέταξε ο Άλκης Ράφτης, Πρόεδρος του Χοροθεάτρου «Δόρα Στράτου», για να αποτυπώσει τις εντυπώσεις του από την παράσταση την οποία παρακολούθησε στο θέατρο «Δόρα Στράτου» στις 3 Ιουλίου 2012, από την Ομάδα Έκφρασης Κρητικών Χορών Γιάννη και Γιώργου Μεγαλακάκη.

Screen Shot 2016-07-15 at 4.09.39 PM

 

Άλκης Ράφτης
Η πόρτα άνοιξε και στον κρητικό χορό   

Η παράσταση του συγκροτήματος των αδελφών Μεγαλακάκη στο Χοροθέατρο “Δόρα Στράτου” με καταγοήτευσε και με έβαλε σε σκέψεις. Τα τελευταία χρόνια προβληματίζομαι για την κατεύθυνση που θα έπρεπε να πάρει ο ελληνικός χορός. Παλαίψαμε 30 χρόνια για να στραφούν οι δάσκαλοι στο παραδοσιακό πρωτότυπο, να γυρίσουν στα χωριά, για να μαθητεύσουν. Τώρα που όλες οι καταγραφές έγιναν και δεν φοβόμαστε την από άγνοια αλλοίωση, νομίζω πως είναι ώριμη η κατάσταση για να εξελιχτεί ο χορός. Μπορούν προικισμένα άτομα να δημιουργήσουν δικές τους φιγούρες, νέους σχηματισμούς, παραλλαγές, προσαρμογές στα σημερινά γούστα, εντυπωσιακές σκηνικές παρουσιάσεις.

Κάτι τέτοιο δοκιμάζει ο Μεγαλακάκης στον κρητικό χορό. Βγαίνει μπροστά αντιμέτωπος με το θεατή και χορεύει σόλο συρτό χανιώτικο σαν να ήταν ζεϊμπέκικο. Οι αδελφοί Μεγαλακάκη σπάνε τον κύκλο και βάζουν τις χορεύτριες να χορεύουν λυτά στον χώρο. Περιορίζουν τα πηδήματα στον αέρα του μπροστινού και τα χτυπήματα στα στιβάνια – αντί γι’ αυτά διδάσκουν τους χορευτές να κάνουν κέντημα στο έδαφος με τεχνικά βήματα. Χρησιμοποιούν μουσική πιο αδρή, πιο χαλαρή, πιο κοντά στα σημερινά γούστα. Μακάρι να συνεχίσουν στον ίδιο δρόμο, να τολμήσουν να πάνε πιο μακρυά.

Κάτι τέτοιο έγινε στο φλαμένκο και στον ιρλανδέζικο χορό, έτσι κατέκτησαν τον κόσμο. Εκεί η παραδοσιακή μορφή είχε χαθεί, ενώ σ’ εμάς υπάρχει ακλόνητη. Οι δικές μας βάσεις είναι απόλυτα στέρεες, μπορούμε να προχωρήσουμε άφοβα. Αρκεί να είμαστε έντιμοι, διαχωρίζοντας απόλυτα το παλιό από το καινούργιο, τόσο στους μαθητές μας όσο και στις παραστάσεις. Αλοίμονο αν αρχίσουμε να χορεύουμε στυλιζαρισμένα στα πανηγύρια και στους γάμους. Στις παραστάσεις όμως μπορούμε, αρκεί να το δηλώνουμε σαφώς, ώστε να μην παραπλανούμε τον θεατή. Και τις φορεσιές μπορούμε να αλλάξουμε, και τις μουσικές. Η παράσταση έχει τους δικούς της νόμους, είναι θέατρο, θέλει σκηνοθεσία, χορογραφία και ενδυματολογία, θέλει φώτα, ηχητικά, μακιγιάζ, σκηνικά. ‘Ολα όσα αμέλησαν τα συγκροτήματα μέχρι τώρα.

Το “Δόρα Στράτου”, το εθνικό θέατρο του ελληνικού χορού που άνοιξε το δρόμο πριν 60 χρόνια κι έγινε πρότυπο για όλα τα συγκροτήματα, δεν πρόκειται να αλλάξει. Αντιπροσωπεύει τη μουσειακή αντίληψη κι έτσι θα μείνει, ακλόνητο σαν σημείο αναφοράς και έμπνευσης. Φιλοξενώντας την δημιουργία των αδελφών Μεγαλακάκη στον κρητικό χορό, έδειξε ότι εγκρίνει την εξέλιξη από άλλους, αρκεί αυτή να βασίζεται σε απόλυτη γνώση του πρωτότυπου. Αρκεί να κάνει βήματα προσεκτικά και στέρεα, αφού τολμά να επέμβει σε ένα έργο τέχνης που χρειάστηκε αιώνες για να φτάσει ως εδώ. Κι αρκεί να γίνεται από ανθρώπους με ταλέντο, ώστε το αποτέλεσμα να έχει υψηλή αισθητική.

Τα κριτήρια αυτά τα ικανοποιεί η πρόταση των αδελφών Μεγαλακάκη, γι αυτό μας γεμίζει χαρά κι αισιοδοξία για το μέλλον. Η πόρτα άνοιξε στον κρητικό χορό, μπορούν να ακολουθήσουν ο μακεδονικός, ο θρακιώτικος, ο ποντιακός και οι άλλοι. Το ρίσκο είναι μεγάλο, το κοινό είναι απαιτητικό, η αποτυχία παραμονεύει. Πολλοί χορογράφοι του μοντέρνου χορού δοκίμασαν, αλλά τίποτα δεν έμεινε πίσω τους — γιατί δεν είχαν τη γνώση του παραδοσιακού, νόμιζαν ότι μπορούσαν να τον “πειράξουν”, επειδή απλώς τον είχαν δει — κι αυτός τους εκδικήθηκε. Οι δάσκαλοι του ελληνικού χορού όμως αξίζει να προσπαθήσουν, οι καλύτεροι από αυτούς το δικαιούνται, γιατί έχουν τη βαθιά γνώση που απαιτείται.

Έχουμε μπροστά μας ένα τόλμημα που πέτυχε. Περιμένουμε με ανυπομονησία τις επόμενες προτάσεις των αδελφών Μεγαλακάκη και των ισάξιων με αυτούς συναδέλφων τους σε άλλες περιοχές.

Άλκης Ράφτης,
Η πόρτα άνοιξε στον κρητικό χορό 

  1. ΠΕΡΊΛΗΨΗΝα συνοψίσετε σε μία παράγραφο (περίπου 100 λέξεις) τον προβληματισμό του Άλκη Ράφτη για την κατεύθυνση που θα πρέπει να πάρει ο παραδοσιακός χορός, λαμβάνοντας υπόψη και τις παρακάτω βοηθητικές ερωτήσεις:
  • Ποια είναι η άποψη του Ράφτη για τον παραδοσιακό χορό;
  • Υπερασπίζεται τη διατήρηση της παραδοσιακής αυθεντικής μορφής; Τίθεται υπέρ της εξέλιξης; Προχωράει σε σύνθεση των δύο αντιλήψεων;
  1. Να ανατρέξετε στα λεξικά, προκειμένου να βρείτε την κυριολεκτική και τη μεταφορική σημασία της λέξης «μουσειακός». Προσέξτε ότι η λέξη μπορεί να έχει άλλοτε θετική και άλλοτε αρνητική σημασία. Συζητήστε αν έχει αρνητική ή θετική χροιά η λέξη στο παρακάτω απόσπασμα από το κείμενο: Το «Δόρα Στράτου», το εθνικό θέατρο του ελληνικού χορού που άνοιξε το δρόμο πριν 60 χρόνια κι έγινε πρότυπο για όλα τα συγκροτήματα, δεν πρόκειται να αλλάξει. Αντιπροσωπεύει τη μουσειακή αντίληψη κι έτσι θα μείνει, ακλόνητο σαν σημείο αναφοράς και έμπνευσης.
  2. Προσέξτε ότι η κριτική παρουσίαση του Α. Ράφτη: α) δίνει τα στοιχεία της συγκεκριμένης χορευτικής παράστασης, β) περιγράφει αξιοσημείωτες χορευτικές στιγμές και γ) εκφράζει αξιολογικά σχόλια. Η κριτική του, πάντως, βασίζεται σε κάποιες  απόψεις του για τον παραδοσιακό χορό. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, να γράψετε και σεις μια κριτική για κάποιο χορευτικό θέαμα που παρακολουθήσατε ζωντανά ή  στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, στο διαδίκτυο. Ανατρέξτε π.χ. στην παρακάτω διεύθυνση, για να δείτε βιντεοσκοπημένο χορό από  μέλη της Ομάδας Μεγαλακάκη: https://www.youtube.com/watch?v=VEiliGn9CFY
  3. Να παρακολουθήσετε τη συνέντευξη για τον παραδοσιακό χορό, που έδωσαν οι αδελφοί Μεγαλακάκη, Γιάννης και Γιώργος, στην τηλεοπτική εκπομπή Μένουμε Ελλάδα, να κρατήσετε σημειώσεις και να παρουσιάσετε τα κύρια σημεία της συζήτησης, καθώς και τα δικά σας σχόλια.
  4. ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟΟργάνωση project με θέμα «Παραδοσιακοί Χοροί»:
    Να ερευνήσετε  σε ομάδες  διάφορους  ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Να δημιουργήσετε ένα οργανωμένο corpus με σχετικούς υπερδεσμούς και να παρουσιάσετε τους χορούς πολυμεσικά με τα σχόλια, τις εντυπώσεις (σκέψεις, συναισθήματα) και τις προτιμήσεις σας.
  5. Η ομάδα Μεγαλακάκη προχωράει πέρα από τη μουσειακή αντίληψη του παραδοσιακού χορού και δοκιμάζει με επιτυχία να εξελίξει τον παραδοσιακό κρητικό χορό. Ένα ανάλογο παράδειγμα για τη δημιουργική αξιοποίηση της παράδοσης αποτελεί η κυπριακή έκθεση μόδας «Beyond Dress Codes: Από την παραδοσιακή φορεσιά στη σύγχρονη μόδα», που «συνιστά έναν διάλογο ανάμεσα στο παραδοσιακό ελληνικό ένδυμα και τη σύγχρονη μόδα». Διαβάστε το σχετικό δημοσίευμα Το χθες και το σήμερα της μόδας στη Λευκωσία, με τις συνοδευτικές εικόνες, και συζητήστε το θέμα. Μπορείτε να προχωρήσετε σε δικές σας εικαστικές δημιουργίες, αντλώντας έμπνευση από  παραδοσιακές φορεσιές που σας εμπνέουν.    
  6. ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΧ ΠΡΟΦΟργανώστε μια έρευνα, σε ομάδες, με θέμα: «Η παράδοση αποτελεί  πηγή έμπνευσης για τη σύγχρονη τέχνη». Φροντίστε να αναζητήσετε παραδείγματα από διάφορες μορφές τέχνης. Να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, με την υποστήριξη του κατάλληλου λογισμικού.  
  7. ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣΟργανώστε έναν αγώνα επιχειρηματολογίας με θέμα: διατήρηση της παράδοσης ή ρήξη με την παράδοση και εξέλιξη. Χωριστείτε σε δύο ομάδες. Η μία ομάδα επιχειρηματολογεί  υπέρ της πρώτης θέσης, ενώ η άλλη υπέρ της  δεύτερης θέσης. Αφού ακουστούν όλα τα επιχειρήματα, και οι δύο ομάδες επιχειρούν να συνθέσουν τις δύο αντίθετες θέσεις σε ένα κείμενο, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 118-119. Κείμενα σχετικά με την παράδοση μπορείτε να διαβάσετε στην αντίστοιχη ενότητα των Θεματικών κύκλων σ. 438-451.

 

Κωνσταντίνος Καϊμάκης
Ρωμαίος και Ιουλιέτα
                  1. Αισθηματική- δραματική, 118’, Μ. Βρετανία- Ιταλία 2013

Του Κάρλο Καρλέι 

Με τους Χέιλι Στέινφελντ, Ντάγκλας Μπουθ, Πολ Τζαμάτι, Ντέμιαν Λιούις, Στέλαν Σκάρσγκαρντ, Νατάσα Μακέλον

Μοντέγοι και Καπουλέτοι, οι πιο ισχυρές φατρίες ευγενών στη Βερόνα του 16ου αιώνα, μισούνται θανάσιμα εδώ και αιώνες εξαιτίας μιας παλιάς βεντέτας που κανείς πλέον δεν θυμάται πως ξεκίνησε. Απηυδισμένος ο πρίγκιπας Εσκάλους, ανακοινώνει διάταγμα σύμφωνα με το οποίο θα τιμωρείται με θάνατο όποιο μέλος της μιας ή της άλλης οικογένειας, τολμήσει να ξανανοίξει τον κύκλο του αίματος. Εν τω μεταξύ στο αρχοντικό του Καπουλέτου, πραγματοποιείται γιορτή ώστε να γνωρίσει ο κόμης Πάρης την όμορφη Ιουλιέτα, τη θυγατέρα του οικοδεσπότη, από τον οποίο έχει ζητήσει το χέρι της. Στο μασκέ χορό θα παρεισφρήσει κρυφά ο Ρωμαίος Μοντέγος που είναι ερωτευμένος με τη Ροζαλίνα, ανιψιά του Καπουλέτου αλλά όταν αντικρίζει την Ιουλιέτα χάνει το… φως του! Με θράσος που μόνο ένας τρελός ή ερωτευμένος διαθέτει, χορεύει μαζί της, την φιλάει και το πρωί κρύβεται κάτω από το μπαλκόνι της για να κρυφακούσει την ερωτική εξομολόγηση της. Τα υπόλοιπα είναι εκτός από γνωστά και ο δραματικός επίλογος της πιο μεγάλης ερωτικής ιστορίας που γράφτηκε ποτέ.

Screen Shot 2016-07-19 at 2.06.34 PM

Από τα πρώτα και πιο διάσημα έργα του Σαίξπηρ γραμμένο στα 1595, το απόλυτο love story «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», έχει μεταφερθεί άπειρες φορές στο θέατρο, στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση. Ξεχωρίζει φυσικά η εκδοχή του Φράνκο Τζεφιρέλι (1968) καθώς και η αποδόμηση του έργου που έκανε με μια γκανγκστερική ροκ οπερετική ματιά ο Μπαζ Λούρμαν (1996) με τον Ντι Κάπριο να κάνει… όργια ως Ρωμαίος, ενώ ακόμη και στα καθ’ ημάς δόθηκε ο απαραίτητος κιτς τραγέλαφος («Η νεράιδα και το παλικάρι» του Ντίνου Δημόπουλου) με το εθνικό ζευγάρι Βουγιουκλάκη- Παπαμιχαήλ να προκαλεί άθελα του γέλια στη κρητική βεντέτα των Βροντάκηδων και Φουρτουνάκηδων! Εδώ ο άγνωστος στο ελληνικό κοινό Κάρλο Καρλέι (η μεγαλύτερη σκηνοθετική στιγμή του το τηλεοπτικό θρησκευτικό δράμα «Padre Pio» του 2000 ενώ ήταν στους συνσεναριογράφους της επικής «Τελευταίας λεγεώνας» του 2007 με τους Κόλιν Φερθ και Μπεν Κίνγκσλεϊ), αναθέτει στο βραβευμένο με όσκαρ Τζούλιαν Φέλοους τη διασκευή του σαιξπηρικού κειμένου.

Παρότι ο Φέλοους – εκ των δημιουργών του τηλεοπτικού «Ο πύργος του Ντάουντον» και του κομψοτεχνήματος του Αλτμαν «Έγκλημα στο Γκόσφορντ παρκ» – δεν ακολουθεί το έμμετρο στίχο του Σαίξπηρ, διατηρεί μια ποιητικότητα αρκετά συμβατή και πιστή με το πνεύμα του έργου, προσφέροντας μια ικανοποιητική πλατφόρμα παρακολούθησης του φιλμ. Ενός φιλμ που απευθύνεται πρωτίστως στο νεανικό κοινό των multiplex, αναλαμβάνοντας ένα ρόλο ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό μαζί για τους νεαρούς θεατές. Υπό αυτή την σκοπιά η ταινία του Καρλέι έχει κάποιο νόημα. Ο έμπειρος σινεφίλ όμως και κυρίως αυτός που έχει χορτάσει από την ποιητική πληρότητα του Τζεφιρέλι ή τη δαιμονιώδη κάμερα του Λούρμαν, θα μείνει αδιάφορος.  Χωρίς σκηνοθετικές εκπλήξεις, με ένα πρωταγωνιστικό ζευγάρι άφθαρτο αλλά και άγευστο μαζί, με μια κινηματογράφηση που ποντάρει στα δυνατά κομμάτια του αρχετυπικού έρωτα, τούτη η σαιξπηρική διασκευή δεν έχει και πολλά να μας πει. Κρατάμε την υποκριτική αξία του Πολ Τζαμάτι (στο ρόλο του πάτερ Λαυρέντιου), τα υπέροχα τοπία της Βερόνα και της Μάντοβα, την αίσθηση μιας θεαματικής παραγωγής με έμφαση στην καλλιτεχνική διεύθυνση και φυσικά το μαγικό φίλτρο του καταδικασμένου έρωτα που δεν ξεθωριάζει ποτέ.

Κωνσταντίνος Καϊμάκης,
http://screeneye.net/romeos-ke-ioulietaromeo-juliet/

 (2)

Μανώλης Κρανάκης
Ρωμαίος και Ιουλιέτα
Romeo and Juliet
Κάρλο Καρλέι

 

Ανώφελη κινηματογραφική διασκευή του απόλυτου σαιξπηρικού έργου, φτιαγμένη θεωρητικά για τη γενιά των multiplex. Ούτε για καθημερινό στην τηλεόραση…

Screen Shot 2016-07-19 at 2.08.12 PMΟι οικογένειες των Μοντέγων και των Καπουλέτων, με την αέναη έχθρα που τους χωρίζει, ψάχνουν ευκαιρία για καβγά στους δρόμους της Βερόνα. Oταν ο νεαρός Μοντέγος Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, κόρη του λόρδου Καπουλέτου θα ερωτευτούν κεραυνοβόλα, οι οικογένειές τους θα θελήσουν να τους χωρίσουν, και τα πράγματα θα πάρουν τραγική τροπή. Με τη βοήθεια ενός μοναχού, το ερωτευμένο ζευγάρι θα καταστρώσει ένα παράτολμο σχέδιο, το οποίο είτε θα φέρει την απόλυτη ευτυχία, είτε θα προκαλέσει ανήκουστο πόνο.

Δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος κάτι πιο τραγικό από αυτό που επεφύλαξε η μοίρα για τον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα στο ultimate love story όλων των εποχών.

Εκτός από αυτήν την ταινία που δεν μπορεί ούτε καν να απαγγείλει το λόγο για τον οποίο έχει γυριστεί, πόσο μάλλον το λόγο για τον οποίο έχει γυριστεί σαν μια teenage σαπουνόπερα για το prime time του Disney Channel, με λάθος καστ, κλισέ αναπαράσταση εποχής, παραποιημένο το κείμενο του Σαίξπηρ και ούτε μια αμυχή πρωτοτυπίας πάνω στο νεανικό σε πρόθεση, γερασμένο στο αποτέλεσμα όμως, σώμα της.

Επίπεδο τόσο ώστε να θυμίζει περισσότερο ανάγνωση σεναρίου παρά ερμηνεία ενός αριστουργηματικού έργου, αδιάφορο σαν να επρόκειτο για μια ρομαντική ιστορία της σειράς και συντηρητικό σαν να ήταν παραγγελία της καθολικής εκκλησίας, το ανώφελο εγχείρημα του Ιταλού Κάρλο Καρλέι ευτυχώς δεν σπαταλάει πολύ ταλέντο…

Με αρχηγό του gone wrong τον Τζούλιαν Φέλοους (του Οσκαρ για το «Gosford Park» του Ρόμπερτ Ολτμαν και του μυαλού πίσω από το «Downton Abbey») που αφαιρεί κομμάτια από το πρωτότυπο έργο για να προσθέσει δικά του ίδιας λογικής και ρίμας – προφανώς σε μια κρίση «τρικυμίας εν κρανίω» – , δεν υπάρχει πραγματικά κανείς μέσα σε δύο ώρες κινηματογραφικού χρόνου που να αξίζει να μνημονεύσεις.

Η Ιουλιέτα της Χάιλι Στάινφελντ είναι με διαφορά η χειρότερη που έχουμε δει στο σινεμά – ένα κορίτσι χωρίς ιδιαίτερη χάρη, ομορφιά ή αέρινη γοητεία, που μοιάζει να μην της έχει πει κανείς πως στους ώμους της κουβαλάει την κατάρα όλων των μεγάλων εραστών αυτού του κόσμου.

Ο Ντάγκλας Μπουθ ως Ρωμαίος είναι η προσωποποίηση του χαρισματικού στέρνου, αφού μέχρι εκεί φτάνει η υποκριτική του δύναμη, ανίκανος να απαγγείλει τα ωραιότερα λόγια που είπε ποτέ ερωτευμένος άντρας σε γυναίκα στην ιστορία αυτού του κόσμου χωρίς να προδοθεί από το χειλάκι πετροκέρασο και μάγουλο βερύκοκο που φέρει η hunky αγορίστικη ομορφιά του.

Και όλοι οι υπόλοιποι – από τον Ντάμιεν Λίουις στο ρόλο του Λόρδου Καπουλέτου και τον Πολ Τζιαμάτι στο ρόλο του μοναχού Λόρενς που θα σταθεί στο πλευρό του ζευγαριού – παρωδούν εκπληκτικά τους ρόλους τους, προδίδοντας ανεπανόρθωτα το κείμενο του Σαίξπηρ και μαζί κάθε έννοια του hairstyling.

Χωρίς σειρά προτεραιότητας, με αυτήν την ταινία δικαιώνονται ο Τζορτζ Κιούκορ (1936) με την ακριβότερη σαιξπηρική μεταφορά στο σινεμά μέχρι εκείνη την εποχή, ο Φράνκο Τζεφιρέλι στη δική του – κλασική, ελαφρώς ξεπερασμένη, αν και μπροστά στο φιλμ του Καρλέι ανυπέρβλητη – μεταφορά του 1968 και φυσικά ο Μπαζ Λούρμαν που το 1996 κλείδωσε οτιδήποτε θα μπορούσε να είναι η μοντέρνα μεταφορά της μεγαλύτερης ιστορίας αγάπης που γράφτηκε ποτέ.

Μανώλης Κρανάκης
flix.gr/cinema/romaios-kai-ioylieta.html

  1. Η κριτική του Κωνσταντίνου Καϊμάκη οργανώνεται σε τρεις νοηματικές ενότητες. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε ενότητα.
  2. Ποια είναι τα θετικά και ποια τα αρνητικά σχόλια του Κ. Καϊμάκη; Ποια είναι η συνολική εκτίμησή του για την ταινία;
  3. Να παρατηρήσετε την οργάνωση της κριτικής του Μανώλη Κρανάκη, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 241 κ.ε. Χωρίστε το κείμενο σε  νοηματικές ενότητες και δώστε πλαγιότιτλους, λαμβάνοντας υπόψη και τις εξής ερωτήσεις:                                      
  • ΝΟΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣΤι περιλαμβάνει η εισαγωγή του κειμένου και τι ο επίλογος;
  • Σε ποια ενότητα δίνονται γενικά σχόλια για την ταινία και σε ποια επιμέρους σχόλια για τους συντελεστές;
  1. Ο Κ. Κρανάκης χρησιμοποιεί την ειρωνεία. Να εντοπίσετε σημεία του κειμένου όπου χρησιμοποιείται η ειρωνεία και να τα σχολιάσετε.
  2. Ποια φαίνεται ότι είναι η στάση του κριτικού για το κείμενο του Σαίξπηρ και πώς αυτή επηρεάζει την κριτική του για την ταινία;
  3. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΠοια ταυτότητα προβάλλει ο κριτικός μέσα από το κείμενό του; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.
  4. Να εντοπίσετε τις ξενικές λέξεις που υπάρχουν στο κείμενο και να τις μεταφράσετε στα ελληνικά.
  • Πώς εξηγείτε την επιλογή του συντάκτη να χρησιμοποιεί ξενικές λέξεις;
  • Σε ποιες άλλες περιπτώσεις γραπτού ή προφορικού λόγου συναντάμε αυτό το φαινόμενο;
  • Για ποιούς λόγους νομίζετε ότι συμβαίνει;
  • Θεωρείτε πως απειλείται η ελληνική γλώσσα από τη χρήση ξενικών λέξεων;
  • Πιστεύετε πως πρέπει να μεταφράζονται οι ξενικές λέξεις;
  • Συζητήστε το θέμα, λαμβάνοντας υπόψη και το παρακάτω απόσπασμα στο οποίο η Μαρία Κακριδή-Φερράρι αναφέρεται στο θέμα της μετάφρασης των ξένων όρων.

Η μετάφραση ξένων όρων συνδέεται στενά με το γενικότερο φαινόμενο του δανεισμού (βλ. 1.7), εφόσον οι προς μετάφραση όροι εισέρχονται στη γλώσσα ως δάνεια από άλλες -ισχυρότερες συνήθως – γλώσσες, ενώ οι νέοι όροι που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της διαδικασίας της μετάφρασης ονομάζονται, χαρακτηριστικά, μεταφραστικά δάνεια (π.χ. φουτμπόλ –> ποδόσφαιρο, τηλεκοντρόλ –> τηλεχειριστήριο). Οι ξένες λέξεις καλύπτουν κυρίως κενά ορολογίας των επιστημών, της τεχνολογίας ή ειδικών τομέων της καθημερινής ζωής (π.χ. μόδα, κουζίνα, αθλητισμός). Επιπλέον, εξειδικεύουν εννοιολογικές περιοχές, όπου ο ελληνικός όρος καλύπτει το γενικό φάσμα και ο ξένος έρχεται να κατονομάσει μικρό μόνο τμήμα του. Π.χ. υποδοχή λέμε το γενικό φαινόμενο, ρεσεψιόν τον χώρο υποδοχής ενός ξενοδοχείου. ‘Αλλο το γενικότερο ύφος, άλλο το στιλ ή στιλάκι ενός ατόμου, άλλο σημαίνουν και οι αντίστοιχα παραγόμενες εκφράσεις (έχει ύφος ¹ έχει στιλ), όσο και αν υπάρχουν ενδιάμεσοι τόποι ταύτισης των δύο.

Αντίθετα όμως με άλλες μορφές δανεισμού, αυθόρμητες και απροσχεδίαστες, η μετάφραση των λέξεων που μια γλώσσα δανείζεται από μιαν άλλη αποτελεί κατά κανόνα προσχεδιασμένη διαδικασία, η οποία πραγματοποιείται από συγκεκριμένους φορείς, εξυπηρετεί ορισμένες πρακτικές ανάγκες της κοινωνίας, αλλά συνδέεται συχνά και με ιδεολογικές στάσεις εθνοκεντρισμού και επιθυμίας εθνικής και γλωσσικής “καθαρότητας” (βλ. 2.1, 2.2). Η γλώσσα-αποδέκτης των δανείων, δηλαδή, θεωρείται από τους χρήστες της ότι κινδυνεύει με αλλοίωση των χαρακτηριστικών της από την ύπαρξη ή τη συνεχή εισροή των ξένων όρων και το αίτημα της μετάφρασής τους προέρχεται, τουλάχιστον για ορισμένες ομάδες, από την ουτοπική – στην αθωότερη μορφή της – λογική της απόλυτης γλωσσικής ομοιoγένειας.

Η κινδυνολογική αντιμετώπιση της αθρόας εισαγωγής ορολογίας στους τομείς κυρίως της τεχνολογίας και των επιστημών, όπου εντοπίζεται ο μεγαλύτερος αριθμός των σύγχρονων δανείων, δεν λαβαίνει υπόψη της ότι το φαινόμενο οφείλεται στην απουσία παραγωγής τεχνολογίας ή επιστημονικής γνώσης από τη χώρα-αποδέκτη της ορολογίας. Συνεπώς, δεν έχει νόημα να αντιμετωπίζεται αποκλειστικά με την καταπολέμηση του απλού “συμπτώματος”, της μορφής δηλαδή που θα έχουν οι όροι, οι οποίοι θα αντιστοιχούν στις νέες έννοιες: της γλώσσας προέλευσης ή της γλώσσας-αποδέκτη. Στην ελληνική κοινωνία το πρόβλημα επιτείνεται από το γεγονός ότι πολλοί από τους νεόπλαστους στη γλώσσα προέλευσης όρους κατασκευάζονται, σύμφωνα με την ισχύουσα παράδοση, από ελληνικές ρίζες (π.χ. astrophysics, tomographie), πράγμα που ενισχύει τις εθνοκεντρικές ιδεολογικές στάσεις.[…]

http://www.komvos.edu.gr/glwssa/odigos/thema_d12/d_12_thema.htm

  1. projectΟργάνωση project «Ρωμαίος και Ιουλιέτα»:
    Εργαστείτε σε ομάδες.
  • Διαβάστε το θεατρικό έργο του Σαίξπηρ Ρωμαίος και Ιουλιέτα.
  • Δείτε την ομώνυμη ταινία του σκηνοθέτη Κάρλο Ρέι που γυρίστηκε σχετικά  πρόσφατα (2013) και καταγράψτε τις εντυπώσεις σας.
  • Διαβάστε ξανά τις δύο διαφορετικές κριτικές για την ταινία και συζητήστε λαμβάνοντας υπόψη τις εξής ερωτήσεις: Με ποια κριτική συμφωνείτε περισσότερο, σε ποια σημεία, και γιατί;  Με ποια κριτική διαφωνείτε, σε ποια σημεία, και γιατί;
  • Δοκιμάστε να γράψετε τη δική σας κριτική  απευθυνόμενοι αποκλειστικά σε νεανικό κοινό, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 208. Αναρτήστε την κριτική σας στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.
  • Όσοι ενδιαφέρεστε περισσότερο για το θέμα μπορείτε να δείτε και την ομώνυμη ταινία του Φράνκο Τζεφιρέλι, προκειμένου να συγκρίνετε τις δύο ταινίες.
  1. Όσοι είστε κινηματογραφόφιλοι οργανώστε μια ομάδα κριτικής κινηματογράφου με μόνιμη στήλη στην ιστοσελίδα του σχολείου σας. Η ομάδα αναλαμβάνει την ενημέρωση των μαθητών σχετικά με τις καινούριες ταινίες.
  2. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗΛέγεται ότι το έργο Ρωμαίος και Ιουλιέτα μας προσφέρει την πιο δυνατή ιστορία νεανικού έρωτα, «το απόλυτο love story» και, παρότι η ιστορία αναφέρεται σε μια παλαιά εποχή, εξακολουθεί και σήμερα να συγκινεί και να εμπνέει. Δοκιμάστε να γράψετε και σεις μια ιστορία νεανικού έρωτα στη σημερινή εποχή, αντλώντας έμπνευση από το έργο. Μπορείτε, αν θέλετε, να κρατήσετε το βασικό μοτίβο του έργου που είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους που ανήκουν σε διαφορετικές, και μάλιστα αντίπαλες, κοινωνικές ομάδες.
  3. ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΝα διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα που αναφέρεται στη δύναμη του έρωτα και της αγάπης. Προέρχεται από το κορυφαίο ερωτικό ειδυλλιακό δράμα Γκόλφω του Σπύρου Περεσιάδη. Πρόκειται για άλλη μια ιστορία συγκλονιστικού έρωτα με τραγικό τέλος. Η Γκόλφω και ο Τάσος, δύο νεαρά παιδιά, ορκίζονται αιώνια αγάπη. Η Γκόλφω, πιστή στον όρκο της, αρνείται τον άρχοντα που θέλει να την παντρευτεί, αλλά ο Τάσος, αψηφώντας τον δικό του όρκο, δέχεται να πάρει γυναίκα του την πλούσια νέα που του προξενεύουν. Όταν αλλάξει γνώμη, θα είναι πολύ αργά. Η παραβίαση του όρκου ισοδυναμεί με θάνατο και κινεί τις δυνάμεις του πεπρωμένου με αδυσώπητο τρόπο. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα η Γκόλφω απορρίπτει τη συμβουλή της Αστέρως, που την παροτρύνει να ξεχάσει τον άπιστο Τάσο και να παντρευτεί τον πλούσιο Κίτσο.  

“Άχ! Η αγάπη μάνα μου, πεντάκριβη μανούλα,
χόρτο δεν είναι για να βγει με τόση ευκολία.
Είναι δεντρί βαθύριζο, π΄αν θες για να το βγάλεις,
πριχού μονάχο μαραθεί, σ΄οργώνει την καρδιά σου,
βγαίνει μαζί με την καρδιά. Είν΄ ή αγάπη βάτος,
π΄αν τύχει, μάνα, και πιαστείς μέσα στις αγκαθιές του,
δεν ξεμπερδεύεις εύκολα, θα φύγεις λαβωμένη.
Είν΄η αγάπη θάλασσα που γλυκοκυματίζει,
κι αν τύχει τα γαλάζια της νερά σε ξεγελάσουν,
τις ομορφιές της λιμπιστείς κι απλώσεις τα πανιά σου,
δεν είναι, μάνα, βολετό πίσω για να γυρίσεις
κι αν σε βοηθήσουν οι καιροί, με κίνδυνο μεγάλο
στην άλλη άκρη θε να βγεις αλλιώτικα εχάθης.
Είν΄η αγάπη  […]“

  • ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗΝα γράψετε ένα σύντομο κείμενο,  που αρχίζει με τη φράση: «Είν΄η αγάπη…». Επιλέγετε εσείς τη μορφή του κειμένου σας που μπορεί να είναι πεζό, ποιητικό ή θεατρικός μονόλογος.
  • Να δείτε την ταινία Γκόλφω του Ορέστη Λάσκου που έσπασε τα ταμεία της εποχής (πρώτη προβολή 1955) και να μοιραστείτε  τις εντυπώσεις σας, βλ.σχετικά:
    http://www.sansimera.gr/articles/558
  1. Να διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα για τον έρωτα από το βιβλίο Εγκώμιο για τον έρωτα του Γάλλου φιλοσόφου  Αλαίν Μπαντιού (Alain Badiou, 1937-), όπου ο Μπαντιού δίνει συνέντευξη στον δημοσιογράφο Νικολά Τρυόνγκ (Nicolas Truong). Ο Μπαντιού δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στον έρωτα. Υποστηρίζει ότι η ύπαρξη της φιλοσοφίας προσδιορίζεται από τέσσερις όρους, από την επιστήμη, την τέχνη, την πολιτική και τον έρωτα.

Alain Badiou

Υπενθυμίσατε προηγουμένως ότι ο Πλάτωνας είχε ήδη διαπιστώσει τον ιδιαίτερο δεσμό ανάμεσα στον έρωτα και στην αλήθεια. Ως προς τι όμως ό έρωτας είναι, κατά τη γνώμη σας, μια “διαδικασία αλήθειας”;

Υποστηρίζω ότι ο έρωτας είναι πράγματι αυτό που αποκαλώ στη φιλοσοφική μου ιδιόλεκτο μια “διαδικασία αλήθειας”, δηλαδή μια εμπειρία όπου ένας ορισμένος  τύπος αλήθειας κατασκευάζεται. Αυτή η αλήθεια είναι πολύ απλά η αλήθεια πάνω στο Δύο. Η αλήθεια της διαφοράς ως τέτοιας. Και θεωρώ ότι ο έρωτας-αυτό που αποκαλώ η “σκηνή του Δύο”-είναι αυτή η εμπειρία. Υπό αυτή την έννοια κάθε έρωτας που αποδέχεται τη δοκιμασία, που αποδέχεται τη διάρκεια, που αποδέχεται ακριβώς αυτή την εμπειρία του κόσμου από τη σκοπιά της διαφοράς παράγει με τον τρόπο του μια νέα αλήθεια πάνω στη διαφορά. Γι΄αυτό ακριβώς κάθε αληθινός έρωτας ενδιαφέρει ολόκληρη την ανθρωπότητα, όσο ταπεινός κι αν είναι φαινομενικά, όσο κρυμμένος κι αν είναι. Ξέρουμε καλά ότι οι ερωτικές ιστορίες παθιάζουν όλον τον κόσμο!  Ο φιλόσοφος οφείλει να ρωτήσει γιατί μας παθιάζουν. Γιατί όλες αυτές οι ταινίες, όλα αυτά τα μυθιστορήματα, όλα αυτά τα τραγούδια εξ ολοκλήρου αφιερωμένα σε ερωτικές ιστορίες; Πρέπει σίγορα να υπάρχει κάτι το καθολικό στον έρωτα ώστε αυτές οι ιστορίες να ενδιαφέρουν ένα τόσο μεγάλο κοινό. Το καθολικό που υπάρχει είναι ότι κάθε έρωτας προτείνει μια καινούρια εμπειρία αλήθειας σχετικά με το να είμαστε δύο και όχι ένας. Το ότι μπορούμε να συναντήσουμε και να αποκτήσουμε την εμπειρία του κόσμου με έναν άλλον τρόπο απ΄ό,τι  μέσω μιας μοναχικής συνείδησης, ιδού αυτό για το οποίο οποιοσδήποτε έρωτας μας προσφέρει μια καινούρια απόδειξη. Και γι΄αυτό αγαπάμε τον έρωτα, όπως λέει ο Άγιος Αυγουστίνος, αγαπάμε να αγαπάμε, αλλά επίσης αγαπάμε να αγαπούν και οι άλλοι. Πολύ απλά γιατί αγαπάμε τις αλήθειες. Αυτό ακριβώς  είναι που προσδίδει όλο το νόημά της στη φιλοσοφία: οι άνθρωποι αγαπούν τις αλήθειες, ακόμη κι όταν δεν ξέρουν ότι τις αγαπούν.

Alain Badiou με τον Nicolas Truong,
Εγκώμιο για τον έρωτα

  • Ποια σκέψη του Μπαντιού σας κάνει εντύπωση; Δοκιμάστε  να την αναπτύξετε με απλά λόγια.
  • Ο Truong στην ερώτησή του προς τον Μπαντιού αναφέρει ότι ο Πλάτωνας είχε ήδη διαπιστώσει τον ιδιαίτερο δεσμό ανάμεσα στον έρωτα και στην αλήθεια. Διαβάστε και συζητήστε το απόσπασμα από το Συμπόσιο του Πλάτωνα που αναφέρεται στον Έρωτα (Ο έρως δαίμων μέγας, ΠΛΑΤΩΝ 132. – Συμπόσιον 202d8-204b7). Ποια φαίνεται να είναι η σχέση του Έρωτα με την αλήθεια; Ποιες σκέψεις σας δημιουργούνται διαβάζοντας τον πλατωνικό μύθο για τον Έρωτα;

Φωτεινή Μπάρκα

Τα ανδρείκελά του χλεύαζαν την κοινωνία

(μικρό απόσπασμα)

[…] Η δεκαετία του ’70 ανήκει στα αινιγματικά ανδρείκελα των «Μεταναστών», για τα οποία ο Γάλλος κριτικός Πιερ Ρεστανί γράφει ότι ταλαντεύονται «μεταξύ Μπρεχτ και Μπέκετ», και έκαναν μεγάλη πορεία στην Ευρώπη. Ανδρείκελα από σύρμα, συνήθως ακέφαλα και κάποτε χωρίς καθόλου στέρνο, σε φυσικό μέγεθος, ντύθηκαν με τα τριμμένα ρούχα και παπούτσια των μεταναστών, κράτησαν τις βαλίτσες της ανέχειάς τους. Η οξεία κριτική του απέναντι στην κοινωνία, όπως διαμορφωνόταν στη μεταπολεμική Ευρώπη, αποδεικνύεται σήμερα αποκαλυπτικά προφητική. […]

Ελευθεροτυπία, 04/03/2011

  1. Προσπαθήστε να «ζωντανέψετε» κάποιον από τους μετανάστες. Δώστε του πρόσωπο, γεμίστε τις βαλίτσες του με αντικείμενα, φωτογραφίες κτλ., και αφηγηθείτε τη δική του ιστορία.
  2. Χρησιμοποιήστε μια φωτογραφία της Εγκατάστασης ως σκηνικό ή κατασκευάστε, με τις δικές σας δυνατότητες, ένα αυτοσχέδιο σκηνικό που να έχει ως αφετηρία το έργο του Βλάση Κανιάρη. Παρουσιάστε κάποιες από τις αφηγήσεις που γράψατε σε  θεατρικό αναλόγιο.

Επιστολή/Ανοιχτή Επιστολή

ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΕΦΗΒΩΝ – ΓΟΝΕΩΝ
Επικοινωνία εφήβων – γονέων μέσω επιστολών

Αγαπητή μαμά,

Έχω κάποια παράπονα από σένα που θέλω να σου τα πω. Λοιπόν, πρώτα απ’ όλα κάθε φορά που προσπαθώ να σου μιλήσω δεν με ακούς ποτέ. Δεν γίνεται όμως άλλο έτσι. Πάντα θες να γίνεται μόνο το δικό σου. Θέλεις να σου μιλάω μόνο όταν εσύ είσαι καλά. Δεν έχεις καθίσει ποτέ να ακούσεις όλα αυτά που θέλω να σου πω. Αν έχω κάποιο πρόβλημα που θέλω να ζητήσω τη γνώμη σου πού αλλού να στραφώ, αν δεν μπορώ να τα πω σε σένα που είσαι η μαμά μου;

Ας αλλάξει αυτή η κατάσταση, γιατί δεν πάει άλλο.

Αντωνία

Αγαπητοί μου γονείς,
Όλα αυτά τα χρόνια με μεγαλώσατε εξαιρετικά και όπως κάθε παιδί θα ήθελε, ωστόσο έχω ένα παράπονο από εσάς.

Αυτό που με ενοχλεί περισσότερο είναι η υπερπροστατευτικότητα που μου δείχνετε. Κάθε φορά που θα πάω κάπου φέρεστε παράλογα και μου επιβάλλετε επίσης παράλογα πράγματα. Μου ζητάτε να κουβαλάω το κινητό μου ακόμα και σε πολύ μικρές αποστάσεις και φυσικά να είναι ενεργοποιημένο. Αγχώνεστε χωρίς λόγο και στενοχωριέστε και το χειρότερο είναι ότι κάποιες φορές μου το μεταδίδετε και σε μένα.

Επίσης έχω συζητήσει το θέμα της υπερπροστατευτικότητας με τους κοντινούς μου φίλους και έχω διαπιστώσει ότι δεν είμαι το μοναδικό παιδί που του συμβαίνει αυτό. Παλιά δίκαια ανησυχούσατε αφού ήμαστε μικροί και απροστάτευτοι. Τώρα όμως έχουμε μεγαλώσει, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα θέματα με ωριμότητα και μπορούμε να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας.

Το μόνο που ζητάω από σας είναι να μου δείξετε εμπιστοσύνη και να καταλάβετε ότι δείχνοντας εμπιστοσύνη σε μένα είναι σα να δείχνετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας και στον τρόπο που εσείς με μεγαλώσατε. Σας το διαβεβαιώνω: με μεγαλώσατε πολύ καλά. Μη φοβάστε, εμπιστευτείτε με και όλα θα πάνε καλά.

Με αγάπη, ο γιος σας, Ηλίας

http://logotexnikhdrashpallatideiou.blogspot.gr/2013/04/blog-post_6575.htm

  1. Ποιες απαντήσεις, νομίζετε ότι θα έδιναν οι γονείς στα παιδιά τους, από τη δική τους σκοπιά;
  2. Ανατρέχοντας και στις προσωπικές σας εμπειρίες, ποια προβλήματα στην επικοινωνία των εφήβων με τους γονείς θεωρείτε σημαντικότερα; Να αιτιολογήσετε τις απόψεις σας.
  3. ημερολογιοΝα σχολιάσετε το ύφος των κειμένων και να μετατρέψετε την πρώτη επιστολή σε ημερολογιακή σελίδα. βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου σ.108.

Επιστολή του Οδυσσέα Ελύτη στον Ευάγγελο Παπανούτσο
Ένα γράμμα για τη σύγχρονη τέχνη
Screen Shot 2016-06-17 at 12.46.17 PM

Clock melting clocks,
Salvador Dali

Screen Shot 2016-06-17 at 12.46.22 PM

Το ψάρι που τραγουδά,
Joan Miro

Screen Shot 2016-06-17 at 12.46.27 PM

Οι δεσποινίδες της Αβινιόν,
Pablo Picasso

Αγαπητέ μου κ. Παπανούτσο,

Θα ήτανε περιττό ίσως να τονίσω με πόση ανυπομονησία περίμενα τις διαλέξεις σας και με πόσο ενδιαφέρον τις παρακολούθησα μαζί με πολλούς άλλους φίλους της νέας τέχνης, που δεν έχουν συχνά την ευκαιρία στον τόπο μας ν’ ακούσουνε για ζητήματα που θεωρούνε πολύ ζωτικά και που, νομίζουν, θα ήταν ευχής έργον αν μπορούσανε να διαδοθούνε σ’ ένα κοινό πλατύτερο. Δυστυχώς — και παίρνω αμέσως το θάρρος να σας το πω — ούτε οι φίλοι μου ούτε, πολύ περισσότερο, εγώ, που έμενα πάντοτε με την εντύπωση μερικών ωραίων μας συζητήσεων από το περασμένο καλοκαίρι, δε μείναμε ικανοποιημένοι. Και δε μείναμε ικανοποιημένοι, όχι τόσο για άλλους λόγους, όσο γιατί βρήκαμε πως έλειπε γενικά από την ομιλία σας η αγάπη και γιατί, ακριβώς, νομίζουμε πως μια πράξη που δεν ξεκινάει από την αγάπη ή, έστω, το μίσος είναι κατά βάθος ανώφελη.

[…]

Αλλά εγώ είμαι ένας άνθρωπος που αγαπώ τη ζωγραφική όσο και την ποίηση, που παρακολουθώ τη ζωγραφική όσο και την ποίηση, και δε βλέπω καθόλου να περνάνε κρίση· μήτε να κινδυνεύουν να γκρεμιστούν σε κανένα χάος, εξόν κι αν είναι το χάος του ακαδημαϊσμού που, σαν από κατάρα, έχει ανοίξει και στον τόπο μας ένα μόνιμο λάκκο για τις αδύναμες ψυχές. Γι’ αυτό επιμένω στο συμπέρασμά σας, το καταδικαστικό, επιμένω σα σε μια διαμαρτυρία που — πάρτε την όπως θέλετε — από τη μια της όψη είναι παράπονο κι από την άλλη κατηγορία. Ξέρω πολλούς που συμφωνούν μαζί μου και θα ΄θελα σαν από το στόμα όλων να μιλήσω, να μιλήσουμε μαζί, και να σας πούμε ότι, καθώς λέει ο λαός, «κάνατε ένα καλό και το ρίξατε στο γιαλό».

Μιλήσατε για τις νέες τάσεις, άριστα πληροφορημένος, σε ύφος, θα έλεγα, κάπως περιληπτικό· μας αναφέρατε, π.χ., κυβιστές σαν τον Βraque, τον Leger ή τον Juan Gris, χωρίς να τονίσετε καθόλου την τεράστια σημασία που είχε για την εξέλιξη της Τέχνης η παραγωγή τους, ή για τούς υπερρεαλιστές, τον Μax Ernst  τον Joan Miro, τον Arp ( τον Salvador Dali και τον Giorgio de Chirico δεν τους άκουσα καθόλου, μήπως έχω λάθος;), χωρίς να μπείτε καθόλου στον τρόπο της εργασίας τους και στους συγκεκριμένους σκοπούς που επιδιώκουν, και καταλήξατε να χαρακτηρίσετε τον κολοσσό αυτόν πού λέγεται Picasso και που, γι’ αυτόν, κάθε άνθρωπος, σ’ οποιοδήποτε έθνος και αν ανήκει, δίκαια υπερηφανεύεται, καταλήξατε, λέω, να χαρακτηρίσετε τον Picasso  σαν αδύναμο και ασταθή, παίρνοντας για επιχείρημα τα διαδοχικά στάδια που η μεγαλοφυΐα του δρασκέλισε, θέλοντας έμπρακτα να υποδηλώσει ότι δεν υπάρχει τέλος στις αναζητήσεις ενός αληθινά δυναμικού και ζωντανού καλλιτέχνη. Αυτό είναι το μυστικό που κάνει τον Picasso να μην αποστεώνεται, αυτή είναι η αρετή του. Και σεις κατακρίνετε ίσα-ίσα την αρετή του αυτή, απογοητεύεστε γιατί ολόκληρη η νέα τέχνη δε σας δίνει κανένα τέλος (σάμπως θάτανε  τόσο κουτή να υπογράψει την καταδίκη της), και την ξεγράφετε, γιατί δε σας οδήγησε σε μια νέα ισορροπία. Αλλά, προς Θεού, με το να γίνεστε ζηλωτής της ισορροπίας, ύστερ’ από τη μελέτη του μυστικού των συγχρόνων καλλιτεχνών, δεν είναι σαν να ομολογείτε πως δεν μπήκατε καθόλου στο μυστικό τους;

[…] Δε θέλω όμως να επεκταθώ εδωπέρα σε θέματα πιο ειδικά και σε προσωπικές απόψεις. Θέλω μονάχα ν’ αναλάβω για μια στιγμή την ολοκληρωτική αλλά και νόμιμη υπεράσπιση της νέας τέχνης, έτσι όπως μας παρουσιάζεται, κορεσμένη από αντιφάσεις αλλά και κορεσμένη από ζωή, ακαταστάλακτη και σπασμωδική, αλλά όχι νεκρή, όχι αδιάφορη, όχι ανώφελη. Και για να γίνω σαφέστερος: θέλω ν’ αναλάβω την υπεράσπιση του γενικότερου πνεύματος που χαρακτηρίζει την τεχνοτροπία των μοντέρνων καλλιτεχνών, του καθαρά δημιουργικού πνεύματος που έσωσε την τέχνη από το θάνατο σε ολόκληρο το διάστημα της παράδοξης αυτής μεσοπολεμικής εικοσαετίας, και κράτησε το προνόμιο της γνήσιας έκφρασης μονάχα — τι μεγάλη τιμή — για τον εαυτό της.

Αγαπητέ κ. Παπανούτσο, μας χωρίζουνε αρκετά χρόνια και δεν ειμ’ εγώ εκείνος, που, προκειμένου να σας μιλήσει, θ’ άφηνε κατά μέρος το σεβασμό. Θα ήθελα όμως να διαπιστώσω τη μεγάλη διαφορά νοοτροπίας που μας χωρίζει και που με ρίχνει τώρα στον κίνδυνο να κατηγορηθώ σα νέος που βιάζεται να κάνει το σπουδαίο ή το σοφό, ενώ, απλούστατα, βιάζεται να μιλήσει στο όνομα μιας αισιοδοξίας που, παρά τη διάχυτη γύρω απορία, υπάρχει κι εγκυμονείται βαθιά στα σπλάχνα του αποτρόπαιου σημερινού πολέμου, υπάρχει και ταξιδεύει στα στήθια των αντάξιων της εποχής τους νέων όλου του κόσμου. Όταν έρθει η μέρα που θα μπει επιτέλους μια νέα τάξη στον υλικό κόσμο, θα μπορέσουμε κι εμείς να εκφραστούμε καλύτερα, προπάντων πειραματικότερα.  Αλλά τότε — το πιστεύουμε — θα ΄χουμε κι ανθρώπους που θα μπορούνε να μας κρίνουν με νέα κριτήρια, καλύτερα και πειραματικότερα. Κι αυτό δε θα ΄ναι πια μια κριτική από ύψους, αλλά μια συνεργασία που θα δώσει καρπούς ικανούς ν’ απελπίσουν την ανυπαρξία και το κενό — ν’ απελπίσουν την ήττα και το θάνατο.

Οδυσσέας  Ελύτης,
Ανοιχτά Χαρτιά, 1940

  1. ΑΝΤΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΠοιες είναι οι απόψεις του Ελύτη για την τότε, το 1940, νέα τέχνη; Με ποια επιχειρήματα υποστηρίζει τις απόψεις του;
  2. Ποιες θεωρείτε ότι μπορεί να είναι οι απόψεις του Παπανούτσου με τις οποίες διαφωνεί ο Ελύτης; Να κάνετε υποθέσεις με βάση το περιεχόμενο της επιστολής.
  3. Ποιον χαρακτηρισμό αποδίδει ο Παπανούτσος στον Picasso και σε ποιο επιχείρημα φαίνεται ότι στηρίζει τον χαρακτηρισμό του; Ποιο αντεπιχείρημα χρησιμοποιεί ο Ελύτης, για να υπερασπιστεί τον Picasso; Ποιο από τα δύο επιχειρήματα θεωρείτε πιο πειστικό; Βλ. και Έκφραση-Έκθεση  Γ΄ λυκείου, σ. 30, 31.
  4. ΥΦΟΣ-ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΟ Ελύτης διαφωνεί με τις απόψεις του Παπανούτσου για την τέχνη και καταθέτει τις δικές του. Να σχολιάσετε τον τρόπο με τον οποίο ο Ελύτης εκφράζει την  αντιπαράθεσή του και να χαρακτηρίσετε το ύφος της επιστολής με αναφορές σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 36-37.   Ποια ταυτότητα προβάλλει ο Ελύτης μέσα από την επιστολή;
  5. Ποια είναι σήμερα η κυρίαρχη αντίληψη για την τότε μοντέρνα τέχνη; Πιστεύετε ότι δικαιώθηκε ο Ελύτης; Αν ναι, πώς θα σχολιάζατε το γεγονός, λαμβάνοντας υπόψη και το παρακάτω απόσπασμα από μια άλλη επιστολή του;

Την τύχη του (έργου τέχνης) αυτή, σήμερα, την προσδιορίζετε σεις, αύριο θα την προσδιορίσουν οι άλλοι που θα ΄ρθουν, και θα εξακολουθούνε πάντοτε να την προσδιορίζουνε άνθρωποι, ανάλογα με την αισθητική αντίληψη που θα χαρακτηρίζει την εποχή τους.

Ανοιχτά Χαρτιά, 1940

  1. projectΟργάνωση project : Ζωγράφοι και η εποχή τους.
    Εργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα θα αναλάβει να μελετήσει το έργο ενός από τους ζωγράφους που αναφέρει ο Ελύτης στην επιστολή του και να το παρουσιάσει.  Θα αναλάβει, επίσης, να διερευνήσει, μεταξύ άλλων, τα ερωτήματα:  Πώς αντιμετωπίστηκε το έργο του ζωγράφου στην  εποχή του; Αναγνωρίστηκε η αξία του ή δέχτηκε αρνητικές κριτικές; Πώς εκτιμάται σήμερα η συμβολή του ζωγράφου στην εξέλιξη της τέχνης; Οι εργασίες των ομάδων θα παρουσιαστούν σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο με το κατάλληλο λογισμικό και θα συζητηθούν στην ολομέλεια. 

Μάρω Θεοδωράκη

Επιστολή ενός ανώνυμου μετανάστη

Όταν αποφάσισα να γράψω αυτά τα λιγοστά λόγια θέλησα να σου συστηθώ. Όμως αμέσως σκέφτηκα πως τα ονόματα και τα επίθετα είναι περιττά. Ο μόνος λόγος που μου χρειάζονται είναι ίσως ο φόβος …

Είμαι εικοσιέξι χρονών. Η ηλικία μου βέβαια προσδίδει ένα λαμπρό μέλλον. Όμως ο δρόμος που ξεπροβάλλει μπροστά μου είναι ανηφορικός. Τόσο, που τίποτα λαμπρό δεν φαίνεται στο διάβα του. Πουλάω πειρατικά cd στις πλατείες και στους πολυσύχναστους δρόμους: στις παραλίες, στις ταβέρνες, στη γύρα… Το κέρδος πενιχρό αλλά ικανοποιητικό για έναν μετανάστη. Έναν έγχρωμο, Αφρικανό μετανάστη.

Ονειρεύομαι συχνά. Μ’ αρέσει. Μπορώ να ονειρεύομαι ακόμη και με ανοιχτά μάτια. Κάποιοι πιστεύουν πως δεν έχω τούτο το δικαίωμα. Το ξέρω. Το έχω δει. Ίσως και να το  καταλαβαίνω.

Με βλέπεις στο φούρνο της γειτονιάς και ντρέπεσαι που τρώω το ψωμί σου. Με συναντάς στο μανάβικο και αηδιάζεις με τη σκέψη ότι αγγίζω τα λαχανικά σου. Στο μετρό με αποφεύγεις, ενώ η ματιά σου καρφώνεται χωρίς καμία αναστολή στο μαύρο μου δέρμα. Στο λεωφορείο δεν θα τολμήσω ποτέ να κάτσω. Είναι θρασύ και χυδαίο για σένα.

Η περιφρόνηση συναντά την διαφορετικότητα με τρόπο μοναδικό!

Κατά βάθος όμως σε καταλαβαίνω. Υποχρεώθηκες να με βλέπεις μέρα νύχτα. Ανέχτηκες να χρησιμοποιώ τις δημόσιες τουαλέτες σου. Να κοιμάμαι στα παγκάκια σου. Να καπνίζω τα τσιγάρα σου. Να πουλάω τα τσιγάρα σου. Να πίνω το νερό σου. Να μένω στο σπίτι σου. Να απολαμβάνω τον ήλιο σου. Να αναπνέω τον αέρα σου. Να ονειρεύομαι κάτω από το φεγγάρι σου… Κι αυτό το τελευταίο ενοχλεί.

Μα μην φοβάσαι!

Η χώρα τούτη σου ανήκει. Είναι ολότελα δική σου.

Μην τρέμεις! Η πατρίδα τούτη είναι μόνο δική σου.

Η δική μου είναι εκεί πίσω, κρυμμένη πίσω από τις φοινικιές και τις χουρμαδιές. Η δική μου έχει τη μυρωδιά του παζαριού που βουίζει από τις παιδικές φωνές. Ο δικός μου τόπος είναι ζωγραφισμένος με το νοτισμένο χώμα, την  κόκκινη λάσπη, το καυτό ηλιοβασίλεμα. Τούτα τα χρώματα δεν θέλω να ξεχάσω. Γιατί για μένα η πατρίδα μου μετράει πάνω από όλα.

Θυμώνω, γιατί κάποτε ένας φίλος μου είχε πει πως η σιωπή είναι το καλύτερο φάρμακο στην ξενιτιά. Μα αυτή για μένα δεν είναι παρά μια ηλίθια θεωρία. Ή καλύτερα μια ύπουλη συμβουλή. Δεν πρέπει να μιλάς, γιατί δεν έχεις τίποτα καλό να πεις! Μη μιλάς! Πούλα μόνο τα cd σου!

Όλο αυτό ακούγεται τόσο σκληρό όσο είναι. Φαίνεται τόσο ρομαντικό όσο είναι. Πίστεψέ με!

Ζω καλά εδώ. Δεν έχω παράπονο. Αγαπώ τη χώρα σου.

Μα δεν τολμώ να σου το πω κατάμουτρα. Δεν είναι εύκολο να ξεγλιστρήσω μέσα από τη βουβή πραγματικότητα. Είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας, θέμα συνήθειας. Αρχίζω μάλλον και συνηθίζω στα λίγα λόγια, στη σιωπή εκείνου του φίλου.

Το βλέμμα μου όμως δεν μπορεί να αλλάξει. Το πνίγω μέσα στη σιωπή μου. Τα μαύρα μάτια μου αντανακλούν τα συναισθήματά μου. Μαρτυρούν το φόβο και την οργή μου. Θέλω να χαμογελάσω. Μα δεν μπορώ. Είναι λάθος να χαμογελάς στην χώρα που σου δίνει ψωμί να φας.

Μη χαμογελάς! Πούλα μόνο τα cd σου!

Για αυτά που δεν μπορώ να μιλήσω πρέπει τουλάχιστον να μπορώ να τα ονειρεύομαι. Δε σου ακούγεται τόσο καλό, αλλά ξέρεις πολύ καλά πως η πραγματικότητα δεν είναι για όλους καλή.

Άφησέ με τουλάχιστον, λοιπόν, να ονειρεύομαι! Νόμιμος ή παράνομος έχω ακόμα αυτό το δικαίωμα. Ξύπνιος ή κοιμισμένος έχω ακόμα αυτό το προνόμιο.

Δικαίωμα στο όνειρο. Το δικό μου όνειρο.

Και κάτι ακόμα! Νομίζω πως ήρθε ο καιρός να αφήσεις να μιλήσουν τα λεπτά σου αισθήματα. Εκείνα που τα έχεις καλά κλειδωμένα στην άκρη της ψυχής σου. Είμαι σίγουρος ότι θα τα βρεις. Έτσι θα μπορέσεις κάποτε να με κοιτάξεις σια μάτια.

YΓ.1: Σε παρακαλώ μη σκίσεις αυτό το γράμμα. Ούτε να το πετάξεις στο καλάθι των αχρήστων. Κάποτε θα σου χρειαστεί.
YΓ.2: Απόψε έχει ένα φεγγάρι τεράστιο.

Μάρω Θεοδωράκη, Κηρήθρες, Άνοιξη – καλοκαίρι 2007

Απάντηση ενός μαθητή της Β΄ Λυκείου στην παραπάνω επιστολή

Φίλε μετανάστη,

Η πατρίδα μου είναι φτωχή και μικρή σε έκταση. Οι πόροι της λιγοστοί. Οι άνθρωποί της ένιωσαν ξαφνικά πως πρέπει να μοιραστούν το λίγο που έχουν και τρόμαξαν. Φοβήθηκαν τόσο πολύ, που έκλεισαν τις πόρτες τους για να διαφυλάξουν το έχει τους. Είτε αυτό το λένε εργασία, είτε ιδέες, είτε ακόμα και πατρίδα. Γιατί την θέλουν αυτή την πατρίδα μόνο δική τους, αποκλειστικά. Πέρασαν φαίνεται πολλά χρόνια και ατόνησε η μνήμη τους. Ξεθώριασε η εικόνα τους σε σταθμούς τρένων και καράβια με μια βαλίτσα και λίγα απαραίτητα να παίρνουν και αυτοί το δρόμο της ξενιτιάς και να φτάνουν ξένοι, παντάξενοι σε τόπους μακρινούς που δεν θύμιζαν καν την πατρίδα τους , σε χώρες παγωμένες και άγνωστες, αντιμέτωποι με άλλους ανθρώπους που τους ήθελαν μόνο για δουλειά και μετά … τίποτα, περιθωριοποιημένοι και περιφρονημένοι. Όμως εσύ, φίλε μετανάστη, αυτό θα τους θυμίσεις, θα ξεκλειδώσεις τη μνήμη τους και θα τρυπώσεις στο μυαλό και την ψυχή τους. Και τότε θα θυμηθούν. Θα δουν την μοίρα τους στο πρόσωπό σου, τους αγώνες τους στη δική σου ζωή, την περιφρόνηση που δέχτηκαν στη δική σου περιφρόνηση, τη βία που οι ίδια έζησαν στη βία που ασκούν σε σένα, και τότε θα απλώσουν το χέρι τους να αγγίξουν το δικό σου και μετά θα το σφίξουν και θα νιώσουν δυο καρδιές να χτυπούν στον ίδιο ρυθμό, θα νιώσουν την ίδια αγωνία και τον ίδιο φόβο με σένα για τη ζωή.

Δώσε τους όμως λίγο χρόνο, γιατί όλα έγιναν τόσο ξαφνικά που τους τρόμαξαν.

Δώσε τους λίγο χρόνο, για να σε δεχτούν και να σε φιλοξενήσουν στη δική τους πατρίδα, να πειστούν πως η δική σου πατρίδα βρίσκεται κάπου μακριά μα και τόσο κοντά στην ψυχή και στη σκέψη σου. Πως δε διεκδικείς τον τόπο τους, γιατί εσένα σε μεγάλωσαν άλλες ιδέες και άλλοι τρόποι και σε σφράγισαν με άλλη ταυτότητα που δεν θέλεις να αλλάξεις. Πως η πατρίδα σου είναι κάπου αλλού, μακριά.

Ξέρω πως το μόνο που ζητάς είναι ένας χώρος να ακουμπήσεις το κουρασμένο σου κορμί, τα όνειρα και τις ελπίδες σου. Πίστεψέ με δε θα αργήσει να έλθει η μέρα να σου τον παραχωρήσουν αυτόν τον τόπο, σε όποιο μέρος της γης βρεθείς.

ΥΓ. Ίσως βιάζεσαι,δεν αντέχεις άλλο την περιφρόνηση και το κυνηγητό. Ίσως πέρασε ήδη πολύς χρόνος.
Όμως κανείς κατά βάθος δε σε μισεί, όλοι σε νιώθουν, μα δεν τολμούν να το ομολογήσουν.
4ο Λύκειο Λάρισας,  13 Μαϊου 2010

  1. %ce%b1%cf%85%ce%b8%ce%b5%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%b1Σε ποιο κειμενικό είδος θα κατατάσσατε την «επιστολή ενός ανώνυμου μετανάστη»;
  • Ποιος είναι στην πραγματικότητα ο συντάκτης αυτού του κειμένου;
  • Ποιον σκοπό εξυπηρετεί ένα τέτοιο κείμενο;
  • Να συζητήσετε το θέμα της αυθεντικότητας μιας μαρτυρίας.
  1. %ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%cf%83%cf%87%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%83Να μετατρέψετε την απάντηση του μαθητή στην επιστολή του ανώνυμου μετανάστη σε κείμενο-σχόλιο για τη θέση των μεταναστών στη χώρα μας (κρατήστε την ίδια επιχειρηματολογία, χρησιμοποιήστε γ΄ εν. πρόσωπο).
  2. %cf%80%cf%81%ce%bf%cf%86%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%b1Εργαστείτε σε ομάδες και διερευνήστε τα κείμενα : (1) Επιστολή ενός ανώνυμου μετανάστη, Μ. Θεοδωράκη, (2) Απάντηση ενός μαθητή, (3) Ηπείρου και Πατησίων, Μαρτυρία μετανάστη-Χασάν, από την τρέχουσα υποενότητα και (4) Ο δρόμος για την Ελλάδα, Μαρτυρία : Ασυνόδευτο παιδί, (5) Πρωταπριλιά, Βασίλης Λαδάς από την υποενότητα Μέσα από τα βιώματα των μεταναστών. Στη συνέχεια να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:%ce%ba%ce%b5%ce%b9%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%b5%ce%b9%ce%b4%ce%b7
  • Προσέξτε αν τα κείμενα είναι αυθεντικές ή πλαστές μαρτυρίες.
  • Να εντοπίσετε στοιχεία προφορικότητας στα κείμενα.
  • Θα εντάσσατε τα κείμενα στον προφορικό ή στον γραπτό λόγο; Τι παρατηρήσεις μπορείτε να κάνετε για το κειμενικό είδος στο οποίο ανήκουν;
  • Ποιο κείμενο θα θεωρούσατε ότι έχει περισσότερα στοιχεία διαλόγου; Σε ποιο βαθμό ενυπάρχει το στοιχείο του διαλόγου στα υπόλοιπα κείμενα;
  • Να προσδιορίσετε τους πιθανούς αποδέκτες/ ακροατές των παραπάνω μονολογικών αφηγήσεων.

Πρωτιά ξενοφοβίας

Πήρα και φιλοξενώ το παρακάτω διαμαρτυρόμενο γράμμα:

Αξιότιμε κύριε,

ΖΗΤΩ συγγνώμη αν το γράμμα μου φανεί ενοχλητικό σε μερικούς και συναισθηματικό σε άλλους. Ο λόγος που με παρακινεί να σας γράψω είναι ο ακόλουθος:

Δυσφόρησα πολύ, αλλά δεν απόρησα και τόσο, διαβάζοντας για μια έρευνα που οργάνωσε το «Ευροβαρόμετρο», κατά παραγγελία του «Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τον ρατσισμό και την ξενοφοβία». Το βασικό ερώτημα της έρευνας ήταν:

«Θεωρείτε θετικό χαρακτηριστικό για κάθε κοινωνία να αποτελείται από διαφορετικές φυλές, θρησκείες και κουλτούρες;»

Αποτέλεσμα: Κατά μέσον όρο, το 64% από τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απάντησε ΝΑΙ. Το μεγαλύτερο ποσοστό συμφωνίας παρουσίασαν η Σουηδία (77%), η Ισπανία (75%), η Ολλανδία (74%) και η Γαλλία (71%). Το χαμηλότερο, το Βέλγιο (56%), η Γερμανία (53%) και η Αυστρία (52%).

Αλλά υπάρχει και το χαμηλότατο: η Ελλάδα. Εδώ μόνο το 36% απάντησε ΝΑΙ, το 52% ΟΧΙ, και ένα 12%, «Δεν ξέρω». Δηλαδή, μόνο το ένα τρίτο περίπου των Ελλήνων πιστεύει πως είναι θετική η παρουσία αλλόφυλων, αλλόθρησκων κλπ. στη χώρα μας, ενώ πάνω απ’ τους μισούς τη θεωρούν αρνητική, δηλαδή επιζήμια.

ΕΙΠΑ πως δυσφόρησα, αλλά δεν απόρησα. Επειδή ακούω συχνά (όπως όλοι μας) βίαιες καταφορές και διαμαρτυρίες εναντίον των ξένων που έχουν καταφύγει στη χώρα μας και που είναι (προπάντων, οι Αλβανοί) «φονιάδες, ληστές, κλέφτες» και ό,τι άλλο. Και δεν αμφιβάλλω πως, για τους συμπατριώτες μας του ΟΧΙ, η ιδανική λύση θα ήταν να τους διώξουμε όλους και συλλήβδην από εδώ, να κλείσουμε τα σύνορά μας και να μη δεχόμαστε κανέναν αλλοδαπό κλπ.,  εκτός από τους πολύφερνους τουρίστες, βέβαια.

Δεν θα επικαλεσθώ τα πασίγνωστα επιχειρήματα κατά της μισαλλοδοξίας, κατά της απέχθειας μερικών για τους «άλλους», για την «ετερότητα» των μη γνησίως αυτοχθόνων.

Θα ήθελα μόνο να κάνω μιαν απλή, «πρακτική» ερώτηση: Τι θα είχε γίνει, τι θα γινόταν και σήμερα, αν και άλλες χώρες είχαν κλείσει και εξακολουθούσαν να κλείνουν τα σύνορά τους στους ξένους  και στους Έλληνες φυσικά;

Οι μισόξενοι δεν έχουν μνήμη και δεν έχουν γνώση; Χρειάζεται ν’ ανατρέξω στους χιλιάδες Έλληνες που, μετά την άλωση της Πόλης, βρήκαν καταφύγιο στη Δύση και πολλοί της πρόσφεραν τα ελληνικά φώτα; Και έζησαν γενιές και γενιές Ελλήνων εκεί, και όταν ήρθε η ώρα, μυήθηκαν στις ιδέες του Διαφωτισμού και της εθνικής και ατομικής απελευθέρωσης, και διαφώτισαν τους υπόδουλους Έλληνες και ετοίμασαν την Επανάσταση: Τι θα είχαν γίνει όλοι αυτοί, τι θα είχε γίνει το έθνος μας, αν οι χώρες του καιρού εκείνου τους είχαν αρνηθεί διαμονή, δουλειά, μόρφωση;

Και κοντύτερα, απ’ όταν γίναμε ανεξάρτητο κράτος: πόσα μιλιούνια  Έλληνες δεν αναγκάστηκαν (για λόγους πολύ γνωστούς) να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη, στη Ρωσία, στην Αμερική, στην Αίγυπτο, στα τετραπέρατα της Γης; Και εργάστηκαν και ρίζωσαν και πρόκοψαν, επειδή οι χώρες αυτές δεν έκλειναν τις πόρτες τους στους «άλλους»;

ΕΙΜΑΙ κι εγώ ένας απ’ αυτούς. Έφυγα πολύ νέος, δούλεψα Gastarbeiter στη Γερμανία, πήγα σε νυχτερινό σχολειό, έκανα ανώτερες σπουδές, πήρα δίπλωμα μηχανικού και, τώρα, ύστερα από 30 χρόνια, γύρισα στα «άγια χώματα» της γενέτειράς μου, της Θεσσαλονίκης. Ξέρετε πολύ καλά (και από προσωπική σας πείρα, απ’ ό,τι διάβασα) πως δεν είναι διόλου εύκολη η ξενιτιά. Ξέρετε πως όσο και να προκόψεις σε μια άλλη χώρα, νιώθεις πάντα ξένο σώμα και λαχταράς να γυρίσεις στο σώμα το δικό σου. Ξέρετε πόσο αληθεύει το δημοτικό,

«Την ξενιτιά, την αρφανιά, την πίκρα, την αγάπη,

τα τέσσερα τα ζύγισαν, βαρύτερα είν’ τα ξένα».

Όμως χάρη σ’ αυτόν τον ξενιτεμό και χάρη στην αποδοχή μας από τις ξένες χώρες, ζήσαμε εκατομμύρια Έλληνες. Γιατί τώρα να έχουμε την πρωτιά στην ξενοφοβία; Γιατί να δίνουμε το δικαίωμα να μας κατηγορούν ακόμα και για ρατσισμό;

Θα μου πουν πάλι πως αρκετοί ξένοι έχουν διαπράξει εγκλήματα εδώ. Ναι, αλλά αν δουν τις στατιστικές των αρμόδιων υπηρεσιών, θα διαπιστώσουν πως οι ξένοι εγκληματίες αποτελούν ένα μικρό ποσοστό στο σύνολο της εγκληματικότητας, πως οι έλληνες «συνάδελφοί» τους είναι ασύγκριτα περισσότεροι. Όταν, όμως, κάποιοι ξένοι εγκληματούν, τότε Τύπος, ΜΜΕ και προπάντων απλοί πολίτες αρχίζουν να χτυπάνε όλες τις καμπάνες του κινδύνου και του μίσους.

Έχω γνωρίσει μερικούς ξένους μετανάστες, εδώ στη Θεσσαλονίκη. Και έχω δει πώς δουλεύουν (σκληρά, φιλότιμα,  καρτερικά), πώς τους εκμεταλλεύονται συχνά οι Έλληνες εργοδότες τους, αλλά και τι καημό έχουν που υποχρεώθηκαν ν’ αφήσουν τις πατρίδες τους και να ξενοπορευτούν.

Ας μπουν, για μια στιγμή, οι δικοί μας «διαφωνούντες» στη θέση αυτών των ανθρώπων, ας προσπαθήσουν να νιώσουν όχι μόνο την αγωνία τους για τον επιούσιο, αλλά και τον καθημερινό φόβο τους μην τους διώξουν ξαφνικά, μη χάσουν την πενιχρή δουλειά τους, μη μείνουν πάλι ξυλάρμενοι σε φουρτούνες και θύελλες. Προπάντων,  ας προσπαθήσουν να φανταστούν τις ανοιχτές πληγές τους για το σπίτι που παράτησαν , τους γονιούς και τα παιδιά που άφησαν πίσω, και που περιμένουν να ζήσουν από το πικρό ψωμί της ξενιτιάς.

ΕΜΕΙΣ οι Έλληνες ήμαστε πάππου προς πάππου φιλόξενοι, χωρίς να ρωτάμε για εθνικότητες και θρησκείες των «άλλων». Πώς γίναμε, τώρα, μισόξενοι; Μήπως  πέρα απ’ τους φόβους για τα εγκλήματα των ξένων  πιστέψαμε πως μόνο εμείς είμαστε καθαρόαιμοι, πως μόνο εμείς κατέχουμε την παγκόσμια αποκλειστικότητα της σοφίας, της πίστης, του πολιτισμού, όπως ακούω να διακηρύσσεται από κάποια «ιερά» χείλη;

Όλοι αυτοί δεν διάβασαν τις προάλλες την ιστορική ανακοίνωση σοβαρότατων Ινστιτούτων πως «τα DNA δύο οποιωνδήποτε ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου ή φυλής, είναι πανομοιότυπα κατά 99,9%». Μ’ άλλα λόγια, πως δεν υπάρχουν βιολογικά περιούσιοι και επάρατοι λαοί, πως οι «από 3.000 ετών Έλληνες» έχουν τα ίδια γονίδια με τους «άρπαγες» Αλβανούς και τους «βάρβαρους» μαύρους; […]

με εκτίμηση και ευχαριστίες
ΑΧ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ
Και για την αντιγραφή
Μάριος Πλωρίτης.
Το Βήμα, 04/03/2001

  1. Πόσοι υπογράφουν το κείμενο και για ποιο λόγο;
  2. %ce%ba%ce%b5%ce%b9%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%b5%ce%b9%ce%b4%ce%b7Τυπικά, το κείμενο είναι επιστολή. Εσείς σε ποιο κειμενικό είδος θα το κατατάσσατε;
  3. Το κείμενο αρχίζει με ένα πρόσφατο, για την εποχή που γράφτηκε, γεγονός: μία έρευνα για την ξενοφοβία και τον ρατσισμό. Πώς δομείται στη συνέχεια; Πώς περνάει από το παρόν στο παρελθόν και πάλι στο παρόν; Από το γ’ πληθυντικό πρόσωπο στο α΄ ενικό και στο α’ πληθυντικό;
  4. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΝα δώσετε το διάγραμμα του κειμένου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ. 253.
  5. Να εργαστείτε σε ομάδες και να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις, αφού διαβάσετε το δημοσίευμα που ακολουθεί:

Γαλλία: Επιμένει σε απελάσεις Ρομά ο υπουργός Εσωτερικών

Στην απέλαση των Ρομά από το γαλλικό έδαφος επιμένει ο υπουργός Εσωτερικών Μανουέλ Βαλς παρά τις επικρίσεις που έχουν διατυπωθεί για τις θέσεις του από οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και συναδέλφους του στο υπουργικό συμβούλιο.

Ο Μανουέλ Βαλς επισημαίνει ότι ελάχιστοι Ρομά έχουν κατορθώσει να ενσωματωθούν στη γαλλική κοινωνία και η «πλειονότητα πρέπει να σταλεί πίσω στα σύνορα».

Η Διεθνής Αμνηστία την ίδια στιγμή ζητά την απαγόρευση των αναγκαστικών απελάσεων των Ρομά στη Γαλλία σε έκθεσή που δόθηκε στη δημοσιότητα την Τετάρτη.

Η οργάνωση αναφέρει ότι περισσότεροι από 10.000 Ρομά εκδιώχθηκαν από προσωρινούς καταυλισμούς στη χώρα το πρώτο εξάμηνο του 2013.

Και ταυτόχρονα προειδοποιεί ότι τα σχόλια του Μανουέλ Βαλς είναι πιθανό να «διαιωνίσουν τα στερεότυπα και να ενθαρρύνουν την έχθρα» για τους περίπου 20.000 Ρομά που βρίσκονται στη Γαλλία, προερχόμενοι κυρίως από τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Το Βήμα, 25/09/2013

  • Με ποιο επιχείρημα υποστηρίζει ο Μάνουελ Βαλς τις απελάσεις των Ρομά; Ποια άλλα επιχειρήματα που οδηγούν σε ξενοφοβία ακούγονται; Κάθε ομάδα θα προσπαθήσει να ανασκευάσει κάποια από αυτά.
  • Να γράψετε ένα άρθρο σχετικά με την ξενοφοβία στο σχολείο, λαμβάνοντας υπόψη τα βιώματά σας. Ποσπαθήστε να περιγράψετε την κατάσταση και να προτείνετε λύσεις.
  • %cf%87%cf%81%ce%bf%ce%bd%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%bc%ce%b1Να γράψετε ένα κείμενο με έμφαση στη συγκινησιακή λειτουργία της γλώσσας, σχετικά με το θέμα αυτό. Μπορεί να είναι ένα δημοσίευμα σε ηλεκτρονικό περιοδικό με μορφή χρονογραφήματος, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ.  281.  
  1. Με βάση τα κείμενα: Πρωτιά ξενοφοβίας, άρθρα της Οικουμενικής διακήρυξης 6 και 30, Συνέντευξη Γκ. Καπλάνι στον Μπάμπη Ιμβρίδη, καθώς και την παραπάνω είδηση, να οργανώσετε μια συζήτηση για την ξενοφοβία. Η συζήτηση μπορεί να παρουσιαστεί σε ραδιοφωνική εκπομπή για το Μαθητικό Ραδιόφωνο. Καλό θα ήταν να συμμετάσχουν στη συζήτηση άτομα που υπήρξαν θύματα ξενοφοβίας, αλλά και άτομα που εκδηλώνουν ξενοφοβικές αντιδράσεις (για τον σκοπό αυτό να αξιοποιήσετε την ιστοσελίδα «Μαθητικό Ραδιόφωνο – European School Radio»).

Μαρτυρία/Μήνυμα

πατήρ Βασίλειος Θερμός
Ταραγμένη Άνοιξη, Για μια κατανόηση της εφηβείας

Δημιουργικότητα και στόχοι       
«Όλα γύρω μου μισοκοιμούνται, όλα είναι βουβά, όλα κινούνται θαρρείς ανόρεχτα, από μεγάλη ανάγκη κι όχι από τη φλογερή αγάπη για την κίνηση, τη ζωή. Και μού ‘ρχεται να δώσω μία δυνατή κλωτσιά σ’ όλη τη γη και σε μένα τον ίδιο, ώστε όλα -κι εγώ μαζί- να σβουρίζουν από έναν χαρούμενο ανεμοστρόβιλο, από το γιορτινό χορό των ανθρώπων που ερωτεύονται ο ένας τον άλλο, αυτή τη ζωή που άρχισε για το χατίρι μιας άλλης ζωής, μιας ζωής ωρaίας, ζωηρής, τίμιας… Χρειάζεται κάτι να κάμω με τον εαυτό μου, αλλιώτικα θα χαθώ…».

Το απόσπασμα ετούτο ζωγραφίζει με τον πλέον παραστατικό τρόπο τη δίψα του εφήβου για ζωντάνια και δημιουργικότητα, την ασφυξία που του προκαλεί η λίμναση και η αδράνεια. Και όμως, μέσα στις τόσες αντιφάσεις του ενίοτε καταλήγει σε αυτά…
Η λειτουργία της φαντασίας κατά την εφηβεία γνωρίζει «δόξες». Οι φαντασιώσεις φθάνουν στην κορύφωσή τους, όχι μόνο ως ερωτικές, αλλά και ως δημιουργικές. Το φαινόμενο είναι απόλυτα φυσιολογικό, διότι ο έφηβος έχει ανάγκη να φανταστεί τον εαυτό του στο μέλλον, έστω και αν πραγματοποιήσει τελικά μικρό μόνο μέρος των οραμάτων του. Όμως μερικοί κινδυνεύουν να μείνουν μόνο στην φαντασία και αυτούς συμβουλεύει ο Μέγας Βασίλειος:
“Μην αφήνεις να σου ξεφεύγει το παρόν με τη ραθυμία και μη λαμβάνεις ως δεδομένη την απόλαυση, όσων δεν υπάρχουν ακόμη και ίσως δεν θα υπάρξουν ποτέ”.

π. Βασιλειος Θερμός
Ταραγμένη Άνοιξη, Για μια κατανόηση της εφηβείας
http://goo.gl/g1ucbQ

  1. Ποια αιτήματα διατυπώνει ο έφηβος στο παραπάνω κείμενο;
  2. ΜΕΤΑΦΟΡ.ΛΟΓΟΣΠοια είναι η άποψη που διατυπώνει o Βασίλειος Θερμός για τη λειτουργία της φαντασίας κατά την περίοδο της εφηβείας και ποιον κίνδυνο επισημαίνει;
  3. Να σχολιάσετε τις παρατηρήσεις του Μεγάλου Βασιλείου.
  4. Να εντοπίσετε δύο μεταφορικές εκφράσεις  από τη μαρτυρία του παιδιού και δύο από το σχόλιο του συγγραφέα.
  5. Να αποδώσετε τη μαρτυρία του εφήβου σε ένα δικό σας κείμενο με κυριολεκτικό λόγο.
  6. ημερολογιοΝα διατυπώσετε, σε ένα σύντομο κείμενο με μορφή ημερολογίου, κάποιες δικές σας επιθυμίες, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.108.
    Μπορείτε να εκφραστείτε με ύφος ανάλογο με αυτό που έχει το κείμενο του εφήβου.

Βασιλική Γκουντσίδου
Το Φαινόμενο BULLYING και πώς να το αντιμετωπίσετε

Ορισμοί παιδιών
Ποιον ορισμό δίνουν τα ίδια τα παιδιά για το bullying;

Ορισμοί που δόθηκαν από παιδιά-θύματα
«Χρήση βίας με στόχο την καταξίωση και την επιβολή στη σχολική κοινωνία»
κορίτσι

«Η παντός τύπου (ψυχολογική, λεκτική βία) από μέλος σε άλλο μέλος της σχολική κοινότητας είτε αυτή πηγάζει από την εξουσία της θέσης είτε από τη σωματική υπεροχή»
κορίτσι

« Η επιθετικότητα που εκδηλώνουν τα παιδιά κατά τη σχολική ηλικία προς άλλα παιδιά ή δασκάλους στο σχολείο»
αγόρι

«Έχω ασκήσει και εγώ βία σε άλλους. Όμως ποτέ δεν ξέφευγαν τα πράγματα. Πολύ σπάνια όμως προκαλούσα τους άλλους και ειδικότερα αν δεν ήταν φίλοι μου. Όσοι το κάνουν αυτό έχουν πρόβλημα»
αγόρι

φυτό

 

Ορισμοί από παιδιά που δεν υπήρξαν θύματα
Η παρενόχληση που δέχονται παιδιά στο σχολείο για πλάκα»
αγόρι

«Η σχολική επιθετικότητα οφείλεται σε ψυχολογική διαταραχή του παιδιού που προέρχεται κυρίως από το οικογενειακό του περιβάλλον»
κορίτσι 

«Παιδιά που γνωρίζονται μέσα από το σχολείο επιτίθενται σε άλλο παιδί το οποίο συνήθως είναι ντροπαλό, ήσυχο, και μόνο του, και τα άλλα παιδιά δεν το κάνουν παρέα, του κάνουν στην αρχή κακόγουστες πλάκες, αυτό δεν αντιδρά και στη συνέχεια πέφτει ξύλο. Δώστε στα παιδιά φωνή και θάρρος για να αντιμετωπίσουν τους θρασύδειλους που προσπαθούν να δείξουν τη δύναμή τους με λάθος τρόπο»
κορίτσι

«Δεν υπάρχει καλύτερος ορισμός από αυτό που συνέβη στον Άλεξ»
κορίτσι

Βασιλική Γκουντσίδου,
Το Φαινόμενο BULLYING και πώς να το αντιμετωπίσετε
http://www.slideshare.net/ichalkia/bullying-14385530

  1. ΟΡΙΣΜΟΣΟι ορισμοί που δίνονται για το bullying προέρχονται από παιδιά που υπήρξαν θύματα και από παιδιά που δεν υπήρξαν. Να τους συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο, τη γλώσσα και το ύφος, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.226.
  2. Να παρατηρήσετε και να συζητήσετε την εικόνα. Ποιες μορφές ενδοσχολικής βίας αναδεικνύονται;

Διαβάστε τα παρακάτω αποσπάσματα από ημερολόγια νέων που επιλέγουν τη σιωπή στη σχέση τους με τους γονείς τους. Για το ημερολόγιο βλ. Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ. 108

Δεν πιστεύω ότι έχω εξαιρετικές σχέσεις με τους γονείς μου, κυρίως με τη μητέρα μου, γιατί συγκρουόμαστε συχνά. Δε νομίζω ότι με καταλαβαίνει, άλλωστε δεν της μιλώ ποτέ για ό,τι με απασχολεί. Δε νομίζω ότι μπορεί να με καταλάβει  ή να με βοηθήσει, δε θα σκεφτόμουν  ποτέ να  πάω να τη δω  και να της μιλήσω, δε θα το έκανα ούτε θα το κάνω ποτέ.

Κορίτσι, 15 χρονών

Να τολμάς σημαίνει κυρίως να έχεις φυσιολογικές και απλές σχέσεις με τους ενήλικες. Σημαίνει να τολμάς να πεις στους γονείς σου αυτό που σκέφτεσαι, να τολμάς να πεις τις βλακείες που έκανες, να τολμάς, χωρίς να λες ψέματα, χωρίς να φοβάσαι τα αντίποινα […] Τολμάμε; Γιατί δεν τολμάμε; Τι φοβόμαστε; Τα πάντα. Τη σχέση δύναμης, την προσωπικότητα των άλλων […] Δεν τολμώ να πω ότι σας αγαπώ, γιατί φοβάμαι ότι θα υποφέρω από την απουσία σας. Όταν θα έχω τολμήσει να ομολογήσω αυτό το συναίσθημα, θα γελάσετε. Πέφτω έξω; Τολμήστε να είστε απέναντί μου αληθινοί! Μην κάνετε ζαβολιές, τολμήστε κι εσείς!

Αγόρι, 17 χρονών

Μαμά, πονάω, μαμά, ας σταματήσουμε να κάνουμε κακό η μία στην άλλη. Μαμά, πονάω πολύ. Γιατί χτες είχαμε πάλι κρίση; Γιατί δεν μπορείς να με ακούσεις; Γιατί δε θες να με ακούσεις;

Κορίτσι,15 χρονών

Φρανσουάζ Ντολτό-Κατρίν Ντολτό Τολίτς
Έφηβοι

  1. Ποιοι νομίζετε ότι είναι οι λόγοι που οδηγούν τον καθένα από αυτούς τους νέους στην επιλογή της σιωπής;
  2. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ-ΕΠΙΣΤΟΛΗΠροσέξτε ότι δύο από τα αποσπάσματα, παρότι ημερολόγια, απευθύνονται σε κάποιον, στο δεύτερο κείμενο το αγόρι απευθύνεται στους γονείς του, ενώ στο τρίτο το κορίτσι απευθύνεται στη μητέρα του. Θα λέγαμε ότι όλα τα κείμενα μοιάζουν με επιστολές, που ωστόσο δεν πρόκειται να σταλούν. Ποια εξήγηση δίνετε σε αυτό;
  3. Σκεφτείτε τώρα τη δική σας σχέση με τους γονείς σας ή με κάποιο άλλο πρόσωπο που αγαπάτε, αλλά διστάζετε να του μιλήσετε και σιωπάτε. Να γράψετε σε μια σελίδα αυτά που θα θέλατε να του πείτε. Το κείμενό σας μπορεί να έχει τη μορφή εξομολογητικής επιστολής. Στη δική σας διάκριση εναπόκειται αν τελικά θα τη στείλετε στον αποδέκτη.      
  4. Να διαβάσετε τα παρακάτω αποσπάσματα και να συζητήσετε τη σημασία της σιωπής σε στιγμές ιδιαίτερης συναισθηματικής φόρτισης στη φιλία και στον έρωτα.

Ξέρετε γιατί ουρλιάζουμε κυριολεκτικά, όταν είμαστε θυμωμένοι; Γιατί όταν θυμώνουν δυό άνθρωποι, οι καρδιές τους απομακρύνονται πολύ… και για να μπορέσει ο ένας να ακούσει τον άλλο, θα πρέπει να φωνάξει δυνατά, για να καλύψει την απόσταση. Όσο πιο οργισμένοι είναι, τόσο πιο δυνατά θα πρέπει να φωνάξουν για  ν’ακουστούν.

Ενώ αντίθετα, τι συμβαίνει, όταν είναι ερωτευμένοι; Δεν έχουν ανάγκη να ξεφωνήσουν, κάθε άλλο, μιλούν σιγανά και τρυφερά. Γιατί; Επειδή οι καρδιές τους είναι πολύ πολύ κοντά. Η απόσταση μεταξύ τους είναι ελάχιστη. Μερικές φορές είναι τόσο κοντά που δεν χρειάζεται ούτε καν να μιλήσουν… παρά μονάχα ψιθυρίζουν.

Και όταν η αγάπη τους είναι πολύ δυνατή, δεν είναι αναγκαίο ούτε καν να μιλήσουν, τους αρκεί να κοιταχθούν. Έτσι συμβαίνει, όταν δυό άνθρωποι που αγαπιούνται, πλησιάζουν ο ένας προς τον άλλον.    

Στο τέλος ο Σοφός είπε συμπερασματικά: “Oταν συζητάτε, μην αφήνετε τις καρδιές σας να απομακρυνθούν, μην λέτε λόγια που σας απομακραίνουν, γιατί θα φτάσει μια μέρα που η απόσταση θα γίνει τόσο  μεγάλη, που δεν θα βρίσκουν πια τα λόγια σας τον δρόμο του γυρισμού.

Το κείμενο αποδίδεται στον Μαχάτμα Γκάντι

 

Σαιντ Εξυπερύ
Σώπασε η Αλεπού και κοίταξε πολλή ώρα τον Μικρό Πρίγκιπα.
– Σε παρακαλώ… ημέρωσέ με, του είπε.
– Θέλω, βέβαια, της αποκρίθηκε ο Μικρός Πρίγκιπας, μα δε με παίρνει ο καιρός. Έχω να ανακαλύψω φίλους και πολλά πράγματα να γνωρίσω.
-Δε γνωρίζει κανείς παρά τα πράματα που ημερώνει, είπε η αλεπού. Οι άνθρωποι δεν έχουν πια καιρό να γνωρίσουν τίποτα. Τ ‘αγοράζουν όλα έτοιμα στα εμπορικά. Καθώς όμως δεν υπάρχουν εμπορικά που πουλάνε φίλους, οι άνθρωποι δεν έχουν πια φίλους. Αν θες ένα φίλο, ημέρωσέ με.
– Τι πρέπει να κάνω; είπε ο ο Μικρός Πρίγκιπας.
– Πρέπει να έχεις πολλή υπομονή, αποκρίθηκε η αλεπού. Θα στέκεσαι στην αρχή λίγο μακριά από μένα. Εγώ θα σε κοιτάζω με την άκρη του ματιού μου και συ δε θα λες τίποτα. Τα λόγια είναι πηγή παρεξηγήσεων, αλλά κάθε μέρα θα μπορείς να στέκεσαι λιγάκι πιο κοντά […]

Σαιντ Εξυπερύ
Ο Μικρός Πρίγκιπας

Δημήτριος Γατόπουλος
Ο λαός αρχίζει την Αντίσταση

πολιτική 4

(από το βιβλίο των: Γκώνιας Ν. – Ραπτοπούλου Σ.,
Το έπος του 1940, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 1995)

Ο Μανόλης Γλέζος διηγείται πώς αυτός και ο σύντροφός του Απόστολος Σάντας πραγματοποίησαν το ανδραγάθημά τους

…Έτσι, στις 30 του Μάη του 1941, γυρίζαμε άσκοπα στους στυγνούς δρόμους της Αθήνας.
-Λάκη, το βλέπεις κείνο εκεί;
Το φασιστικό σύμβολο, πελώριος συμπυκνωμένος βραχνάς, πλάκωνε τον ουρανό της Αθήνας. Δε χρειάζονταν περισσότερα λόγια. 0 ένας κατάλαβε τον άλλον. Σε μας έλαχε ο κλήρος —απλοί, ανώνυμοι ερμηνευτές της φλόγας ενός ολόκληρου λαού, της θέλησής του, θα προβαίναμε στην υποστολή της Γερμανικής σημαίας.
Δώσαμε τα χέρια και χωρίσαμε. Το βράδυ, ραντεβού στις 8 στην πλατεία Κουμουνδούρου (Ελευθερίας). Όταν ανταμώσαμε, τα χέρια μας σφίχτηκαν νευριασμένα. Δεν ήταν από φόβο. Ήταν συγκίνηση για το μεγάλο σκοπό, για την επιτυχία!
Είχε σκοτεινιάσει. Το φεγγάρι είχε βγει. Ήταν μια όμορφη αττική βραδιά. Αμίλητοι προχωρήσαμε μέσα απ’ την Πλάκα. Απ” το πρωί είχαμε κανονίσει τις τεχνικές λεπτομέρειες κι είχαμε μαζί μας ένα κλεφτοφάναρο. Κάναμε μια βόλτα γύρω απ’ την Ακρόπολη. Η  γερμανική φρουρά φαινόταν. Τάχα στον κοντό να υπήρχε σκοπός; Ήταν δεν ήταν, εμείς θ’ ανεβαίναμε. Σε μια στιγμή, που δε φαινόταν κανένας γύρω, πηδήξαμε το συρματόπλεγμα πούναι γύρω στο δασάκι των πεύκων της βόρειας πλευράς και, σιγά σιγά, ο ένας πίσω απ’ τον άλλον, προχωρήσαμε σκαρφαλώνοντας στ’ απόκρημνα βράχια.
φτάσαμε σε μια πορτίτσα ξύλινη, πούφραζε το άνοιγμα που υπάρχει εκεί που αρχίζουν τα τείχη. Στην είσοδο, που κατά τους αρχαιότερους Αθηναίους μπαινόβγαινε  το ιερό φίδι του Παρθενώνα.
Ευτυχώς, το λουκέτο δεν ήταν κλειστό. Σπρώξαμε και μπήκαμε. Είχαμε φτάσει. Με κομμένες τις αναπνοές ρίξαμε ένα βλέμμα γύρω μας: δεξιά τα Προπύλαια, απέναντι ο Παρθενώνας, αριστερά το Ερεχθείο, ψηλά, μεγαλόπρεπα, φωτίζονταν υποβλητικά απ’ το φεγγάρι. Τα σπασμένα μάρμαρα σκόρπια παντού, κάτω απ’ το διόχρωμο εκείνο φως, παρουσιάζουν περίεργα σχήματα.
Προς το παρόν, κανένας Γερμανός δε φαινόταν. Σκυφτοί καθώς είμαστε, κρυβόμενοι πίσω απ’ τα μάρμαρα, προχωρούσαμε. Κάπου κάπου πετούσαμε μακριά κανένα πετραδάκι, ώστε να δημιουργείται θόρυβος έξω από κει που ευρισκόμεθα εμείς, ώστε, αν υπήρχε κανένας σκοπός, να προσέξει προς τα εκεί και ν’ αποφύγουμε εμείς τον κίνδυνο.
Ως την ώρα δεν είδαμε ούτε ίχνος σκοπού. Εδώ, όμως ήταν τα σκούρα: μήπως σ’ εκείνο το κυκλικό νυχάκι υπήρχε κανένας; Για πολλή ώρα, πίσω απ’ τη σκιά του βόρειου τείχους, σταματήσαμε. Έπειτα όμως, θαρραλέα προχωρήσαμε προς τη βάση του κοντού. Δεν υπήρχε κανένας. Από πάνω μας κυμάτιζε το φασιστικό σύμβολο.
Λύσαμε το συρματόσχοινο κι αρχίσαμε να τραβάμε για να την κατεβάσουμε. Μα τα σύρματα δεν άκουγαν. Είχαν μπλεχτεί. Η σημαία δεν κατέβαινε. Τι έπρεπε να γίνει;
-Να κατέβει η σημαία! απαντούσε η φωνή της συνείδησης, η φωνή του σκλαβωμένου λαού!
…Το μυαλό δούλευε γρήγορα. Άρπαξα το σιδερένιο κοντό κι άρχισα ν’ ανεβαίνω, έπιασα τη σημαία κι άρχισα να την τραβάω. Τίποτα όμως. Δεν έπεφτε! Κουράστηκα και κατέβηκα. Δεύτερη απόπειρα έφερε τα ίδια αποτελέσματα.
-Τώρα, Λάκη, η σειρά σου! είπα στο σύντροφό μου.
Όμως ούτε κείνος μπόρεσε. Για τρίτη φορά, τότε, αναριχιέμαι με λύσσα—με δόντια και με χέρια κρεμάστηκα από τη σημαία. Και τώρα, όμως, τίποτα. Η σημαία, όμως, έπρεπε να κατεβεί.
Και κατέβηκε! Και να πώς: το σιδερένιο κοντάρι υποβασταζόταν από τρία συρματόσχοινα. Τα λύσαμε από κει που ήταν δεμένα και δίνοντας παλμικές κινήσεις στο κοντάρι τα ξεμπλέξαμε και η σημαία έπεσε επάνω μας και μας κουκούλωσε. Ξεκουκουλωθήκαμε και βάζοντάς την κάτω, αγκαλιαστήκαμε και χορεύαμε πατώντας τα φασιστικά σύμβολα.
Εκείνη την ώρα το φεγγάρι χανόταν πίσω απ’ το Αιγάλεω. Κόψαμε από ένα κομμάτι ο καθένας, εκεί κοντά στον αγκυλωτό σταυρό. Τα κομμάτια αυτά τα πήραμε μαζί μας, αλλά στον καιρό της τρομοκρατίας οι μανάδες μας τάκαψαν!
Την υπόλοιπη τη μαζέψαμε γρήγορα γρήγορα και τη ρίξαμε στο ξεροπήγαδο που βρίσκεται ανάμεσα στα τείχη και στο Βράχο. Ίσως, τώρα, ύστερα από τόσα χρόνια, νάχει πια λιώσει!
Γυρίζοντας, αργά, στα σπίτια μας, μας έπιασε ο σκοπός έξω από το Κρατικό Ταμείο (Ερμού). Η ώρα ήταν 12.10′ και η κυκλοφορία είχε σταματήσει. Του δικαιολογηθήκαμε ότι είμαστε σε γλέντι και μας άφησε. Και πραγματικά σε γλέντι είμαστε, διότι κείνο που ποθούσαμε είχε γίνει. Η απαρχή του σκληρού αγώνα έγινε. Το μάθημα στους Γερμανούς είχε δοθεί! 

 

Δημήτριος Γατόπουλος,
Ο λαός αρχίζει την Αντίσταση,
Ιστορικόν Αρχείον Εθνικής Αντιστάσεως,
τεύχος 1ον,

  1. afhghshΤο κείμενο είναι αφηγηματικό. Να διαβάσετε τον ορισμό της αφήγησης, Έκφραση Έκθεση Α΄ Λυκείου, σελ.210  και να προσδιορίσετε:
  • τη σειρά των γεγονότων
  • τον αφηγητή και τον αποδέκτη της αφήγησης
  • τις πληροφορίες του αφηγητή για τον τόπο, τον χρόνο, τα πρόσωπα και τα αίτια του συμβάντος.
  1. Να προσδιορίσετε το αφηγηματικό είδος, το ύφος του κειμένου, τον στόχο του, την οπτική γωνία, τον χρόνο των γεγονότων και τον χρόνο της αφήγησης. Ποια ρηματικά πρόσωπα χρησιμοποιεί ο αφηγητής και τι επιτυγχάνει με αυτή την επιλογή;
  2. Στο κείμενο συνυπάρχουν καθαρά αφηγηματικά στοιχεία και σχόλια. Να επισημάνετε τα σχόλια του αφηγητή.
  3. Να αναφέρετε σημεία του κειμένου όπου ο λόγος γίνεται περιγραφικός.     
  4. Ποια ταυτότητα προβάλλει ο Μ. Γλέζος στο συγκεκριμένο κείμενο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.
  5. prosxed profor logosΟ αφηγητής και ο σύντροφός του είναι φοιτητές και αντιδρούν με τον δικό τους τρόπο στη γερμανική κατοχή.
    Εργαστείτε σε ομάδες, για να βρείτε και να παρουσιάσετε στην τάξη χαρακτηριστικά παραδείγματα νεανικών αντιδράσεων απέναντι σε καθεστώτα καταπίεσης και βίας στον σύγχρονο κόσμο. Η παρουσίασή σας να γίνει σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο και να συνοδεύεται από το κατάλληλο οπτικό ή οπτικοακουστικό υλικό με την αξιοποίηση των ΤΠΕ.

 

Διαβάστε τις μαρτυρίες προσφύγων από τη Μικρά Ασία, που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, στην περιοχή της Καλαμαριάς: Η Καλαμαριά στο Μεσοπόλεμο (1920-1940) Πρόσφυγες. Δημιουργώντας τη νέα πατρίδα. Ιστορικό αρχείο προσφυγικού ελληνισμού.

Από τη Μ. Ασία στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης

…H Καλαμαριά, όταν ήρθαμε ’δω, ήταν ένα λασποχώρι θα μπορούσε να πει κανείς, δεν είχαμε φως, δεν είχαμε νερό, παρά από δημόσιες βρύσες, οι οποίες η μία με την άλλη απείχανε 500 με 600 μέτρα. Δε μπορούσαμε, όταν έβρεχε κι είχε λάσπη, να βαδίσουμε, θα μπορούσε να πει κανείς, αλλά συν τω χρόνω, με τη δραστηριότητα των κατοίκων και τη βοήθεια της πολιτείας που, όσο μπορούσε, μας βοηθούσε, άρχισε και ’δω, η Καλαμαριά, η παραγκούπολις, να παίρνει μια μορφή πόλεως, η οποία, συν τω χρόνω, εξελισσόταν…

screen-shot-2016-09-12-at-11-58-17-am

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Χρήστου Σίμου

… Εδώ ήταν η βάση του γαλλικού στρατού. Οι θάλαμοι έπαιρναν μέσα 80 -100 οικογένειες. Τραβούσανε ένα σχοινί στο κέντρο, απ’ τη μια πλευρά στην άλλη, κρεμούσαν, ράβαν τα τσουβάλια και έτσι γινόταν ο χωρισμός. Ίσα από εδώ, ίσα από εκεί. Κι άρχισαν μετά, με τα τσουβάλια πάλι, ο καθένας έκανε το δικό του διαμέρισμα. Κι απάνω στα τσουβάλια αυτά, άρχισαν και ράβανε τις εφημερίδες, για να μη φαίνονται σα τσουβάλια. Κι όταν έπιανε μια φωτιά καίγονταν δυο τρεις οικογένειες. Χρόνια μείναμε εκεί. Το 1934 πήραμε σπίτι…

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Γιώργου Αμαραντίδη

…με τα πόδια πηγαίναμε κι ερχόμασταν στο σχολείο. Κι είχε κάτι συσσίτια για τους μαθητάς, οδός Αγίου Δημητρίου, επάνω, και μας βάζαν σε ένα πιατάκι κολυβοζούμι, σταφίδα με στάρι, τρώγαμε και γυρνούσαμε στο Α΄Αρρένων, γιατί είχαμε μάθημα και το απόγευμα…

Απόσπασμα από τη Μαρτυρία του Παναγιώτη Ευθυμιάδη  

… Η ανάγκη κάνει πολλά. Τι να κάνεις; Τι ήμουνα; δέκα πέντε χρονών κοριτσάκι και στα τούβλα δούλεψα… Κουρασμένη σας λέω… Αυτά εδώ τα χέρια, αν τρέμουν! Εκείνα τα τούβλα χειροποίητα ήταν. Τρία τούβλα παίρναμε στην κοιλιά. Στην Τούμπα, ήταν ένα είδος εργοστασίου, καλοκαιρινό. Πηγαίναμε και δουλεύαμε στα τούβλα. Να σηκώνεις, μικρό κοριτσάκι, πέντε κιλά πράμα, να πας και νά ’ρθεις, να πηγαίνεις και να τα αφήνεις, να έρχεσαι και να το ξαναγεμίζεις…

… Η αδερφή μου, μικρότερη, πήγε υπηρέτρια, δεν της άρεσαν τέτοιες βαριές δουλειές. Πηγαίναμε από δω στην Τούμπα, στον Άγιο Θεράποντα, ποδαρόδρομο και δουλεύαμε στα τούβλα. Έξι κορίτσια από δω. Πρωί-πρωί σηκωνόμαστε, με τα πόδια πηγαίναμε, με τα πόδια ερχόμασταν. Μεροκάματο παίρναμε καλό, 38 δραχμές. Πολύ σκληρή δουλειά όμως. Δουλεύαμε 10-11 ώρες… μεσ’ τον ήλιο, όλη τη μέρα. Ούτε δέντρα είχε τότε, τίποτα. Ύστερα τα φύτεψαν, όταν έγιναν συνοικισμοί. Τότε ήταν ένα χάος…

Αποσπάσματα από προφορική μαρτυρία της Δέσποινας Ζαμπέτογλου

screen-shot-2016-09-12-at-12-00-01-pm

… Πέθανε ο πατέρας μου το 1926, μείναμε εγώ, τα αδέλφια μου και η μάνα μου, χήρα. Τι να κάνουμε, πού να δουλέψουμε; Έφυγε η αδερφή μου, πήγε σε ένα σπίτι κάτω στην Θεσσαλονίκη, δούλα. Τότες, δούλες τις λέγανε. Η μάνα μου ξενοδούλευε, έπλενε ρούχα. Έπιασα τα 12 -13 χρονώ. Πήγα μέχρι την τρίτη τάξη. Αλλά δεν βάστηξα, η μάνα μου πού να βρει φόρους. Έφυγα από μικρός και πήγα στα ψάρια, σε καΐκι. Από εκεί και πέρα άρχισαν τα πράγματα λίγο να φτιάνουν. Λίγο. …

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Εμμανουήλ Ασίκη

screen-shot-2016-09-12-at-12-00-29-pm
… στη Μεταμορφώσεως, απέναντι είναι ένα βενζινάδικο. Από πίσω απ’ το βενζινάδικο ήταν ένας θάλαμος, τον οποίο χώρισαν και τον έκαναν σε έξι μέλη, σε έξι και ένα μικρό, στα οποία έξι μέλη ήταν οι έξι τάξεις του δημοτικού και στο μικρό είχαν βάλει το γραφείο, ας πούμε, των διδασκάλων…

… Αργότερα, όταν πολλαπλασιάστηκαν οι μαθητές και δεν χωρούσαν, έκτισαν παρακάτω, ακριβώς εκεί που είναι ένα βενζινά­δικο, από πίσω ακριβώς, ένα καινούριο σχολείο, πάλι από σανίδα. Έκαναν ένα θεμέλιο υπερυψωμένο από τσιμέντο και απάνω έστρωσαν σανίδι και το έκαναν με τέσσερις μεγάλες αίθουσες και ένα γραφείο και επειδή το σανίδι αυτό το βάψαν απ’ έξω, για να μη σαπίσει, με κόκκινο χρώμα – γιατί με κόκκινο; άγνωστο – το ονομάζαμε το κόκκινο σχολείο …

Αποσπάσματα από προφορική μαρτυρία του Σίμου Λιανίδη

screen-shot-2016-09-12-at-12-04-56-pm… ο Σαββαΐδης μαζί του είχε και άλλους Πολίτες, Κωνσταντινουπολίτες. Και τον κύριο Αργυράκο, ένας θεατροηθοποιός άριοτος που πήρε μέρος και στο Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης. Να βρούμε και τους άλλους – ο Χρηστός, ο λεγόμενος, ένας κιθαρίστας, γιατί η διοίκηση του Απόλλωνος είχε και μουσικό συγκρότημα πολύ εξαιρετικό που πήρε μέρος σε πολλές εκδηλώσεις στη Θεσσαλονίκη. Κιθάρες, μαντολίνα, και μαντόλες, πώς τις λέγαμε τότε. Λοιπόν, και το μουσικό συγκρότημα του Απόλλωνος ήταν άριστο, και το ποδοσφαιρικό του συγκρότημα ήταν άριστο, διότι οι άνθρωποι ήταν πάρα πολύ καλοί στην εποχή εκείνη. Από μόνοι τους κατόρθωσαν να δημιουργήσουν τον Απόλλωνα κάθε φορά και καλύτερα …

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Κωνσταντίνου Λιάρου

… Ευτυχώς ήμασταν με την εργατικότητα μας, με την οικονομία μας, με το μυαλό που διαθέταμε και με τα λίγα γραμματάκια, προκόβαμε και δόξα τω Θεό, είμαστε και από τους γηγενείς και τους παλιούς ανώτεροι. Και αυτοί που έρχονται τώρα από τη Ρωσία, κι αυτοί θα είναι μια μέρα ίσως καλύτεροι από εμάς …

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Δημήτρη Παπαδόπουλου

Η Καλαμαριά στο Μεσοπόλεμο (1920-1940) Πρόσφυγες. Δημιουργώντας τη νέα πατρίδα, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού

  1. proforikos logosΛαμβάνοντας υπόψη ότι τα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από προφορικές μαρτυρίες που απομαγνητοφωνήθηκαν και μετασχηματίστηκαν σε γραπτά κείμενα, προσπαθήστε να εντοπίσετε:
  • στοιχεία του προφορικού λόγου
  • δείκτες που αποδίδουν τα παραγλωσσικά γνωρίσματα.
  1. Οι πρόσφυγες αφηγούνται τις δυσκολίες της ζωής και της προσαρμογής τους. Πώς δικαιολογείτε το γεγονός ότι εκφράζουν με συγκρατημένο τρόπο τα συναισθήματά τους;
  2. Οι μαρτυρίες έχουν εκδοθεί  το 1988, πολλά χρόνια μετά την εγκατάσταση των προσφύγων στην Καλαμαριά. Πώς βλέπουν τα πρόσωπα την εξέλιξή τους; Αποτιμούν θετικά τις προσπάθειές τους να επιβιώσουν και να δημιουργήσουν;

Ντίνα Δασκαλοπούλου

Ηπείρου και Πατησίων

έξι πρόσωπα αφηγούνται την άγνωστη ιστορία τους

(τα κείμενα γράφηκαν ενώ οι μετανάστες αυτοί πραγματοποιούσαν απεργία απείνας)

screen-shot-2016-09-12-at-1-11-10-pm(φωτογραφία: Άγγελος Τζωρτζίνης)

[…] Χασάν

30 χρονών, 6 χρόνια μετανάστης

«Ο πατέρας μου ήταν ταξιτζής. Έχω τρία αδέρφια. Κανένας άλλος δεν σπούδασε από την οικογένειά μου, όμως εγώ ήθελα τόσο πολύ να πάω στο πανεπιστήμιο. Ήξερα από τότε πως οι πτυχιούχοι δεν βρίσκουν δουλειά, πολύ περισσότερο όσοι σπουδάζουν ανθρωπιστικές επιστήμες, αλλά ήμουν 17 χρονών κι αγαπούσα με πάθος την Ιστορία. Πίστευα πως εγώ θα τα καταφέρω κι όχι μόνο θα περάσω στο πανεπιστήμιο, αλλά στο τέλος θα γίνω και καθηγητής, θα κάνω έρευνα, θα είμαι για πάντα χωμένος στις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες. Στρώθηκα στο διάβασμα και πέρασα στους 10 πρώτους. Δεν έχασα ποτέ μάθημα, δεν έχασα ποτέ εξεταστική. Τελείωσα με άριστα. Μάλιστα, η διατριβή μου εκδόθηκε σε βιβλίο. Κι άρχισα να ψάχνω για μια θέση λέκτορα. Στην αρχή στα πανεπιστήμια της πρωτεύουσας, μετά σε όλα, μέχρι και σε κολέγια. Μετά από δυο χρόνια κατάλαβα πως μου έλειπε το βασικό προσόν: εμένα ο πατέρας μου δεν ήταν πανεπιστημιακός… Εγκατέλειψα το όνειρό μου. Λέω: Χασάν, τώρα πρέπει να επιβιώσεις, δεν είναι καιρός για όνειρα. Άρχισα να ψάχνω για μια οποιαδήποτε δουλειά. Σε μαγαζιά, σε εταιρείες, ακόμα και στο δήμο οδοκαθαριστής θα πήγαινα. Μετά κατάλαβα πως μου έλειπε ένα ακόμα προσόν: δεν είχα κανένα κονέ, δεν μπορούσα να βρω δουλειά πουθενά, ούτε στην καθαριότητα. Τότε αποφάσισα να φύγω. Ήθελα να έρθω ειδικά στην Ελλάδα: είχα διαβάσει τόσα στο πανεπιστήμιο, είχα δει ντοκιμαντέρ. Δεν το είπα σε κανέναν, το τελευταίο βράδυ που έφαγα με τους δικούς μου φερόμουν σαν να είναι οποιοδήποτε βράδυ.

»Πέρασα αμέσως τα σύνορα και ήμουν τυχερός και μετά. Δεν έμεινα ποτέ χωρίς δουλειά,. προσπαθούσα να έχω πάντα ένσημα, διότι ήθελα να ζήσω και να κάνω οικογένεια εδώ. Ήθελα πολλά παιδιά και μια γυναίκα να αγαπάω. Τώρα; Τώρα, αν δεν γίνει τίποτα, δεν με νοιάζει πια. Για τους δικούς σου, από την ώρα που φεύγεις μετανάστης είσαι ήδη σαν νεκρός, στρώνουν κάθε βράδυ τραπέζι κι εσύ λείπεις. Τους είπα να με κλάψουν 40 μέρες, κι αυτό ήταν. Κι εμείς, αν πεθάνουμε, θα κοιμόμαστε για πάντα ήσυχοι. Όμως, αυτοί που δεν μας δίνουν μια σφραγίδα δεν θα κοιμούνται ήσυχοι ποτέ. Θέλω να πω και μια κουβέντα στους Έλληνες φίλους που έκανα: Μπήκατε στην καρδιά μου. Ζήσαμε ευτυχισμένοι. Και σε όλους αυτούς που μας φέρθηκαν άσχημα, μας έφαγαν λεφτά: Σας τα χαρίζω. Σαν να μην έχει γίνει τίποτα. Αντίο σας».

Ντίνα Δασκαλοπούλου,  Έψιλον, 20/02/ 2011 και http://daskalopoulou.gr/?p=2133

  1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΠροσέξτε τη γλώσσα του Χασάν. Ποια ταυτότητα αναδύεται μέσα από τον λόγο του;
  2. Με δεδομένο ότι ο Χασάν αφηγείται την ιστορία της ως τότε ζωής του, ενώ βρίσκεται σε απεργία πείνας, πώς ερμηνεύετε τη μεγαλοψυχία που δείχνει στο τέλος της αφήγησής του;
  3. Μπορείτε να εντοπίσετε στην αφήγηση κάποια σημεία που δείχνουν τη μείξη των πολιτισμών, εκείνου που φέρνει μαζί του ο Χασάν και του ντόπιου πολιτισμού που βιώνει στην Αθήνα;

  4. %ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%cf%83%cf%87%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%83Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Χασάν πραγματοποιεί απεργία πείνας, τη χρονική στιγμή που γράφτηκε το κείμενο, να αφηγηθείτε την ιστορία του σε γ΄ ενικό πρόσωπο  ως είδηση σε εφημερίδα. Η είδηση μπορεί να περιλαμβάνει σχόλιο και να επικρατεί η συγκινησιακή λειτουργία  της γλώσσας ή να μην έχει σχόλιο και να χρησιμοποιείται η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.
  5. Διαβάστε το επόμενο κείμενο: Γκαζμέντ Καπλάνι, Αποκλειστική συνέντευξη στον Μπάμπη Ιμβρίδη:
  • Εντοπίζετε κοινά σημεία ανάμεσα στους δύο μετανάστες, π.χ. στον τρόπο εισόδου στην Ελλάδα, στις σπουδές;
  • Σκεφτείτε κάποιους λόγους για τους οποίους ο ένας πέτυχε, ενώ ο άλλος δεν βρήκε τα πράγματα όπως τα περίμενε.

Ρ. Σαρβάρ
Ο δρόμος για την Ελλάδα

Μαρτυρία : Ασυνόδευτο παιδί

Δεν είχα τίποτα να φάω ούτε να πιω

Έμενα στο Πακιστάν με τους γονείς και την αδελφή μου. Ήμουν 12 ετών. Μια μέρα το πρωί στις 3-5-2005 έγινε σεισμός. Εγώ ήμουν στο γήπεδο. Η μητέρα μου και η αδερφή μου ήταν στο σπίτι και ο πατέρας μου στη δουλειά. Το σπίτι έπεσε αλλά η μητέρα μου και η αδελφή μου σώθηκαν. Ο πατέρας μου δεν ξέρω τι έγινε. Μείναμε εκεί τρεις βδομάδες και ψάχναμε αλλά δεν τον βρήκαμε. Μετά εγώ, η μητέρα μου και η αδελφή μου πήγαμε στο σπίτι του πάππου μου. Η μητέρα μου με άφησε σε κάποιο φίλο του πατέρα μου και του είπε να με μάθει μια δουλειά. Αυτός με πήρε και έμεινα τέσσερις μέρες στο σπίτι του. Μετά με έβαλε σε ένα πλοίο. Στο πλοίο έμεινα τέσσερις μέρες και δεν έφαγα και δεν ήπια τίποτα. Όταν κατέβηκα απ’ το πλοίο, περπατήσαμε ένα βράδυ μέσα στα δέντρα, πάνω σ’ ένα βουνό και πήγαμε σ’ ένα σπίτι. Εκεί έφαγα και κοιμήθηκα. Ήμουν πολύ κουρασμένος. Το πρωί ήρθε αυτός που με είχε φέρει εκεί. Με ρώτησε τι κάνω και είπα ότι θέλω να πάω στο σπίτι μου. Μου είπε ότι είμαι στην Τουρκία και έφυγε. Μετά από πέντε μέρες ήρθε ένας άλλος άντρας και με πήγε στο δάσος. Εκεί ήταν ένα μικρό σπιτάκι. Με άφησε εκεί και μου είπε ότι θα έρθει το πρωί. Ήρθε μετά από δύο ημέρες. Δεν είχα τίποτα να φάω ούτε να πιω. Με πήρε και ξεκινήσαμε να περπατάμε.

Μετά από πέντε ώρες εγώ του είπα ότι κουράστηκα. Μου είπε έχουμε μια ώρα δρόμο ακόμη. Ξεκουράστηκα λίγο και μετά αρχίσαμε πάλι να περπατάμε. Περπατήσαμε τρεις ώρες και φτάσαμε σ’ ένα ποτάμι. Εκεί υπήρχε μια βάρκα κάτω απ’ τα φύλλα κρυμμένη.

Περάσαμε το ποτάμι και μετά ξεκουραστήκαμε μια ώρα. Εκεί αυτός μου έδωσε να φάω ένα αγγούρι, ντομάτα και λίγο ψωμί. Μετά περπατήσαμε δυο – τρεις ώρες και φτάσαμε σ’ ένα παλιό σπίτι. Ύστερα φτάσαμε σε μια πόλη. Εκεί έμεινα απ’ το πρωί ως το βράδυ. Ύστερα αυτός με έβαλε στο πορτ-παγκάζ του αυτοκινήτου και φτάσαμε εδώ στην Αθήνα. Μετά έμεινα είκοσι μέρες με έναν άντρα από το Ιράκ. Αυτός με βοήθησε να πάρω τηλέφωνο τη μάνα μου. Τη ρώτησα που είμαι και μου είπε στην Ελλάδα. Μετά άρχισα να κλαίω και της είπα ότι θέλω να πάω κοντά της. Αλλά εκείνη μου είπε να μείνω εδώ να κάνω κάποια δουλειά, γιατί στο Πακιστάν δεν έχει ούτε σπίτι να μείνω. Εγώ συνέχεια τηλεφωνούσα και έκλαιγα αλλά δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Ένας άντρας από το χωριό της μαμάς μου ήταν εδώ στην Ελλάδα. Η μαμά μου του τηλεφώνησε και του είπε να έρθει να με πάρει. Αυτός με πήρε και εγώ τηλεφώνησα στη μαμά μου και εκείνη μού είπε να μείνω μαζί του. Εγώ συμφώνησα. Μετά αυτός τηλεφώνησε κάποιες φορές στη μάνα μου και εγώ δε μίλησα μαζί της. Μετά πήγα σε ένα γραφείο για να πάρω άδεια να μπορέσω να μείνω εδώ. Εκεί με γράψανε στο σχολείο που είμαι τώρα και έχω πολλούς φίλους.

Δεν ξέρω όμως πού είναι η μητέρα μου, η αδελφή μου και ο πατέρας μου. Μου λείπουν πολύ αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι. Τηλεφωνώ στη μητέρα μου αλλά δεν απαντά κανείς.

Ρ. Σαρβάρ, ασυνόδευτος πρόσφυγας από το Πακιστάν
Το κείμενο βρίσκεται  στο διαδίκτυο στη διεύθυνση:
https://www.unhcr.gr/fileadmin/Greece/mathitikosDiagonismos/2009/Rizvan_Sarvar.PDF)

 

  1. Ποιους συνειρμούς προκαλεί στο μυαλό σας το ζεύγος των λέξεων «ασυνόδευτο παιδί»;
  2. Διαβάζοντας το κείμενο:
  • πώς θα χαρακτηρίζατε την καθημερινότητα του παιδιού;
  • ποια σημεία θα σχολιάζατε ιδιαίτερα από την αφήγηση της ζωής του;
  • υπάρχει συναισθηματικό κενό στη ζωή του παιδιού και γιατί;
  1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΠοια ταυτότητα διαφαίνεται να διαμορφώνει, μέσα από τον λόγο του, το ασυνόδευτο παιδί;
  2. %ce%b5%ce%ba%cf%86%cf%81%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%ce%b9-%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%80%ce%bf%ce%b9Να παρατηρήσετε και να σχολιάσετε το ύφος της μαρτυρίας. Προσέξτε ότι χρησιμοποιείται ο κυριολεκτικός λόγος και ότι κυριαρχεί το ρήμα. Πώς ερμηνεύετε αυτές τις επιλογές του αφηγητή; Ποια αίσθηση δημιουργείται τελικά στον αναγνώστη;
  3. %cf%80%ce%b5%cf%81-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83%cf%89%cf%80%ce%bf%cf%85Περιγράψτε με κείμενο ή αποδώστε με εικόνα, βίντεο κ.ά το ασυνόδευτο παιδί καθώς και τον χώρο στον οποίο φαντάζεστε ότι μπορεί να μένει, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ. 160-161 και 168-175.
  4. %ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%b3%ce%b7%cf%83%ce%b7-%ce%bc%ce%b1%cf%81%cf%84%cf%85%cf%81%ce%b9%ce%b1-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%b9%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%b3%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b7Προσπαθήστε να φανταστείτε την εξέλιξη της ιστορίας του ασυνόδευτου παιδιού δέκα χρόνια μετά. Δοκιμάστε να γράψετε τη συνέχεια της ιστορίας  σε ένα κείμενο με τη μορφή μαρτυρίας (πρωτοπρόσωπη αφήγηση) και με ύφος  απλό και ανεπιτήδευτο, ανάλογο με το ύφος της αυθεντικής μαρτυρίας. Να λάβετε υπόψη ότι ο ήρωάς σας δεν είναι πια παιδί αλλά νέος.

 

Ημερολόγιο

πατήρ Βασίλειος Θερμός
Ταραγμένη Άνοιξη, Για μια κατανόηση της εφηβείας

Δημιουργικότητα και στόχοι       
«Όλα γύρω μου μισοκοιμούνται, όλα είναι βουβά, όλα κινούνται θαρρείς ανόρεχτα, από μεγάλη ανάγκη κι όχι από τη φλογερή αγάπη για την κίνηση, τη ζωή. Και μού ‘ρχεται να δώσω μία δυνατή κλωτσιά σ’ όλη τη γη και σε μένα τον ίδιο, ώστε όλα -κι εγώ μαζί- να σβουρίζουν από έναν χαρούμενο ανεμοστρόβιλο, από το γιορτινό χορό των ανθρώπων που ερωτεύονται ο ένας τον άλλο, αυτή τη ζωή που άρχισε για το χατίρι μιας άλλης ζωής, μιας ζωής ωρaίας, ζωηρής, τίμιας… Χρειάζεται κάτι να κάμω με τον εαυτό μου, αλλιώτικα θα χαθώ…».

Το απόσπασμα ετούτο ζωγραφίζει με τον πλέον παραστατικό τρόπο τη δίψα του εφήβου για ζωντάνια και δημιουργικότητα, την ασφυξία που του προκαλεί η λίμναση και η αδράνεια. Και όμως, μέσα στις τόσες αντιφάσεις του ενίοτε καταλήγει σε αυτά…
Η λειτουργία της φαντασίας κατά την εφηβεία γνωρίζει «δόξες». Οι φαντασιώσεις φθάνουν στην κορύφωσή τους, όχι μόνο ως ερωτικές, αλλά και ως δημιουργικές. Το φαινόμενο είναι απόλυτα φυσιολογικό, διότι ο έφηβος έχει ανάγκη να φανταστεί τον εαυτό του στο μέλλον, έστω και αν πραγματοποιήσει τελικά μικρό μόνο μέρος των οραμάτων του. Όμως μερικοί κινδυνεύουν να μείνουν μόνο στην φαντασία και αυτούς συμβουλεύει ο Μέγας Βασίλειος:
“Μην αφήνεις να σου ξεφεύγει το παρόν με τη ραθυμία και μη λαμβάνεις ως δεδομένη την απόλαυση, όσων δεν υπάρχουν ακόμη και ίσως δεν θα υπάρξουν ποτέ”.

π. Βασιλειος Θερμός
Ταραγμένη Άνοιξη, Για μια κατανόηση της εφηβείας
http://goo.gl/g1ucbQ

  1. Ποια αιτήματα διατυπώνει ο έφηβος στο παραπάνω κείμενο;
  2. ΜΕΤΑΦΟΡ.ΛΟΓΟΣΠοια είναι η άποψη που διατυπώνει o Βασίλειος Θερμός για τη λειτουργία της φαντασίας κατά την περίοδο της εφηβείας και ποιον κίνδυνο επισημαίνει;
  3. Να σχολιάσετε τις παρατηρήσεις του Μεγάλου Βασιλείου.
  4. Να εντοπίσετε δύο μεταφορικές εκφράσεις  από τη μαρτυρία του παιδιού και δύο από το σχόλιο του συγγραφέα.
  5. Να αποδώσετε τη μαρτυρία του εφήβου σε ένα δικό σας κείμενο με κυριολεκτικό λόγο.
  6. ημερολογιοΝα διατυπώσετε, σε ένα σύντομο κείμενο με μορφή ημερολογίου, κάποιες δικές σας επιθυμίες, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.108.
    Μπορείτε να εκφραστείτε με ύφος ανάλογο με αυτό που έχει το κείμενο του εφήβου.

πατήρ Βασίλειος Θερμός
Ταραγμένη Άνοιξη, Για μια κατανόηση της εφηβείας

«Ποιος είμαι;»
Κλαρίς, 16 χρόνων: «Είμαστε νέοι και επομένως άπειροι. Το ξέρουμε. Όμως είμαστε άνθρωποι σκεπτόμενοι, προσωπικότητες, εικόνες του Θεού. Μη μας απαγορεύετε τελείως να σκεφτόμαστε και να εκφέρουμε τη γνώμη μας. Ίσως από τις σκέψεις και τις προτάσεις μας να είναι και κάτι σωστό και να σας βοηθήσει στις αποφάσεις και στις ενέργειες σας. Κάποιος έλεγε: «Για ζητήματα που σε απασχολούν συμβουλέψου ακόμη και ένα μικρό παιδί, μπορεί ν’ ακούσεις μια γνώμη φωτεινή». Μα κι αν τίποτε το σωστό δεν πούμε, το γεγονός και μόνο ότι ενδιαφερόμαστε και προσπαθούμε να συλλάβουμε τα προβλήματα της οικογένειάς μας πρέπει να σας συγκινεί. Μην απορρίπτετε λοιπόν εκ των προτέρων τις προτάσεις μας και μη μας προσβάλλετε πως δεν ξέρουμε τίποτα. Και σεις κάποτε δεν ξέρατε τίποτα».

Ανεξαρτησία και κρίση
Ματιέ, 16 χρόνων: «Όχι, πραγματικά δεν καταλαβαίνω γιατί οι γονείς διατάζουν έτσι, χωρίς να προσπαθήσουν να καταλάβουν. Θα ‘θελα να  άκουγα άλλα πράγματα όλη την ημέρα, εκτός από διαταγές και ουρλιαχτά. Είναι σκληρό να σε διατάζουν συνέχεια, λες και είσαι ρομπότ. Είναι σκληρό να ζεις με ανθρώπους που τελικά, ό,τι κι αν κάνεις, έχουν πάντα δίκιο».

Απόσπασμα της αυτοκριτικής του Αγίου Αυγουστίνου:
«Ήταν ωραία τα αχλάδια εκείνα, όμως η ψυχή μου δεν τα ορέχτηκε γι’ αυτά τα ίδια. Είχα πολλά και πολύ καλύτερα από αυτά. Τα έκοψα μόνο και μόνο για να κλέψω… Ποια  απόλαυση λοιπόν μου έδωσε η κλοπή;… Ήθελα άραγε μέσα από τη φυλακή μου να παραστήσω τον ελεύθερο και να πάρω το απαγορευμένο ατιμωρητί! Τι άθλια παρωδία παντοδυναμίας!»
( αγ. Αυγουστίνου-Εξομολογήσεις)

Φιλία και μοναξιά
«Δεν θα έκλεβα μονάχος μου, και δεν με ενδιέφερε το αντικείμενο της κλοπής, αλλά η ίδια η πράξη της κλοπής. Αν ήμουν μονάχος,  δεν θα μου άρεσε και δεν θα το είχα κάνει. Α, φιλία, είσαι μεγάλος εχθρός. Ασκείς μιαν ανεξερεύνητη γοητεία στα μυαλά!»
(αγ. Αυγουστίνου-Εξομολογήσεις)

Διάλογος και ψυχική επαφή: Τι είναι αυτό;
Κλαίρ, 18 χρόνων: «Οι ενήλικοι…  Τα όνειρα τους είναι σβησμένα, δεν πραγματοποιούνται πια. Ο λόγος τους με φοβίζει γιατί πολύ συχνά μιλά το μυαλό τους αντί για την καρδιά, και η καρδιά τους όταν ξεσπάει δεν ξέρει από μέτρο. Βλέπω πολλούς ενήλικες που μοιάζουν με κουρασμένους εφήβους, στερημένους από τη ζωτική τους ενέργεια. Δεν πρέπει να γενικεύουμε, γνωρίζω άλλους πού δεν είναι έτσι, θα ήθελα όμως στην πλειοψηφία τους να ήταν πιο ευτυχισμένοι, να μην ήταν τόσο λυπημένοι και απογοητευμένοι. Να πάψουν να λένε «το μέλλον ανήκει στους νέους», θεωρώντας τους εαυτούς τους έξω από το παιγνίδι…. Και από τις σχέσεις μας πρέπει να ξεκινήσουμε. Χρειάζεται χρόνος για να επικοινωνήσουμε…. Είμαι επιφυλακτική απέναντι στο βλέμμα τους, γιατί φοβάμαι την κρίση τους. Ονειρεύομαι απλούς διαλόγους, χωρίς μνησικακία, με χιούμορ και τρυφερότητα, όπου ο καθένας θ’ ακούει τον άλλο χωρίς φραγμό. Ονειρεύομαι πολύ ζωηρά, είμαι έφηβος τόσο, όσο νιώθω… Μένω παιδί και σας αγαπώ, σας πιστεύω. Πιστέψτε και σεις σε μας».

π. Βασιλειος Θερμός
Ταραγμένη Άνοιξη, Για μια κατανόηση της εφηβείας
http://goo.gl/g1ucbQ

  1. Ποιους προβληματισμούς εκφράζουν οι παραπάνω μαρτυρίες εφήβων;
  2. Ποια χαρακτηριστικά της εφηβείας μπορείτε να προσδιορίσετε με βάση τις παραπάνω μαρτυρίες εφήβων;
  3. ΣΤΙΞΗΝα σχολιάσετε τη στίξη στα αποσπάσματα.

 

2

Η εικόνα από τη διεύθυνση http://goo.gl/FjNReH

Δημόσια ανάγνωση των σελίδων που ακολουθούν πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Γκαίτε της Αθήνας, 12 Ιανουαρίου 1972, και  στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Θεσσαλονίκης, 5 Απριλίου 1973.

Στρατής Τσίρκας
Με την πένα στο χέρι1

24 Απριλίου 1961

Δεν κατορθώνω να ιδώ το νέο μου μυθιστόρημα στο σύνολό του. Να το σκεφτώ δηλαδή σαν οργανικό σύνολο. Λένε πως σε τέτοιες δυσκολίες βοηθάει να σκεφτείς με την πένα στο χέρι. Αυτό δοκιμάζω.[…]

Και να αμέσως το πόρισμα: Φόρτος, πολλά πρόσωπα, πολλές φορές φλας-μπακ και το μυθιστόρημα δεν προχωρεί. Χρειάζεται αμέσως από την αρχή να το διαπερνά μια κλωστή, ένα μυστήριο, μια αγωνία που  να σπρώχνει τα πάντα στην πλοκή, στη δράση. Ποια κλωστή; Ποιο μυστήριο; Ο Νώντας; Η Μπόμπα; Ένας από τους αιγύπτιους φοιτητές; Αν δεν αποφασίσω ποια θα είναι η κεντρική ιστορία που θέλω να διηγηθώ, όλα θα μένουν θαμπά και ασύνδετα.. Κατάλαβέ το.

Η σημείωση αυτή, δεν πιάνει περισσότερο από μια σελίδα, θα σήκωνε ακόμα και πενήντα σελίδες για να σχολιαστεί. Η αυτοψία, με την πένα στο χέρι, της 24 Απριλίου, αποδείχτηκε πολύ χρήσιμη. Η στατικότητα που διαπιστώνεται, με το ν’ αρχίζει το μυθιστόρημα με μια περιγραφή του χώρου και των τύπων του μαχαλά, ξεπεράστηκε, και το αίτημα της σημείωσης για “ μια αγωνία που να σπρώχνει τα πάντα στην πλοκή” ικανοποιήθηκε, στην τελική μορφή του μυθιστορήματος, με την αλλαγή της αρχής.[…]

Τέλος Οκτωβρίου του 1961 πέθανε η μητέρα μου. Από τότε, φαντάζομαι, όλος ο θαυμασμός, η ζεστασιά της καρδιάς μου μεταγγίστηκαν στην Αριάγνη. Της κράτησα το λαικό χαρακτήρα, τη ζουμερή γλώσσα, το θάρρος, αλλά της έδωσα και τη σοφή καρδιά της μάνας μου, τη μετριοπάθειά της, την ανεξιθρησκεία της, την ψυχή της που ήταν καθαρή από κάθε ρατσιστικό μίασμα. […]


1Η Τριλογία Ακυβέρνητες Πολιτείες αποτελείται από τα βιβλία: Η Λέσχη, Αριάγνη, Η Νυχτερίδα.

  1. Ο Στρατής Τσίρκας κρατά ημερολόγιο ταυτόχρονα με τη συγγραφή των βιβλίων του. Ύστερα από χρόνια συμπληρώνει τις παρατηρήσεις του ως κριτικός αναγνώστης των μυθιστορημάτων του αλλά και των σημειώσεών του:
  • Τι νομίζετε ότι σημαίνει αυτό για τη διαδικασία της γραφής;
  • Θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλο αυτό είναι μια επώδυνη διαδικασία για τον συγγραφέα;
  • Αν η γραφή είναι επώδυνη διαδικασία, γιατί οι συγγραφείς «δένουν» ολόκληρη τη ζωή τους με  αυτήν;
  1. Ο  Τσίρκας ομολογεί ότι πέρασε αρκετά στοιχεία από  τον χαρακτήρα της μητέρας του, που μόλις είχε χάσει, στον χαρακτήρα της Αριάγνης:
  • Για ποιο λόγο νομίζετε ότι το έκανε αυτό;
  • Να συζητήσετε σχετικά με τη λυτρωτική δύναμη της γραφής.
  1. Να γράψετε μια παράγραφο που να αναπτύσσεται με αναλογία. Το ένα μέρος, το περιγραφόμενο, να είναι η κυοφορία και η γέννηση ενός βιβλίου και το άλλο η κυοφορία και η γέννηση ενός παιδιού.
  2. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗΝα διαβάσετε το απόσπασμα από την Αριάγνη του Στρατή Τσίρκα που περιλαμβάνεται στο σχολικό βιβλίο και μετά, αντλώντας έμπνευση έστω κι από μια μικρή λεπτομέρεια, να επιχειρήσετε να γράψετε ένα μικρό αφήγημα (400 – 500 λέξεων). Μπορείτε να πλάσετε κι εσείς τον ήρωα/ ηρωίδα της ιστορίας σας, όπως ο Τσίρκας, αξιοποιώντας στοιχεία από τον χαρακτήρα ενός αγαπημένου σας προσώπου. Να κρατήσετε σημειώσεις με τις σκέψεις σας σχετικά με τη σύλληψη, την οργάνωση και την ολοκλήρωση του έργου σας.

Screen Shot 2016-06-30 at 1.16.48 PM

Άρης Κωνσταντινίδης
Η φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://goo.gl/FMTLmA

Αποσπάσματα από τα ημερολογιακά σημειώματα του Άρη Κωνσταντινίδη

19. 7. 39
Η αρχιτεκτονική ντύνει το κορμί όπως ένα ρούχο.
Η αρχιτεκτονική είναι ο καθρέφτης όπου απάνω του γράφονται όλες οι εκδηλώσεις της ζωής.
Η αρχιτεκτονική είναι το δοχείο όπου μέσα του φωλιάζει η ζωή.
Η αρχιτεκτονική στέκει μέσα στη φύση για να της κρατάει συντροφιά. Και μιλάει μαζί της, σε μια διαλογική συζήτηση. Και δεν υπάρχουνε περιθώρια για διαφωνίες.

12. 5. 43
[…] Ο αρχιτέκτονας είναι ένας ενδυματολόγος στο «θέατρο»της ζωής. Ντύνει τον άνθρωπο για να του εξασφαλίσει μιαν άνετη και όμορφη ζωή. Και με το ρούχο» που του χτίζει ανεβάζει και το πνευματικό του επίπεδο και την καλλιτεχνική του προδιάθεση.

13.3.80
Ο Αριστοτέλης είναι που είχε πει πως η τέχνη ολοκληρώνει ό,τι άφησε η φύση ατελείωτο. Που αυτό κάνει, βέβαια, και η αρχιτεκτονική, όταν στεγάζει (=καλύπτει) το ανθρώπινο κορμί με κατασκευές που είναι πιο «τέλειες» (σαν στεγάσματα) από ένα δέντρο, από έναν λοξό βράχο, από μια σπηλιά, όπου μπορούμε να καταφύγουμε από κάτω τους για να προφυλαχτούμε από τη βροχή, το χιόνι, τον καυτερό ήλιο…

Screen Shot 2016-06-30 at 1.20.28 PM

Ξενία Επιδαύρου, έργο του Άρη Κωνσταντινίδη
Η φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://www.buildnet.gr/default.asp?pid=138&catid=115&artId=417&pg=2

13 .3. 84
Άγιος ο ελληνικός τόπος, όπου απάνω του ζούμε και στεκόμαστε και διαβαίνουμε κι όπου στοχαζόμαστε τα της ζωής και τα της τέχνης του ο καθένας.

Ελλάδα
Άγιος ο τόπος, που είναι ελληνικός, με την ιστορία  του, με το φως του, με τα βουνά του, με τη δική του θάλασσα, με την ατμοσφαιρική του διαύγεια, που έχει και την πνευματική του τη διαύγεια.

Και όλα άγια, όσα βγάζει και πλάθει ο ελληνικός τόπος. Σε ένα ισορροπημένο μέτρο, σε μιαν ανεπανάληπτη τελειότητα και με τη σοφία του νου και της καρδιάς.
Και άγια όσα περάσανε και φύγανε, μα και όσα ζούνε ακόμα. Και όσα μελλοντικά θα δούνε το φως, σε μέρες που θα έρθουνε και που θα έρχονται, ασταμάτητα. Γιατί και οι άνθρωποι κρατάνε, από τα μέσα τους, κάτι από το άγιο του ελληνικού τόπου. Και στα όσα περνάνε από τα χέρια τους . . . — και στην αρχιτεκτονική τους.

15.12. 85
Στον ελληνικό τόπο, η τέχνη και πιο πολύ η αρχιτεκτονική, είναι (— ανέκαθεν, από τους πιο αρχαίους χρόνους) στενά δεμένη με την καθημερινή ζωή. Και το έργο της στέκει δίπλα στον άνθρωπο, σύντροφος και βοηθός, για μιαν αρμονική κοινωνική ζωή. Και για να μην είναι, η αρχιτεκτονική, ένα κυριακάτικο πανηγύρι, μια μασκαράτα πλούσια σε σκηνογραφικά στολίδια και για να διασκεδάζει μιαν «αριστοκρατία» (— της υλικής ευμάρειας), που θέλει να ζει για να ξεχνάει (— και ξεφεύγει) τις πραγματικότητες μιας αληθινής ζωής.

16. 12. 85
Η αρχιτεκτονική είναι αυτός ο ίδιος ο άνθρωπος. Ο νους του, η ψυχή του, η ματιά του, το χτυποκάρδι του, η πνευματική του καλλιέργεια και ωριμότητα. Όπως γίνεται στο θέατρο, έτσι και η αρχιτεκτονική, με κάθε έργο που κατασκευάζει είναι σαν να «ανεβάζει» μιαν «παράσταση». Με τη διαφορά, πως ενώ στο θέατρο η «παράσταση» έχει μιαν ορισμένη χρονική διάρκεια, στην αρχιτεκτονική, η δική της «παράσταση»  διαρκεί απεριόριστα (— χρονικά). Και με άλλα λόγια: —ενώ στο θέατρο το έργο που «παίζεται» τελειώνει κάποτε, για να είναι πια ανύπαρκτο μόλις πέσει η αυλαία (— απάνω στη σκηνή), στην αρχιτεκτονική το έργο θα έχει να «παίζεται» αδιάκοπα και ασταμάτητα, χωρίς να πέφτει καμιά αυλαία . . . μπροστά στην ύπαρξή του. Και που αυτό σημαίνει, πως με το αρχιτεκτονικό «έργο» δεν «παίζεται» κανένα θέατρο, αλλά  «ανεβάζεται», κάθε φορά (— . . . στη «σκηνή» της ζωής) ένας οργανισμός, για να ζει όσο και οι άνθρωποι που τόνε χτίσανε. Και που το χτίσανε (—«ανεβάσανε» στη «σκηνή» της ζωής) για να το κατοικούνε και για να συζούνε μαζί του, όσο θα υπάρχουνε, στη ζωή. Και αυτοί, αλλά και όσοι θα τούς ακολουθήσουνε και θα τους διαδεχτούνε, στα περάσματα του χρόνου.

Και κάτι, ακόμα : —το έργο που «ανεβάζει» η αρχιτεκτονική, όλο και θα συμπληρώνεται και θα ολοκληρώνεται και θα ανανεώνεται με κάποια καινούργια «λόγια», κάθε τόσο. Έτσι που εκείνοι που διαβιούνε μαζί του θα το συντηρούνε και θα το φροντίζουνε . . . αδιάκοπα. Και για να το κάνουνε όλο και πιο τέλειο, . . . ακόμα και με προσθαφαιρετικές πρωτοβουλίες, που δεν θα είναι, όμως, καθόλου παραμορφωτικές, γιατί θα σέβονται την «αληθινή ουσία» του, που θα την έχουνε κατανοήσει και θα τήνε «καλλιεργούνε» με ζήλο και με αγάπη.

Και για να έχουμε να κάνουμε, έτσι, με μιαν ατελείωτη διαδικασία, σε ένα αρχιτεκτονικό έργο που θα στέκει σχεδόν πάντα ατελείωτο, . . . για να γίνεται όλο και πιο τέλειο, όσο περνάνε τα χρόνια. Και που, ακόμα, δεν θα γερνάει ποτέ, αλλά όλο και θα δείχνει πιο νέο και πιο νεανικό.

  1. ημερολογιοΤα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από τα ημερολογιακά σημειώματα  ενός μεγάλου αρχιτέκτονα, του Άρη Κωνσταντινίδη.
  • Σε ποιον μπορεί να απευθύνεται ο αρχιτέκτονας με τα ημερολόγιά του και για ποιο σκοπό; Πώς θα χαρακτηρίζατε το  ύφος των κειμένων; Θεωρείτε ότι είναι κατάλληλο για τη συγκεκριμένη επικοινωνιακή περίσταση;
  • Για ποιους λόγους μπορεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη ένα ημερολόγιο; Εσείς τι αποκομίσατε από την ανάγνωση των συγκεκριμένων ημερολογιακών σημειωμάτων;
  1. Με βάση τα ημερολογιακά σημειώματα που διαβάσατε, να συζητήσετε σχετικά με τα συστατικά στοιχεία (μορφή και περιεχόμενο) του ημερολογίου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 108-111.
  2. Να κρατήσετε μερικές σελίδες ημερολογίου για κάποιο συγκεκριμένο θέμα και σκοπό. Φροντίστε να υιοθετήσετε το ανάλογο για την περίσταση ύφος.
  3. Να συζητήσετε τις μεταφορικές εκφράσεις:
  1. Με ποιους τρόπους αναπτύσσει ο ημερολογιογράφος την παράγραφο στο σημείωμα με ημερομηνία 16/12/1986;
  2. Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο κάποια είδη παραδοσιακής ελληνικής κατοικίας (π.χ. παραδοσιακή ορεινών περιοχών, κυκλαδίτικη, κ.ά.) και να ελέγξετε αν επιβεβαιώνονται οι παρακάτω απόψεις του Κωνσταντινίδη: Στον ελληνικό τόπο η αρχιτεκτονική είναι πολύ στενά δεμένη με την καθημερινή ζωή. Το έργο φυτρώνει πάνω στη γη, όπως τα δέντρα, τα φυτά, τα λουλούδια.
  3. arthroΝα αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα άρθρο  για τη σχολική σας εφημερίδα με θέμα Η προσφορά της αρχιτεκτονικής στην ποιότητα ζωής του ανθρώπου,  λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός πως η κατοικία θεωρείται ανθρώπινη ανάγκη και κοινωνικό αγαθό καθώς και τις σκέψεις που διατυπώνει στα ημερολόγιά του ο Κωνσταντινίδης.
  4. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟΠαρακολουθήστε προσεκτικά το βίντεο για τον Άρη Κωνσταντινίδη.
  • Ποια είναι η σχέση του κειμένου που εκφωνείται με την εικόνα που το πλαισιώνει; Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής;
  • Σε ποιες ενότητες έχει οργανωθεί το βίντεο; Να επιλέξετε μία από αυτές, να διακρίνετε υποενότητες και να τις δώσετε τίτλους.
  • Οι δημιουργοί του βίντεο έχουν συμπεριλάβει στο υλικό τους και άλλα βίντεο με συνεντεύξεις, είτε του ίδιου του Άρη Κωνσταντινίδη είτε τρίτου, καθώς και αποσπάσματα από κείμενα του ίδιου του Κωνσταντινίδη. Τι επιτυγχάνουν με αυτόν τον τρόπο;
  1. keimeno sto fbΝα γράψετε ένα σύντομο κείμενο για τον τοίχο σας στο facebook σχετικά με τις εντυπώσεις σας από το βίντεο για τον Κωνσταντινίδη.
  2. Διαβάστε και το παρακάτω απόσπασμα από το δοκίμιο του Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το νόημα του σπιτιού:

Ιωάννης  Μιχαήλ Παναγιωτόπουλος
Το νόημα του σπιτιού

Η πολυκατοικία, αναφέρθηκα σε τούτο το θέμα πολλές φορές, είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα πρόσωπα του αιώνα μας. Σε τελευταία ταξίδια μου διαπίστωσα πως ο θεσμός της πολυκατοικίας επεκτείνεται, και με ραγδαίο ρυθμό, και στα επαρχιακά κέντρα, ακόμη και στις λιγάνθρωπες κωμοπόλεις, όπου καμιά αναπόφευκτη ανάγκη δεν φαίνεται να τον υπαγορεύει. Έτσι σιγά σιγά το νόημα του σπιτιού μεταβάλλεται. Δεν είναι που η αρχιτεκτονική διαρρύθμιση υπακούει σε άλλους προσανατολισμούς και πραγματοποιεί άλλα δεδομένα σαν τέχνη υπηρετική του καθημερινού βίου. Είναι και που η καθιερωμένη αντίληψη του σπιτιού υποχωρεί σε άλλες αντιλήψεις διαμορφωμένες κατά τις συνθήκες που δεν υπήρχαν άλλοτε.[…]

Η αλήθεια είναι πως και γενικότερα δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί μια αισθητική της πολυκατοικίας. Οι δοκιμές διαδέχονται τις δοκιμές. Η ομοιομορφία, η ισοπέδωση είναι ένας από τους θεμελιώδεις κανόνες του πολιτισμού μας. Αλλ’ απομένει το ερώτημα: η πολυκατοικία είναι ή δεν είναι σπίτι; Φρονώ και τώρα, ύστερ’ από πολλές προσπάθειες που έκαμα, για να μπορέσω να συμφιλιωθώ μαζί της, πως σπίτι δεν είναι. Γιατί, όταν λέμε «σπίτι», δεν εννοούμε μόνο μια κατασκευή, αλλά κι ένα ψυχικό γεγονός. Η πολυκατοικία δεν είναι ψυχικό γεγονός. Είναι μια έκφραση ψυχρής αριθμητικής, ένα στατικό συγκρότημα1. Για τούτο και οι πολιτείες, που θέλουν να διατηρήσουν την παράδοσή τους, το ύφος τους, το χρώμα τους, την εξορίζουν στα κράσπεδά τους, στα περίχωρά τους, σε [καινούριες] γειτονιές. Εμείς, αλλοπρόσαλλοι πάντα και καινοθήρες2, και όπου υπάρχει κάποια παράδοση, δηλαδή κάποιος εσωτερικός χώρος, κάποια σύνδεση με τον ιστορικό εαυτό μας, φυτεύουμε κατάστηθά της κακόγουστα χτίσματα και καταστρέφουμε κάθε δυνατότητα εναρμόνισης των νέων μορφών με τα σταθερά αισθητικά δεδομένα3 […]

Το σπίτι είναι ένα αντιφέγγισμα του εσωτερικού ανθρώπου. Το σπίτι έχει ρίζες. Το σπίτι προσφέρει το αίσθημα της βεβαιότητας, της ασφάλειας. Είναι ένα άσυλο, ένα καταφύγιο της προσωπικής ζωής. Μέσα στο σπίτι κατοικούν οι πρόγονοι, διατηρείται η συνέχεια της γενιάς, οι κάμαρές του γεμίζουν θύμηση, το κάθε αντικείμενο έχει την ιστορία του. Η πολυκατοικία υπηρετεί την προχειρότητα, την υλική ανάγκη, ανήκει στον καλπασμό του καιρού. Δεν ανταποκρίνεται στα βασικά αιτήματα της προσωπικής ζωής. Η πολυκατοικία είναι σταυροδρόμι, είναι τρίστρατο, αγορά, δημόσιος χώρος. Προσφέρει μερικές, και σημαντικότατες βέβαια, βιοτικές ανέσεις και δυσκολεύει, από την άλλη πλευρά, την ανάσα. Ο ένοικος δεν την εξουσιάζει, της παραδίνεται. Γίνεται ένας δεσμώτης. Αισθάνεται πως είναι υποχρεωμένος να κυκλοφορεί σ’ έναν απέραντο κομματιασμένο χώρο, όπου δεν έχει το δικαίωμα να υπάρξει έξω από μερικά τετραγωνικά μέτρα. Αν θελήσει να κάμει μερικά βήματα, θα προσκρούσει σ’ ένα τοίχο. Αν αλλάξει κατεύθυνση, θα προσκρούσει σ’ άλλο τοίχο. Υπάρχει παντού το αδιέξοδο.

Η έκφραση “άλλοι καιροί, άλλα τραγούδια” έχει την αντίζυγή4 της: “άλλοι καιροί, άλλα σπίτια”. Και “άλλα σπίτια” σημαίνει “άλλοι άνθρωποι”. Το σημερινό σπίτι τ’ ονόμασαν “κέντρο διερχομένων”. Και τ’ ονόμασαν πολύ σωστά. Είναι ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, επιπλωμένο, διευθετημένο και κατά τον τρόπο του ξενοδοχείου. Δεν είναι καμωμένο, για να στεγάζει μια οικογενειακή ζωή, για να δημιουργεί ατμόσφαιρα οικειότητας. Αλλά για να γίνεται ένας “σταθμός πρώτων βοηθειών” σε ανθρώπους βιαστικούς, που χρειάζονται ένα τόπο να κοιμηθούν, να πλυθούν, να εναποθέσουν τον ιματισμό τους, και να πάρουν το πρωινό τους, καμιά φορά και το μεσημεριανό τους, ποτέ όλα τα γεύματα του εικοσιτετράωρου. Γιατί το βράδυ, που θα το ένιωθαν, που θα το ζούσαν το σπίτι, συνηθίζουν να βρίσκονται έξω. […] Λογαριάστε, πόσοι άνθρωποι απομένουν στα σπίτια τους το Σαββατοκύριακο. Λογαριάστε, πόσοι άνθρωποι περιφέρονται από ξενοδοχείο σε ξενοδοχείο ολόκληρη τη χρονιά ή και πόσοι έχουν μεταφέρει το σπίτι τους στο ξενοδοχείο. Θα εκπλαγείτε, αντικρίζοντας ένα τεράστιο διεθνή πληθυσμό, που ουσιαστικά δεν έχει σπίτι ή και που, αν έχει, ελάχιστα το χρησιμοποιεί. Και τούτο όχι μόνο, γιατί υπάρχει σοβαρή ανάγκη που τον υποχρεώνει σε τέτοια στάση, αλλά και γιατί έχει καταντήσει από μέσα του «ανέστιος»5 και «φερέοικος»6. «Ανέστιοι» σιγά σιγά θα καταντήσουμε όλοι μας. Θα μοιράζουμε τη ζωή μας εδώ κι εκεί. Αρχίσαμε κιόλας να τη μοιράζουμε: ανάμεσα στη μόνιμη κατοικία, στο σπίτι της εξοχής, στα κέντρα του παραθερισμού, στις εκδρομές του Σαββατοκύριακου, στα ταξίδια. Το παλιό, στέρεο νόημα του σπιτιού, που ευνοούσε τις σταθερές καταστάσεις, που έδινε το αίσθημα της μονιμότητας, της ασφάλειας, της συνέχειας, της συνέπειας, που δημιουργούσε και διατηρούσε την παράδοση, σε λίγο θα είναι μια ξεπερασμένη υπόθεση.[…]

Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Το νόημα του σπιτιού, «Η σιωπή και ο λόγος»


  1. στατικό συγκρότημα· κυριότερο χαρακτηριστικό του είναι η ακινησία.
  2. καινοθήρες· αυτοί που αναζητούν το καινούργιο, το πρωτοποριακό
  3. σταθερά αισθητικά δεδομένα· αισθητικές αντιλήψεις γύρω από την ανέγερση των σπιτιών που έχουν δοκιμαστεί από το χρόνο και κληροδοτούνται σ’ εμάς.
  4. αντίζυγη· αντίστοιχη
  5. ανέστιος· αυτός που δεν έχει σπίτι
  6. φερέοικος· αυτός που κουβαλάει μαζί του το σπίτι, ο περιπλανώμενος.
  • ΔΟΚΙΜΙΟΝα εντοπίσετε στο κείμενο χαρακτηριστικά του δοκιμιακού λόγου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 109-113, 121, 131, 132.
  • Να συζητήσετε το θέμα της σύγχρονης κατοικίας, λαμβάνοντας υπόψη το δοκίμιο του Παναγιωτόπουλου και τις απόψεις του  Κωνσταντινίδη που θεωρούσε ότι τα σπίτια πρέπει να σέβονται κατοίκους και περιβάλλον και να κάνουν πιο όμορφη τη ζωή.
  • Δεδομένου ότι το κείμενο του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου γράφτηκε 50 χρόνια πριν, να συζητήσετε σχετικά με τις αλλαγές που έχουν γίνει όσον αφορά την κατοικία στα αστικά κέντρα. Ποια προβλήματα έλυσε η πολυκατοικία και ποια προβλήματα δημιούργησε;  Να γράψετε ένα άρθρο σχετικά με τις επιπτώσεις που έχουν οι συνθήκες διαβίωσης σε πολυκατοικία στη ζωή των ενοίκων.
  • ΔΙΆΛΟΓΟΣΜια γιαγιά/ παπούς μιλάει με την εγγονή/ εγγονό του/ της για το θέμα της κατοικίας άλλοτε και τώρα. Φανταστείτε την περίσταση και γράψτε ένα σύντομο διάλογο. 

Η Λίλλυ Λαμπρέλλη, μια εθελόντρια της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Αγκαλιά» περιγράφει στην προσωπική σελίδα της στο facebook, τον Αυγουστο του 2015, την εμπειρία από την επαφή της με τους πρόσφυγες που συρρέουν κατά χιλιάδες στη Μυτιλήνη. Μεταξύ άλλων, μεταφέρει τη συγκλονιστική μαρτυρία ενός 9χρονου κοριτσιού, που έμελλε να ζήσει το δράμα της προσφυγιάς.

“Σημειώσεις από 4 μέρες στην Αγκαλιά με τους πρόσφυγες”

(αποσπάσματα)

Παρασκευή 7/8. Άδεια η Αγκαλιά. Έφυγαν οι χθεσινοί Σύριοι κι ήταν ευκαιρία να καθαρίσουμε τον χώρο. Η Φραντζέσκα κι εγώ, εθελόντριες για λίγες μέρες, φορέσαμε διπλά πλαστικά γάντια και πέσαμε με τα μούτρα, με φοβερό κέφι. Ας μην έρθει κανείς ακόμα, λέγαμε, μήπως και προλάβουμε να φτιάξουμε μια παιδική γωνιά, στο μικρό δωματιάκι με τις κούτες και τις σακούλες που ξεχείλιζαν μεταχειρισμένα ρούχα, προσφορές του κόσμου «για τσ’ αθρώπ’». Η ευχή μας έπιασε κι όλη τη μέρα δε φάνηκε ψυχή.

Σάββατο 8/8. Η Αγκαλιά γεμάτη πρόσφυγες. Τους καλωσορίσαμε και τους ρωτήσαμε από πού έρχονται. «Αφγανιστάν», αποκρίθηκαν. Όλοι κατάκοποι απ’ το δρόμο και μελαγχολικοί στα σκουρόχρωμά τους ρούχα. Κι έξαφνα, πρόσεξα ανάμεσά τους, μια χούφτα φως: Ένα κορίτσι 9 χρονών, ντυμένο με βαριά φθινοπωρινά ρούχα, μακριά μανίκια και μάλλινο ζακετάκι που το κρατούσε σφιχτά στο χέρι, μην το χάσει. «Φοράμε ζεστά ρούχα για τη νύχτα στη βάρκα», μας είπε ένας νεαρός αρχαιολόγος, με μάνα γιατρό και πατέρα γλύπτη, σε τέλεια αγγλικά. Μιλούσε ήπια, χωρίς καμιά δραματοποίηση: «Ήταν τρομακτικό. Βρισκόμασταν στη μέση του νερού, μες στο σκοτάδι, στριμωγμένοι σε μια βάρκα ελαφριά σαν μπαλόνι. Φοβόμασταν και κρυώναμε. Βγήκαμε στη στεριά χαράματα και περπατήσαμε 20 χιλιόμετρα. Υπάρχουν γυναίκες και παιδιά που έμειναν πίσω.»

Τους ρωτήσαμε πόσους περίπου περιμένουν και τηλεφωνήσαμε στον Γιώργο και την Κατερίνα ν’αρχίσουν την τρεχάλα, για να βρούνε αυτοκίνητα που θα μάζευαν απ’ το δρόμο τους πιο ευάλωτους και να προβλέψουν φαγητό. Αμέσως μετά, είπαμε να εγκαινιάσουμε την υποτυπώδη «παιδική γωνιά». Πήρα ένα μπλοκ και μολύβια της Αγκαλιάς και πλησίασα το κορίτσι, ενώ η Φραντζέσκα γέμιζε με τους μαρκαδόρους που έφερε από την Αθήνα πλαστικά μπωλ. Άγγιξα τη μικρή στον ώμο κι εκείνη γύρισε και με κοίταξε μ’ ένα τόσο τρυφερό κι αναπάντεχα ώριμο χαμόγελο – δεν ήτανε χαμόγελο παιδιού – που χωρίς να μπορώ να το ελέγξω έβγαλα ένα λυγμό σα λόξιγκα. Της έδωσα στα χέρια το μπλοκ και τα μολύβια κι έτρεξα στο καμαράκι να κρυφτώ, για να σκουπίσω τα μάτια και να φυσήξω τη μύτη μου.

Η Φραντζέσκα, τέρας ψυχραιμίας και αποτελεσματικότητας, πήγε στο κορίτσι και με τη βοήθεια διερμηνείας από τους γύρω, της εξήγησε ότι μια και ήταν το μοναδικό παιδί εκείνη τη στιγμή στην Αγκαλιά, θα ήταν υπεύθυνη για το υλικό της παιδικής γωνιάς: Παιχνίδια, μπλοκ, μολύβια, μαρκαδόροι, θα χρησιμοποιούσε ό,τι ήθελε, αλλά θα τα ξαναέβαζε όλα στη θέση τους για τα επόμενα παιδάκια. Το κορίτσι, άρχισε να ζωγραφίζει κι εγώ μόλις συνήλθα την πλησίασα σιγά σιγά και τη ρώτησα πώς τη λένε.

«Μοάντεσα», μου είπε κι εγώ της ζήτησα να το γράψει. Ζήτησε βοήθεια από τον έφηβο αδελφό της και σε λίγο μου έφερε ένα μικρό κομματάκι χαρτί. Πάνω του γραμμένο με μολύβι «My name is Mohadesa». Το έβαλα στην τσάντα μου σα φυλαχτό και το κρυφοκοιτούσα, ενώ αναρωτιόμουνα πώς προφέρεται σωστά το «h». Ήρθε η Ελένη με προμήθειες και μοιράσαμε μαζί κρουασάν, μπανάνες και πορτοκάλια. […]

Κυριακή 9/8. Εκείνη τη μέρα θα γινόταν η γιορτή της Αγκαλιάς στην αυλή της Κατερίνας και της Ελένης, με στόχο να μαζευτούν κουρελούδες και κουβέρτες για τους πρόσφυγες. Περάσαμε για να βοηθήσουμε στα γεύματα και είδαμε ότι είχαν μείνει οι μισοί. Οι άλλοι μισοί, ξεκίνησαν με τα πόδια για τη Μυτιλήνη. Όσοι άντρες ήταν εκεί, καθάριζαν τον χώρο, τίναζαν κουβέρτες, κουρελούδες, χαλιά, με τον πατέρα της μικρής, φαρμακοποιό στη χώρα του, στις πιο βαριές δουλειές. Ο Γιώργος τους κάλεσε όλους στη βραδινή γιορτή, στο σπίτι του. Χαρές η Μοάντεσα! Ρωτήσαμε τη μάνα της αν θα ήθελε να της φέρουμε κάτι. «Ίσως ένα πιο δροσερό φουλάρι», μας είπε διστακτικά. Τότε μόλις πρόσεξα ότι φορούσε μάλλινο. «Το απόγευμα θα φέρω το φουλάρι», της είπα. «Θα της φέρω κι εγώ ένα δικό μου», πετάχτηκε η ακάματα γενναιόδωρη Ελένη.

Απομεσήμερο. Πηγαίνοντας στην πρόβα της παρουσίασης και ξέροντας ότι θα περνούσαμε μπροστά από την Αγκαλιά, βρήκαμε φουλάρι στο ίδιο τουριστικό μαγαζάκι κι είπαμε να πάρουμε κι ένα παγωτό πύραυλο από το περίπτερο για τη Μοάντεσα. Όταν χαρούμενες παρκάραμε έξω από το χώρο, το χαμόγελο μάς κόπηκε μαχαίρι. Άδεια. Γροθιά στο στομάχι. Έφυγαν βιαστικά. […] Σίγουρα πέρασε το λεωφορείο από τους Γιατρούς χωρίς σύνορα για τη Μυτιλήνη.

Μείναμε με το φουλάρι και το παγωτό στα χέρια. Μας έπιασε μια φοβερή μελαγχολία. Ετοιμαζόμασταν να φύγουμε, όταν η Φραντζέσκα βρήκε πάνω στο στρώμα όπου κοιμόταν το κορίτσι το μπλοκ με τις ζωγραφιές. Το ξεφυλλίσαμε. Τράβηξε τη ματιά μας ένας φοίνικας γεμάτος καρπούς, κάτω του δροσερό χορτάρι, πάνω του γαλανά πουλιά και στα δεξιά λίγες λέξεις στα αραβικά κι από κάτω ένα «Μ», για υπογραφή, μέσα σε μια κόκκινη καρδούλα. Όταν λίγο αργότερα ζητήσαμε και μας μετέφρασαν το μικρό κείμενο, καταλάβαμε ότι γράφτηκε το προηγούμενο βράδυ. Έλεγε: «Μόλις τέλειωσε μια υπέροχη μέρα. Τώρα θα μείνουμε μόνοι.» […]

Πηγή: http://tvxs.gr/news/ellada/simeioseis-apo-4-meres-stin-agkalia-me-toys-prosfyges

  1. Αναπληρώνει ο λόγος την έλλειψη της εικόνας; Μήπως κάποιες φορές οι εικόνες είναι πολύ έντονες, όταν υποβάλλονται με τον λόγο;
  2. Πώς φαντάζεστε τη Μοάντεσα; Μιλήστε όχι μόνο για τα εξω