Βιογραφικό σημείωμα

Πλοηγηθείτε στην ακόλουθη ιστοσελίδα και αναζητήστε πληροφορίες σχετικά με το Europass:


screen-shot-2016-09-16-at-3-23-11-pm

  1. Να συζητήσετε ποιες δυνατότητες προσφέρει  το Europass στους Ευρωπαίους πολίτες.
  2. Να δημιουργήσετε το βιογραφικό σας σημείωμα, αφού μελετήσετε το πρότυπο, τις οδηγίες και τα παραδείγματα που παρέχονται στην ιστοσελίδα του Europass.
  3. Να δημιουργήσετε το δικό σας Διαβατήριο γλωσσών, αφού μελετήσετε το πρότυπο, τις οδηγίες και τα παραδείγματα που παρέχονται στην ιστοσελίδα του Europass.
  4. Να οργανώσετε μια συζήτηση για τις γλώσσες της Ευρώπης. Επιμέρους θέματα μπορεί να είναι τα ακόλουθα:
  • Η σημασία της γλωσσομάθειας ως εφόδιο του σύγχρονου Ευρωπαίου πολίτη.
  • Η ανάγκη διατήρησης των εθνικών γλωσσών στο πλαίσιο της Ενωμένης Ευρώπης.
  • Η πρόνοια που πρέπει να λαμβάνεται από τη χώρα υποδοχής, ώστε τα παιδιά των μεταναστών να έχουν τη δυνατότητα να διδάσκονται τη μητρική γλώσσα τους.
  1. Να οργανώσετε μια εκπομπή στο Μαθητικό ραδιόφωνο – European School Radio  όπου, απευθυνόμενοι σε μαθητές από όλη την Ελλάδα, θα παρουσιάσετε τα «Προγράμματα κινητικότητας-εκπαίδευσης, εθελοντισμού και εργασίας» στην Ευρώπη. Σχετικές πληροφορίες μπορείτε να αναζητήσετε:
    α) στο
    Europass  και
    β) στο
    Δίκτυο ΕΥΡΥΔΙΚΗ, που είναι το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την εκπαίδευση. Επειδή το βίντεο είναι στα αγγλικά, ζητήστε, αν θέλετε, τη συνδρομή του καθηγητή ξένων γλωσσών.

Αυτοβιογραφική αφήγηση

Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 20 Σεπτεμβρίου 1971, ο Σεφέρης πέθανε και η κηδεία του εξελίχθηκε σε διαδήλωση κατά της δικτατορίας. Μπορείτε να βρείτε σχετικές φωτογραφίες στο διαδίκτυο και να ακούσετε το ηχητικό ντοκουμέντο της κηδείας. Διαβάστε και το παρακάτω απόσπασμα στο οποίο ο αφηγητής καταθέτει την εμπειρία του από τη συγκεκριμένη διαδήλωση.

Νίκος Μπίστης
Προχωρώντας και αναθεωρώντας

Όλα αυτά μας ήταν παντελώς άγνωστα και αδιάφορα εκείνο το απομεσήμερο του Σεπτέμβρη του 1971 που μαζί με την Κατερίνα στριμωχτήκαμε έξω από τον ναό του Σωτήρος για το στερνό αντίο στον Σεφέρη. Η κηδεία είχε αντιδικτατορικό χρώμα, σχεδόν όλοι είχαμε προστρέξει επί τούτου, για να διαδηλώσουμε την αντίθεσή μας στη Χούντα. Η ατμόσφαιρα, ηλεκτρισμένη από την αρχή, φορτιζόταν από τις αλλεπάλληλες αφίξεις προσωπικοτήτων του παλαιού πολιτικού κόσμου. Χλιαρά και αναγκαστικά τους χειροκροτούσαμε, για να υποδηλώσουμε τα αντιδικτατορικά μας αισθήματα. Το προαύλιο της εκκλησίας πήρε φωτιά και ο κόσμος βρήκε τη λαλιά του μόλις εμφανίστηκε το μεγάλο, γεμάτο γαρίφαλα στεφάνι με την υπογραφή «Πολιτικοί κρατούμενοι φυλακών Κορυδαλλού». Η ίδια η κηδεία ήταν μια επίδειξη αντιδικτατορικής ενότητας, προάγγελος της Ελλάδας της συμφιλίωσης και εκατέρωθεν ανοχής που οικοδομήθηκε μετά το 1974. […]

Αν στο φέρετρο του Παλαμά ακουμπούσε όλη η Ελλάδα, όπως είπε ο μεγαλόστομος Σικελιανός, στο φέρετρο του Σεφέρη ακουμπούσε η αγωνιζόμενη Ελλάδα. […] Όλη η δύναμη της Αστυνομίας ήταν εκεί μαζί με το σπουδαστικό και το συνδικαλιστικό της Ασφάλειας. Μόλις το φέρετρο βγήκε από την Εκκλησία, κάποια μισόκλειστα χείλη  άρχισαν να μουρμουρίζουν τραγουδιστά το πασίγνωστο «Περιγιάλι». «Ησυχία», «Σκασμός», «Διαλυθείτε», φώναζαν οι επικεφαλής της Αστυνομίας και οι ασφαλίτες, αλλά το πλήθος τους ξεπέρασε, πήρε στο κατόπι το φέρετρο, το μουρμούρισμα δυνάμωσε, έγινε λέξεις και σε δευτερόλεπτα τραγούδι και κραυγή ελευθερίας.

Διψάσαμε το μεσημέρι μα το νερό γλυφό.
Με τι καρδιά, με τι πνοή, τι πόθους και τι πάθος
πήραμε τη ζωή μας. Λάθος. Κι αλλάξαμε ζωή.

Όσο κι αν ο έρωτας αποτελεί στην απόλυτη μορφή του κατάθεση ελευθερίας, δύσκολα ο νεκρός θα φανταζόταν ότι η ερωτική – σε πρώτη ανάγνωση – και λυρική  του «Άρνηση» θα μετατρεπόταν σε αγωνιστικό παιάνα. Υπάρχουν, όμως, στιγμές που οι λέξεις ξεπερνάνε τον δημιουργό και τις προθέσεις του, αυτονομούνται και εκφράζουν την ταραγμένη εποχή και αυτούς που τις έχουν στα χείλη τους. Κρατώντας με το ένα χέρι την Κατερίνα και με το άλλο ένα νεαρό Λαμπράκη που βρέθηκε δίπλα μου, ανεβαίναμε τραγουδώντας προς το Πρώτο Νεκροταφείο. Από τα ανοικτά παράθυρα των πολυκατοικιών ξεπρόβαλλαν κάμερες που κινηματογραφούσαν την πορεία. Ήταν συνεργεία διεθνών μέσων ενημέρωσης; Ήταν της ασφάλειας; Πιθανόν και τα δύο. Η μέθη και η συγκίνηση της πρώτης οιονεί διαδήλωσης χαράχτηκε στην μνήμη. Ήταν μια περίεργη πορεία με λίγα συνθήματα και πολύ Θεοδωράκη, περισσότερο μια προθέρμανση για τον αγώνα που θα ακολουθούσε. Ο κόσμος ηλικιακά μισός-μισός. Πολλοί είχαν συμμετάσχει στις προδικτατορικές κινητοποιήσεις, αλλά πάρα πολλοί παίρνανε το βάπτισμα του πυρός. Όλο το δίχτυ από παρέες και επαφές που είχε φτιαχτεί με υπομονή την προηγούμενη χρονιά, χωρίς προσυνεννόηση, από εσωτερική παρόρμηση ήταν εκεί. Με όλα αυτά τα νεανικά πρόσωπα διασταυρωνόμουν συνέχεια τα επόμενα τρία χρόνια. Όλοι τραγουδούσαν, λιγότεροι φώναζαν συνθήματα, πιο μαχητικοί οι νεότεροι που είχαν άγνοια κινδύνου, πιο συγκρατημένοι οι μεγαλύτεροι που είχαν δει πολλά τα μάτια τους. Ακριβώς πίσω μου μια παρέα από Λαμπράκηδες έριχνε τα συνθήματα. Στο «Ελευθερία» και «Δημοκρατία» ακολουθούσε μεγάλο κομμάτι των διαδηλωτών.

[…] Τότε με την άκρη του ματιού μου είδα ένα μεσόκοπο γκριζομάλλη,[…] χωρίς ανάσα ξεκίνησε να τραγουδά την «Μαργαρίτα-Μαργαρώ». Ακαριαία ο μουδιασμένος κόσμος βρήκε διέξοδο και για λίγο η πένθιμη πομπή χόρευε και λικνίζονταν στον γνωστό ρυθμό. […]

Νίκος Μπίστης,
Προχωρώντας και αναθεωρώντας

  1. Να συζητήσετε τις αντιδράσεις του κόσμου που συμμετείχε στην κηδεία, όπως τις περιγράφει και τις σχολιάζει  ο δημοσιογράφος. Ποιο νόημα αποκτά η κηδεία του Σεφέρη, σύμφωνα με τον αφηγητή;
  2. tautothtesΠοια ταυτότητα προβάλλει ο Μπίστης μέσα από την αφήγηση; Τεκμηριώστε την απάντησή σας με αναφορά σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.
  3. Να δώσετε έναν τίτλο στο απόσπασμα.
  4. gegonos sxolioΥποθέστε ότι είστε ένας δημοσιογράφος που παρακολούθησε την κηδεία του Σεφέρη και γράφει μια είδηση με σχόλιο για το γεγονός. Αξιοποιήστε τις φωτογραφίες που συγκεντρώσατε, το ηχητικό ντοκουμέντο και το κείμενο του Μπίστη, για να γράψετε την είδηση, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.48.
  5. Να συζητήσετε τη στάση των νέων απέναντι στη δημοκρατία σήμερα, περίπου 40 χρόνια μετά την αποκατάστασή της. Νομίζετε ότι οι νέοι εκτιμούν και προστατεύουν το δημοκρατικό πολίτευμα ή το θεωρούν δεδομένο και εφησυχάζουν;
  6. Ακούγεται συχνά η φράση από μια άποψη όλα είναι πολιτική. Τι σημαίνει για σας αυτή η φράση; Σκεφτείτε και τη σχετική φράση του Αριστοτέλη: Φύσει μέν ἐστιν ἄνθρωπος ζῷον πολιτικόνΠολιτικά Γ, 1278.b9 (Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό όν).
  7. Να συζητήσετε σε ομάδες το θέμα του ενεργού πολίτη. Κάθε ομάδα να επιχειρήσει να δώσει τον δικό της ορισμό, καταρτίζοντας τον δεκάλογο των δράσεων του ενεργού πολίτη.  Καλό θα ήταν για τη συγκεκριμένη εργασία να πλοηγηθείτε στον διαδικτυακό τόπο του εκπαιδευτικού προγράμματος Νοιάζομαι και δρω από όπου μπορείτε να αντλήσετε ιδέες και χρήσιμο υλικό. Το πρόγραμμα αυτό έχει στόχο την ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών, την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης, της δημοκρατίας και της βιώσιμης ανάπτυξης.  

Μη με φωνάζεις ξένο, διάστημα: 03.06 – 07.50

  1. Παρακολουθήστε το βίντεο και προσέξτε την εικόνα που δίνει η Αρνίτα (14 ετών) για τη σχέση της:
  • με την οικογένεια
  • με τους συμμαθητές της στο σχολείο
  • με τις φιλίες της έξω από αυτό.
  1. %ce%b9%ce%b4%ce%b9%cf%89%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%83-%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%bf%cf%83Να προσέξετε τον λόγο της και το επίπεδο της ελληνικής γλώσσας που χρησιμοποιεί. Ποια στοιχεία ιδιωματικού λόγου εντοπίζετε στην ιδιόλεκτό της;
  2. %ce%b5%ce%be%cf%89%ce%b3%ce%bb%cf%89%cf%83%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%ba-%cf%80%ce%b1%cf%81Να προσέξετε τα εξωγλωσσικά και τα παραγλωσσικά στοιχεία στην ομιλία της, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 92.
  3. Να προσέξετε τα στάδια στην αφήγηση της έφηβης, τη σταδιακή προσαρμογή της από την Αλβανία στην Κρήτη.
  4. %ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b4%cf%81%ce%bf%ce%bc%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%b3%ce%b7%cf%83%ce%b7Η Αρνίτα κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 242, μιλώντας για τα συναισθήματά της, όταν οι γονείς της, κυρίως η μητέρα της, έφυγαν για την Ελλάδα.
  • Παρατηρήστε τη συγκινησιακή χρήση της γλώσσας αλλά και τα εξωγλωσσικά-παραγλωσσικά στοιχεία στο συγκεκριμένο τμήμα της συνέντευξης. Πώς η εικόνα συνοδεύει τον λόγο της στο μέρος  αυτό;
  • Ο τρόπος που εκφράζει η κοπέλα τα συναισθήματά της στην αναδρομική αφήγησή της συμπληρώνει την εικόνα για τη ζωή της στην Ελλάδα. Να σχολιάσετε την άποψη αυτή.
  1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΗ κοπέλα με την αναδρομική αφήγησή κάνει αποτίμηση μιας ορισμένης φάσης της ζωής της.  Συζητήστε ποια ταυτότητα αναδύεται μέσα από την αφήγηση αυτή.
  2. Εστιάζοντας στην Ηλβάνα, 9 ετών, (06.33-07.50 στο βίντεο) και συνδυάζοντας τον λόγο της με τις εικόνες από την καθημερινότητά της, καθώς και τις πληροφορίες που δίνονται με υπότιτλους στο βίντεο:
  • Να δώσετε  την περιγραφή των συναισθημάτων και του χαρακτήρα της.
  • Να σχολιάσετε τον βαθμό προσαρμογής της Ηλβάνας στον τόπο υποδοχής. Να αναφέρετε συγκεκριμένες φράσεις που να στηρίζουν την άποψή σας.
  • Ποια ταυτότητα του πατέρα των κοριτσιών αναδύεται από τον τρόπο που μιλάει;
  • Θεωρείτε ότι η ταυτότητα της Αρνίτας, όπως απορρέει από τη συνολική της αφήγηση, είναι πιο κοντά σε εκείνη του πατέρα ή της αδελφής της;
  1. %ce%bf%cf%80%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%ce%b1-%ce%bb%ce%b7%cf%88%ce%b7%cf%83-%cf%83%ce%b5-%ce%b2%ce%b9%ce%bd%cf%84%ce%b5%ce%bf%cf%83%ce%ba%ce%bf%cf%80%ce%b7%cf%83%ce%b7Δεδομένου ότι έχουμε μαγνητοσκοπημένη συνέντευξη,  να παρατηρήσετε την οπτική γωνία λήψης σε διάφορα πλάνα. Νομίζετε ότι υποστηρίζει τον λόγο των προσώπων;  Θεωρείτε ότι επηρεάζει την «εικόνα» που θα σχηματίσει ο θεατής  για τα πρόσωπα;

Γκασμέντ Καπλάνι
Έφη Γεωργίου: «Με τη ∆ανία γίναµε φίλοι αλλά δεν ερωτευτήκαµε»

screen-shot-2016-09-16-at-3-58-21-pm

Η Ευθυµία Γεωργίου πιστεύει ότι οι άνθρωποι παντού έχουν τις ίδιες ελπίδες για το µέλλον

Το όνοµά µου είναι Έφη Γεωργίου. Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1980 αλλά οι γονείς µου µετακόµισαν στο Βόλο και έπειτα στον Άγιο Βλάσιο Πηλίου, όπου µεγάλωσα. Οι γονείς µου δεν έχουν καµία σχέση µε το Πήλιο. Η µητέρα µου κατάγεται από χωριό της Καρδίτσας και ο πατέρας µου από χωριό της Θεσπρωτίας. Ο λόγος που εγκαταστάθηκαν στο Πήλιο ήταν η δουλειά τους. Ο πατέρας µου είναι δηµόσιος υπάλληλος και η µητέρα µου νοσοκόµα.

Οι γονείς µου γνωρίστηκαν αργά στη ζωή και έτσι έχουµε µεγάλη διαφορά ηλικίας. […]

Σχολείο πήγα στο τοπικό διθέσιο δηµοτικό του χωριού. Ήµασταν λίγο παραπάνω από 30 παιδιά µε δύο δασκάλους. Με λύπη έµαθα προσφάτως ότι το σχολείο αυτό θα κλείσει. Ύστερα από ένα σύντοµο πέρασµα σε γυµνάσιο διπλανού χωριού, κατέληξα σε λύκειο του Βόλου. Το επίπεδο των µαθητών ήταν πολύ υψηλότερο από εκείνο του χωριού. Για να αντεπεξέλθω στράφηκα στο φροντιστήριο. Στη ∆ανία, όπου ζω σήµερα, δεν υπάρχει καν ως θεσµός το φροντιστήριο. Πέρασα τις Πανελλαδικές – τις οποίες θα τις χαρακτήριζα ως «σπάσιµο νεύρων» – και βρέθηκα να σπουδάζω στη Θεσσαλονίκη, ∆ηµοσιογραφία και ΜΜΕ, περισσότερο από τύχη και λιγότερο από πραγµατική επιλογή. Παρ’ όλο που µου αρέσει να γράφω, η σχολή δεν µε ενέπνευσε ιδιαίτερα. Κατά τα άλλα, στη Θεσσαλονίκη πέρασα ωραία φοιτητικά χρόνια, έκανα γνωριµίες που, κάποιες, κρατούν ως σήµερα.

***

Στα φοιτητικά µου χρόνια ξεκίνησα να δουλεύω εθελοντικά, ή στη «µαύρη», σε µουσεία, καφενεία, ινστιτούτα αισθητικής και εταιρείες παραγωγής ταινιών. Τελείωσα τις σπουδές µου το 2004 και προσπάθησα να βρω δουλειά στο αντικείµενο των σπουδών µου, στη δηµοσιογραφία, αλλά γρήγορα διεπίστωσα ότι οι σχέσεις εργασίας στο χώρο έµοιαζαν µε ζούγκλα. Ακούω συχνά να λένε ότι αυτή τη στιγµή οι νέοι στην Ελλάδα βρίσκονται σε αδιέξοδο. Εγώ και άλλοι φίλοι µου το ζούσαµε το αδιέξοδο από τις αρχές του 2000. Ακόµη και για να βρεις δουλειά στη «µαύρη» σε καφετέρια χρειαζόσουν γνωστό. Τότε είναι που ένιωσα την πρώτη µου µεγάλη απογοήτευση. Οι αιτήσεις µου για µεταπτυχιακά εντός Ελλάδος, τα οποία θεωρούσα ευκαιρία να ασχοληθώ µε κάτι που πραγµατικά µε ενδιέφερε, δεν ευοδώθηκαν. Οπότε δεν µου έµεινε άλλη διέξοδος παρά να στραφώ στο εξωτερικό. ∆εν θέλω να γενικεύω. Μιλώ αυστηρά για τις δικές µου εµπειρίες. Ίσως αν είχα επιµείνει περισσότερο να είχα καταφέρει να βρω κάτι αξιόλογο και στην Ελλάδα…

***

Έψαξα αρκετά για να βρω υποτροφία. Κυρίως στις βόρειες χώρες, επειδή στη φαντασίωσή µου ήταν πιο οργανωµένες. Ύστερα από µήνες κατάφερα να βρω µια υποτροφία στο Πανεπιστήµιο «Ροσκίλντε» της Κοπεγχάγης. Το φθινόπωρο του 2006 βρέθηκα στην πόλη όπου ζω ως σήµερα, για να κάνω µεταπτυχιακό στις Μειονοτικές Σπουδές και στην Επικοινωνία. Το ξεκίνηµα ήταν κουραστικό. Το Πανεπιστήµιο βρισκόταν µακριά από την Κοπεγχάγη και έπρεπε κάθε ηµέρα να παίρνω το τρένο για να πηγαινοέρχοµαι. Στην αρχή δεν µπορούσα να βρω παρέα. Οι παρέες των ∆ανών είναι κάπως κλειστές. Οι ∆ανοί συνήθως βρίσκουν τους φίλους τους από το ∆ηµοτικό και σπανίως κάνουν καινούργιους φίλους, καθώς περνάει ο χρόνος. […]

***

Κατά τα άλλα το περιβάλλον στο Πανεπιστήµιο ήταν άριστο. Παράλληλα µε τις σπουδές άρχισα να εργάζοµαι. Η ∆ανία µού προσέφερε ευκαιρίες εργασίας στον τοµέα της αναπτυξιακής βοήθειας: εργάστηκα σε ιδρύµατα και εταιρείες που διαχειρίζονται αναπτυξιακά προγράµµατα και σε ΜΚΟ. […]

Μου άρεσαν η ουσιαστική ισότητα ανδρών και γυναικών και το κοινωνικό κράτος – που παρ’ όλη τη σοβαρή κρίση που περνάει, προσφέρει τις περισσότερες παροχές στους ντόπιους αλλά και στους «ξένους». Στη ∆ανία έκανα φίλους από µέρη του κόσµου που δεν φανταζόµουν ποτέ. Σήµερα ζω µε τον έλληνα φίλο µου στην Κοπεγχάγη και οι επιρροές στην καθηµερινότητά µας είναι εµφανείς. Ξεκινώντας από την κουζίνα, όπου εκτός των ελληνικών µαγειρεύουµε ινδικά, δανέζικα, αραβικά φαγητά και γλυκά που δοκιµάσαµε σε σπίτια φίλων. Γιορτάζουµε το σουηδικό και φινλανδικό µεσοκαλόκαιρο και τραγουδάµε κάτω από το ντους δανέζικη ποπ. Ταυτόχρονα ξεχνάµε τις ελληνικές ονοµαστικές γιορτές. Μερικές φορές πιάνω τον εαυτό µου να κάνει λάθη στα ελληνικά και αυτό δεν µου αρέσει…

***

[…] ΕΙΠΕ

«Eλπίζω σε µια αλλαγή»

Τελευταία, όταν µε ρωτούν πώς βρίσκω τη ∆ανία, απαντώ ότι µε τη ∆ανία γίναµε φίλοι, αλλά δεν ερωτευθήκαµε ποτέ. Εκτιµώ τα θετικά της χώρας, αλλά αναµένω µε ανυποµονησία το επόµενο ταξίδι. Βλέπω µε ανησυχία την άνοδο της ξενοφοβίας στη ∆ανία. Οι µουσουλµάνοι είναι ο απόλυτος αποδιοποµπαίος τράγος, αλλά τον τελευταίο καιρό στο στόχαστρο έχουν µπει και οι Νοτιοευρωπαίοι, ιδιαίτερα οι Ελληνες. Η κρίση του ευρώ έχει δυναµώσει την Ακροδεξιά και το αντιευρωπαϊκό ρεύµα. Η αναστολή της Συνθήκης Σένγκεν, η επιστροφή των ελέγχων στα σύνορα, ήταν περισσότερο µια συµβολική κίνηση, αλλά δεν είναι τυχαίο ότι ήταν πρόταση του ακροδεξιού κόµµατος που µετέχει στον κυβερνητικό συνασπισµό. […]

Ελπίζω σε µια αλλαγή, αλλά δεν ξέρω αν µπορεί να την προσφέρει το ∆ΝΤ. Από την άλλη, µου αρέσει που η Ελλάδα γίνεται πολύχρωµη. Προσφάτως επισκέφθηκα την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και το διεπίστωσα έντονα. Πιστεύω ότι θα γίνει ακόµη πιο πολύχρωµη και ότι κανένας νόµος δεν µπορεί να σταµατήσει την ανάµειξη των ανθρώπων…

***

Στη στήλη «Grεεκs» οι Ελληνες που ζουν προσωρινά ή μόνιμα σε διάφορες χώρες του κόσμου αφηγούνται τις αληθινές ιστορίες τους και μιλούν για την Ελλάδα του χθες και του σήμερα.

Γκασμέντ Καπλάνι, Το Βήμα, 25/09/2011

  1. Η Έφη ζει και εργάζεται στη Δανία. Αν και «ξένη» δεν αντιμετωπίζει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Μιχάλης στην Ελλάδα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι, τουλάχιστον προς το παρόν (Ιανουάριος 2016), ισχύει η Συνθήκη Σένγκεν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, να εξηγήσετε τις διαφορετικές δυνατότητες που δίνονται στην Έφη σε σχέση με τον Μιχάλη.
  2. Η Έφη και ο Μιχάλης είναι δύο συνομήλικοι νέοι που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και προσπαθούν να πραγματοποιήσουν τα όνειρα για τη ζωή τους. Ποιες μεγάλες διαφορές διαπιστώνετε στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και πού οφείλονται αυτές;
  3. Θα μπορούσε να αποδοθεί στην Έφη ο όρος «πολίτης του κόσμου» και γιατί; Ποιες είναι οι συνθήκες που της δίνουν αυτή τη δυνατότητα; Αντίστοιχα, ποιες είναι οι συνθήκες που στερούν αυτή τη δυνατότητα από τον Μιχάλη;
  4. %ce%ba%cf%85%cf%81%ce%b9%ce%bf%ce%bb%ce%b5%ce%be%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%cf%86%ce%bf%cf%81%ce%b1«Οι µουσουλµάνοι είναι ο απόλυτος αποδιοποµπαίος τράγος, αλλά τον τελευταίο καιρό στο στόχαστρο έχουν µπει και οι Νοτιοευρωπαίοι, ιδιαίτερα οι Ελληνες»:
    α) Να αποδώστε κυριολεκτικά τη φράση  β) να περιγράψετε σύντομα το κοινωνικό φαινόμενο στο οποίο αναφέρεται.
  5. Η Έφη, στην αφήγησή της  καταλήγει πως της αρέσει που η Ελλάδα γίνεται πολύχρωμη:  «…Πιστεύω ότι θα γίνει ακόµη πιο πολύχρωµη και ότι κανένας νόµος δεν µπορεί να σταµατήσει την ανάµειξη των ανθρώπων… » Να σχολιάσετε την άποψη αυτή. Γιατί μπορεί να της αρέσει αυτή η ανάμειξη των ανθρώπων;
  6. Τι φαντάζεστε ότι θα απαντούσε η Έφη στα βασανιστικά ερωτήματα του Μιχάλη;

Γκασμέντ Καπλάνι
Με λένε Μιχάλη…

screen-shot-2016-09-16-at-3-37-43-pm

«Με λένε Μιχάλη. Γεννήθηκα το 1980 στην Αθήνα, στο «Μητέρα». Οι γονείς μου τότε έμεναν στο Παγκράτι. Μετά τη γέννα μου μετακομίσαμε στα Πατήσια. Οι γονείς μου είναι από τη Νιγηρία. Ο πατέρας μου ήρθε στην Ελλάδα για να σπουδάσει, τη δεκαετία του ΄70. Ύστερα από κάποια χρόνια έφερε και τη μητέρα μου. Από τα παιδικά μου χρόνια δεν θυμάμαι πολλά πράγματα. Στο δημοτικό τα πήγαινα μια χαρά με τα άλλα παιδιά. Μόνο όταν τσακωνόμασταν στο ποδόσφαιρο με στολίζανε με βρισιές του τύπου «αράπης» και τα σχετικά. Ήμουν ο μόνος μαύρος στο σχολείο μου. Θυμάμαι επίσης ένα σκηνικό. Μια μέρα, έπειτα από τσακωμό, κάποια παιδιά με είχαν βάλει στη μέση και με έβριζαν. Τότε ένα παιδί που τον έλεγαν Ηλία όρμησε εναντίον τους για να με υπερασπιστεί. Από τότε γίναμε κολλητοί φίλοι. Τα πρώτα χρόνια στο σπίτι μιλούσαμε νιγηριανά και αγγλικά. Αυτό όμως με εμπόδιζε για τα μαθήματα. Μέχρι που ο δάσκαλος κάλεσε τους γονείς μου και τους είπε ότι έπρεπε να μιλήσουμε ελληνικά στο σπίτι.

Με τα χρόνια επικράτησαν τα ελληνικά στο σπίτι μας. Ελληνικά και hiphop. Από εννέα χρόνων μιλώ μόνο ελληνικά. Μιλώ επίσης άψογα αγγλικά, ενώ τα νιγηριανά τα καταλαβαίνω αλλά δεν τα μιλώ πια. Το πάθος για τη μουσική το «κόλλησα», ίσως, επειδή μεγάλωσα ανάμεσα σε διάφορους γλωσσικούς ήχους. Στο γυμνάσιο παθιάστηκα με τα γκράφιτι, τη hip-hop και τη Dram΄Ν΄ Βase. Είναι χρόνια που περνούν διοργανώνοντας πάρτι και ανταλλάσσοντας κασέτες με τα φιλαράκια. Εκείνη την περίοδο μπήκε έντονα η θρησκεία στη ζωή μου. Μαζί της και η πρώτη υπαρξιακή σύγκρουση. Γιατί η θρησκεία έλεγε «ειρήνη υμίν», ενώ το hip-hop μιλούσε για εξέγερση. Η θρησκεία ήταν ευχή, το hip-hop δράση. Το hip-hop και τα γκράφιτι ήταν για μένα ένα είδος ξεσπάσματος. Τότε, για πρώτη φορά, άρχισα να γράφω στίχους. Έγραφα και για τον ρατσισμό. Ξαφνικά συνειδητοποίησα κάτι που είχα απωθήσει: το χρώμα της επιδερμίδας μου.

Το να είσαι μαύρος. Εγώ είμαι περήφανος που είμαι μαύρος. Το να είσαι μαύρος όμως σημαίνει ότι συναντάς μπροστά σου έναν τοίχο. Σημαίνει ότι πρέπει να ξοδεύεις πολλή ενέργεια για να πείσεις τους γύρω σου ότι δεν είσαι γεννημένος μόνο για να πουλάς CD και να παίξεις μπάσκετ. Ότι μπορείς να γίνεις γιατρός, λογοτέχνης, σχεδιαστής μόδας, οτιδήποτε. Το να είσαι μαύρος σημαίνει ότι ζεις με αυτό το χρώμα, το αναπνέεις, ότι δεν σε αφήνουν ποτέ να νιώσεις αόρατος. Τη μεγαλύτερη έκπληξη την προκαλείς όταν μιλάς ελληνικά χωρίς προφορά. Παθαίνουν πλάκα. Μερικοί κάθονται με το στόμα ανοιχτό και σε κοιτάνε σαν εξωγήινο. Τέλος πάντων… Ένα καλοκαίρι στη Σύρο. Η ανατροπή στη ζωή μου συνέβη ένα καλοκαίρι στη Σύρο.

Μόλις είχα τελειώσει το λύκειο. Ήθελα τότε να μπω στη Σχολή Καλών Τεχνών και άρχισα να κάνω ιδιαίτερα μαθήματα ελευθέρου σχεδίου. Το καλοκαίρι πήγα στη Σύρο για να δουλέψω στο εργαστήριο της δασκάλας μου. Έκανα βόλτα ένα απόγευμα, όταν ξαφνικά μπροστά στα πόδια μου σταμάτησε ένα αστυνομικό τζιπ. Βγήκαν έξω δυο αστυνομικοί και μου ζήτησαν τα χαρτιά. Είχα μαζί μου τη ληξιαρχική πράξη γέννησης. Θεωρούσα ότι ήταν αρκετή, αφού είχα γεννηθεί στην Ελλάδα. Με πήγαν στο Τμήμα. Μου είπαν ότι τα χαρτιά μου είναι ελλιπή. Ένας από τους αστυνομικούς μού είπε ότι θα με απελάσουν. «Πού θα με απελάσετε;» ρώτησα. «Στα σύνορα και να πας από εκεί που ήρθες», μου απάντησε. «Εγώ δεν ήρθα από πουθενά. Έχω γεννηθεί στην Ελλάδα», είπα. Δεν πήρα απάντηση. Απέλαση, σύνορα, όλα αυτά μου φαίνονταν σαν ταινία. Έφυγε η γη κάτω από τα πόδια μου και είχα κατατρομάξει. Έμεινα εκεί τρεις μέρες, στο σκοτάδι, κοιμόμουν χάμω, σε ένα μικροσκοπικό κελί με δυο Πακιστανούς που δεν μιλούσαν ούτε ελληνικά ούτε αγγλικά. Αυτές οι τρεις μέρες ανέτρεψαν τα πάντα μέσα μου. Με τη μεσολάβηση φίλων και δικηγόρων με άφησαν ελεύθερο. Τότε άρχισαν να με βασανίζουν τα ερωτήματα.

Ποιος ήμουν; Τώρα καταλάβαινα γιατί δεν με καλούσαν φαντάρο, όπως συνέβαινε με όλους τους φίλους μου. «Φίλε μου, εσύ είσαι ξένος», έλεγα στον εαυτό μου. Και πάλι δεν ήθελα να το πιστέψω όμως. Σκεφτόμουν ότι οι αστυνομικοί είχαν κάνει λάθος. Ήταν ένας μηχανισμός άμυνας για να μη διαλυθώ. Τα χαρτιά, τα χαρτιά, τα χαρτιά. Όταν εισέβαλε στη ζωή μου η λέξη χαρτιά και αλλοδαπός όλα καθάρισαν πλέον. Ρώτησα τους υπαλλήλους στον δήμο εάν μπορώ να βγάλω ελληνική ταυτότητα επειδή έχω γεννηθεί εδώ. Μου απάντησαν κοφτά: «όχι». Μετά ήρθαν οι ουρές, οι βεβαιώσεις, τα ένσημα, τα γραφεία, οι υπάλληλοι, η ατελείωτη αναμονή. Και όταν βγαίνει η άδεια παραμονής είναι ληγμένη. Ξανά ουρές, βεβαιώσεις, ένσημα, γραφεία, υπάλληλοι, ατελείωτη αναμονή. Με αυτά θα φας όλη τη ζωή σου.

Τα καλύτερα χρόνια σου φεύγουν κυνηγώντας τα χαρτιά. Δεν μπορείς να πας πουθενά. Τα όνειρα για το πανεπιστήμιο τα εγκατέλειψα γιατί κυνηγούσα τα χαρτιά. Με κάλεσαν το 2002 στη Γαλλία για να εκπροσωπήσω την Ελλάδα σε ένα φεστιβάλ θεάτρου δρόμου. Δεν πήγα γιατί δεν είχα χαρτιά. Ήθελα να ανοίξω μια δική μου δουλειά, δεν μπόρεσα γιατί δεν είχα χαρτιά. Τα ελληνικά είναι η γλώσσα σου… Νιώθεις σιγά σιγά να ανοίγει ένα χαντάκι ανάμεσα σε σένα και στους φίλους σου. Εκείνοι προχωράνε, κυκλοφορούν ελεύθεροι. Αυτό που για σένα αποτελεί ζήτημα ζωής και θανάτου, γι΄ αυτούς είναι ένα τίποτα. Επειδή δεν έχεις κανονικά χαρτιά δεν μπορείς να κάνεις σχέδια για το μέλλον. Σκέψου τι κατάπτωση. Να είσαι είκοσι χρόνων και να μη μπορείς να κάνεις σχέδια για το μέλλον. Φθείρεσαι ανεπαίσθητα, γίνεσαι μικρός, κλείνεσαι στον εαυτό σου. Πρέπει να προσέχεις πολύ για να μη γίνεις ανθρωπάκι.

Για να μη δεις όλους τους γύρω σου ως εν δυνάμει εχθρούς. Ύστερα έρχονται άλλες ερωτήσεις. Τι είσαι; Γεννήθηκες εδώ, τραγουδάς τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας, στο σχολείο είπες ποιήματα για την 25η Μαρτίου. Και όμως σε θεωρούν αλλοδαπό. Στη Νιγηρία εσύ δεν έχεις πάει ποτέ. Τα ελληνικά είναι η γλώσσα σου. Τι είσαι λοιπόν; Πρέπει να είσαι τρεις φορές τρελός για να μην τρελαθείς. Πρέπει να παλέψεις με νύχια και με δόντια για να μην αφήσεις την πραγματικότητα να σε ξεκάνει. Τι κάνω αυτή τη στιγμή; Ασχολούμαι πολύ με τη μουσική και με το θέατρο του δρόμου. Τώρα δουλεύω στον «Κοσμοπολιτισμό», ένα πολιτιστικό κέντρο που διοργανώνει και πολλά ενδιαφέροντα event με μετανάστες καλλιτέχνες. Τα χαρτιά; Τα περιμένω ακόμα, εδώ και δυο χρόνια. Το μέλλον; Το μέλλον, φίλε μου, είναι τα όνειρά μου. Αυτά είναι η ασπίδα και η ελευθερία μου…»

Γκασμέντ Καπλάνι, περιοδικό Εντευκτήριο

  1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων :
  • Εθνικότητα
  • Ιθαγένεια
  • Υπηκοότητα
  • Ταυτότητα
  • Διαβατήριο
  • Άδεια παραμονής
  • Άδεια εργασίας.
  1. Ποια πρακτική σημασία έχουν οι όροι αυτοί για τη ζωή ενός ανθρώπου; Να εξηγήσετε για τον κάθε όρο χωριστά.
  2. Ποιες διαφορετικές σημασίες μπορεί να έχει ο όρος «ταυτότητα»;
  3. Ποιο είναι το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Μιχάλης και πώς αυτό σχετίζεται με τους παραπάνω όρους;
  4. Ποιος είναι ο παραλογισμός του κράτους, όπως τον περιγράφει ο Μιχάλης;
  5. «Τα χαρτιά, τα χαρτιά, τα χαρτιά»: ποια είναι η σημασία της λέξης στο κείμενο;

Να θυμηθείτε τι λέει για το θέμα αυτό και ένας άλλος μετανάστης:

Γιατί πλέον η μοίρα των μεταναστών είναι άρρηκτα δεμένη με εκείνη της ελληνικής κοινωνίας. Είναι μέρος αυτής της κοινωνίας πλέον οι μετανάστες. Αντί να σκεφτούμε το μέλλον, εμείς δεν έχουμε λύσει ακόμα το πρόβλημα των «χαρτιών». Πολλές φορές, ακόμα και άνθρωποι πολύ κοντινοί σε μένα δυσκολεύονται να καταλάβουν τι σημαίνει ο όρος «χαρτιά» για έναν μετανάστη. Σημαίνει τα πάντα. Ειλικρινά σας λέω, κάθε φορά που έρχεται η χρονική στιγμή που πρέπει να ανανεώσω την άδεια παραμονής μου, με πιάνει κάτι σαν νεύρωση. Είμαι ο μόνος δημοσιογράφος που ζητάω από την εργασία μου έναν απίστευτο όγκο χαρτιών. Τόσο που μια μέρα η γραμματέας απόρησε και με ρώτησε με το δίκαιο της: «Γκάζι, πού τα πας όλα αυτά τα χαρτιά;». Όταν το περνώ εγώ αυτό, σκέψου τι περνάν όλοι οι άλλοι… Το πρόβλημα της άδειας παραμονής είναι ένα θέμα κοινωνικό και πολιτισμού επίσης.

ΓΚ. Καπλάνι, Περιοδικό Ζενίθ

  1. Γιατί το περιστατικό στη Σύρο ανέτρεψε όλη τη ζωή του Μιχάλη;
  2. Σημαίνει ότι πρέπει να ξοδεύεις πολλή ενέργεια, για να πείσεις τους γύρω σου ότι δεν είσαι γεννημένος μόνο για να πουλάς CD και να παίξεις μπάσκετ: Ποιος είναι ο προβληματισμός που θέτει ο Μιχάλης με αυτή του τη διαπίστωση; Να διατυπώσετε τις δικές σας σκέψεις και απόψεις για το πρόβλημα αυτό.
  3. Πέρα από τους όρους που δίνονται στην 1η  ερώτηση, υπάρχει και ο όρος «πολίτης του κόσμου». Χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ανάγκη για κινητικότητα των εργαζομένων στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης αγοράς εργασίας. Σε ποιους  όμως «πολίτες» περιορίζεται το προνόμιο αυτό;
  • Ο Μιχάλης θα μπορούσε να είναι «πολίτης του κόσμου»; Τι τον εμποδίζει;
  1. Δείτε πάλι το κείμενο του Κονδύλη και συζητήστε την έννοια ανθρώπινο δικαίωμα, στο πλαίσιο του προβληματισμού σας με αφορμή την ιστορία του Μιχάλη.
  2. Γράψτε ένα σχόλιο στο facebook σχετικά με τις εντυπώσεις σας από το κείμενο του Μιχάλη. Να αναφερθείτε στην προσωπικότητά του και στους προβληματισμούς του.
  3. %ce%b2%ce%b9%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b9%ce%ba%ce%bf-%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b5%ce%b9%cf%89%ce%bc%ce%b1Δείτε πάλι τη μαρτυρία του Χασάν (βλ. Μαρτυρίες μεταναστών, Ηπείρου και Πατησίων, στην υποενότητα «Όψεις της μετανάστευσης και της προσφυγιάς») και προσέξτε σε ποια στοιχεία δίνει έμφαση και σε ποιες πληροφορίες δεν αναφέρεται. Υποθέστε ότι ο Χασάν συντάσσει το βιογραφικό του σημείωμα για εύρεση εργασίας. Σκεφτείτε ποιες εργασίες θα μπορούσε να κάνει και ποιες δυσκολίες θα έπρεπε να υπερνικήσει, και γράψτε το βιογραφικό σε ρόλο Χασάν.
  4. Πώς  φαντάζεσαι ότι θα ήταν η ζωή και το μέλλον σου, αν δεν είχες τα απαραίτητα «χαρτιά » (ιθαγένεια, υπηκοότητα, ταυτότητα, διαβατήριο);
  5. Αφού μελετήσετε διεξοδικά την τροποποίηση διατάξεων του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, μπαίνοντας στη θέση του Μιχάλη, να συντάξετε μια ανοιχτή επιστολή στον τύπο με τίτλο «Μιχάλης: η ζωή μου από δω και πέρα». Στο γράμμα αυτό ο Μιχάλης υποτίθεται ότι σχολιάζει την τρέχουσα τροποποίηση, αναφερόμενος στις αλλαγές που προβλέπονται για τη δική του ζωή και όσων είναι σε παρόμοια κατάσταση με αυτόν. Ο Μιχάλης θα μπορούσε, επίσης, να εκφράζει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις αλλά και τις προτάσεις του για τη βελτίωση της κατάστασης που βιώνει ο ίδιος και άλλοι αλλοδαποί στη χώρα μας.

Ανέκδοτο

Ανέκδοτο

Ένας άντρας και η γυναίκα του τσακώθηκαν και δεν μιλάνε ο ένας στον άλλον.

Ξαφνικά, ο άντρας συνειδητοποιεί πως την επόμενη μέρα θα χρειαζόταν να τον ξυπνήσει η γυναίκα του στις 5:00 το πρωί για μία πτήση για σοβαρό επαγγελματικό ραντεβού. Επειδή δεν θέλει να είναι ο πρώτος που θα σπάσει την σιωπή,  της γράφει ένα σημείωμα:

– Σε παρακαλώ, ξύπνησέ με στις 5:00 το πρωί.

Το αφήνει κάπου που ξέρει πως εκείνη θα το δει. Το επόμενο πρωί, ανακαλύπτει πως η ώρα είναι 9:00 και έχει χάσει την πτήση του. Εξαγριωμένος, ετοιμάζεται να πάει να δει γιατί δεν τον ξύπνησε η γυναίκα του, όταν ανακαλύπτει ένα κομμάτι χαρτί δίπλα στο κομοδίνο, που έγραφε:

– Είναι 5:00!!! Ξύπνα!!!

  1. ΠΡΟΦΟΡΙΚΕΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣΜε αφορμή το παραπάνω ανέκδοτο, να συγκεντρώσετε ανέκδοτα και ιστορίες για τη σιωπή.
  2. Να αφηγηθείτε στην ομάδα σας περιστατικά από την προσωπική σας εμπειρία να μην μιλάτε σε κάποιον. Μπορείτε να μαγνητοφωνήσετε ή να βιντεοσκοπήσετε τις προφορικές αφηγήσεις και να μελετήσετε προσεκτικά το υλικό που θα προκύψει, λαμβάνοντας υπόψη τις παρακάτω ερωτήσεις: Ποια ταυτότητα προβάλλει ο εκάστοτε αφηγητής με τον λόγο του; Με ποια λόγια το πετυχαίνει; Σχετικά με τις προφορικές αφηγήσεις δείτε και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου σ. 236.
  3. Να συζητήσετε και να καταγράψετε τους λόγους για τους οποίους συχνά στην καθημερινότητά μας δεν μιλάμε στους άλλους. Να παρουσιάσετε τις διαπιστώσεις σας στην ολομέλεια.

Παραμύθι

Η κλεμμένη φωνή

Μια φορά κι έναν καιρό, σ’ ένα μικρό χωριό, σε κάποιο μακρινό βασίλειο, ζούσε ένας τραγουδοποιός. Έφτιαχνε τραγούδια και τα τραγουδούσε. Τα λόγια και οι μελωδίες τους ήταν μοναδικά.  Εκείνο, όμως, που δεν είχε όμοιό του ήταν η φωνή του. Ήταν μαγευτική. Όταν τραγουδούσε, κελαηδούσαν μαζί του τα πουλιά, άνθιζαν τα λουλούδια, οι άνθρωποι  σηκώνονταν και χόρευαν. Η φήμη του έφτανε ως τα πέρατα του βασιλείου.

Ώσπου μια μέρα, μια  μάγισσα του έκλεψε τη φωνή. Και ξέρετε γιατί; Επειδή τον ζήλευε. Ήταν τόσο ζηλιάρα, που δεν ήθελε κανείς στον κόσμο να έχει καλύτερη φωνή από τη δική της. Από τότε κλείστηκε στο φτωχικό του. Τα πουλιά δεν κελαηδούσαν πια. Tα λουλούδια μαραίνονταν. Oι κάτοικοι του χωριού έπαψαν να χορεύουν και να γλεντάνε.

Ένα πρωί έφτασαν στο χωριό απεσταλμένοι του βασιλιά και ζήτησαν να δουν τον τραγουδοποιό. Τον  βρήκαν κλεισμένο να κλαίει με μαύρο δάκρυ. Του είπαν πως ο βασιλιάς είχε δώσει εντολή να παρουσιαστεί μπροστά του στο παλάτι. Θέλοντας και μη τους ακολούθησε.

Δρόμο παίρνουν, δρόμο αφήνουν, έφτασαν στο παλάτι. Μόλις τον αντίκρισε ο βασιλιάς: «Καλωσόρισες!», του λέει. «Από δω οι κόρες μου!» Στα δεξιά του στεκόταν η μια βασιλοπούλα, η μεγαλύτερη: ψηλή, με καστανά μαλλιά και πράσινα μάτια. Στα αριστερά του, η μικρότερη: κοντή, με ξανθά μαλλιά και καταγάλανα μάτια.  «Αν τραγουδήσεις στο γάμο της μεγάλης κόρης», συνέχισε ο βασιλιάς, «θα σε κάνω βασιλικό μουσικό.»  Λέξη δεν μπορούσε να βγάλει, όμως, ο τραγουδοποιός, αφού δεν είχε πια φωνή. «Θα σου δείξω εγώ, που αρνείσαι να τραγουδήσεις στο γάμο της κόρης μου, φαντασμένε! Πάρτε τον από δω! Κλείστε τον στο μπουντρούμι!», διέταξε ο βασιλιάς. «Σου δίνω τρεις μέρες διορία να το ξανασκεφτείς. Αν δεν τραγουδήσεις στο γάμο της κόρης μου, εκεί μέσα θα σαπίσεις!» Στη στιγμή πετάχτηκαν οι φρουροί,  τον πήραν και τον κατέβασαν στο σκοτεινό μπουντρούμι.

Εν τω μεταξύ, η μάγισσα στη σπηλιά της καθόταν στην κουνιστή της πολυθρόνα δίπλα στη φωτιά, χάιδευε τη γάτα της και κοίταζε στο ράφι το βαζάκι, που μέσα είχε κλείσει τη φωνή του τραγουδοποιού. Κάποια στιγμή που αποκοιμήθηκε, η γάτα ξέφυγε με ένα σάλτο από την αγκαλιά της και πήδηξε πάνω στο ράφι. Ένα-ένα άρχισαν να πέφτουν και να σπάνε τα βαζάκια. Ανάμεσά τους και κείνο με τη φωνή του τραγουδοποιού. Η φωνή ξέφυγε κι άρχισε να αιωρείται.  Βγήκε από το σπίτι της  μάγισσας, πέρασε κάμπους και βουνά. Τέλος, μπήκε στο σώμα ενός κλέφτη, που ονειρευόταν να βρει τρόπο να κλέψει το παλάτι. Όταν κατάλαβε εκείνος πως απόκτησε τη φωνή του ξακουστού τραγουδοποιού, σκέφτηκε πως ήρθε η ώρα να πετύχει το σκοπό του.

Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει ο κλέφτης φτάνει στο παλάτι. Εμφανίζεται μπροστά στο βασιλιά και του λέει πως είναι ο τραγουδοποιός. Παραξενεύτηκε ο βασιλιάς. Του ζήτησε να τραγουδήσει. Η φωνή του ήταν πράγματι μαγευτική. Ο βασιλιάς έστειλε να του φέρουν από το μπουντρούμι τον τραγουδοποιό, για να καταλάβει τι συμβαίνει. Τους πέρασε από δοκιμασίες.  Πρώτα τους έβαλε να τραγουδήσουν. Ο πραγματικός τραγουδοποιός δεν μπόρεσε, αφού τη φωνή του την είχε κλέψει η μάγισσα. Μετά τους έβαλε να συνθέσουν ένα τραγούδι.  Εκεί τα κατάφερε και με το παραπάνω, ενώ ο κλέφτης  δεν μπόρεσε. Τους ζήτησε να γράψουν στίχους. Πάλι δεν τα κατάφερε ο κλέφτης. Έτσι φάνηκε πως ήταν απατεώνας. Πήγε να το βάλει στα πόδια να γλιτώσει την τιμωρία, αλλά δεν πρόλαβε. Μπροστά του εμφανίστηκε η μάγισσα που κυνηγούσε τη φωνή του τραγουδοποιού.  Του έβγαλε τη φωνή από μέσα του, αλλά, προτού προλάβει να την ξανακλείσει στο βαζάκι, εκείνη της ξέφυγε και χώθηκε στην κουφάλα ενός δέντρου. Έμεινε εκεί για πάντα. Από  τότε το τραγούδι των πουλιών που κάθονται να ξεκουραστούν σε κείνο το δέντρο ξεχωρίζει, γιατί παίρνει τη μαγεία της κρυμμένης φωνής του τραγουδοποιού.

Έτσι, ο τραγουδοποιός την έχασε για πάντα τη φωνή του. Ο βασιλιάς, όμως, που κατάλαβε τι είχε συμβεί, κράτησε την υπόσχεσή του και τον έκανε βασιλικό μουσικό.  Το ταλέντο, άλλωστε, να συνθέτει πανέμορφα τραγούδια, δεν το είχε χάσει. Μετανιωμένος ο βασιλιάς, που τον είχε φυλακίσει άδικα, του έδωσε και για γυναίκα τη μικρή του κόρη.  Και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Κι εσείς να ξέρετε: αν κάποτε ακούσετε κάποιο πουλί να κελαηδά μαγευτικά, να είστε σίγουροι πως κάθισε να ξαποστάσει στο δέντρο που βρίσκεται κρυμμένη για πάντα η φωνή του τραγουδοποιού.

Ειρήνη Βασιλοπούλου,
μαθήτρια Α΄τάξης του Καλλιτεχνικού Γυμνασίου Αμπελοκήπων,
περιλαμβάνεται στο
 «…κι εμείς καλύτερα: 33 «Καλλιτεχνικά» παραμύθια»  και  στο http://www.gymkallampel.gr/flips/kiemeiskalytera/index.html

  1. ΠΑΡΑΜΎΘΙΝα γράψετε ένα δικό σας παραμύθι για τη σιωπή.  Το παραμύθι σας μπορεί να αντλεί στοιχεία από το παραμύθι που διαβάσατε, να αποτελεί παραλλαγή του ή να είναι εντελώς διαφορετικό,
    βλ. και
    Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ. 261.

Λογοτεχνικά κείμενα

Μενέλαος Λουντέμης
Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα
(απόσπασμα 1)

Ώσπου να κλείσει κείνη η χρονιά, είχε καταπιεί κι άλλα καμιά δεκαριά βιβλία. Τότε πήρε να γίνεται λόγος για κείνο το παραπαίδι, σ’ όλα τα σπίτια. Το ‘μαθε κι ο δάσκαλος, και μια μέρα του παράγγειλε να πάει να τον δει. Βάζει, λοιπόν, ένα παστρικό πουκάμισο και πάει.
-Α, έλα δω… του κάνει ο δάσκαλος. Εσύ είσαι που λες τα παραμύθια;
-Δε φταίω γω… έκανε το παιδί.
-Και ποιος σου είπε ότι φταις; Καλά καμωμένα είν’  αυτά πού κάνεις. Μα γιατί δεν έρχεσαι να σε γράψουμε να μάθεις και γράμματα του σκολειού; Έ; Δεν τ’ αγαπάς;
Γράμματα του σκολειού! Αν τ’ αγαπούσε! Μα υπήρχαν πιο γλυκά γράμματα! Πώς όμως να τα μάθει; Αυτός μάθαινε γράμματα του ποδαριού, γράμματα τής τρεχάλας, μιαν αράδα εδώ και μιαν εκεί. Μαζί με τα δαμάλια. Να βοσκάν εκείνα γρασίδι κι αυτός βιβλίο. Αν τ’ αγαπούσε λέει! Τι λόγια είν’ αυτά που λες, κυρ δάσκαλε! Μα πόσα κομμάτια θα γίνει ένα τόσο δα ανθρωπάκι; Βλέπεις, τα σκολειά σ’ αυτόν τον κόσμο είναι όλα σκολειά της μέρας. Ανοίγουνε τις πόρτες τους μαζί με τα μαντριά. Πού να πάει; Εδώ ή εκεί;
Πάει λοιπόν με το κοπάδι. Και παίρνει λίγο χρήμα, που είναι πηχτός ιδρός. Το μαζεύει λίγο λίγο, όπως το μερμηγκάκι το σπόρο. Έχει κάτι σχέδια… Σκοπεύει, σα θα μαζέψει κάμποσα, να πάει στο δάσκαλο και να του πει: «Να, πάρε, και δος μου γράμματα, γράμματα καλά όμως, του σκολειού…». Έχει την ελπίδα ότι έτσι δε θα τον διώξουν. Έχει ακουστά για τους δασκάλους ότι είναι καταδεχτικοί άνθρωποι και δε θα τον αποπάρουνε.
Και, τώρα, να, ο δάσκαλος ήρθε μοναχός του. Η καλή του τύχη τον έφερε μπροστά του. Και τι;… Δάσκαλος αληθινός, με γυαλιά! Και τον καλάει και στο σπίτι του. Ώρα ήταν λοιπόν. Πιάνει κι αυτός το σακάκι του και το κουνάει.
Τ’ είν’ αυτό; Ρωτά ο δάσκαλος.
-Χρήματα.
-Πού τα ‘βρες;
-Τα κέρδισα.
-Και γιατί τα κουνάς;
-Είναι για γράμματα. Μα δεν είναι πολλά. Άμα τα κάνω μπόλικα, θα τα φέρω εδώ να μου μάθεις. Μπορεί να γίνει αυτό, κυρ δάσκαλε;
-Αν μπορεί;…
Ο δάσκαλος έβαλε τη γροθιά του στο μάτι για να διώξει ένα σκουπίδι. Ύστερα κοίταξε το παιδί βαθιά στα μάτια.
-Λοιπόν… πήγε να του πει.
Η φωνή του ήταν κάπως αλλιώτικη, έτσι λιγάκι σα βραχνή.
-Άσ’ τα… Άσ’ τα εκεί, είπε, και πήγαινε… Αύριο, που θα παχνίσεις τα δαμάλια σου, έλα… του λέει.
-Να πάρω πλακοκόντυλο, δάσκαλε; Να πάρω χαρτιά, μολύβια;
-Όχι, όχι, καλό μου παιδί… πώς είναι τ’ όνομά σου;
-Μέλιος.
-Όχι, Μέλιο.
Και πάλι ήταν αλλαγμένη ή φωνή του, πιο πολύ αλλαγμένη και πιο βραχνή. Το παιδί στάθηκε λίγο. Ύστερα άδειασε την τσέπη του στο τραπέζι κι έφυγε. Ο δάσκαλος ούτε γύρισε να το δει. Αφανίστηκε να κοιτά έξω απ’ το παράθυρο, σα να ξεφύτρωσε ξαφνικά εκεί έξω κάνας καινούριος κόσμος και πάσκιζε να τον μάθει.
Απ’ τ’ άλλο βράδυ άρχισε να πηγαίνει. Σα συγύριζε τα βόδια και τα πότιζε και τα πάχνιζε, έχυνε στο κεφάλι του ένα μαστραπά νερό, σφουγγιζότανε, έχωνε στον κόρφο του τα χαρτιά του, και κλεφτά  κλεφτά τρύπωνε στο σπίτι του δάσκαλου. Τα ‘χανε συμφωνήσει οι δυο τους, να μη μαθευτεί το μυστικό τους πουθενά.

Μενέλαος Λουντέμης,
Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα

  1. Στο απόσπασμα διαφαίνεται η λαχτάρα του παιδιού για το σχολειό, για τα γράμματα, αλλά και το δίλημμα που αντιμετωπίζει:
    Γνώση ή επιβίωση; Πώς το παιδί συμβιβάζει τελικά αυτά τα δύο;
  2. logotexnikos dialΑφού διαβάσετε τον διάλογο μεταξύ δασκάλου και μαθητή, να παρατηρήσετε πώς αποδίδονται στο λογοτεχνικό κείμενο τα γνωρίσματα του προφορικού λόγου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.112.
  3. Γράμματα του σχολειού, γράμματα του ποδαριού αναφέρονται στο κείμενο. Τι σημαίνει, κατά την άποψή σας, αυτή η διάκριση που κάνει το παιδί;
  4. Γράμματα του σχολειού… εδώ ή εκεί. Στο σημείο αυτό του κειμένου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τον ελεύθερο πλάγιο λόγο.
    Να παρατηρήσετε ποιος μιλάει και σε ποιο ρηματικό πρόσωπο.
    Να μετατρέψετε την απάντηση του παιδιού σε πρωτοπρόσωπο λόγο και να σχολιάσετε την επιλογή του ρηματικού προσώπου στο κείμενο.
  5. arthroΜε αφορμή το κείμενο, να συζητήσετε στην τάξη σχετικά με τους λόγους που ενδεχομένως αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για την πρόσβαση των παιδιών στην εκπαίδευση.
    Σκεφτείτε τι μέτρα πρέπει να ληφθούν από την πολιτεία, ώστε η λεγόμενη υποχρεωτική εκπαίδευση να εφαρμοστεί στην πράξη.
    Έπειτα να γράψετε ένα σύντομο κείμενο, με μορφή άρθρου για την εφημερίδα του σχολείου σας, βλ. και
    Έκφραση-Έκθεση Γ΄λυκείου, σ.166 και ΕΔΩ.
    Να λάβετε υπόψη όσα αναφέρονται σχετικά με το θέμα στη διακήρυξη των δικαιωμάτων του παιδιού.

 Μενέλαος Λουντέμης
«Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα»
(απόσπασμα 2)

Σαν ξαναγύρισε σε λίγες μέρες στο σκολειό τρομάξαν όλοι να τον γνωρίσουν. Αυτό διευκόλυνε τούς ψηλομύτηδες της τάξης του που δε θέλαν έτσι κι’ αλλιώς να τον «γνωρίσουνε».
Ο κύριος Σκαμβουράς, μόλις τον ανακάλυψε’ ανάμεσα απ’ τα κεφάλια των παιδιών, στύλωσε απάνω του τα μελιά του μάτια και ξεχάστηκε έτσι να τον κοιτά με απέραντη στοργή και πόνο.

-Περαστικά σου, Καδρά… του λέει, πώς είσαι, παιδί μου;

Λίγο αίμα ξεκίνησε ν’ ανηφορίζει κατά τα φρυγμένα μάγουλα του παιδιού, μα δεν πρόφτασε. Κάτι… «χι χι χι…» άρχισαν να σέρνονται σα φιδάκια από θρανίο σε θρανίο.
Ο Σκαμβουράς έκανε πως δεν το πρόσεξε.

-Ανησυχήσαμε… είπε στο παιδί. Και δεν ξέραμε πού μένεις, για να στείλουμε να ρωτήσουμε.
-Ευχαριστώ, κύριε καθηγητά… ψιθύρισε ο Μέλιος. Σας ευχαριστώ πολύ.
-Είσαι καλά τώρα, παιδί μου…;
-Καλύτερα, κύριε καθηγητά… Ευχαριστώ.
Ο καθηγητής χτύπησε το μολύβι στην έδρα κι άρχισε να ξεφυλλίζει τον κατάλογο. Ξάφνου όμως σταμάτησε για να τους αναγγείλει ότι από τη Δευτέρα αρχίζουν τα γραπτά.
-Είμαι υποχρεωμένος να σας ειδοποιήσω ότι oι συμπληρώσαντες σύνολον απουσιών πέραν του νομίμου ορίου μένουν στάσιμοι ανεξαρτήτως της επιδόσεως των στα μαθήματα.
Στάθηκε λίγο και συνέχισε ταραγμένος.
-Δυστυχώς… ομολογώ ότι το μέτρον είναι σκληρό και άδικο. Ή εγκύκλιος όμως δεν αφήνει καμιά παρερμηνεία. Καδρά… Θα δούμε παιδί μου τί μπορεί να γίνει για την περίπτωσή σου. Η εγκύκλιος, ευτυχώς, έχει προβλέψει. Τα πρώτα θρανία σηκώθηκαν ξαφνικά στο πόδι.
-Όχι χατιράκια, κύριε!
-Όλα για τον κουλουρτζή!
-Θα παραπονεθούμε!
-Είμαστε όλοι ίσοι!
-Όχι διακρίσεις!
Ό Σκαμβουράς σηκώθηκε στην έδρα του ορθός και πήρε — για πρώτη φορά — απειλητική στάση.
-Αρκετά! φώναξε. Καθίστε αμέσως κάτω!
Κείνοι, αντί γι’ απάντηση, άρχισαν να χτυπούν φρενιασμένα τα πόδια τους . Άνοιξε η πόρτα. Ο γυμνασιάρχης ανάστατος βρέθηκε μέσα.
-Τί συναγωγή είναι αυτή!…; ξεφώνισε.
-Κύριε γυμνασιάρχα… Εδώ μέσα γίνονται χατίρια! φωνάξανε δυο τρεις.
-Μας αδικούνε!
-Διαμαρτυρόμαστε!
Ο γυμνασιάρχης χτυπούσε την απαλάμη του στην έδρα με όλη του τη δύναμη.
-Σιωπή!…
“Ύστερα στράφηκε στον καθηγητή:
-Τί σημαίνει αυτό; Πώς μετεβλήθη η τάξις εις θηριοτροφείον, κύριε Σκαμβουρά;
-Κύριε γυμνασιάρχα, απάντησε κομπιάζοντας ο  καθηγητάκος είχα την απροσδόκητη έκπληξη να ευρεθώ προ μιας ομαδικής εκδηλώσεως εχθρότητος.
-Αυτό δα φαίνεται μόνο του, κύριε καθηγητά, αλλά εκ τίνος λόγου;
-Ανέπτυσσα την νέαν  εγκύκλιον περί απουσιών… Και εξήγησα το μέτρον, σημειώσας ότι εις την περίπτωσιν ασθενείας— και υπάρχει μία τοιαύτη περίπτωσις εις την τάξιν — θα ελαμβάνετο ειδική μέριμνα.
Ο γυμνασιάρχης έμεινε λίγο σκεφτικός.
-Ποία είναι αύτη η περίπτωσις; ρώτησε με πεσμένη φωνή.
-Ο Καδράς… Σήκω επάνω, Καδρά.  Ορίστε. Η περίπτωσις είναι καταφανής.
-Μμμ… μούγκρισε ό γυμνασιάρχης, βλέποντας για ποιον πρόκειται. Και… έφερε σημείωμα των κηδεμόνων του;
-Όχι, κύριε γυμνασιάρχα.
-Όχι!… ξανανέβασε πάλι τη φωνή του ο γυμνασιάρχης. Και δίδετε πίστιν εις τάς προσωπικάς διαβεβαιώσεις ενός χαμινίου;
Ο κύριος Σκαμβουράς ξαναβρήκε για μια στιγμή την αταραξία του.
-Δεν εζήτησα και δεν έλαβα κανενός είδους διαβεβαίωσιν, κύριε γυμνασιάρχα. Η περίπτωσις είναι ανάγλυφος. Ομιλεί αφ’ εαυτής.
-Πάντως… τον διακόπτει με δυσαρέσκεια ό γυμνασιάρχης, οι τύποι απαιτούν σημείωμα των κηδεμόνων…
-Ο Καδράς, κύριε γυμνασιάρχα… λέει με τρεμουλιαστή φωνή, ο Καδράς στερείται κηδεμόνων…
-Πώς; Είναι αλήτης;
Σούσουρο σηκώθηκε απ’ τα θρανία. Ο Μέλιος μέσα σ’ ένα λεπτό μεγάλωσε κατά δέκα χρόνια. Προχώρησε με σφιγμένα δόντια κατά την έδρα. Ήταν βουρκωμένος, μα κάτι τον πύρωνε και τον γιγάντωνε. Προχώρησε αποφασιστικά και στάθηκε μπροστά στο γυμνασιάρχη, πρόσωπο με πρόσωπο.
-Κι άλλοτε, κύριε γυμνασιάρχα, μου κλείσατε το δρόμο και λυπάμαι που δε μ’ αφήνετε να το ξεχάσω. Ξέρω ότι μισείτε τη φτώχεια. Ότι περιφρονείτε την κακοτυχιά των άλλων, ότι αποστρέφεστε την ορφάνια. Ξέρω ότι τα γράμματα τα πουλάτε μόνο σε κείνους, που τα πληρώνουν ακριβά. Μα — σας ρωτώ — ξέρετε κανέναν, που να τα ‘χει πληρώσει ακριβότερα από μένα; Ορίστε τα «βιβλία» μου, κύριε γυμνασιάρχα. Τα καταθέτω στην έδρα. Είναι όλα κι όλα αυτό το τετράδιο. Σας το αφιερώνω. Για να σάς θυμίζει ένα άρρωστο, άστεγο και καταδιωγμένο παιδί, και την απάνθρωπη στάση που του δείξατε. Χαίρετε!

 Μενέλαος Λουντέμης,
Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα

  1. ΣΤΙΞΗΜε ποια σημεία στίξης αποδίδονται κάποια χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου;
  2. Ποιες λέξεις/φράσεις χρησιμοποιούνται στο κείμενο, για να αποδοθεί ο προφορικός λόγος με τα εξωγλωσσικά και τα παραγλωσσικά του γνωρίσματα, βλ. και Έκφραση-Έκθεση, Α΄λυκείου, σ.93.
  3. tautothtaΝα σχολιάσετε τον λόγο του γυμνασιάρχη και να περιγράψετε τον χαρακτήρα / ταυτότητα που αναδύεται μέσα από τα λόγια του. Πώς επηρεάζει το κοινωνικό κύρος τον διάλογο;
  4. Ο κ. Σκαμβουράς παρουσιάζει δύο διαφορετικές στάσεις: ως δάσκαλος και ως υφιστάμενος. Να σχολιάσετε το θέμα.
  5. proforikos logosΜελετώντας τον διάλογο, να εντοπίσετε κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του προφορικού λόγου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.96.
  6. Δραματοποίηση: Μια παρέα μαθητών, καθώς πηγαίνουν βαριεστημένα στο σχολείο, συζητούν για «κοπάνα».
    Με αφορμή τη μικρή σκηνή που παρουσιάστηκε στη δραματοποίηση και το απόσπασμα  από το κείμενο του Λουντέμη, να συζητήσετε για το πρόβλημα.

Κούλα Αδαλόγλου
Τότε είδα να περνάει η πομπή
Όταν ξαφνικά
είδα παράμερα το δάσκαλο,
λίγο σκυφτός κι αδυνατισμένος μου φάνηκε.
Πατούσε ελαφρά πάνω στα φύλλα
και κάτι έψαξε να πάρει απ’ τη μεγάλη τσάντα.
Και μεμιάς σκόρπισαν τριγύρω φθόγγοι.
Άλλοι βαριοί πάτησαν στη γη
κι άλλοι αναρριχητικοί πετάξανε κλαδιά και ψήλωσαν.
Ξέκρινα τότε σκουριασμένο το κ λ ε ι δ ί στην τσάντα.
Έδωσα μια, πιάστηκα από τ’ αναρριχώμενα φωνήματα
κι εκείνα μ’ απίθωσαν καταγής.
Πάμε, του είπα. Καιρός να ξεκλειδώσεις το σχολείο.
Με κοίταξε στοχαστικά και, ναι
είναι καιρός, χαμογέλασε.
Γρήγορα, πριν πάρουνε χαμπάρι πως τους ξέφυγα, είπα.
Να βιαστούμε
Κι ήταν τότε που ήρθαν τα παιδιά.
Πολλά παιδιά, όλο ζωή και υγεία.
Έπαιζαν με τους φθόγγους κι εκείνοι, υπομονετικοί,
έγιναν έλκηθρα,
έγιναν μπάλες, μπαλόνια, αερόστατα.
Μαζεύτηκε το πλήθος και κοιτούσε,
κάπου κάπου ένας φθόγγος καθότανε πάνω στον ώμο,
στο χέρι ή στο κεφάλι τους,
τον κοίταζαν αυτοί προσεχτικά
και κ α τ α λ ά β α ι ν α ν.
Οι προεξάρχοντες ενοχλημένοι διέλυσαν την πομπή.
Ήταν η στιγμή
που η παλιά κλειδαριά
δέχτηκε μέσα της και πάλι το κλειδί
κι απάντησε στο γύρισμα του
με το χαρμόσυνο τρίξιμο
της δικαιωμένης προσμονής.

Μπήκαμε στη μεγάλη αυλή.
Ο ήλιος χάιδευε ένα καλό χορτάρι.
Χαλάσματα γύρω.
Πόση δουλειά,
να στήσουμε τις αίθουσες
να πλύνουμε το χρόνο
να εξευμενίσουμε την αυστηρή βιβλιοθήκη.
Κι όπως ήρθανε αμέσως τα παιδιά
Δεν είχαμε πού να τα βάλουμε.
Κάθισαν κάτω κι ήτανε χαρούμενα.
Κούλα Αδαλόγλου,
Μαθητεία στην αναμονή, 2001

  1. Ο δάσκαλος, το σχολειό, οι μαθητές. Πώς παρουσιάζονται στο ποίημα;
  2. Ποια προοπτική για τον θεσμό του σχολείου και για τους συντελεστές του δημιουργεί ο ποιητικός λόγος;
  3. Να σημειώσετε τους στίχους που σας έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση και να τους συζητήσετε.
  4. poihtikh leitourgiaΝα παρατηρήσετε και να σχολιάσετε τον ποιητικό λόγο και να τον συγκρίνετε με τον πεζό γραπτό λόγο στο άρθρο «Αλλαγή στον ρόλο του δασκάλου». Θυμηθείτε τα σχετικά με την ποιητική και την αναφορική λειτουργία της γλώσσας, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.44.
  5. Το άρθρο «Αλλαγή στον ρόλο του δασκάλου» τελειώνει με τη φράση: ως να φυσήξει τελικά καινούριος άνεμος και να ξαναζωντανέψει το σχολείο.
    Πώς ζωντανεύει το σχολείο σύμφωνα με το ποίημα;
  6. Με αφορμή το ποίημα να γράψετε:
    α) Με ποιητικό ρυθμό και τρόπο το δικό σας όραμα / όνειρο για το ζωντάνεμα του σχολείου.
    anoixth epistolhβ) Μια ανοικτή επιστολή στον Υπουργό Παιδείας στην οποία να καταγράφετε τα δικά σας όνειρα για το ζωντάνεμα του σχολείου.
    Φροντίστε να δημοσιευτεί η επιστολή σας στον τοπικό τύπο.

Γιώργος Θεοτοκάς
Λεωνής, απόσπασμα

17 Μαΐου
Ειδήσεις από τη Μικρασία. Κάρτα του Στασινού από την Προύσα. Γράμμα του Παύλου από την Κιουτάχεια. Δεν κατόρθωσαν ακόμα να συναντηθούν.

Ο Παύλος γράφει:
«Χτες τη νύχτα ήθελα να είμαι μόνος, προχώρησα στα χωράφια και στάθηκα μακριά από τους άλλους και κοίταζα τα άστρα. Ξεχάστηκα έτσι αρκετή ώρα και δε θυμούμαι πια πολύ καλά τί συλλογιζόμουν, νομίζω αναπόλησα διάφορα περιστατικά της ζωής μου, καθώς κι όλους εσάς, κι η καρδιά μου ήτανε βαριά χωρίς να ξέρω γιατί. Στο τέλος συλλογίστηκα: Τώρα ποιος είμαι εγώ και τί γυρεύω εδώ; Αυτό το ερώτημα με στενοχώρησε ακόμα πιο πολύ, γιατί δεν ήξερα τί να απαντήσω στον εαυτό μου. Μα ύστερα έβαλα στο νου μου την Ελλάδα και μου φάνηκε σαν μια γυναίκα λυπημένη και περήφανη, με ευγενικό πρόσωπο και με λαβωμένα πόδια και με πολύτιμα ντυσίματα ξεσκισμένα, κι έλεγα τότε μέσα μου: Ό,τι κι αν είναι, αυτή είναι η Πατρίδα μου και μ’ έστειλε εδώ, μέσα σ’ αυτούς τους άγριους κάμπους, με το θάνατο που παραμονεύει παντού ολόγυρα, επειδή έχει  την ανάγκη μου. Αυτά συλλογίστηκα και γύρισα ανάμεσα στους άλλους ξεκουρασμένος…»

29 Μαΐου
Στην αρχή ήταν ο Πόλεμος,
Ή μπορεί να πει κανείς: Στην αρχή ήταν η Ελλάδα με τα λαβωμένα πόδια.
Ή ακόμα: Στην αρχή ήταν η Ιστορία, το μεγάλο ατίθασο κύμα, μια απάνω και μια κάτω.
Και εγώ μέσα στην Ιστορία, στην κορυφή του κύματος ή στην άκρη του χάσματος που ανοίγει έξαφνα και ρουφά τα πάντα.
Ίλιγγος! Η μοίρα μου. Η μοίρα μας.

Γιώργος Θεοτοκάς
Λεωνής

  1. ΕΚΦΡ.ΛΟΓΟΣΕΒΜε βάση τις ημερολογιακές σελίδες που διαβάσατε, να συζητήσετε σχετικά με τα συστατικά στοιχεία (μορφή – περιεχόμενο) του ημερολογίου, βλ. και Έκφραση Έκθεση Β΄ Λυκείου, σ.111.
  2. Ποιες σκέψεις καταγράφονται στις δυο ημερολογιακές σελίδες; Με αφορμή το περιεχόμενό τους να συζητήσετε για τις ανησυχίες των νέων ανθρώπων, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς τους.
  3. Να κρατήσετε τρεις ημερολογιακές σελίδες με κάποιο συγκεκριμένο σκοπό, π.χ. να γράψετε για θέματα της καθημερινότητας που σας δυσαρεστούν ή σας ευχαριστούν.
    Φροντίστε να επιλέξετε λεξιλόγιο και ύφος κατάλληλο για την περίσταση.

Γιώργος Θεοτοκάς
Αργώ, απόσπασμα 1

φοιτητικοί σύλλογοι

Οι Αργοναύτες επάνω στο πλοίο Αργώ, 420 – 390 π.Χ.

Το σωματείο αυτό λεγότανε, συμβολικά, ρομαντικά, ίσως κάπως παιδικά, Αργώ. Το έμβλημα του ήταν ένα καραβάκι με κουπιά. Ο σκοπός του; Κανείς δεν ήξερε το σκοπό, μα φαντάζεται ο καθένας πως ο σκοπός της Αργώς είναι κάπου πολύ μακριά, στο τέρμα ενός μεγάλου ταξιδιού. Κι’ ίσως-ίσως, εκείνο πού τραβούσε τα μέλη του σωματείου, να ήταν κυρίως, αυτό τούτο το ταξίδι, ανεξάρτητα από κάθε σκοπό.

Η Αργώ ιδρύθηκε μες στη μεγάλη άψη των πολέμων, από μερικούς νέους που δε χώνευαν καθόλου τους καθηγητές τους κι’ ήθελαν να αλλάξουν πολλά πράματα στο Πανεπιστήμιο και παραέξω. Στην αρχή ήταν ένας όμιλος από φοιτητές ανικανοποίητους και δυσαρεστημένους, που γύρευαν μεταρρυθμίσεις, γλωσσικές, εκπαιδευτικές, πολιτικές, ακόμα και κοινωνικές. Γρήγορα μαζεύτηκαν ίσαμε εκατό και βάλθηκαν να κάνουν διαλέξεις αναμεταξύ τους, να συζητούν με πολλή θέρμη όλες τις τρέχουσες θεωρίες, να τυπώνουν, αραιά και που, λαθραία περιοδικά και φυλλάδες, με συγκεχυμένες ριζοσπαστικές κατευθύνσεις. Σαν ιδρύθηκε η Αργώ, οι άλλοι φοιτητές ονόμασαν κοροϊδευτικά τα μέλη της Αργοναύτες κι’ ο τίτλος έπιασε και συνηθίστηκε.

Με τον καιρό αυτό το σωματείο έγινε το κέντρο των πνευματικών ανησυχιών της φοιτητικής νιότης και, εξ αιτίας αυτής της φύσης του, δεν είχε βέβαια καμιάν ιδεολογική συνοχή. Υπήρχαν περίπου τόσες ιδεολογίες όσα και μέλη, αν μπορούν να ονομαστούν ιδεολογίες οι ακαθόριστες τάσεις αυτών των παιδιών .

Στις Γενικές Συνελεύσεις σχηματιζόντανε, για λόγους καθαρά εκλογικούς, μερικοί όμιλοι ή κόμματα, που διαλυόντανε ευθύς αμέσως, εξόν από τον όμιλο των κομμουνιστών που διατηρούσε πάντα κάποιαν εξωτερική ενότητα, μολονότι κι’ αυτός ήταν υποδιαιρεμένος σε λογιώ-λογιώ σχολές. Όλα τα λοιπά πολιτικά και κοινωνικά προγράμματα είχαν τους αντιπροσώπους τους μες στην Αργώ: βασιλικοί, εθνικιστές, φιλελεύθεροι, δημοκρατικοί, αγροτικοί, σοσιαλδημοκρατικοί κλπ. Άλλά μ’ αυτά τα πολιτικοκοινωνικά ρεύματα διασταυρωνόντανε ειδών-ειδών διανοητικές και αντιδιανοητικές τάσεις, πού αύξαναν εκεί-μέσα τη σύγχυση των ιδεών. Υπήρχαν Αργοναύτες νεοκαντιανοί, εγελιανοί, μπερξονιστές, νιτσεϊστές, φροϋδιανοί, φανατικοί επιστημονιστές, υλιστές και ντετερμινιστές, κι’ άλλοι που κήρυτταν με θόρυβο τη χρεοκοπία της επιστήμης, και πολλοί πού δεν ήθελαν να ακούσουν τίποτα από όλα αυτά και γύρευαν ιδέες πιο πρωτότυπες. Δεν έλειπαν φυσικά κι’ οι λογοτεχνικές σχολές, αφού πρόκειται για Έλληνες. Συναντούσες εκεί μέσα οπαδούς της δημοτικής παράδοσης, του ρεαλισμού, της προλεταριακής τέχνης, φίλους του Ντοστογέφσκυ, του Σολωμού, του Παλαμά, του Καβάφη, του Βαλερύ, του A. Gide, του Bernard Shaw, του Πιραντέλο, του Ρίλκε, συμβολιστές, νεορομαντικούς, νεοκλασικούς, αρχαιολάτρες, φουτουριστές, και πολλά άλλα πράματα που δεν μπορεί κανείς να τα θυμάται. O Ψυχάρης είχε φανατικούς φίλους και αδιάλλακτους εχθρούς. Αρκετοί Αργοναύτες θαύμαζαν τον Βενιζέλο κι’ άλλοι καταδικάζανε το δυτικό πολιτισμό και περίμεναν τη σωτηρία του κόσμου από την Ασία. Κι’ άλλοι πάλι έλεγαν πως προορισμός της Νέας Ελλάδας είναι να σταθεί στο σταυροδρόμι των πολιτισμών και να συγχωνεύσει, σε μιαν ανώτερη σύνθεση, τις καλύτερες εκδηλώσεις του δυτικού και του ανατολικού πνεύματος.

Γιώργος Θεοτοκάς
Αργώ

  1. Στο σωματείο δόθηκε η ονομασία «Αργώ». Να βρείτε πληροφορίες για το πλοίο Αργώ και για τους Αργοναύτες και να συνδέσετε τον μύθο με το όνομα και τη δράση του σωματείου.
  2. agwnas epixeirhmΤο σωματείο ικανοποιεί μια ανάγκη των νέων φοιτητών να εκφραστούν και, γιατί όχι, να διεκδικήσουν. Θεωρείτε πως οι μαθητικές κοινότητες θα μπορούσαν να αποτελέσουν πυρήνα οργάνωσης των μαθητών για τη συμμετοχή τους στη λειτουργία του σχολείου και για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους;
    Οργανώστε μια συζήτηση με λόγο και αντίλογο σχετικά με το θέμα,
    βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.118.
  3. Με τον καιρό … των παιδιών. Ποια είναι η άποψή σας για το πολυσυλλεκτικό / πολυφωνικό προφίλ του σωματείου που περιγράφεται στο συγκεκριμένο απόσπασμα;
    Να συζητήσετε, με βάση την εμπειρία σας, σχετικά με το προφίλ που έχουν σύγχρονες νεανικές πολιτικές οργανώσεις και να τις συγκρίνετε με την «Αργώ» (τρόπος λειτουργίας, πολιτική ωρίμανση των νέων, κομματικοποίηση, φανατισμός, κλπ).
  4. Στο απόσπασμα από την «Αργώ» του Γ. Θεοτοκά παρατηρούμε πως διαφορετικοί τρόποι σκέψης «στεγάζονται» στο ίδιο σωματείο.
    Μήπως, πέρα από τις ιδεολογικές διαφορές και αποκλίσεις, είναι ανάγκη οι νέοι να αγωνιστούν από κοινού για τα μεγάλα προβλήματα που τους απασχολούν;
    Αφού προσδιορίσετε κάποιες από τις αγωνίες και τις ενστάσεις της νέας γενιάς, να συζητήσετε τον παραπάνω προβληματισμό.
  5. agwnas epixeirhmΠιστεύετε πως σε σύγχρονα νεανικά σωματεία μπορούν να συστεγαστούν διαφορετικές απόψεις; Αν εκτιμάτε πως μια τέτοια τακτική είναι ενδεδειγμένη, με ποιες προϋποθέσεις νομίζετε ότι πρέπει να εφαρμοστεί; Αν διαφωνείτε, υποστηρίξτε την άποψή σας με επιχειρήματα. Να οργανώσετε έναν αγώνα επιχειρηματολογίας με αυτό το θέμα.

Κούλα Αδαλόγλου
Αφισοκόλληση

[…]

Έχουμε τελειώσει. Τα μαζεύουμε. Πάμε να φύγουμε. Καλή δουλειά. Οι δυο μας, με τον Σώτο. «Θα τους πούμε να βάζουν μεγαλύτερες ομάδες», μουρμουρίζει. «Δεν είναι μέρος για δυο άτομα». Περιοχή Βαρδάρη, προς την Αντιγονιδών. Σχεδόν μεσάνυχτα πια. Όμορφα κολλημένες οι αφίσες μας. «Λίγοι είμαστε και πρέπει να σκορπίζουμε», απαντώ. «Οι εκλογές είναι κρίσιμες, πρέπει να μπουν όσο το δυνατόν περισσότερα μικρά κόμματα στη Βουλή. Κι αν δεν μπουν, να δείξουν την παρουσία τους». Μαζεύουμε το υλικό, παίρνουμε τον κουβά και κάνουμε μερικά βήματα, για να βγούμε στην Εγνατία. Δεν προλαβαίνουμε. Ίσα-ίσα που προλάβαμε να δούμε τις σκιές τους. Τέσσερις, με ξυρισμένα κεφάλια και κράνη. Σε κλάσματα δευτερολέπτου. Βλέπω τον Σώτο να πέφτει κάτω χτυπημένος στο κεφάλι από ένα κράνος. Ύστερα νιώθω έναν πόνο στο πόδι, λυγίζω και πέφτω. Δεύτερος πόνος στο στομάχι, διπλώνομαι. Μια κλωτσιά στο κεφάλι και χτυπώ στο πεζοδρόμιο. Δεν σκεφτόμαστε, οι σκέψεις θα ‘ρθουν μετά. Το ένστικτο άγρυπνο, προσπαθούμε να φυλαχτούμε, αλλά δεν μπορούμε να αντεπιτεθούμε. Εμφανίζεται σαν από μηχανής θεός. Βάζει τις φωνές. «Πίσω, βρε αλήτες. Σας είδα, τους βγήκατε μπαμπέσικα. Πίσω, έχω καλέσει την αστυνομία», θηριώδης φαίνεται, τα ‘χει τα χρονάκια του, πλησιάζει με κίνδυνο να τον χτυπήσουν αλλά, άγνωστο γιατί, οι δήμιοι μας εξαφανίζονται, στρίβοντας σε κάποιο στενό. Να ήταν η απροσδόκητη εμφάνιση του άντρα; Και κάποια αυτοκίνητα που περνούσαν από εκεί και κόρναραν, χωρίς να σταματήσουν όμως; «Παλικαράκια μου, αυτή η δουλειά θέλει ρέγουλα. Θα σας φάνε λάχανο. Αυτοί είναι αδίστακτοι. Τα γνωστά σουλούπια. Μπαμ κάνετε από τι χώρο προέρχεστε, με τα μαλλάκια σας, τα γένια, τα γυαλάκια σας. Δεν είστε εσείς για να παίζετε ξύλο. Πείτε σ’  αυτούς που σας στέλνουν σε αποστολές να οργανωθούν καλύτερα. Πώς θα αλλάξετε τον κόσμο, αν δεν προλάβετε; Πρέπει να μάθετε να αμύνεστε. Και η άμυνα για σας είναι η καλή οργάνωση. Η αυτοπροστασία. Με εννοείτε; Πονάς εσύ, μικρέ, που ‘φαγες την κρανιά; Εσένα, πώς πάει το στομάχι σου; Έχεις αναγούλα; Για να δω το κεφάλι σου, μια γρατζουνιά είναι. Ζαλίζεσαι; Σηκωθείτε, να σας δω. Τι λέει; Φτηνά τη γλιτώσαμε; Το πόδι λίγο; Το πατάς; Οκέι μου φαίνεστε. Άντε στο καλό, και με ρέγουλα, σας λέω. Ξέρω εγώ απ’ αυτά».

Κούλα Αδαλόγλου
Βγήκε ένας ήλιος χλωμός
Αφισοκόλληση

  1. Η συγγραφέας στο συγκεκριμένο απόσπασμα χρησιμοποιεί κυρίως μικροπερίοδο λόγο. Πώς ερμηνεύετε την επιλογή αυτή;  
  2. koinwnikes glwssikes poikiliesΝα διαβάσετε τον μονόλογο του άντρα, να σχολιάσετε την ιδιόλεκτό του και να την συγκρίνετε με τη γλώσσα των νέων στον παραπάνω σύντομο διάλογο, βλ.και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.29-42.
  3. Στο τελευταίο μέρος του αποσπάσματος «ακούγεται» μόνο ο λόγος του άντρα. Τι επιτυγχάνεται με αυτή την επιλογή;
  4. Τι σχολιάζει και τι συμβουλεύει τους δυο νέους ο άντρας;

4.4

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://epitropesdiodiastop.blogspot.gr/2011_08_28_archive.html

Ο Μάης του ΄68 μέσα από ένα λογοτεχνικό κείμενο
Ελένη Λόππα
Εμιγκρέ. Ιστορίες ανθρώπων

[…]
Σιγά-σιγά όμως ο Μπορίς άρχισε να χάνει την ενεργη­τικότητα, τη ζωντάνια και τη διάθεσή του. Ένιωθε εγ­κλωβισμένος σε μια συνηθισμένη ζωή, χωρίς εντάσεις και εξάρσεις, σε μια ζωή χωρίς ενδιαφέρον, γκρίζα και ισοπεδωμένη. Αναπολούσε τα χρόνια της ελευθερίας του, αναζητούσε κάτι που να τον διεγείρει, να εξάπτει τη φαντασία του.
Και τότε, ξαφνικά, μια μέρα του Μάρτη, στις 22 του 1968, κάποιοι φοιτητές της Κοινωνιολογίας, με ηγέτη τον Κον Μπεντίτ, κατέλαβαν την πρυτανεία του Πανε­πιστημίου της Ναντέρ, διαμαρτυρόμενοι για κάποια θέ­ματα. Η βίαιη αντιμετώπισή τους από την αστυνομία και οι συλλήψεις οδήγησαν τους εξοργισμένους φοιτη­τές σε διαδηλώσεις, με συνθήματα «Κάτω η καταπίεση», «Ελευθερώστε τους συντρόφους», και η εξέγερση μεταφέρεται στη Σορβόννη. Στις 6 Μαΐου η αστυνομία ξα­ναχτυπά, οι συγκρούσεις κράτησαν δώδεκα ώρες, τραυ­ματίζονται και συλλαμβάνονται πολλοί φοιτητές. Την άλλη μέρα οι τοίχοι του Πανεπιστημίου ήταν γεμάτοι με το σύνθημα: «GRS=SS». Το GRS ήταν ειδικό αστυνομι­κό σώμα. Τριάντα χιλιάδες φοιτητές έκαναν πορεία στο κέντρο του Παρισιού, πέντε νομπελίστες ζητούν από τον Ντε Γκωλ να δώσει αμνηστία στους φοιτητές και να ανοίξει τα Πανεπιστήμια. Μάταια. Η αντίδραση των φοιτητών κορυφώνεται το βράδυ της 9ης Μαΐου. Χιλιά­δες φοιτητές, μαθητές και εργάτες ενώθηκαν στη Σορ­βόννη. Η αστυνομία απέκλεισε την περιοχή και η διαδή­λωση είχε μπλοκαριστεί στο Καρτιέ Λατέν.
Ο Μπορίς εκείνο το βράδυ βρέθηκε εντελώς συμπτωματικά στο πεδίο των συμπλοκών. Κάνοντας τον περίπατό του στην περιοχή της Σορβόννης, αντιλαμ­βάνεται ότι στο εσωτερικό της γίνονται γεγονότα. Σε λίγη ώρα, παρακολουθεί άφωνος την κατάληψή της από την αστυνομία και την έξωση των φοιτητών. Βρί­σκεται εγκλωβισμένος ανάμεσά τους και, πριν προλά­βει να αντιδράσει, βλέπει το οργισμένο πλήθος φοιτη­τών, μαθητών και εργατών να στήνει οδοφράγματα από αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα, να ξηλώνει τα καλντερίμια και να παίζει πετροπόλεμο με τους αστυ­νομικούς. Το πλήθος τον παρασέρνει προς το Καρτιέ Λατέν. Στήνονται και εκεί οδοφράγματα ως τις πέντε το πρωί. Οι μάχες γίνονται πια σώμα με σώμα. Οι κά­τοικοι της περιοχής κρύβουν και περιθάλπουν τους τραυματισμένους νέους, έκπληκτοι και οργισμένοι από τη βαρβαρότητα της αστυνομίας. Η κραυγή «Ντε Γκωλ, δολοφόνε, παραιτήσου!» αντηχούσε σε όλη τη συνοικία. Το βράδυ αυτό θα ονομαστεί Νύχτα των οδο­φραγμάτων.
[…]
Ο Μπορίς νιώθει πως ζει μια συγκλονιστική ιστορι­κή στιγμή. Επιτέλους! Κάτι κινείται ορμητικά, κάτι φαίνεται πως θα αλλάξει τον ρου της ιστορίας. Φωνά­ζει κι αυτός με όλη του τη δύναμη τα συνθήματα των φοιτητών, που είναι γεμάτα φρεσκάδα, χιούμορ, υπερ­ρεαλιστική διάθεση, ποίηση και γνώση: «Η φαντασία στην εξουσία», «Το προσωπικό είναι πολιτικό», «Απα­γορεύεται το απαγορεύειν», «Δημιουργικότητα, αυθορ­μητισμός, ζωή», «Το μέλλον είναι αυτό που θα δημι­ουργήσουμε τώρα», «Εργάτες όλων των χωρών διασκε­δάστε», «Όλα είναι δυνατά», «Κάντε έρωτα, όχι πόλε­μο», «Να ζεις χωρίς νεκρό χρόνο, να χαίρεσαι χωρίς αλυσίδες». Αιτήματα για ελευθερία και σεξουαλική απελευθέρωση, αλλά και προτάγματα που συνδέονται με την Αριστερά. Είναι μια έκρηξη οργής, αλλά και μια γιορτή. Μια προσπάθεια ρήξης με τον συντηρητισμό και μια απίστευτη διάθεση για συνέχεια. Άρνηση και κατάφαση μαζί. Υπήρχε μια διάχυτη ευχάριστη αίσθη­ση απελευθέρωσης και λύτρωσης. Είχε καιρό να νιώσει τέτοια ένταση.
[…]
Ήταν συναρπαστικό να νιώθεις την εξουσία να κλονίζεται και να γελοιοποιείται και εσύ να βρίσκεσαι στο επίκεντρο των γεγονότων. Η αδρεναλίνη στα ύψη. Δεν σκέφτεται τίποτε, ούτε τη Σουζάν που θα ανησυ­χεί, ούτε την Γκλαντίς. Ξαναζεί τη νιότη του. Πώς τό­σα χρόνια έμεινε πίσω από την ιστορία και το κοινωνι­κό «γίγνεσθαι»; Συνειδητοποιεί για πρώτη φορά ότι χωρίς αγώνες δεν κερδίζεται τίποτε. Αφήνεται να πα­ρασυρθεί από το όνειρο και την ουτοπία ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Τώρα τα πάντα είναι δυνατά. Κά­ποιος φοιτητής τού δίνει μια κόκκινη σημαία με τη γνωστή προσωπογραφία του Τσε Γκεβάρα, που με τους αγώνες του στη Λατινική Αμερική είχε γίνει το παγκόσμιο σύμβολο της εξέγερσης κατά της κοινωνι­κής αδικίας. Την ανεμίζει έξαλλος από περηφάνια που συμμετέχει κι αυτός σ’ αυτό το πανηγύρι της εξέγερ­σης, κι ας μην είναι πια νέος. Ξαφνικά μια πέτρα τον βρίσκει στο πίσω του κεφαλιού και τα χέρια του γεμί­ζουν αίματα. Κάποιος δίπλα του τού δίνει το μαντήλι του. Παραπατώντας, καταφέρνει να γλιστρήσει μέσα από το πλήθος και πεζός, γεμάτος αίματα, παίρνει το δρόμο για το σπίτι του.
Τις επόμενες μέρες οι κινητοποιήσεις μαθητών και φοιτητών και στη συνέχεια η γενική απεργία δέκα εκα­τομμυρίων εργατών παραλύουν τη χώρα και παίρνουν διαστάσεις επανάστασης. Τα εργοστάσια της Ρενώ και της Σιτροέν κλείνουν, λεωφορεία, τρένα, λιμάνια, αε­ροδρόμια παραλύουν, καταστήματα, ξενοδοχεία, τρά­πεζες, δημαρχεία, το Νομισματοκοπείο, το Υπουργείο Οικονομικών, ραδιόφωνο, τηλεόραση, μουσεία, δικα­στήρια παραμένουν κλειστά. Λογοτέχνες, ζωγράφοι, κριτικοί, διευθυντές εκθέσεων κατέλαβαν το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και κρέμασαν στην είσοδό του πανό, με την επιγραφή «Κλειστό, γιατί είναι ανώφελο» και μετέφεραν τα έργα, για να τα εκθέσουν στα εργοστάσια. Ηθοποιοί και ορχήστρες μεταφέρουν τις έδρες τους στα Πανεπιστήμια, στις γειτονιές και στα εργο­στάσια. Οι μαθητές των λυκείων δημιούργησαν με τους καθηγητές, τους γονείς και τους εργάτες ομάδες μελέ­της που συνέταξαν τριακόσια σχέδια ριζικής αναμόρ­φωσης του σχολείου. Για περισσότερο από ένα μήνα η Σορβόννη γίνεται το κεντρικό οχυρό του φοιτητικού κινήματος, ενώ το Καρτιέ Λατέν είχε μετατραπεί σε ένα ελεύθερο κράτος, «κράτος εν κράτει», στην καρδιά του γαλλικού κράτους. Δημιουργήθηκαν παντού εκα­τοντάδες Επιτροπές Αγώνα με πλήθος καθηκόντων. Ο Μπορίς εντάχτηκε σε μια από τις 450 που δημιουργήθηκαν στο Παρίσι, προσφέροντας τις ιατρικές του υπηρεσίες.
Στις αρχές Ιουνίου είναι τέτοια η κατάσταση, που η Evening Standard και ο Economist του Λονδίνου γρά­φουν: «Με λίγα λόγια μπορούμε να πούμε ότι η Γαλλία βρίσκεται τώρα σε μια κλασική επαναστατική κατά­σταση». Ο Ντε Γκωλ τα έχει χαμένα, ο Πομπιντού δη­λώνει: «Αυτό είναι το τέλος της πολιτικής μου καριέρας», αλλά το ΚΚΓ κραυγάζει: «Η επανάσταση είναι τυχοδιωκτισμός» και κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στους «τυχοδιώκτες υπεραριστεριστές». Αποκαλούσε τους φοιτητές «ψευτοεπαναστάτες» και «εξτρεμιστικές ομα­δούλες», τη στιγμή που φοιτητές και εργάτες κάνουν απεργία στις 13 Μαΐου, ημέρα της επετείου του αλγερινού πραξικοπήματος, που παρέλυσε τα πάντα και η συγκέντρωση ενός εκατομμυρίου ανθρώπων στο Παρί­σι ήταν συγκλονιστική. Η κοινωνική και πολιτική ανα­ταραχή κράτησε ως περίπου τα μέσα Ιουνίου. Στο διά­στημα αυτό οι φοιτητές συνεδριάζουν διαρκώς στο θέ­ατρο Οντεόν. Ο Σαρτρ μιλά στους φοιτητές και στηρί­ζει την εξέγερση και ο Κον Μπεντίτ βγάζει πύρινους λόγους στη Σορβόννη. Οι θεωρίες του Φρόιντ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ φλογίζουν τα πνεύματα. Ο Λακάν και ο Μαρκούζε είναι στο προσκήνιο.
Ο Μπορίς συμμετέχει, όσο μπορεί, στις συνεδριά­σεις και στις διαδηλώσεις. Αυτός που διέφυγε από το «κομμουνιστικό» καθεστώς της χώρας του, τώρα διαδηλώνει με συνθήματα της Αριστερός, εναντίον του ιμπεριαλισμού, εναντίον της εκμετάλλευσης από τον κα­πιταλισμό, κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Έρχεται σε ρήξη με τον παλιό επαναπαυμένο εαυτό του, σε φανε­ρή πια ρήξη και με τη συντηρητική Σουζάν, που ζει πεισματικά έξω από όλα αυτά.
Η χρονιά αυτή σημαδεύτηκε σχεδόν σε όλο τον κόσμο από αντιπολεμικά και αντιιμπεριαλιστικά συλλαλητή­ρια και εξεγέρσεις: Στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Πολω­νία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, το Μεξικό. Στις ΗΠΑ γίνονται διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Στις 4 Απριλίου δολοφονήθηκε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και οι διαδηλώσεις γίνονται πιο εκρηκτικές και ογκώδεις. Στην Κίνα συνεχίζεται η Πολιτιστική Επανά­σταση του Μάο. Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1968 ο Μπρέζνιεφ στέλνει στρατό στην Τσεχοσ­λοβακία, για να καταπνίξουν την Άνοιξη της Πράγας, που με τις αμφισβητήσεις της για το καθεστώς επηρέ­αζε όλα τα κράτη του ανατολικού μπλοκ.
[…]

Ελένη Λόππα,
Εμιγκρέ,
Η ιστορία του Μπορίς

  1. optikh gwniaΝα συζητήσετε για τον αφηγητή του κειμένου, Έκφραση-Έκθεση  Α΄λυκείου, σ.229.
  2. Πώς αλλάζει η ψυχολογική διάθεση / κατάσταση του ήρωα; Να συγκρίνετε πώς αισθανόταν ο Μπορίς πριν από τα γεγονότα του Μάη του ΄68 και πώς κατά τη διάρκειά τους, αν μάλιστα λάβετε υπόψη ότι βρέθηκε εντελώς συμπτωματικά στο πεδίο των συμπλοκών.
  3. Στο κείμενο αναφέρεται πως τα συνθήματα ήταν: γεμάτα φρεσκάδα, χιούμορ, υπερρεαλιστική διάθεση, ποίηση και γνώση.
    Θα μπορούσατε να δώσετε ένα παράδειγμα με αναφορές σε συγκεκριμένα συνθήματα;
  4. Να προσδιορίσετε τις ανησυχίες, τα οράματα και τον κόσμο που ονειρεύονται οι νέοι, όπως  αποκαλύπτονται μέσα από τα συνθήματά τους.
  5. Στο κείμενο αναφέρεται πως  οι λογοτέχνες, ζωγράφοι, κριτικοί, διευθυντές εκθέσεων κατέλαβαν το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και κρέμασαν στην είσοδό του πανό με την επιγραφή «κλειστό γιατί είναι ανώφελο» και μετέφεραν τα έργα για να τα εκθέσουν στα εργοστάσια. Πώς αντιλαμβάνεστε την κίνηση αυτή των ανθρώπων της τέχνης;
    Τι θέλουν να δηλώσουν / τονίσουν με τη συγκεκριμένη επιγραφή στο πανό; Να συζητήσετε για τον ρόλο της τέχνης στην πολιτική κοινωνικοποίηση των νέων.
  6. Ο Μπορίς συνειδητοποίησε πως χωρίς αγώνες δεν κερδίζεται τίποτε και αφήνεται να παρασυρθεί από το όνειρο και την ουτοπία ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
  • Αποδέχεστε την άποψη του Μπορίς πως η αλλαγή κερδίζεται με αγώνες; Με ποιούς τρόπους μπορεί να εκδηλωθεί, κατά την άποψή σας, η αγωνιστική διάθεση – κινητοποίηση των νέων;
  • Νομίζετε ότι είναι όνειρο και ουτοπία για τους νέους η πίστη ότι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο;
  1. «Κάτω η καταπίεση», «Η φαντασία στην εξουσία», … το κοινωνικό «γίγνεσθαι», Αυτός που διέφυγε από το «κομμουνιστικό» καθεστώς της χώρας του…
    Να σχολιάσετε τη χρήση των εισαγωγικών στα παραπάνω αποσπάσματα.

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Παρακολουθήστε το βίντεο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου και διαβάστε το απόσπασμα από το κείμενο του Γιώργου Ιωάννου  Ο τοίχος με τα κάγκελα.

δημοκρατία

βίντεο https://www.youtube.com/watch?v=YP3UBVYyuXo

Γιώργος  Ιωάννου
Ο τοίχος με τα κάγκελα

Κι ο κόσμος να σου φέρνει να φας το μεσημέρι —κοφίνια ολόκληρα— πράγμα που εσύ το είχες ξεχάσει, γιατί είσαι παιδί και βράζει το αίμα σου, να σου φέρνει να πιεις, να φορέσεις, κι οι μεγάλοι που εσύ τους θεωρούσες αυστηρούς κριτές —και ήταν, βέβαια— για κείνα τα μαλλιά, τα γένια, τα ρούχα και τους εκνευριστικούς ίσως τρόπους σου, να στήνονται βουρκω­μένοι στα απέναντι πεζοδρόμια, και να μην εννοούν να το κουνήσουν, μολονότι αυτοί σαν ξεσκολισμένοι διακρίνουνε καθαρότερα από σένα την έρπουσα απειλή, τις φυσιογνωμίες που έχουν συρρεύσει, τις μυστικές κινήσεις και τα βλέμματα. Όπως στη Νομική όπου είχαν ξαγρυπνήσει οι γονείς όλη τη νύχτα, ζαρωμένοι μες στην ψύχρα στις γωνιές των δρόμων, κι άλλοι γύρω απ’ το εκκλησάκι του παλιού νοσοκομείου, που έχει στεγάσει πολλή δυστυχία κατά καιρούς, κρατώντας αναμμένα κεριά, για να τους βλέπουν αποπάνω τα παιδιά και να παίρνουν κουράγιο, και τα κεριά να τα σβήνει πότε ο αέρας και πότε «οι αντιφρονούντες» —τι όρος κι αυτός, Θεέ μου!— αλλά κι οι ταξιτζήδες να ’χουν αφήσει τα αγώγια και να ’χουν κάνει μια αλυσίδα αδιάσπαστη με τις πλαφονιέρες και τα μεγάλα φώτα αναμμένα και να γυρίζουν γύρω γύρω, Ακαδημίας – Σίνα – Σόλωνος – Ιπποκράτους και πάλι απ’ την αρχή, ώσπου να φέξει. Δεν είναι εύκολο να παίζεις το ψωμί σου σε τόσο ευνόητα δρομολόγια.

Και να ’ναι πάλι απόγευμα, και μάλιστα κατάλληλο για βολτίτσα, μα εσύ να φωνάζεις πάντα πάνω στα κάγκελα, υψώνοντας τολμηρά πανώ και σημαίες σ’ όλες τις επάλξεις, της Πατησίων, αλλά και της Στουρνάρα, της Μπουμπουλίνας και της Τοσίτσα. Και μέσα στα πολύπλοκα κτίρια, τα νεοκλασικά και τ’ άλλα, που τώρα κρύβονται απ’ το κορμί σου, και αύριο, τον άλλο Νοέμβρη, δεν θα φαίνονται απ’ τα λουλούδια, εσύ να μοιράζεις σοφά τις δουλειές, να ετοιμάζεις συσσίτιο, να τακτοποιείς τον ύπνο, τις βάρδιες, τις συνελεύσεις, τη μουσική, μα και το νοσοκομείο για τους πληγωμένους, που με μαθηματική ακρίβεια προβλέπεις. Και να ετοιμάζεις ραδιοφωνικό σταθμό, το μέγα αναπάντεχο όπλο σου και δίδαγμά σου, τυλίγοντας μας ξαφνικά μέσα στους χίλιους κύκλους σου, εσύ που σε είχανε για ανέμελο, για παιδί ακόμα, που δεν πιάνουν τα χέρια του ή και για χίππυ.

Και να ’στε μέσα πιο σοφοί και απείρως πιο δίκαιοι απ’ τους μεγά­λους, που κάτι, βέβαια, κάνανε κι αυτοί στον καιρό τους, καιρό πολύ χει­ρότερο απ’ τον δικό σας. Όχι σ’ αυτά τα κάγκελα, είναι αλήθεια, σε άλλους τοίχους και σε άλλες μάντρες στημένοι, μα και στους ίδιους μεγάλους δρόμους, σ’ αυτές τις τρεις τέσσερις αρτηρίες, ξέστηθοι, ξαρμάτωτοι, μπροστά στα τανκς του κατακτητή.
[…]

Κι όσο πέφτει η νύχτα της δεύτερης μέρας, της Πέμπτης, η φωνή σου να γίνεται πιο δυνατή. Έχουν προστεθεί άλλωστε χιλιάδες νέες φωνές. Κι η μελωδία σου να φτάνει ως τα Εξάρχεια, την Αλεξάνδρας, τη Βάθης και την Ομόνοια.

Και να ξέρεις —και το ξέρεις— πως τώρα μες στη νύχτα κάτι σου μαγειρεύουν, κάτι μαζεύτηκαν σε αίθουσες κατάκλειστες και λεν για σένα, κάτι, γιατί το παράκανες πια και με το πείσμα σου τους έχεις εκφο­βίσει. Σε είχαν περάσει για παιδί, που θα του περάσει, και θα το στρώσουνε αυτοί αργότερα, μα τώρα βλέπουν άλλα, πολύ ακατανόητα γι’ αυτούς. Τι θέλεις, επιτέλους, παλιόπαιδο, τι σου λείπει;

Την Παρασκευή απλώθηκες και στην Πατησίων, σ’ όλο το κατάστρω­μα της οδού. Δεν χωράς, δεν χωράτε, πια μέσα. Απόψε πεθαίνει ο φασι­σμός! φωνάζεις, γιατί το νιώθεις πως, ανεξάρτητα απ’ το τι θα γίνεις εσύ, ο αγώνας σου φτάνει σε μια ολοκλήρωση. Άλλωστε τα μηνύματα που καταφτάνουν είναι σπουδαία· όπου αλλού υπάρχει πανεπιστήμιο, οι νέοι έχουν ξεσηκωθεί: Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Γιάννενα.

Η τελευταία εικόνα που μου έμεινε είναι από το βράδυ της Παρασκευής, όπου στον περίβολο και την Πατησίων γινόταν πια πανηγύρι. Δεν υπήρχε καθόλου το μούδιασμα της πρώτης ή της δεύτερης βραδιάς, ήταν κάτι σαν φινάλε. Τα κάγκελα φορτωμένα σημαίες και πανώ. Τα πανώ έδειχναν αυτά που φώναζες κι ό,τι άλλο δεν μπορούσε να γίνει ρυθμός. Ο ρυθμός και το στραφτάλισμα κρατούσε θαμπωμένους τους περαστικούς. Φαντάζομαι, και μάλλον δεν πέφτω έξω, πως κι αυτοί που σε κρυφοπαρακολουθούσαν θα είχαν συνεπαρθεί. Επάνω στην Πύλη, αυτήν που μέλλονταν αργότερα να την γκρεμίσει το τανκ, τα πιο ζωηρά παιδιά ανεβασμένα έπαιρναν τα συνθήματα απ’ τα μεγάφωνα και κουνώντας όπως οι μαέστροι τα χέρια μετάδιναν τον παλμό τους στα πλήθη. Κι όμως παρ’ όλη την πανηγυρική ατμόσφαιρα και την κυριαρχία σου στο πέρασμα εκείνο, δεν μπορούσε κανείς φεύγοντας να μην έχει μαύρα προαισθήμα­τα. Εξάλλου λένε πως τις ώρες αυτές είχαν αρχίσει να πέφτουνε οι πρώ­τες σφαίρες από αθόρυβα πιστόλια. Πάντως μέσα σ’ εκείνον τον αλαλαγ­μό τίποτε τέτοιο δεν ξεχώριζε. Τώρα εκ των υστέρων, όταν το σκέφτεται κανείς, αισθάνεται κάπως άσχημα στην πλάτη του ή στην κεφαλή του.Οι πυροβολισμοί πύκνωσαν αργότερα, απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, σαν έπεσε η νύχτα και ήταν πάρα πολλοί, χιλιάδες, πολύ περισσότεροι απ’ τους αριθμούς που ομολογήθηκαν. Μαζί μ’ αυτούς και άφθονα δακρυγόνα. Μα η φωνή σου εξακολουθούσε ν’ ακούγεται κι ο σταθμός σου να εκπέμπει. Ελπίσαμε πως θα σταματήσει γρήγορα αυτό το ξέσπασμα. Δεν ήταν δυνατό να πυροβολούν απάνω σου. Αν σκοτώσουν εσένα, τότε τι θ’ απομείνει σ’ αυτή τη χώρα;
[…]

Κι ύστερα το γρήγορο ποδοβολητό μες στα δρομάκια των Εξαρχείων. Κι αποπίσω το άλλο ποδοβολητό, νεανικό κι αυτό, σπιρουνισμένο από κοφτές διαταγές.

Αλλά εσύ είσαι κιόλας στοιβαγμένος μέσα στα σπίτια μας, αναλήφτηκες μέσα στα απρόσωπα διαμερίσματα μας, και κάνεις με τη σειρά τηλε­φωνήματα στους δικούς σου, τους ξετρελαμένους απ’ την ανησυχία πως είσαι καλά και θα πας το πρωί στο σπίτι. Άφησες όμως κάτι ματωμένες δαχτυλιές στο τηλέφωνο, που καιρό κάναμε να τις σκουπίσουμε.

Και μιλάς σιγά και σεμνά, καθώς αρμόζει σε νέους που βρίσκονται σε ξένο σπίτι. Εσύ ήσουνα που φώναζες τόσο; Κι ο ένας σας είναι γιατρός, κι ο άλλος αρχιτέκτων, κι ο τρίτος νομικός, κι ο τελευταίος μαθητής ακόμα. Και δεν θέλεις να φας, ούτε να πιεις κάτι, να κοιμηθείς μόνο λίγο, όπως αυτοί που πολεμήσαν.
Και φεύγεις το πρωί, χωριστά απ’ τους νέους φίλους σου, κι εμείς σε λίγο φεύγουμε για τη δουλειά μας. Και στη γωνιά μάς ψάχνουνε την τσάντα.

Ήρθε ο καιρός να γίνουμε και ύποπτοι. Ένα ελικόπτερο πετάει πάνω απ’ τα κεφάλια μας. Και στη στροφή αίματα και πιο πέρα άλλα αίματα και πολλά χαρτιά κι αποκαΐδια — κειμήλια ιστορικά που χαθήκαν. Μπό­ρεσες άραγε να ξεγλιστρήσεις;
[…]

Θα ’θελα ν’ αναφέρω κάποιους στίχους, ένα επίγραμμα· να το σκαλί­σω νοερά, τουλάχιστο, στον τοίχο με τα κάγκελα. Όμως εγώ ένας φιλόλο­γος, ένας δάσκαλός σου —δεν ξέρω κατά πόσο άξιος— έχω κυρίως στο νου μου αρχαία επιτύμβια επιγράμματα, απ’ αυτά που είναι κατάφορτο το γειτονικό Μουσείο και που όσο κι αν είναι καίρια και σεμνά, δεν απο­δίδουν πια τις περιστάσεις. Μιλούν για τόξα και ακόντια, ενώ εδώ θέρι­σαν πολυβόλα.

Γιώργος  Ιωάννου,
Ο τοίχος με τα κάγκελα

  1. Τι επιτυγχάνει  ο Γ. Ιωάννου, χρησιμοποιώντας στο κείμενο β΄ενικό ρηματικό πρόσωπο;
  2. Στο απόσπασμα αυτό παρατηρούμε τη σύζευξη ιστορίας (γεγονότα του  1973) και λογοτεχνίας.
    Να απομονώσετε τα ιστορικά στοιχεία και να τα αποδώσετε με μορφή σύντομης ανακοίνωσης (ρεπορτάζ ανταποκριτή) σε ελεύθερο ραδιοφωνικό σταθμό της εποχής.
  3. ΕΚΦΡ.ΛΟΓΟΣΕΒΝα επιλέξετε μια μέρα αγώνα μέσα από το κείμενο και ως αυτόπτες μάρτυρες να γράψετε μια ημερολογιακή σελίδα με έμφαση στα συναισθήματα που σας προκάλεσαν τα γεγονότα, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.108.
  • Ποια εικόνα είχαν σχηματίσει, σύμφωνα με το κείμενο, οι μεγαλύτεροι για τους νέους; Θεωρείτε ότι την ανέτρεψε η δράση τους στο Πολυτεχνείο;
  • Πιστεύετε ότι οι ενήλικοι όλων των εποχών σχηματίζουν παρόμοια εικόνα για τους νέους; Να συζητήσετε στην τάξη το θέμα, αφού παρακολουθήσετε την απαγγελία αποσπασμάτων από το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη.

η έξοδος

Η έξοδος  https://www.youtube.com/watch?v=qeCx36vanpI

  1. Να παρακολουθήσετε το βίντεο στο οποίο καταγράφονται τα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου με πρωταγωνιστές τους νέους. Ποια μέσα χρησιμοποιεί ο δημιουργός του, για να επιτύχει το στόχο του; Πιστεύετε ότι αποδίδει τα γεγονότα της εποχής;
  2. polutropiko keimeno afisaΝα αναζητήσετε φωτογραφίες από την εξέγερση του Πολυτεχνείου (σε άλμπουμ, σε αφιερώματα του τύπου, στο διαδίκτυο κλπ.) και να τις προσθέσετε στο κείμενο του Γ. Ιωάννου, δημιουργώντας ένα πολυτροπικό κείμενο. Αν θέλετε, προσθέστε και μουσική, δημιουργώντας βίντεο, power point, κλπ.

Α΄ Μαθητικός Διαγωνισμός Δημιουργικής Γραφής
1ο ΒΡΑΒΕΙΟ στην Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού, μαθήτρια της Γερμανικής Σχολής,
για το πεζό κείμενό της με τίτλο: «Με αφορμή έναν χάρτη»

Με αφορμή έναν χάρτη

                                  για τον Χρήστο και τους άλλους

Την Τετάρτη άνοιξε τα συρτάρια του γραφείου του. Βρήκε έναν χάρτη, ήταν παλιός και όμορφος. Σκισμένος στην αριστερή γωνία και ξεβαμμένος περίπου στην Αφρική. Παγκόσμιος από μια οπτική που δεν είχε συνηθίσει. Τον κρέμασε πάνω από το κρεβάτι της. Στο σημείο που είχε ξύσει με το νύχι το χρώμα του τοίχου και φαινόταν το πορτοκαλί του προηγούμενου ενοίκου. Ίσως το κενό εκείνο να έμοιαζε με την Αφρική στο σχήμα. Γέλασε με την σκέψη. Ξάπλωσε στο κρεβάτι. Ίσως μετά σηκωθεί να πάρει ένα πακέτο πινέζες, να σημειώσει τα μέρη που πήγε με τις κόκκινες και τα μέρη που δεν πρόλαβε ακόμα με τις πράσινες… Όχι τις πράσινες, δεν έχει πολλές. Θα βγάλει πρώτα το χρωματιστό τους καπελάκι- να είναι ασημένιες και όλες ίδιες- και τότε θα φτάνουν.
Δεν ήξερε όμως τι έπρεπε να σημειώσει. Ούτε τώρα ήξερε που πήγαινε, στην ουσία δεν ήξερε καν που ήταν. Άλλωστε οι πραγματικές συντεταγμένες ποτέ δεν την απασχόλησαν ουσιαστικά. Διασκέδαζε να ορίζει την τοποθεσία στις συσκευές όποτε βρισκόταν κάπου με internet και έκπληκτη να γελά δυνατά. Γελούσε μόνη της και ήξερε πως τα πράγματα που την κάνουν να γελά δεν μοιραζόντουσαν με άλλους. Οι άλλοι βρίσκονταν στις τοποθεσίες που δεν έπαιζαν πια κανένα ρόλο.
Έτριβε απαλά την πατούσα της στο σεντόνι που φαινόταν λίγο κάτω από την κουβέρτα. Ασπρουλιάρικο, παλιά ήταν γαλάζιο. Σαν θάλασσα. Αστείο: γαλάζιο σαν θάλασσα. Ανασηκώθηκε… έπλεξε τα πόδια της και έσκυψε πάνω από το σεντόνι. Με το δάχτυλο έθεσε σαφή όρια στην κουβέρτα. Σαν στεριά: η κουβέρτα στο παιχνίδι της θα ήταν η στεριά· το σεντόνι η θάλασσα, τα δυο μαζί: ο χάρτης, η τοποθεσία, οι συντεταγμένες που μετράνε. Η διαδρομή, ίσως και μια επιστροφή ή σωτηρία. Ίσως να σηκωνόταν και να φορούσε ένα χρωματιστό φόρεμα. Να χτένιζε και τα μαλλιά της με προσοχή, απαλά, στο πλάι.

Να γινόταν ένα κορίτσι που είδε στη φωτογραφία το πρωί που έψαχνε στα συρτάρια του κρυφά.

  1. Να αναζητήσετε και να συζητήσετε τα ποιητικά στοιχεία του κειμένου. Έπειτα να προσδιορίσετε το ύφος του.
  2. logotexnikh kritikhΝα γράψετε μια σύντομη κριτική για το έργο της μαθήτριας, βλ. και τα σχετικά με τη λογοτεχνική κριτική, Έκφραση- Έκθεση Β΄λυκείου, σ.163.
  3. Αν ήσασταν μέλος της κριτικής επιτροπής, τι θετικά στοιχεία θα εντοπίζατε στο συγκεκριμένο κείμενο, ώστε να το προτείνετε για βράβευση;

Α΄ Μαθητικός Διαγωνισμός Δημιουργικής Γραφής
2ο ΒΡΑΒΕΙΟ στην Δήμητρα-Αθανασία Παπαθανασίου,  μαθήτρια του 1ου Προτύπου Πειραματικού ΓΕΛ «Μανόλης Ανδρόνικος»,
για το ποίημά της με τίτλο: «Ο καφές της Πέμπτης»

Ο καφές της Πέμπτης

Είχαμε καθίσει για καφέ το απόγευμα,
Πέμπτη όπως πάντα,
ήλιος λιτός Φεβρουαρίου και γλυκός σαν Οκτωβρίου
με αρκετά πουλιά στις φυλλωσιές.
Είχαμε παραγγείλει τα συνηθισμένα,
μας έχουν μάθει,
πάντα τον πίνω τον καφέ ελληνικό, πικρό και μαύρο
για ν’ απορείς πώς το μπορώ.
Είχαμε ανάψει δυο τσιγάρα,
συνήθεια κακιά,
ενώνει όμως τα βλέμματα συχνά και παρατεταμένα
στο θολωμένο πρίσμα του καπνού.
Είχαμε και οι δυο δουλειές να κάνουμε,
κόντευε άλλωστε εννιά.
Ξεκρέμασα το δερμάτινο τζάκετ απ’ την καρέκλα
είπα αντίο ως την επόμενη φορά.

  1. Το ποίημα έχει αφηγηματικό χαρακτήρα. Να συζητήσετε για τα αφηγηματικά στοιχεία του συγκεκριμένου ποιητικού κειμένου.
  2. hmerologioΗ λιτότητα του λόγου και το ύφος του συγκεκριμένου ποιήματος παραπέμπει σε ημερολόγιο. Με αφορμή αυτή την παρατήρηση, να συζητήσετε για το συγκεκριμένο είδος λόγου,βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.108. Έπειτα να δοκιμάσετε να αποδώσετε και σεις μια συνήθειά σας με ποιητικό τρόπο ή με τη μορφή ημερολογίου.

Η «κουλτούρα της σιωπής» αφορά άτομα και κοινωνικές ομάδες που σιωπούν για διάφορους λόγους. Διαβάστε /ακούστε το ποίημα Σώπα, μη μιλάς του Ναζίμ Ασίν που αφορά την κουλτούρα της σιωπής.
Ναζίμ Ασίν
Σώπα, μη μιλάς
Σώπα, μη μιλάς, είναι ντροπή,
κόψε τη φωνή σου, σώπασε επιτέλους.
Κι αν ο λόγος είναι αργυρός, η σιωπή είναι χρυσός.
Τα πρώτα λόγια που άκουσα από παιδί.
Έκλαιγα,γέλαγα,έπαιζα, μου λέγανε:
«Σώπα».
Στο σχολείο μού κρύψαν την αλήθεια τη μισή,
μου λέγανε: «Εσένα τι σε νοιάζει; Σώπα!»
Με φιλούσε το πρώτο κορίτσι που ερωτεύτηκα και μου λέγανε:
«Κοίτα μην πείς τίποτα, σσσς…σώπα»
Κόψε τη φωνή σου και μη μιλάς, σώπαινε.
Και αυτό βάσταξε μέχρι τα είκοσί μου χρόνια.
Ο λόγος του μεγάλου
η σιωπή του μικρού.
Έβλεπα αίματα στο πεζοδρόμιο,
«Τι σε νοιάζει εσένα;», μου λέγανε,
«θα βρείς τον μπελά σου, σώπα».
Αργότερα φωνάζανε οι προϊστάμενοι:
«Μη χώνεις τη μύτη σου παντού,
κάνε πως δεν καταλαβαίνεις, σώπα.»
Παντρεύτηκα, έκανα παιδιά,
η γυναίκα μου ήταν τίμια κι εργατική και
ήξερε να σωπαίνει.
Είχε μάνα συνετή, που της έλεγε: «Σώπα».
Σε χρόνια δίσεκτα οι γονείς, οι γείτονες με συμβουλεύανε :
«Μην ανακατεύεσαι, κάνε πως δεν είδες τίποτα. Σώπα»
Μπορεί να μην είχαμε με δ’αύτους γνωριμίες ζηλευτές,
με τους γείτονες, μας ένωνε, όμως, το «Σώπα».
Σώπα ο ένας,σώπα ο άλλος, σώπα οι επάνω, σώπα οι κάτω,
σώπα όλη η πολυκατοικία και όλο το τετράγωνο.
Σώπα οι δρόμοι οι κάθετοι και οι δρόμοι οι παράλληλοι.
Κατάπιαμε τη γλώσσα μας.
Στόμα έχουμε και μιλιά δεν έχουμε.
Φτιάξαμε το σύλλογο του «Σώπα».
και μαζευτήκαμε πολλοί
μία πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη αλλά μουγκή!
Πετύχαμε πολλά,φτάσαμε ψηλά, μας δώσανε παράσημα,
τα πάντα κι όλα πολύ.
Εύκολα, μόνο με το «Σώπα».
Μεγάλη τέχνη αυτό το «Σώπα».
Μάθε το στη γυναίκα σου,στο παιδί σου,στην πεθερά σου
κι όταν νιώσεις ανάγκη να μιλήσεις, ξερίζωσε τη γλώσσα σου
και κάν’την να σωπάσει.
Κόψ’την σύρριζα.
Πέτα την στα σκυλιά.
Το μόνο άχρηστο όργανο από τη στιγμή που δεν το μεταχειρίζεσαι σωστά.
Δεν θα έχεις έτσι εφιάλτες , τύψεις κι αμφιβολίες.
Δε θα ντρέπεσαι τα παιδιά σου και θα γλιτώσεις από το βραχνά να μιλάς
χωρίς να μιλάς, να λες : «Έχετε δίκιο, είμαι σαν κι εσάς»
Αχ! Πόσο θα ‘θελα να μιλήσω ο κερατάς.
Και δεν θα μιλάς ,
θα γίνεις φαφλατάς,
θα σαλιαρίζεις αντί να μιλάς.
Κόψε τη γλώσσα σου, κόψ’την αμέσως.
Δεν έχεις περιθώρια.
Γίνε μουγκός.
Αφού δε θα μιλήσεις, καλύτερα να το τολμήσεις. Κόψε τη γλώσσα σου.
Για να είμαι τουλάχιστον σωστός στα σχέδια και στα όνειρά μου,
ανάμεσα σε λυγμούς και σε παροξυσμούς κρατώ τη γλώσσα μου,
γιατί νομίζω πως θα’ρθει η στιγμή που δεν θα αντέξω
και θα ξεσπάσω και δεν θα φοβηθώ και θα ελπίζω
και κάθε στιγμή το λαρύγγι μου θα γεμίζω με ένα φθόγγο ,
με έναν ψίθυρο, με ένα τραύλισμα, με μια κραυγή που θα μου λέει:
«Μίλα!»…

                                                                           Ναζίμ Ασίν (απόδοση Γιάννης Ρίτσος)
Σώπα, μη μιλάς

  1. Πώς δημιουργείται η κουλτούρα της σιωπής, με τα λόγια του ποιητή  μια πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη αλλά μουγκή; Πώς ζουν οι πολίτες σ’ αυτήν την πολιτεία;
  2. Πώς αντιλαμβάνεστε τους στίχους να μιλάς, χωρίς να μιλάς, να λες έχετε δίκαιο, είμαι σαν κι εσάς, δεν θα μιλάς, θα γίνεις φαφλατάς, θα σαλιαρίζεις αντί να μιλάς;  
  3. polutropikoΔημιουργήστε ένα πολυτροπικό κείμενο, επενδύοντας το ποίημα το Ναζίμ Ασίν με εικόνες και μουσική.
  4. Πώς φαντάζεστε το ποιητικό υποκείμενο του οποίου «ακούμε» τη φωνή;  Τι θα του απαντούσατε; Ας γράψει ο καθένας μια απάντηση, επιλέγοντας το κειμενικό είδος που του ταιριάζει.

Screen Shot 2016-05-10 at 1.12.50 PMArt Installation, Map of Silence, Rafael Landea
Η φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://goo.gl/WRJIRy

Ο σπιούνος  του Μπέρτολτ Μπρεχτ, ΚΝΛ Γ΄λυκείου, σ. 416-417

siwpes sto theatr logoΤο κείμενο αποδίδει με θαυμάσιο τρόπο την κατάσταση που επικρατεί στη ναζιστική Γερμανία, όπου οι ανθρώπινες σχέσεις, ακόμη και οι πιο στενές, δηλητηριάζονται από τον φόβο και την καχυποψία. Η επιβεβλημένη λογοκρισία στον δημόσιο χώρο εισβάλλει και στον ιδιωτικό χώρο, μέσα στο σπίτι, ακόμη και ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Η καχυποψία και ο φόβος  καταστρέφουν την επικοινωνία, διαλύουν τον λόγο, οδηγούν τους ανθρώπους να αυτολογοκρίνονται, να σιωπούν ή να μιλούν, χωρίς να μιλούν, να σαλιαρίζουν, όπως λέει ο Ναζίμ Ασίν. Σχετικά με τις σιωπές στο θέατρο βλέπε και το κείμενο του Κ. Γεωργουσόπουλου Οι γλώσσες της σιωπής, εδώ.

  1. Να εντοπίσετε σημεία του κειμένου  που τεκμηριώνουν την παραπάνω άποψη, προσέχοντας πώς επικοινωνεί το ζευγάρι με τους φίλους, με την  υπηρέτρια, με το παιδί τους, καθώς και μεταξύ τους.
  2. Να εντοπίστε τα μέρη του κειμένου στα οποία το παιδί μιλάει και τα μέρη στα οποία παραμένει σιωπηλό. Τι παρατηρείτε; Γιατί νομίζετε ότι ο συγγραφέας  δίνει ελάχιστες ατάκες στον ρόλο του παιδιού; Πώς εκμεταλλεύεται δραματουργικά τη σιωπή του παιδιού;
  3. Εργαστείτε σε ομάδες, για να σκηνοθετήσετε και να παίξετε το μονόπρακτο.
  • Πώς θα σκηνοθετούσατε τον ρόλο του παιδιού;
  • Πώς φαντάζεστε τη σκηνική δράση του παιδιού στα μέρη του έργου, όπου σιωπά; Τι κάνει στο πρώτο μέρος (ως την ατάκα της μητέρας Κλάους Χάινριχ, άφησε ήσυχο το ραδιόφωνο!); Πότε το παιδί αποχωρεί από το δωμάτιο;
  • Τι προτείνετε για την ερμηνεία του ρόλου του παιδιού στο τέλος του έργου;  
  1. orismosΕργαστείτε σε ομάδες και προσπαθήστε να δώσετε έναν ορισμό της λογοκρισίας, λαμβάνοντας υπόψη και το μονόπρακτο Ο σπιούνος του Μπρεχτ. Να συγκρίνετε τους ορισμούς που δώσατε με ορισμούς από λεξικά. Σχετικά με τον ορισμό βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ. 226.
  2. Η λογοκρισία που επέβαλε  το Υπουργείο Προπαγάνδας της ναζιστικής Γερμανίας, υπό τη διεύθυνση του Γκέμπελς, κορυφώθηκε με το κάψιμο βιβλίων το 1933. Στις 10 Μαϊου, το βράδυ, οι Ναζί έκαναν πορείες, κρατώντας πυρσούς και τραγουδώντας ύμνους, και πέταξαν στην πυρά περίπου 25.000 βιβλία. Ορισμένα από τα βιβλία αυτά ήταν έργα Εβραίων συγγραφέων, όπως του Αϊνστάιν, του Φρόιντ και του Μαρξ, τα περισσότερα δεν ήταν έργα Εβραίων, όμως οι Ναζί θεωρούσαν ότι περιέχουν ιδέες αντίθετες προς τα ναζιστικά ιδεώδη. Σήμερα, περισσότερο από 80 χρόνια μετά, πώς μπορούμε να αποτιμήσουμε αυτό το γεγονός;
  • Να ερευνήσετε το παραπάνω ιστορικό γεγονός, συγκεντρώνοντας πληροφορίες από το διαδίκτυο. Φροντίστε να ελέγχετε την αξιοπιστία των πηγών σας, αντλώντας και διασταυρώνοντας πληροφορίες από επιλεγμένους ιστότοπους.
  • arthroΝα αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο με τη μορφή άρθρου, λαμβάνοντας υπόψη και την παρακάτω προφητική ρήση του Γερμανοεβραίου ποιητή Χάινριχ Χάινε, την οποία διατύπωσε περίπου έναν αιώνα πριν από το κάψιμο των βιβλίων: Αυτό ήταν μόνο η αρχή· εκεί όπου καίγονται βιβλία, στο τέλος καίγονται και άνθρωποι, Heinrich Heine, Almansor (1821).

Screen Shot 2016-04-12 at 3.29.42 PM

10 Μαΐου του 1933, πλατεία Όπερας του Βερολίνου
Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://patarilogotexnon.blogspot.gr/2013/05/blog-post_10.html

Μαργαρίτα Λυμπεράκη
Τα ψάθινα καπέλα
Στο μικρό διάστημα που περπατήσαμε μόνες με τη μητέρα δεν είπαμε και πολλά. Ένιωθα την ανάγκη να την πειράξω, να την κάνω να θυμώσει … Στο τραπέζι βρήκε πάλι την ευκαιρία να μου κάνει μια παρατήρηση. Όμως εγώ, απορροφημένη καθώς ήμουν από τη σκέψη …, δεν έδωσα και  τόση σημασία, δεν είπα τίποτα, κι αυτή θύμωσε ακόμα  περισσότερο. «Η  αυθάδειά σου δεν έχει όρια  πια», φώναξε και, αφήνοντας  το  φαΐ της στη μέση, σηκώθηκε από το τραπέζι. Όταν ο άλλος θυμώνει από τις φωνές σου, το πράγμα είναι κάπως στενάχωρο. Όταν όμως θυμώνει απ’ τη σιωπή σου… Ένιωθα μια μέθη, ένα θρίαμβο. Κοίταζα ίσια  μπροστά  μου με ακίνητο βλέμμα. Η προσοχή όλων είχε στραφεί σ’ εμένα.
Μαργαρίτα Λυμπεράκη
Τα ψάθινα καπέλα

  1. ston logotexniko dialogoΠώς αποδίδεται η σιωπή στον λογοτεχνικό διάλογο; Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ. 112-113.
  2. Επιχειρήστε να γράψετε και σεις μια ανάλογη σύντομη αφήγηση σε α΄ πρόσωπο. Αφηγείται ένα άτομο που επιλέγει τη σιωπή στις σχέσεις του με τους άλλους. Οι παρακάτω ερωτήσεις θα σας βοηθήσουν να γράψετε την αφήγηση:
  • δημ.γραφή λογοτ. διάλογοςΤι συμβαίνει; Πού; Πότε; Ποια είναι τα πρόσωπα  που συμμετέχουν στο γεγονός (φύλο, ηλικία, χαρακτήρας, ενδιαφέροντα κ.ά.); Ποια είναι τα κίνητρα του ατόμου που σιωπά; Ποια είναι η αντίδραση του άλλου προσώπου; Με βάση τις απαντήσεις που θα δώσετε, προχωρήστε στη γραφή της αφήγησης που θα περιλαμβάνει και διάλογο. Προσπαθήστε να αποδώσετε τις σιωπές του ήρωα/ της ηρωίδας σας, περιγράφοντας τις σκέψεις του, τη συμπεριφορά του, καθώς και τα παραγλωσσικά στοιχεία με τα οποία εκφράζεται.

Screen Shot 2016-04-12 at 3.01.42 PM

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/g4HDwJ

Διαβάστε το αφήγημα Ένας αριθμός του Άντον Τσέχωφ, (Κ.Ν.Λ. Β΄ Γυμνασίου, σ. 196-197) και παρατηρήστε πώς αποδίδεται η σιωπή της Ιουλίας  που δεν τολμά να διεκδικήσει τα δικαιώματά της στη συνομιλία με τον εργοδότη της. Ο εργοδότης στο τέλος τής αποκαλύπτει πως της έκανε μια φάρσα, για να της γίνει ένα σκληρό μάθημα, και την ρωτάει: Γιατί είσαι τόσο άβουλη;. Η Ιουλία δεν απαντά, αλλά μουρμουρίζει κάποια ευχαριστώ και φεύγει.                                             

  1. Να φανταστείτε τις σκέψεις και τα συναισθήματα της Ιουλίας για το περιστατικό και να γράψετε μια σελίδα στο  ημερολόγιό της.
  2. δημ.γραφή ΘΕΑΤΡ. διάλογοςΔουλεύοντας σε ομάδες, να μετατρέψετε το αφήγημα σε θεατρικό διάλογο, να το σκηνοθετήσετε και να το «παίξετε», βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 114.

Screen Shot 2016-04-12 at 3.10.09 PM

Άντον Τσέχωφ
Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/XNdPSd

Χάρολντ Πίντερ
Στάση λεωφορείου (Request stop)Screen Shot 2016-04-13 at 3.35.50 PM
ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Γυναίκα
Άλλη γυναίκα
(Ουρά σε στάση λεωφορείου. Μια γυναίκα πρώτη στην ουρά κι ένας μικρόσωμος άντρας με αδιάβροχο δίπλα της. Πίσω τους, δυο γυναίκες κι ένας άντρας.)
ΓΥΝΑΙΚΑ
(Στον μικρόσωμο άντρα) Ορίστε; Τι είπες;
(Παύση)
Εγώ σε ρώτησα μόνο αν περνάει από δω το λεωφορείο για το Σέπερντ Μπους.
(Παύση)
Όχι ν’ αρχίσεις και τα υπονοούμενα.
(Παύση)
Ποιος νομίζεις πως είσαι;
(Παύση)
Χα! Σας ξέρω όλους εσάς, έναν-έναν σας ξέρω.
(Παύση)
Ξέρουμε από πού ερχόσαστε. Κάθε μέρα σας βλέπουμε.
(Παύση)
Δεν θα μου γλιτώσεις, θα σε καρφώσω στην αστυνομία, και σε δύο λεφτά θα βρίσκεσαι σε ένα ωραιότατο κελί. Ένας πολύ φίλος μου είναι αστυνόμος.
(Παύση)
Σας ξέρω καλά. Το πρωί στεκόσαστε στις ουρές σαν να μην τρέχει τίποτα. Αλλά, αν σας πετύχει κανένας βράδυ σε μέρος απόμερο … τότε αλλάζει η ιστορία. (Στους άλλους που κοιτάζουν στο κενό) Ακούσατε τι του είπα; Εγώ, το μόνο που τον ρώτησα είναι αν περνάει από δω το λεωφορείο για το Σέπερντς Μπους. (Στον μικρόσωμο άντρα) Έχω μάρτυρες, θα σε κανονίσω.
(Παύση)
Αγενέστατε!
(Παύση)
Ρωτάς με τον πιο πολιτισμένο τρόπο, και σου απαντάνε σαν γαϊδούρια. (Στον μικρόσωμο άντρα) Για ποια με πέρασες, μου λες; Δεν ανέχομαι να με προσβάλλουνε σε δημόσιους χώρους. Και φαίνεσαι πως είσαι ξένος. Εγώ γεννήθηκα σ’ αυτή τη γειτονιά, στην άλλη γωνία. Φαίνεται πως είναι ξένος, κάνει μπαμ από πού κρατάει η σκούφια του. Και σας ξέρω καλά όλους εσάς. (Παύση. Στην άλλη γυναίκα). Συγγνώμη, κυρία μου. Αυτόν εδώ που βλέπετε θα τον πάω στον εισαγγελέα. Τον ακούσατε τι μου είπε – θα έρθετε μάρτυρας;
(Η γυναίκα κατεβαίνει το πεζοδρόμιο. Στον δρόμο)
ΑΛΛΗ ΓΥΝΑΙΚΑ
Ταξί …
(Εξαφανίζεται)
ΓΥΝΑΙΚΑ
Τους ξέρουμε όλους αυτούς έναν-έναν.
(Πηγαίνει στη θέση της) Εγώ ήμουνα πρώτη.
(Παύση)
Εδώ, στην άλλη γωνία γεννήθηκα. Εδώ γεννήθηκα και μεγάλωσα. Όλοι αυτοί που μας ήρθαν απ’ έξω δεν έχουνε καθόλου τρόπους. Απ’ το Περού θα ’ρχονται. (Στον μικρόσωμο άντρα) Είσαι πολύ τυχερός που δεν σε πάω στον εισαγγελέα. Μια ερώτηση έκανα, και – (Οι άλλοι σηκώνουν ξαφνικά τα χέρια τους προς ένα λεωφορείο που περνάει και τρέχουν προς το μέρος του. Η Γυναίκα μένει μόνη της, σφίγγει τα δόντια και μουρμουρίζει. Ένας άντρας έρχεται από δεξιά στη στάση και στέκεται κοντά στη Γυναίκα. Αυτή τον κοιτάει με την άκρη του ματιού της. Μετά από λίγο μιλάει ντροπαλά, διστακτικά, μ’ ένα ελαφρύ χαμόγελο) Συγγνώμη, μπορείτε να μου πείτε αν περνάει από ‘δω το λεωφορείο για τη Μαρμπλ Αρτς;
Χάρολντ Πίντερ
Μονόπρακτα
μετάφραση Ανδρέας Μπελιές

  1. Όπως γράφει ο Ανδρέας Μπελιές, Στα έργα του Πίντερ μεγάλη σημασία έχουν οι συχνές παύσεις, που τις παρεμβάλλει στο υπόλοιπο κείμενο, αφήνοντας μεγάλα κενά ανάμεσα στους διαλόγους. Έτσι δημιουργεί μια ατμόσφαιρα στατικότητας: κάτι περιμένουμε να γίνει, που συνήθως δεν γίνεται. Γι’ αυτό και τα έργα του μοιάζουν με ποτάμια παγωμένα στην επιφάνειά τους, ενώ από κάτω συνεχίζεται ορμητικό κι αθέατο το ρεύμα του νερού. Λαμβάνοντας υπόψη την άποψη αυτή, να διαβάσετε το κείμενο σε μικρές ομάδες, με στόχο να διερευνήσετε τον ρόλο των παύσεων. Να γράψετε τα συμπεράσματά σας για τον ρόλο των παύσεων σε κείμενο που θα διαβαστεί στην ολομέλεια.
  2. Να εντοπίσετε σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται η όρθια γραφή στο μονόπρακτο και να εξηγήσετε τη λειτουργία της στην κάθε περίπτωση.
  3. Πόσα και ποια είναι τα πρόσωπα που σιωπούν στο μονόπρακτο;
  • Εργαστείτε σε ομάδες, για να δημιουργήσετε τους ρόλους αυτών των  προσώπων. Κάθε ομάδα θα δημιουργήσει τον ρόλο, τον «χαρακτήρα», όπως ονομάζεται στο θέατρο, ενός προσώπου, προσδιορίζοντας βασικά στοιχεία της ταυτότητάς του (ηλικία, επάγγελμα, ενδιαφέροντα, αξίες – στάση ζωής), καθώς και τον λόγο για τον οποίο σιωπά.
  • Αν μιλούσαν τα πρόσωπα που σιωπούν, τι θα έλεγαν στη ΓΥΝΑΙΚΑ; Κάθε ομάδα θα γράψει τα λόγια του  χαρακτήρα που δημιούργησε.
  • Κάθε ομάδα θα γράψει μια σελίδα ημερολογίου, στις οποίες ο χαρακτήρας που δημιούργησε θα αφηγείται και θα σχολιάζει το περιστατικό στη στάση του λεωφορείου από τη δική του οπτική γωνία.
  • Δοκιμάσετε, τώρα, να παίξετε το κείμενο, λαμβάνοντας υπόψη  τις σκηνικές οδηγίες, καθώς και τις παρατηρήσεις σας για τις παύσεις και για τους ρόλους που δημιούργησαν οι ομάδες.
  1. Εγώ γεννήθηκα σ’ αυτή τη γειτονιά, στην άλλη γωνία, λέει η γυναίκα. Και λίγο παρακάτω Εδώ, στην άλλη γωνία γεννήθηκα. Εδώ γεννήθηκα και μεγάλωσα. Τι νομίζετε ότι υπαινίσσεται; Τι νόημα αποκτούν τα λόγια αυτά στη συγκεκριμένη περίσταση;
  2. dhmiourgikh grafhΕδώ, στην άλλη γωνία γεννήθηκα. Εδώ γεννήθηκα και μεγάλωσα. Να συνεχίσετε τον μονόλογο, αφού ορίσετε ελεύθερα τον τόπο, τον χρόνο, την ταυτότητα του αφηγητή, τον αποδέκτη και τον σκοπό της αφήγησης. Να χρησιμοποιήσετε σημεία στίξης που θα δηλώνουν παύσεις ανάμεσα στις φράσεις σας και που θα δείχνουν, επίσης, τα συναισθήματα του αφηγητή  (έκπληξη, απορία, φόβο κ.ά.). Να δώσετε έναν τίτλο στον μονόλογό σας.  

theatriko analogioΜπορείτε να συγκεντρώσετε λογοτεχνικά κείμενα που αναφέρονται στο θέμα της σιωπής και να τα παρουσιάσετε σε θεατρικό αναλόγιο. Θα ήταν καλό να συμπεριλάβετε και δικά σας κείμενα, ποιητικά ή πεζά πάνω στο θέμα. Αν θέλετε,  μπορείτε μάλιστα να επενδύσετε την παρουσίαση με μουσική και εικόνα. Για  το θεατρικό αναλόγιο βλ. και το σχετικό κείμενο  της Μπουμπουλίνας Νικάκη.
Παραθέτουμε σχετικά κείμενα ή αποσπάσματα.

Ντίνος Χριστιανόπουλος
Ενός λεπτού  σιγή
Εσείς που βρήκατε τον άνθρωπό σας
κι έχετε ένα χέρι να σας σφίγγει τρυφερά,
έναν ώμο να ακουμπάτε την πίκρα σας,
ένα κορμί να υπερασπίζει την έξαψή σας,
κοκκινίσατε άραγε για την τόση ευτυχία σας,
έστω και μία φορά;
Είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού σιγή
για τους απεγνωσμένους;
Γιώργος Ιωάννου
Η ξερή σιωπή
Εδώ δεν υπάρχουν δέντρα ή νερά,
ούτε καρδιές που να διψούν μαρτύριο.
Μονάχα χρώματα φωτιάς,
μονάχα κεραυνοί
και η ξερή σιωπή ανάμεσά μας.
Και οι σάλπιγγες φτάσαν στα στόματα.
Οι σάλπιγγες σκληρές στους τέσσερις
ορίζοντες.
Κομίζουν τη σκηνή του μαρτυρίου.
 
Διονύσιος Σολωμός
Ελεύθεροι πολιορκημένοι
Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει
Λαλεί πουλί παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει.
Γιώργος Σεφέρης
Τελευταίος σταθμός
Σιωπές αγαπημένες της σελήνης
Γιάννης Ρίτσος
Χάρτινα
Το ποίημα είναι
το αρνητικό της σιωπής.
Μια μέρα
μέσα στο οξύ των λέξεων εμφανίζεται
το πρόσωπό της.
Τα μάτια της διόλου κλαμένα.
Τα τρία διαμάντια
ασάλευτα απαστράπτοντα
καρφωμένα στο στήθος της.
Γιάννης Ρίτσος
Τα αρνητικά της σιωπής
Ήσυχο απόγευμα. Μια καμινάδα, στέγες, η γραμμή του λόφου,
ένα ελάχιστο σύννεφο. Με πόση αγάπη
κοιτάς απ΄το ανοιχτό παράθυρο τον ουρανό
σα να τον αποχαιρετάς. Κι αυτός σε κοιτάζει. Αλήθεια,
τι πήρες; Τι έδωσες; Δεν έχεις καιρό να λογαριάσεις.
Την πρώτη και την τελευταία σου λέξη
την είπαν ο έρωτας και η επανάσταση.
Όλη σου τη σιωπή την είπε η ποίηση. Τι γρήγορα
που μαδούν τα τριαντάφυλλα. Γι΄αυτό κι εσύ θα φύγεις
παρέα με την όρθιαν αρκουδίτσα που κρατάει
ένα μεγάλο πλαστικό τριαντάφυλλο στα μπροστινά της πόδια.
Γιάννης Ρίτσος
Δευτερόλεπτα
Ίσως να μας υπερασπίσει ακόμα
η φωνή ενός πουλιού,
ένα άστρο που μας δείχνει την προτίμησή του,
η γαλανή γραμμή των βουνών στο χρυσό δείλι
κι ο λόγος που ωριμάζει στη σιωπή.
Γιάννης Ρίτσος
Ρωμιοσύνη
Ετούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή,
σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια
σφίγγει στο φως τις ορφανές ελιές του και τ’ αμπέλια του,
σφίγγει τα δόντια. Δεν υπάρχει νερό. Μονάχα φως.
Ο δρόμος χάνεται στο φως κι ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο.
Γιάννης Ρίτσος
Αφύσικη άνθηση
Ήθελε να φωνάξει – δεν άντεχε πια. Κανείς δεν ήταν ν’ακούσει,
κανείς δεν ήθελε ν’ακούσει. Φοβόταν και ο ίδιος τη φωνή του,
την έπνιγε μέσα του. Η σιωπή του εκρηγνύονταν. Κομμάτια απ’ το σώμα του
τινάζονταν στον αέρα. Αυτός τα μάζευε με πολλή προσοχή, εντελώς αθόρυβα,
τα’ βαζε πάλι στη θέση τους να κλείσει τις οπές. Κι αν έβρισκε τυχαία
μια παπαρούνα, ένα κίτρινο κρινάκι, τα μάζευε κι εκείνα, τα τοποθετούσε
στο σώμα του, σαν δικά του κομμάτια – έτσι διάτρητος, παράξενα ανθισμένος.
Οδυσσέας Ελύτης
Προσανατολισμοί, Επτά νυχτερινά επτάστιχα
Όλα τα κυπαρίσσια δείχνουνε μεσάνυχτα.
Όλα τα δάχτυλα
Σιωπή.
Κωνσταντίνος Καβάφης
Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης
Άρεσε γενικώς στην Αλεξάνδρεια,
τες δέκα μέρες που διέμεινεν αυτού,
ο ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης
Αριστομένης, υιός του Μενελάου.
Ως τ’ όνομά του κι η περιβολή, κοσμίως ελληνική.
Δέχονταν ευχαρίστως τες τιμές, αλλά
δεν τες επιζητούσεν· ήταν μετριόφρων.
Αγόραζε βιβλία ελληνικά,
ιδίως ιστορικά και φιλοσοφικά
Προπάντων δε άνθρωπος λιγομίλητος.
Θα ’ταν βαθύς στες σκέψεις, διεδίδετο,
κι οι τέτοιοι το ’χουν φυσικό να μη μιλούν πολλά.
Μήτε βαθύς στες σκέψεις ήταν, μήτε τίποτε.
Ένας τυχαίος, αστείος άνθρωπος.
Πήρε όνομα ελληνικό, ντύθηκε σαν τους Έλληνας,
έμαθ’ επάνω κάτω σαν τους Έλληνας να φέρεται·
κι έτρεμεν η ψυχή του μη τυχόν
χαλάσει την καλούτσικην εντύπωσι
μιλώντας με βαρβαρισμούς δεινούς τα ελληνικά,
κι οι Αλεξανδρινοί τον πάρουν στο ψιλό,
ως είναι το συνήθειό τους, οι απαίσιοι.
Γι’ αυτό και περιορίζονταν σε λίγες λέξεις,
προσέχοντας με δέος τες κλίσεις και την προφορά·
κι έπληττεν ουκ ολίγον έχοντας
κουβέντες στοιβαγμένες μέσα του.
Νικηφόρος Βρεττάκος
Χορικό, Ποιήματα
[…] Αν μιλούσε η σιωπή,
αν φυσούσε, αν ξέσπαγε – θα ξερίζωνε όλα τα δέντρα του κόσμου

Ελένη  Λιντζαροπούλου
Στο θάνατο του Ashraf Fayadh1

Kαλά του κάνατε
Η ποινή του άξια λόγου είναι
Καλά του κάνατε του ποιητή
Να τον σκοτώσετε
Έτσι μονάχα θα πυροδοτήσετε
Τα γεγονότα
Κι έτσι μονάχα
Θα τον καταδικάσετε
Στην αιωνιότητα

Ξέρετε πόσοι θα λαχταρούσαν την τύχη του;

Όμως δεν καταδικάζονται
Γιατί δεν είναι όλοι ποιητές
Κι ας γράφουν ποιήματα.

Ελένη  Λιντζαροπούλου, Διάστιχο, 10/1/2016


*Περισσότερα ποιήματα για την ποίηση στην αντίστοιχη ενότητα του σχολικού εγχειριδίου Νεοελληνική Λογοτεχνία (Γ΄ Γενικού Λυκείου – Θεωρητικής Κατεύθυνσης – Θετικής Κατεύθυνσης επιλογής)
1Ashraf Fayadh: Παλαιστίνιος ποιητής που καταδικάστηκε σε θάνατο – αρχές του 2014 – από δικαστήριο της Σαουδικής Αραβίας για αποστασία-αθεΐα και διάδοση ιδεών περί αθεϊσμού στην κοινωνία. Η καταδίκη στηρίχτηκε σε μάρτυρα που ισχυρίστηκε πως άκουσε τον ποιητή να εξυβρίζει τον προφήτη Μωάμεθ και τη Σαουδική Αραβία, αλλά και στο περιεχόμενο ποιητικής συλλογής, που ο ποιητής είχε γράψει πριν χρόνια. Ο ίδιος για το περιεχόμενο της συλλογής του λέει: Το βιβλίο μου, που εκδόθηκε το 2008, αναφερόταν σε μένα ως Παλαιστίνιο πρόσφυγα και αφορούσε πολιτισμικά και φιλοσοφικά ζητήματα. Οι θρησκόληπτοι εξτρεμιστές όμως το μετέφρασαν ως «καταστροφικές ιδέες εναντίον του θεού». Κατά της απόφασης κινητοποιούνται παγκοσμίως λογοτέχνες, πολίτες και φορείς. Μπορείτε να παρακολουθήσετε την εξέλιξη της υπόθεσης από το διαδίκτυο.

 

  1. ΣΤΙΞΗΗ ποιήτρια δεν χρησιμοποιεί στίξη. Σε ποια σημεία  του ποιήματος θα κάνατε εσείς παύσεις κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης; Αν σας ζητούσαν να βάλετε εσείς σημεία στίξης στο ποίημα, πού θα σημειώνατε την αντίστοιχη στίξη;
  2. Σε ποιους στίχους, κατά τη γνώμη σας, δίνει έμφαση η ποιήτρια; Πώς το πετυχαίνει αυτό;
  3. Στο ποίημα χρησιμοποιείται το β΄πληθυντικό πρόσωπο. Σε ποιους απευθύνεται η ποιήτρια και τι τονίζει σε κάθε περίπτωση;
  4. Ανάμεσα στην α΄ και β΄ στροφή υπάρχει ένας μεμονωμένος στίχος με ερωτηματικό. Να σχολιάσετε τη λειτουργία του.
  5. Τι υπαινίσσεται στους τρεις τελευταίους στίχους η ποιήτρια;
  6. Αφού διαβάσετε το σημείωμα που αφορά τον ποιητή Ashraf Fayadh και το ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου «Νέα περί του θανάτου…», να συζητήσετε:  
  • Γιατί καθεστώτα βίας φιμώνουν τους καλλιτέχνες;
  • Με ποιους τρόπους αντιδρούν οι καλλιτέχνες στα καθεστώτα βίας; Να αναφέρετε διάφορα παραδείγματα.
  1. Στις μέρες μας  συχνά «ανακοινώνει» ένας ποιητής ποιητικά του κείμενα σε ηλεκτρονικές σελίδες ή στο facebook. Μπορείτε να βρείτε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα στην περίπτωση αυτή; Βλ. σχετικά και το κείμενο της Βενετίας Αποστολίδου Η ποίηση στο facebook
  2. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣΜε αφόρμηση το ποίημα και το γεγονός της καταδίκης του Ashraf Fayadh, να γράψετε μια επιστολή διαμαρτυρίας στον τύπο για την επιβολή θανατικής ποινής στον ποιητή.

 

Ζωή Σαμαρά
Καιρός να γράψω
Αρκετά ζύμωσα
αρκετά περπάτησα
Και το ψωμί μένει ακόμη στο ντουλάπι
κι ο κόσμος είναι ακόμη στρογγυλός
Χάραξα τη ζύμη      χάραξα το δρόμο
Κανείς δε χόρτασε   κανείς δεν άλλαξε
Νερό δεν έτρεξε στα αυλάκια
Η αβροχία φύσηξε      εδώ
ή και παντού                Ποιος ξέρει

Καιρός να γράψω

Ζωή Σαμαρά, Και είναι πολύ μακριά η Δύση, Πρόλογος, 2012

  1. Το ποιητικό υποκείμενο παίρνει την απόφαση να γράψει σε μια ορισμένη χρονική στιγμή, ώστε η γραφή να ανατρέψει μια προηγούμενη κατάσταση. Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται η κατάσταση αυτή; Πώς θα την περιγράφατε με δικά σας λόγια;
  2. Να σχολιάσετε τον τελευταίο στίχο του ποιήματος, λαμβάνοντας υπόψη σας ολόκληρο το ποίημα.
  3. Στο ποίημα η ποιήτρια χρησιμοποιεί αρχικά απλό, καθημερινό λόγο. Τι πετυχαίνει με αυτή την επιλογή της; Στη συνέχεια, βέβαια, στους στίχους Η αβροχία… Ποιος ξέρει ο λόγος γίνεται περισσότερο αφηρημένος. Ποια σημασία δίνετε στη λέξη αβροχία; Πώς δικαιολογείτε την αλλαγή του ύφους;
  4. Με αφόρμηση το ποίημα, να συζητήσετε στην τάξη σας για τον ρόλο του ποιητή.
  5. poihtikh anagnwshΔοκιμάστε να ασχοληθείτε με την ποιητική ανάγνωση του κειμένου. Προσέξτε ότι η ποιήτρια δεν έχει χρησιμοποιήσει κανένα σημείο στίξης, αλλά αξιοποιώντας τα κενά δίνει μια ιδιαίτερη μορφή στο ποίημα. Φροντίστε να τα λάβετε υπόψη, ώστε να κάνετε παύσεις, για να αποδώσετε το νόημα και τον ρυθμό του ποιήματος.
  6. Εφόσον έχετε τη δυνατότητα, ηχογραφήστε το ποίημα σ’ ένα πρόγραμμα επεξεργασίας ήχου (λ.χ. Audacity) και προσθέστε ένα «μουσικό χαλί». Παρουσιάστε το στην τάξη και μιλήστε για την εμπειρία της ηχογράφησης, εστιάζοντας στα θέματα άρθρωσης, ερμηνείας, ρυθμού, επιτονισμού, κ.ά.
  7. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗΠειραματιστείτε με τη γραφή ενός δικού σας ποιήματος αντλώντας λέξεις και φράσεις  από το παρακάτω υλικό που προήλθε από το ποίημα της Σαμαρά: το ψωμί, χάραξα τον δρόμο, η αβροχία φύσηξε,  παντού,  αρκετά περπάτησα, κανείς,  νερό δεν έτρεξε, καιρός να.

Τόλης Νικηφόρου
Ο  ποιητής
εγώ δεν γράφω στίχους
δεν τραγουδάω
σαν προαιώνιος κατακλυσμός
κλονίζω τα ίδια φράγματα
σαν την πανούργα θάλασσα
κατατρώω τον ίδιο βράχο
σαν πεισματάρης γύφτος
δουλεύω το ίδιο φυσερό
ανάβω την ίδια φλόγα
κολλάω αφίσες με το σάλιο μου
σκίζω στολές
τσακίζω αλύπητα παράσημα
χορεύω στις ανύποπτες πλατείες σας
μπερδεύω τους λογαριασμούς σας
ανοίγω το κλουβί να φτερουγίσετε
αδειάζω ένα τσουβάλι ζωγραφιές στα πόδια σας

Τόλης Νικηφόρου, Ο μεθυσμένος ακροβάτης, 1979

  1. Το ποίημα στηρίζεται/ αρθρώνεται πάνω σε τρεις παρομοιώσεις:
    α) Να εντοπίσετε τα δυο σκέλη των παρομοιώσεων. Τι παρομοιάζεται/ συγκρίνεται με τι;
    β) Να σχολιάσετε τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται στο β΄σκέλος των παρομοιώσεων, προσέχοντας κυρίως τη συνδηλωτική σημασία των ρημάτων.
    γ) Τι νομίζετε ότι πετυχαίνει ο ποιητής με τη χρήση των συγκεκριμένων παρομοιώσεων;
  2. Στο ποίημα έχουμε το σχήμα άρσης και θέσης, όπου πρώτα κάτι «αίρεται» και μετά «τίθεται».
  • Στους δύο πρώτους στίχους έχουμε την άρση: ποιες ενέργειες  δεν κάνει ο ποιητής;
  • Στους υπόλοιπους στίχους έχουμε τη θέση:  ποιες ενέργειες κάνει ο ποιητής; Να εντοπίσετε τα ρήματα με τα οποία αποδίδονται οι ενέργειες του ποιητικού υποκειμένου. Ποιο κοινό χαρακτηριστικό παρουσιάζουν;  
  • Τι κερδίζει ο ποιητικός λόγος στη συγκεκριμένη περίπτωση με το σχήμα άρσης και θέσης;
  • Δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε κι εσείς το σχήμα άρσης και θέσης σε ένα δικό σας ποιήμα με διαφορετικό θέμα και τίτλο. Μπορείτε π.χ. να αρχίσετε με τους πρώτους στίχους του ποιήματος  εγώ δεν γράφω στίχους, δεν τραγουδάω, και να συνεχίσετε με τον δικό σας τρόπο.  
  1. Προσέξτε τον τρόπο με τον οποίο απευθύνεται το ποιητικό υποκείμενο προς τους αναγνώστες. Τι είδους  σχέσεις δημιουργεί μαζί τους;
  2. ανοίγω το κλουβί να φτερουγίσετε: Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα των στίχων;
  3. poihtikh anagnwshΔοκιμάστε να ασχοληθείτε με την ποιητική ανάγνωση του κειμένου. Δεδομένου ότι το ποίημα δεν έχει καθόλου σημεία στίξης, επιλέξτε εσείς τα σημεία στα οποία θα κάνετε παύσεις, ώστε να αποδώσετε το νόημα και τον ρυθμό του κειμένου.
  4. αδειάζω ένα τσουβάλι ζωγραφιές στα πόδια σας: Ποιες εικόνες «αδειάζει» στα δικά σου πόδια ο ποιητής; Να δημιουργήσετε ένα εικαστικό έργο, ζωγραφική, φωτογραφία, κολάζ με εικόνες που αδειάζει στα πόδια σας ο ποιητής. 

Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου
Το ποίημα

Εδώ μακριά που μας κρατά
Και μας ριζώνει
Σε τούτη την πέτρινη εξορία
Ακόμα γράφουμε ποιήματα ωραία
Ίσως θάπρεπε να μιλούμε
Τη γλώσσα των πρωτοπλάστων
Όμως εμείς ξεπερνούμε τον νόμο
Της βαρύτητάς μας
Εν γνώσει
Με πλήρωση
Και τιμωρία
Όταν έρχεται άξαφνα το ποίημα
Από τις όχθες της πρώτης θάλασσας
Με τη δική του νίκη μας διαπερνά
Απάνω μας πετά το μεγάλο κύμα
Έρχεται να στεφανώσει
Τούτη την πέτρινη εξορία
Που εδώ μακριά μας κρατά
Και μας ριζώνει

Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, Αρμιλλάρια, Νέα Πορεία

  1. Το ποίημα αρχίζει και τελειώνει με τον ίδιο τρόπο, με το σχήμα του κύκλου. Ποιο σκοπό νομίζετε ότι εξυπηρετεί το σχήμα αυτό;
  2. Με ποια λέξη μπορούμε να αντικαταστήσουμε το  που στην αρχή και με ποια στο τέλος του ποιήματος; Νομίζετε ότι υπάρχει κάποια αλλαγή στο νόημα με τη μετατόπιση μόνο μιας λέξης στο τέλος του ποιήματος;
  3. Όταν έρχεται….θάλασσας:  Να συζητήσετε το νόημα των στίχων.
  4. Στους πρώτους στίχους λείπει το υποκείμενο των ρημάτων, ενώ στους τελευταίους η ποιήτρια το δηλώνει. Γιατί συμβαίνει αυτό, κατά τη γνώμη σας;
  5. Το ποίημα προσωποποιείται στη συνέχεια του ποιητικού λόγου, όταν έρχεται άξαφνα το ποίημα. Ποια άλλα εκφραστικά μέσα διακρίνετε στις ενέργειες που αποδίδει το ποιητικό υποκείμενο στο ποίημα;
  6. Πώς φαντάζεστε τον χώρο της «πέτρινης εξορίας» στον οποίο αναφέρεται το ποιητικό υποκείμενο; Ποιοι είναι οι κάτοικοί του και πώς τους φαντάζεστε; (προσέξτε τη χρήση του α΄πληθυντικού ρηματικού προσώπου)
  • Προσπαθήστε να «ντύσετε εικαστικά» το ποίημα: Ζωγραφίστε μια εικόνα, δημιουργήστε ένα κολάζ, κ.ά.
  1. theatrikh anagnwshΧωριστείτε σε ομάδες, προκειμένου να πειραματιστείτε με τη θεατρική ανάγνωση του ποιήματος. Υποθέστε ότι το ποίημα είναι ένα χορικό που το απαγγέλλει ή και το τραγουδάει ένας χορός. Φανταστείτε τον ρόλο αυτού του χορού και προσπαθήστε να αποδώσετε το χορικό. Δοκιμάστε διάφορες παραλλαγές, παίζοντας με τις λέξεις, τις φράσεις, τους ήχους του ποιήματος, την ένταση της φωνής, την εναλλαγή του ρυθμού.  Προσθέστε, αν θέλετε, και δικούς ήχους, στίχους ή ακόμη και κάποιες κινήσεις. Παρουσιάστε τη δουλειά σας στην ολομέλεια.

Η αποκριά1,  Μίλτος Σαχτούρης

Ο χαρακτηρισμός που δίνει ο Μίλτος Σαχτούρης στην ποίησή του είναι  Ζωγραφισμένη ποίηση. Ο ίδιος, μάλιστα,  συνήθιζε να σχεδιάζει δίπλα από τα ποιήματά του.

Screen Shot 2016-07-25 at 4.11.02 PM copyΑπό έκθεση στο Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας, (παράλληλη έκθεση, με τον τίτλο: Ακριθάκης – Σαχτούρης, ποιος είναι ο τρελός λαγός )
Πηγή:
http://roadartist.blogspot.gr/2010/08/blog-post_24.html

Έχει δηλώσει:  Αγάπησα πολύ τους ζωγράφους. Αν δεν ήμουνα ποιητής, θα ήθελα να ήμουν ζωγράφος. Επηρεάστηκε περισσότερο από τους εξπρεσιονιστές Ρουώ και Σαγκάλ που αποδίδουν τον κόσμο του φανταστικού και του παραλόγου.

Μίλτος  Σαχτούρης        
Η αποκριά

Μακριά σ’ ένα άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
η αποκριά
το γαϊδουράκι γύριζε μες στους έρημους δρόμους
όπου δεν ανάπνεε κανείς
πεθαμένα παιδιά ανέβαιναν ολοένα στον ουρανό
κατέβαιναν μια στιγμή να πάρουν τους αετούς τους
που τους είχαν ξεχάσει
έπεφτε χιόνι γυάλινος χαρτοπόλεμος
μάτωνε τις καρδιές
μια γυναίκα γονατισμένη
ανάστρεφε τα μάτια της σα νεκρή
μόνο περνούσαν φάλαγγες στρατιώτες εν δυο
εν δυο με παγωμένα δόντια
Το βράδυ βγήκε το φεγγάρι
αποκριάτικο
γεμάτο μίσος
το δέσαν και το πέταξαν στη θάλασσα
μαχαιρωμένο
Μακριά σ’ ένα άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
η αποκριά

Μ. Σαχτούρης, Η αποκριά,
Με το πρόσωπο στον τοίχο (1952)


1Αρκετό από το υλικό για την Αποκριά  του Σαχτούρη έχει αντληθεί από την εισήγηση της  Β. Γκράτζου «Με αφορμή την «Αποκριά» του Μίλτου Σαχτούρη» σε ημερίδα για τα φιλολογικά μαθήματα του Λυκείου που έγινε στην Ανατολική Θεσσαλονίκη (06/12/2012) · βρίσκεται στην διεύθυνση: http://users.sch.gr/avakalou/imerides.htm

Screen Shot 2016-07-25 at 4.23.00 PMΜορφή μιας γυναίκας, Εγγονόπουλος
Νίκος  Εγγονόπουλος
Nέα περί του θανάτου του Iσπανού ποιητού
Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα1 στις 19 Aυγούστου του 1936
μέσα στο χαντάκι του Kαμίνο Nτε Λα Φουέντε

…una accion vil y disgraciado.

η τέχνη κι’ η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε:
η τέχνη και η ποίησις μας βοηθούνε
να πεθάνουμε

περιφρόνησις απόλυτη
αρμόζει
σ’ όλους αυτούς τους θόρυβους
τις έρευνες
τα σχόλια επί σχολίων
που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν
αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες
γύρω από τις μυστηριώδικες κι’ αισχρές συνθήκες
της εκτελέσεως του κακορρίζικου του Λόρκα
υπό των φασιστών

μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει
πως
από καιρό τώρα
― και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα ―
είθισται
να δολοφονούν
τους ποιητάς

Νίκος  Εγγονόπουλος,
Ποιήματα, B΄, 1977


Λόρκα (1899-1936): εκτελέστηκε από τους φαλαγγίτες του Φράνκο στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο.
una acción…: μια πράξη άναντρη και απεχθής· το μότο αυτό που είναι γραμμένο στα ισπανικά χαρακτηρίζει τη δολοφονία του Λόρκα.

  1. Να χαρακτηρίσετε το ύφος και τη γλώσσα του κειμένου. Πώς η γλώσσα υπηρετεί τη στάση του ποιητή;
  2. Ο Εγγονόπουλος όπως στη γλώσσα έτσι και στη ζωγραφική συνδυάζει/ συνθέτει σύγχρονα στοιχεία με άλλα περισσότερο παραδοσιακά. Να στηρίξετε την παραπάνω άποψη, δίνοντας  συγκεκριμένα παραδείγματα από το ποιητικό κείμενο αλλά και από το εικαστικό έργο του Εγγονόπουλου (μπορείτε να το αναζητήσετε στο διαδίκτυο).  
  3. Με το ποίημά του αυτό ο Εγγονόπουλος ασκεί κριτική στους δημοσιογράφους της εποχής του.
    α) Σε ποια σημεία του ποιήματος φαίνεται αυτό περισσότερο  και με ποιους τρόπους το επιτυγχάνει;
    β) Να γράψετε το κείμενο που θα ανεβάζατε εσείς σήμερα  στο facebook  για τον θάνατο του ποιητή, αν υποθέταμε ότι το γεγονός της δολοφονίας του Λόρκα ήταν σύγχρονο.
  4. Να συγκεντρώσετε πληροφορίες για τη ζωή και τη δολοφονία του Φ. Γκαρθία Λόρκα και να συζητήσετε στην τάξη σας:
    α) για τον  ρόλο του ποιητή απέναντι στα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα
    β) για την αντιμετώπισή του από το κοινωνικό και πολιτικό κατεστημένο.
  5. Να ακούσετε μελοποιημένους στίχους του Φ. Γκαρθία Λόρκα. Έπειτα να τους συζητήσετε στην τάξη και να προσέξετε πώς διαλέγεται η ποίηση με τη μουσική.
    Ακούστε/παρακολουθήστε τα βίντεο:

    Νανούρισμα
    Το φεγγάρι
    Αβάσταχτο να σ’ αγαπώ
    Λούζεται η αγάπη μου
    Αχ, έρωτα!

Ακούστε το έργο του Μπετόβεν Moonlight Sonata/Mondscheinsonate/Σονάτα του σεληνόφωτος, διαβάστε τη Σονάτα του σεληνόφωτος του Γ. Ρίτσου και ακούστε την απόδοση του ποιήματος από τη Μ. Μερκούρη.

Screen Shot 2016-07-15 at 2.23.17 PM

https://www.youtube.com/watch?v=4RVl7n8Cl-4

Γιάννης Ρίτσος
H σονάτα του σεληνόφωτος
(αποσπάσματα)

(Ανοιξιάτικο βράδι. Μεγάλο δωμάτιο παλιού σπιτιού. Μία ηλικιωμένη γυναίκα ντυμένη στα μαύρα μιλάει σ’ έναν νέο. Δεν έχουν ανάψει φως. Απ’ τα δυο παράθυρα μπαίνει ένα αμείλικτο φεγγαρόφωτο. Ξέχασα να πω ότι η γυναίκα με τα μαύρα έχει εκδώσει δυο-τρεις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές θρησκευτικής πνοής. Λοιπόν, η Γυναίκα με τα μαύρα μιλάει στον νέο.)


Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου. Τι φεγγάρι απόψε!
Είναι καλό το φεγγάρι, – δε θα φαίνεται
που άσπρισαν τα μαλλιά μου. Το φεγγάρι
θα κάνει πάλι χρυσά τα μαλλιά μου. Δε θα καταλάβεις.
Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου.

Όταν έχει φεγγάρι, μεγαλώνουν οι σκιές μες στο σπίτι,
αόρατα χέρια τραβούν τις κουρτίνες,
ένα δάχτυλο αχνό γράφει στη σκόνη του πιάνου
λησμονημένα λόγια – δε θέλω να τ’ ακούσω. Σώπα.

Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου
λίγο πιο κάτου, ως τη μάντρα του τουβλάδικου,
ως εκεί που στρίβει ο δρόμος και φαίνεται
η πολιτεία τσιμεντένια κι αέρινη, ασβεστωμένη με φεγγαρόφωτο,
τόσο αδιάφορη κι άυλη,
τόσο θετική σαν μεταφυσική
που μπορείς επιτέλους να πιστέψεις πως υπάρχεις και δεν υπάρχεις
πως ποτέ δεν υπήρξες, δεν υπήρξε ο χρόνος κ’ η φθορά του.
Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου.

[…]
Συχνά πετάγομαι στο φαρμακείο απέναντι για καμιάν ασπιρίνη
άλλοτε πάλι βαριέμαι και μένω με τον πονοκέφαλό μου
ν’ ακούω μες στους τοίχους τον κούφιο θόρυβο
που κάνουν οι σωλήνες του νερού,
ή ψήνω έναν καφέ, και, πάντα αφηρημένη,
ξεχνιέμαι κ’ ετοιμάζω δυο – ποιος να τον πιει τον άλλον; –
αστείο αλήθεια, τον αφήνω στο περβάζι να κρυώνει
ή κάποτε πίνω και τον δεύτερο, κοιτάζοντας
απ’ το παράθυρο τον πράσινο γλόμπο του φαρμακείου
σαν το πράσινο φως ενός αθόρυβου τραίνου που έρχεται να με πάρει
με τα μαντίλια μου, τα σταβοπατημένα μου παπούτσια,
τη μαύρη τσάντα μου, τα ποιήματά μου,
χωρίς καθόλου βαλίτσες – τι να τις κάνεις; –
Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου.

«Α, φεύγεις; Καληνύχτα.» Όχι, δε θα ‘ρθω. Καληνύχτα.
Εγώ θα βγω σε λίγο. Ευχαριστώ. Γιατί επιτέλους, πρέπει
να βγω απ’ αυτό το τσακισμένο σπίτι.
Πρέπει να δω λιγάκι πολιτεία, – όχι, όχι το φεγγάρι –
την πολιτεία με τα ροζιασμένα χέρια της, την πολιτεία του μεροκάματου,
την πολιτεία που ορκίζεται στο ψωμί και στη γροθιά της
την πολιτεία που όλους μας αντέχει στην ράχη της
με τις μικρότητές μας, τις κακίες, τις έχτρες μας,
με τις φιλοδοξίες, την άγνοια μας και τα γερατειά μας,-
ν’ ακούσω τα μεγάλα βήματα της πολιτείας,
να μην ακούω πια τα βήματά σου
μήτε τα βήματα του Θεού, μήτε και τα δικά μου βήματα. Καληνύχτα.

(Το δωμάτιο σκοτεινιάζει. Φαίνεται πως κάποιο σύννεφο θα ‘κρυβε το φεγγάρι. Μονομιάς, σαν κάποιο χέρι να δυνάμωσε το ραδιόφωνο του γειτονικού μπαρ, ακούστηκε μία πολύ γνώστη μουσική φράση. Και τότε κατάλαβα πως όλη τούτη τη σκηνή τη συνόδευε χαμηλόφωνα η «Σονάτα του Σεληνόφωτος», μόνο το πρώτο μέρος. Ο νέος θα κατηφορίζει τώρα μ’ ένα ειρωνικό κ’ ίσως συμπονετικό χαμόγελο στα καλογραμμένα χείλη του και μ’ ένα συναίσθημα απελευθέρωσης. Όταν θα φτάσει ακριβώς στον Αϊ-Νικόλα, πριν κατεβεί τη μαρμάρινη σκάλα, θα γελάσει, – ένα γέλιο δυνατό, ασυγκράτητο. Το γέλιο του δε θ’ ακουστεί καθόλου ανάρμοστα κάτω απ’ το φεγγάρι. Ίσως το μόνο ανάρμοστο να ‘ναι το ότι δεν είναι καθόλου ανάρμοστο. Σε λίγο, ο Νέος θα σωπάσει, θα σοβαρευτεί και θα πει «η παρακμή μίας εποχής». Έτσι, ολότελα ήσυχος πια, θα ξεκουμπώσει πάλι το πουκάμισό του και θα τραβήξει το δρόμο του. Όσο για τη γυναίκα με τα μαύρα, δεν ξέρω αν βγήκε τελικά απ’ το σπίτι. Το φεγγαρόφωτο λάμπει ξανά. Και στις γωνιές του δωματίου οι σκιές σφίγγονται από μιαν αβάσταχτη μετάνοια, σχεδόν οργή, όχι τόσο για τη ζωή όσο για την άχρηστη εξομολόγηση. Ακούτε; Το ραδιόφωνο συνεχίζει.)

(Ολόκληρο το έργο μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ)

  1. ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΠοια συναισθήματα σας προκαλεί η σονάτα του Μπετόβεν; Γράψτε κι εσείς λίγους στίχους ή ένα σύντομο πεζό κείμενο με βάση αυτά.
  2. Ποιες σκέψεις σάς δημιουργούνται ακούγοντας την απαγγελία του ποιήματος του Ρίτσου;
  3. Η σονάτα είναι συμφωνικό έργο με ευδιάκριτες ενότητες, αργό ρυθμό και ήρεμο τόνο, μια μουσική σύνθεση αποτελούμενη από τρία ή τέσσερα μέρη διαφορετικής ρυθμικής αγωγής. Το ποίημα ακολουθεί την πένθιμη Σονάτα του σεληνόφωτος του Μπετόβεν, που είναι  επηρεασμένη από ένα τραγικό γεγονός, την εκτέλεση ενός νέου, μια νύχτα με πανσέληνο, κατά τη διάρκεια του γαλλοπρωσικού πολέμου. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, συζητήστε για τη σχέση της σονάτας του Μπετόβεν με το ποίημα του Γ. Ρίτσου.

Να διαβάσετε το ποιητικό κείμενο του Σεφέρη Νιζίνσκι.  Με τη δύναμη της ποίησης ο Σεφέρης αποδίδει τη δική του ονειρική αίσθηση για τη χορευτική υπόσταση του Νιζίνσκι (Vaslav Nijinsky), ο οποίος καταγράφεται στην ιστορία ως ο μεγαλύτερος χορευτής των αιώνων.
Screen Shot 2016-07-18 at 12.31.11 PM

Γιώργος  Σεφέρης
Νιζίνσκι

Παρουσιάστηκε καθώς κοίταζα στο τζάκι μου τ’ αναμμένα κάρβουνα.

Κρατούσε στα χέρια ένα μεγάλο κουτί κόκκινα σπίρτα. Μου το ’δειξε σαν τους ταχυδακτυλουργούς που βγάζουν από τη μύτη του διπλανού μας ένα αυγό. Τράβηξε ένα σπίρτο, έβαλε φωτιά στο κουτί, χάθηκε πίσω από μια πελώρια φλόγα, κι ύστερα στάθηκε μπροστά μου.

Θυμάμαι το βυσσινί του χαμόγελο και τα γυαλένια του μάτια. Ένα οργανέτο στο δρόμο χτυπούσε ολοένα την ίδια νότα. Δεν ξέρω να πω τί φορούσε. Μ’ έκανε να συλλογίζομαι επίμονα ένα πορφυρό κυπαρίσσι. Σιγά σιγά τα χέρια του άρχισαν να ξεχωρίζουν από το τεντωμένο του κορμί σε σταυρό. Από πού μαζεύτηκαν τόσα πουλιά; Θα ’λεγες πως τα είχε κρυμμένα κάτω από τις φτερούγες του.

Πετούσαν αδέξια, παλαβά, με ορμή· χτυπούσαν πάνω στους τοίχους της στενής κάμαρας, πάνω στα τζάμια, και στρώνανε το πάτωμα σα χτυπημένα. Ένιωθα στα πόδια ένα ζεστό στρώμα από πούπουλα και σφυγμούς να φουσκώνει.

Τον κοίταζα με μια παράξενη θέρμη που κυρίευε το κορμί μου σαν κυκλοφορία. Όταν τελείωσε να υψώνει τα χέρια, όταν οι παλάμες του άγγιξαν η μια την άλλη, έκανε ένα ξαφνικό πήδημα, σα να είχε σπάσει το ελατήριο του ρολογιού μπροστά μου. Χτύπησε στο ταβάνι που ήχησε μονοκόμματα μ’ έναν ήχο κυμβάλου, τέντωσε το δεξί του χέρι, έπιασε το σύρμα της λάμπας, κουνήθηκε λιγάκι, αφέθηκε, κι άρχισε να γράφει μέσα στο σκοτεινό φως, με το κορμί του, τον αριθμό 8.

Το θέαμα αυτό με ζάλισε και σκέπασα με τα δυο μου χέρια το πρόσωπό μου. Έσφιγγα το σκοτάδι πάνω στα βλέφαρά μου, ακούγοντας το οργανέτο που εξακολουθούσε ακόμη στην ίδια νότα κι έπειτα σταμάτησε απότομα. Ένας ξαφνικός αέρας με χτύπησε, παγωμένος. Ένιωσα τα πόδια μου ξυλιασμένα. Άκουσα ακόμη ένα χαμηλό και βελουδένιο ήχο φλογέρας, κι αμέσως έπειτα, ένα στρωτό και παχύ πλατάγισμα. Άνοιξα τα μάτια. Τον είδα πάλι να πατά με τα νύχια σε μια κρουσταλλένια σφαίρα, στη μέση της κάμαρας, κρατώντας στο στόμα ένα αλλόκοτο πράσινο σουραύλι, που το κυβερνούσαν τα δάχτυλά του, σα να ήταν εφτά χιλιάδες. Τα πουλιά τώρα ξαναζωντάνευαν με μια εξωφρενική τάξη, υψωνόντουσαν, σμίγανε, σχηματίζανε μια χοντρή συνοδεία που θα μπορούσες να την αγκαλιάσεις, και βγαίναν προς τη νύχτα, από το παράθυρο, που, δεν ξέρω πώς, βρέθηκε ανοιχτό.

Όταν δεν απόμεινε πια ούτε μισή φτερούγα, εκτός από μια πνιγερή μυρωδιά κυνηγιού, αποφάσισα να τον κοιτάξω κατά πρόσωπο. Πρόσωπο δεν υπήρχε· πάνω από το πορφυρό κορμί, θα ’λεγες ακέφαλο, καμάρωνε μια μαλαματένια προσωπίδα, από εκείνες που βρέθηκαν στους μυκηναϊκούς τάφους, μ’ ένα μυτερό γένι που άγγιζε την τραχηλιά. Προσπάθησα να σηκωθώ. Δεν είχα κάνει την πρώτη κίνηση, κι ένας κατακλυσμιαίος ήχος, σα να είχαν σωριαστεί μια στοίβα τάσια σε νεκρώσιμο εμβατήριο, με κάρφωσε στη θέση μου.

Ήταν η προσωπίδα. Το πρόσωπό του φανερώθηκε πάλι, όπως το είδα στην αρχή, τα μάτια, το χαμόγελο και κάτι που τώρα παρατηρούσα για πρώτη φορά: το λευκό δέρμα τεντωμένο από δυο κατάμαυρα τσουλούφια που το δάγκωναν μπροστά στ’ αυτιά. Δοκίμασε να πηδήξει, μα δεν είχε πια την ευκινησία του την πρώτη. Θαρρώ μάλιστα πως σκόνταψε σ’ ένα βιβλίο πεσμένο κατά τύχη και γονάτισε με το ένα γόνατο. Μπορούσα τώρα να τον κοιτάξω με προσοχή. Έβλεπα τους πόρους στο δέρμα του να βγάζουν ψιλές στάλες ιδρώτα. Κάτι σα λαχάνιασμα με βάραινε. Προσπάθησα να εξηγήσω γιατί τα μάτια του μου είχαν φανεί τόσο περίεργα. Τα ’κλεισε. Έκανε να σηκωθεί, μα θα ήταν τρομερά δύσκολο, γιατί φαινόταν ν’ αγωνίζεται να μαζέψει όλη του τη δύναμη, χωρίς να μπορεί να καταφέρει τίποτε. Απεναντίας γονάτισε και με το άλλο γόνατο. Έβλεπα το άσπρο δέρμα τρομερά χλωμό, προς ένα κίτρινο φιλντισί, και τα μαύρα μαλλιά σαν πεθαμένα. Μολονότι βρισκόμουνα μπροστά σε μιαν αγωνία, είχα το συναίσθημα πως ήμουνα καλύτερα, πως είχα κάτι νικήσει. Δεν πρόφταξα να ανασάνω και τον είδα, ολότελα πεσμένο χάμω, να βυθίζεται μέσα σε μια πράσινη παγόδα που είναι ζωγραφισμένη πάνω στο χαλί μου.

http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/george_seferis/various.htm#ΝΙΖΙΝΣΚ

  1. ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΝα προσέξετε τη μεταφορική γλώσσα, τις εικόνες και τους ήχους με τους οποίους ο Σεφέρης περιγράφει τις κινήσεις αυτού του εξαιρετικού χορευτή που τον αποκαλούσαν «άνθρωπο πουλί», γιατί, όπως έλεγαν, όταν πηδούσε στον αέρα, ξεχνούσε να κατεβεί. Εντοπίστε τα σχετικά σημεία του κειμένου.  
  2. Να παρακολουθήσετε  τις διαδοχικές εικόνες που παρουσιάζουν τις κινήσεις του Νιζίνσκι μέσα στον χώρο. Πού πρωτοεμφανίζεται; Σε ποιους άξονες  κινείται και με ποιους τρόπους (αργά, γρήγορα, απότομα, ρυθμικά κτλ.); Πού και πώς καταλήγει;
  3. Να παρακολουθήσετε  κάθε εικόνα που παρουσιάζει τις κινήσεις του Νιζίνσκι μέσα στον χώρο. Ποιος ήχος κυριαρχεί; Ποια χρώματα; Ποια είναι η αντίδραση του ποιητικού υποκειμένου; Ποιες  μεταφορικές εκφράσεις χρησιμοποιεί  και πώς θα τις ερμηνεύατε;
  4. Να παρακολουθήσετε την εξέλιξη της ονειρικής συνάντησης του ποιητικού υποκειμένου με τον Νιζίνσκι, η οποία θα λέγαμε ότι συνιστά μια ιστορία με αρχή, κορύφωση, τέλος. Να καταγράψετε σε μια παράγραφο τη συνάντηση αυτή,  όπως εσείς την προσλαμβάνετε.
  5. Να ανιχνεύσετε τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο ποιητικό υποκείμενο  και στην ονειρική φιγούρα του Νιζίνσκι. Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση, περίπου στο τέλος του κειμένου, Μολονότι βρισκόμουνα σε μιαν αγωνία, είχα το συναίσθημα πως ήμουνα καλύτερα, πως είχα κάτι νικήσει;
  6. Επιλέξτε μια εικόνα του ποιήματος και προσπαθήστε να την αποδώσετε εικαστικά.
  7. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗΔοκιμάστε, τώρα, και εσείς να αποδώσετε ένα χορευτικό θέαμα που είδατε ή φανταστήκατε, αξιοποιώντας την ποιητική λειτουργία της γλώσσας (μεταφορές, εικόνες, σχήματα λόγου, κ.ά), βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου σ. 46-47 .
  8. Αν η ποίηση μπορεί να αντλεί έμπνευση από τον χορό, μπορεί να γίνει και το αντίστροφο. Να επιλέξετε ένα ποίημα που σας αρέσει και να προσπαθήσετε να το αποδώσετε με χορευτικές κινήσεις. Μπορείτε ίσως και με τη βοήθεια του καθηγητή ή της καθηγήτριας Φυσικής Αγωγής να δουλέψετε κάποιες χορογραφίες πάνω σε ποιήματα που αγαπάτε.
  9. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟΔοκιμάστε να δημιουργήσετε ένα βίντεο εμπνευσμένο από το ποίημα του Σεφέρη. Το βίντεό σας θα συνδυάζει τον ποιητικό λόγο του Σεφέρη με την κατάλληλη εικόνα και την κατάλληλη μουσική υπόκρουση.    
  10. Να αναζητήσετε  πληροφορίες για τη ζωή και για το έργο του Νιζίνσκι και να παρουσιάσετε το υλικό που συγκεντρώσατε σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, με την υποστήριξη του κατάλληλου λογισμικού.       

Διαβάστε  ένα ακόμη λογοτεχνικό κείμενο, αυτή τη φορά πεζό, που αποδίδει τη θαυμαστή ιδιότητα του χορού να εκφράζει τα έντονα συναισθήματα, όταν τα λόγια δεν φτάνουν. Πρόκειται για ένα απόσπασμα από το έργο του Νίκου Καζαντζάκη Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά.

Νίκος Καζαντζάκης
Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

O Ζορμπάς έμεινε με μισάνοιχτο στόμα∙ πολεμούσε να καταλάβει, δεν τολμούσε να πιστέψει τόση ευτυχία. Άξαφνα μπήκε στο νόημα∙ χύθηκε απάνω μου, με άρπαξε από τον ώμο.

– Χορεύεις; με ρώτησε με λαχτάρα∙ χορεύεις;

-Όχι.

-Όχι ; !

Κρέμασε τα χέρια κατάπληχτος.

– Καλά, είπε σε λίγο τότε να χορέψω εγώ, αφεντικό. Στάσου πιο πέρα, να μη σε αναποδογυρίσω. Χάι! Χάι!

Έδωκε ένα σάλτο, πετάχτηκε έξω από την παράγκα, πέταξε τα παπούτσια του, το σακάκι, το γιλέκο, ανασήκωσε τα πανταλόνια ως τα γόνατα, άρχισε να χορεύει. Το μούτρο του, μουντζαλωμένο ακόμα από το κάρβουνο, ήταν κατασκότεινο∙ τα μάτια του γυάλιζαν κάτασπρα.

Χύθηκε στο χορό, χτυπούσε τα παλαμάκια, πηδούσε, στρουφογύριζε στον αγέρα, έπεφτε κάτω με λυγισμένα γόνατα κι αντιπηδούσε ανάερα καθιστός, σα λάστιχο. Άξαφνα τινάζουνταν πάλι αψηλά στον αγέρα, σα να το ’χε βάλει πείσμα να νικήσει τους μεγάλους νόμους, να κάνει φτερά και να φύγει. Ένιωθες μέσα στο σαρακοφαγωμένο αυτό ταγαριασμένο κορ­μί την ψυχή να μάχεται να συνεπάρει τη σάρκα και να χυ­θεί μαζί της, αστροβολίδα, μέσα στο σκοτάδι. Τίναζε η ψυχή το κορμί, μα αυτό έπεφτε, δε βαστούσε πολλή ώρα στον αγέρα, το ξανατίναζε, ανήλεη, λίγο τώρα πιο αψηλά, μα πάλι το έρμο ξανάπεφτε αγκομαχώντας.

Ο Ζορμπάς μάζευε τα φρύδια, το πρόσωπό του είχε πά­ρει ανησυχαστικιά σοβαρότητα∙ δε σκλήριζε πια ∙ με σφιγμένα τα δόντια ο Ζορμπάς μάχουνταν να φτάσει το αδύνατο.

-Ζορμπά, Ζορμπά, φώναζα ∙ φτάνει!

Φοβόμουν μην ξαφνικά από την τόση φόρα δε βαστάξει το γέρικο κορμί του και σκορπίσει στον αγέρα θρύμματα.

Φώναζα, μα πού ν’ ακούσει ο Ζορμπάς τις φωνές του χωμάτου∙ το σπλάχνο του είχε γίνει σαν τού πουλιού. […]

-Ζορμπά, Ζορμπά, φώναζα∙ φτάνει!

Ο Ζορμπάς κουκούβισε στο χώμα, λαχανιασμένος. Το πρό­σωπό του έλαμπε ευτυχισμένο. Τα γκρίζα μαλλιά του είχαν κολλήσει στο κούτελό του κι ο ιδρώτας κουρνέλιαζε στα μά­γουλά του και στο πηγούνι, ανακατεμένος με κάρβουνο.

Έσκυψα απάνω του ανήσυχος.

-Αλάφρωσα, είπε σε λίγο ∙ σα να μου πήραν αίμα. Τώρα μπο­ρώ να μιλήσω.

Μπήκε μέσα στην παράγκα, ανακάθισε μπροστά από το μαγκάλι, κι έλαμπε το πρόσωπό του.

– Τι σ’ έπιασε κι άρχισες το χορό;

– Τι ήθελες να κάμω, αφεντικό; Πλαντούσα από την πολλή χαρά μου ∙ έπρεπε να ξεσκάσω. Και πώς μπορεί να ξεσκάσει ένας άνθρωπος; Με τα λόγια; Πφφ! […]

Με κοίταξε, μου ’κλεισε το μάτι:

– Γιατί δε γελάς; ρώτησε. Τι με κοιτάς έτσι; Τέτοιο είναι το σκαρί μου. Ένας διάολος είναι μέσα μου και φωνάζει, και κάνω ό,τι μου πει. Κάθε που πάω να πλαντάξω, μου φωνά­ζει: «Χόρεψε!» και χορεύω. Ξεπλαντάζω. Μια φορά που πέθανε το παιδί μου, ο Δημητράκης μου, στη Χαλκιδική, έτσι σηκώθηκα πάλι και χόρεψα. Οι συγγενείς κι οι φίλοι που με θωρούσαν να χορεύω μπροστά από το λείψανο, χύθηκαν να με πιάσουν. «Τρελάθηκε ο Ζορμπάς, φώναξαν, τρελάθηκε ο Ζορ­μπάς» Μα εγώ, τη στιγμή εκείνη, αν δε χόρευα, θα τρελαίνουμουν από τον πόνο. Γιατί ’ταν ο πρώτος μου γιός κι ήταν τριών χρόνων και δεν μπορούσα να βαστάξω το χαμό του. Κα­τάλαβες τι σου λέω, αφεντικό, ή μιλώ του αγέρα;

-Κατάλαβα, Ζορμπά, κατάλαβα ∙ δε μιλάς του αγέρα.

-Μιαν άλλη πάλι φορά ήμουνα στη Ρουσία∙ γιατί πήγα κι εκεί πέρα ακόμα, πάλι για μεταλλεία ∙ για χαλκό, κοντά στο Νοβορωσίσκι. Είχα μάθει πέντ’ έξι ρούσικες λέξεις, όσες μου χρειάζουνταν στη δουλειά μου: «Όχι, ναι, ψωμί, νερό, σε αγαπώ, έλα, πόσο;» Μα να που έπιασα φιλίες μ’ ένα Ρούσο, φοβερό μπολσεβίκο. Στρωνόμαστε το λοιπόν κάθε βράδυ σε μιαν ταβέρνα στο λιμάνι και κατεβάζαμε κάμποσα καραφάκια βότκα. Ερχό­μασταν στο κέφι. Κι ως ερχόμασταν στο κέφι, άνοιγε η καρ­διά μας ∙ αυτός ήθελε να μου στορήσει, χαρτί και καλαμάρι, τα όσα είδε κι έπαθε στη ρούσικη Επανάσταση, κι εγώ πάλι να του ξεμυστηρευτώ το βίο και την πολιτεία μου ∙ μεθύσα­με, βλέπεις, κι είχαμε γίνει αδέρφια.

Με χερονομίες, τσάτρα πάτρα, συνεννοηθήκαμε ∙ αυτός θ’ άρχιζε πρώτος να μιλάει ∙ όταν πια δε θα καταλάβαινα, θα του φώναζα: «Στοπ!» ∙ θα σηκώνουνταν τότε να χορέψει ∙ να χορέψει ό,τι ήθελε να μου πει. Το ίδιο κι εγώ. Ό,τι δεν μπο­ρούσαμε να πούμε με το στόμα, θα το λέγαμε με τα πόδια, με τα χέρια, με την κοιλιά ή με άγριες κραξιές: «Χάι-χάι! Χόπλα! Βίρα!» […]

Άργησα να κλείσω μάτι. Χαμένη η ζωή μου, συλλογίζουμουν ∙ να μπορούσα να ’πιανα ένα σφουγγάρι, να τα σβήσω όλα όσα διάβασα, όσα είδα κι άκουσα, να μπω στο σκολειό του Ζορμπά και ν’ αρχίσω τη μεγάλη, την αληθινή αλφαβήτα! Πόσο διαφορετικιά στράτα θα ’παιρνα! Θα γύμναζα τέλεια τις πέντε μου αίστησες, το δέρμα μου αλάκερο, να χαίρεται και να καταλαβαίνει, θα μάθαινα να τρέχω, να παλεύω, να κολυμπώ, να χιμώ καβάλα, να κάνω κουπί, να οδηγώ αυτοκίνητο, να ρίχνω τουφέκι, θα γέμιζα σάρκα την ψυχή μου ∙ θα γέμιζα ψυχή τη σάρκα μου ∙ θα φίλιωνα μέσα μου, επιτέλους, τους δυο προαιώνιους ετούτους οχτρούς …

Ανακαθιστός στο στρώμα μου, αναθίβανα τη ζωή μου που πήγαινε χαμένη. Από την ανοιχτή πόρτα διάκρινα θαμπά μέ­σα στην αστροφεγγιά το Ζορμπά να κάθεται κουκουβιστός σ’ ένα βράχο, σαν όρνιο νυχτερινό, και να κοιτάζει τη θάλασσα, και τον ζήλευα. «Αυτός βρήκε την αλήθεια, συλλογίζουμουν, αυτός είναι ο δρόμος!»

Νίκος Καζαντζάκης,
Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά
, απόσπασμα

  1. Να παρατηρήσετε την περιγραφή του χορού του Ζορμπά και να κάνετε μια σύγκριση με το κείμενο του Σεφέρη Νιζίνσκι.
  • Προσέξτε τα σημεία σύγκλισης, π.χ. επανέρχεται το θέμα του ανθρώπου πουλιού, αλλά αυτή τη φορά αποδίδεται με διαφορετικό τρόπο, με άλλες γλωσσικές επιλογές.
  • Προσέξτε, επίσης, και τη διαφορετική σχέση του αφηγητή  με τον χορευτή.
  1. Να διαβάσετε τα παρακάτω αποσπάσματα από το κείμενο:
    – Τι σ’ έπιασε κι άρχισες το χορό;
    – Τι ήθελες να κάμω, αφεντικό; Πλαντούσα από την πολλή χαρά μου ∙ έπρεπε να ξεσκάσω. Και πώς μπορεί να ξεσκάσει ένας άνθρωπος; Με τα λόγια; Πφφ! […]
    Τέτοιο είναι το σκαρί μου. Ένας διάολος είναι μέσα μου και φωνάζει, και κάνω ό,τι μου πει. Κάθε που πάω να πλαντάξω, μου φωνά­ζει: «Χόρεψε!» και χορεύω. Ξεπλαντάζω.[…]
    Οι συγγενείς κι οι φίλοι που με θωρούσαν να χορεύω μπροστά από το λείψανο, χύθηκαν να με πιάσουν. «Τρελάθηκε ο Ζορμπάς, φώναξαν, τρελάθηκε ο Ζορ­μπάς!» Μα εγώ, τη στιγμή εκείνη, αν δε χόρευα, θα τρελαίνουμουν από τον πόνο.
  • Ποια είναι η κυρίαρχη λειτουργία του χορού στην περίπτωση αυτή;
  • ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΣΝα καταθέσετε σε ένα ανώνυμο κείμενο, με τη μορφή ημερολογίου ή ποιήματος, τις δικές σας εμπερίες. Πώς εκφράζετε εσείς τα έντονα συναισθήματά σας; Σε ποια μέσα καταφεύγετε;
  1. ΔΗΜ.ΓΡΑΦΗ ΔΙΑΛΟΓΟΣΑν συναντούσατε τον Ζορμπά και σας έλεγε: «Ε, μωρέ, πού κατάντησαν οι άνθρωποι, φτού να χαθούνε! Αφήκαν τα κορμιά τους και βουβάθηκαν, και μονάχα με το στόμα μιλούνε. Μα τι να πει το στόμα, τι μπορεί να πει;», Τι θα του απαντούσατε; Επιχειρήστε να γράψετε έναν υποθετικό διάλογο με τον Ζορμπά.
  2. Μπορείτε να απολαύσετε τον θρυλικό χορό του Ζορμπά  βλέποντας την ταινία Αλέξης  Ζορμπάς (1964) του Μιχάλη Κακογιάννη.  Ο θρυλικός χορός του Ζορμπά (τα τρία πρώτα λεπτά του βίντεο). 

Screen Shot 2016-07-18 at 12.37.51 PMhttps://www.youtube.com/watch?v=8XL4vFEx9XE

  1. Ο Ζορμπάς εκφράζει με συγκλονιστικό τρόπο τη βαθιά, θα λέγαμε  πρωτόγονη, ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει τα συναισθήματά του με το σώμα του, με την κίνησή του. Με τον τρόπο αυτό μας θυμίζει τη θεραπευτική λειτουργία του χορού, που έχει τις ρίζες της στις πρωτόγονες κοινωνίες. Διαβάστε το παρακάτω κείμενο σχετικά με το θέμα.

Ερευνητές που μελέτησαν διάφορους χορούς σε αφρικανικά χωριά, ανακάλυψαν ότι οι χοροί διαθέτουν θεραπευτικές ιδιότητες για την ψυχοσωματική ισορροπία του ανθρώπου. Σήμερα οι δυτικές κοινωνίες έχουν υιοθετήσει αυτούς τους χορούς και τους χρησιμοποιούν στη χοροθεραπεία, γιατί πιστεύεται ότι απελευθερώνουν το σώμα μας αλλά και τα συναισθήματά μας. Παράλληλα οι αφρικανικοί χοροί  διδάσκονται σε σχολές  χορού και προβάλλονται σαν ένας νέος τρόπος έκφρασης και ψυχαγωγίας.  

Στην αφρικανική κουλτούρα ο χορός συνδέεται με τις βασικές αρχές που διέπουν την καθημερινή ζωή στην κοινότητα. H έμπνευση του αφρικανικού χορού προέρχεται από τη φύση και τα ζώα: υπάρχουν χοροί που μιμούνται τους ελέφαντες, τα πουλιά, τους πιθήκους, και άλλοι που πηγάζουν από τις αγροτικές εργασίες, όπως η συγκομιδή των φρούτων και ο θερισμός. Aρκετοί χοροί διατηρούν και τελετουργική σημασία. Eίναι εκείνοι που χορεύονται, όταν η κοινότητα προσεύχεται στις θεότητές της. Γενικότερα οι αφρικανικοί χοροί αποτελούν μια γέφυρα επικοινωνίας. Ενώνουν τον άνθρωπο με τη φύση, με τα πνεύματα, με τους άλλους ανθρώπους, αποτελούν συνεκτική ύλη για την ενότητα της κοινότητας.

O αφρικανικός χορός λύνει το στέρνο και τη λεκάνη, σημεία του σώματος που οι Δυτικοί δεν είναι συνηθισμένοι να κουνούν, και σε γειώνει. Η πίεση στα γυμνά πέλματα από την επαφή των χορευτών με τη γη ανανεώνει την εσωτερική ενέργεια, διώχνοντας τις εντάσεις, χαρίζοντας καλή διάθεση και ψυχική ισορροπία. Η απελευθέρωση του θώρακα διευκολύνει την έκφραση συναισθήματος στον χορευτή, καθώς σε αυτό το σημείο θεωρείται ότι εγκλωβίζεται η συναισθηματική φόρτιση. Mε αυτή τη διαπίστωση, έγινε και ο πρώτος συσχετισμός ανάμεσα στον αφρικανικό χορό και στην ψυχοθεραπευτική του αξία.

Το κείμενο είναι διασκευή και συντόμευση άρθρου της Λιλιάνας Αβρούσιν από την Vita.gr
(ολόκληρο μπορείτε να το διαβάσετε εδώ: http://goo.gl/wReose)

Screen Shot 2016-07-18 at 12.41.27 PMΗ φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://goo.gl/GHzA6P

Παντελής Πρεβελάκης
Η κεφαλή της Μέδουσας
(απόσπασμα)

Η ΚΕΦΑΛΗ ΤΗΣ ΜΕΔΟΥΣΑΣ (1963) είναι το δεύτερο από τα τρία μυθιστορήματα του Πρεβελάκη που συνδέονται με το γενικό τίτλο  Οι δρόμοι της δημιουργίας. Το πρώτο είναι  Ο ήλιος του θανάτου (1959) και το τρίτο Ο Άρτος των αγγέλων (1966). Στην τριλογία υπάρχουν αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Κεντρικό πρόσωπο και αφηγητής είναι ένας νεαρός Κρητικός, ο Γιωργάκης, που σ’ αυτό το μυθιστόρημα τον βρίσκουμε στην Αθήνα να κάνει τις σπουδές του και να ζει τις ιδεολογικές και πολιτικές συγκρούσεις της εποχής του μεσοπολέμου. Στο απόσπασμα ο Γιωργάκης βρίσκεται στη συντροφιά του Λοΐζου, ενός ώριμου και καλλιεργημένου ανθρώπου, που με την παιδεία του ασκεί σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση του νεαρού.

Ένας καλός διδάχος, που τον έκραζαν Λοΐζο, μ’ έχει ορμηνέψει από μικρό να βάνω στο χαρτί μονάχα όσα σπαράζουνε τα σπλάχνα μου. Και μου έχει αφησμένη ευκή και κατάρα να μην καταδέχουμαι τα έτοιμα αισθήματα και φρονήματα. «Το ζήτημα είναι από ποιο βάθος αναπηδά ο λόγος!» Έτσι έλεγε. Να γράφεις για να γιομίζεις το χαρτί, αυτό τ’ ονόμαζε κούφια ταραχή και αγυρτεία. Εκείνος ο ίδιος έκανε σαν το Σωκράτη: ό,τι είχε στην καρδιά το ‘χε και στα χείλη. Το λόγο του τον έριχνε στο βράχο και στην αφράτη γης σαν το σπόρο. Αν του έλειπαν οι στοές κι οι πλατανιάδες όπου δίδασκε ο αρχαίος, ο διδάχος μου είχε το σπιτάκι του στον ίσκιο της Ακρόπολης, όπου συνήθιζε να συνάζει λιγοστούς διαλεχτούς άντρες, το περισσότερο παλιούς συντρόφους του που ξεδιψάζαν ακόμα στην πηγή της σοφίας του.

Εκεί το ‘χε το ριζικό μου να γνωρίσω μερικά πρόσωπα που, επειδή υπόφεραν από την αρρώστια του αιώνα, μ’ έκαναν να δω καθαρότερα τον εαυτό μου. Θα μιλήσω πρώτα για ένα γλύπτη κι ας τον αντάμωσα πολύ λίγες φορές. Αρχίζω από κείνον, επειδή τα πάθη του προεικονίζουν ως ένα σημείο τα δικά μου. Τ’ όνομά του ήτανε Στέφανος, και κρατούσε από κάτι Τηνιακούς μαρμαράδες που είχαν σκορπίσει τ’ ανώνυμα έργα τους στο νησί τους και στη Σύρα και πιο ύστερα στην Αθήνα. Μαστόροι σεμνοί, που δούλεψαν με ταπεινοσύνη το μάρμαρο, χωρίς ποτέ να πάει ο νους τους να βγάλουν από μέσα του ανθρώπινη μορφή. Η τέχνη τους ήταν να πελεκούν σταυρούς για τα κοιμητήρια, άμβωνες, τέμπλα, δεσποτικούς θρόνους, κολόνες και κεφαλοκόλονα, μα ποτέ αγάλματα σαν τους αρχαίους, που δεν τα ‘χει η Ορθοδοξία. Ο πρώτος από τη γενιά τους που κίνησε να γίνει ανδριαντοποιός ήταν ο Στέφανος. Τον είχαν στείλει να σπουδάσει στη Γερμανία στις αρχές του αιώνα, και γύρω στα 1926 που τόνε γνώρισα, ήτανε στην ακμή της ηλικίας. Ένα αξιόλογο έργο του, που είχε εκτιμηθεί και έξω από τον τόπο μας, κι ένα περιστατικό ακόμα αξιολογότερο για τα μάτια του Λοΐζου, του είχανε δώσει δικαίωμα εισόδου στο στενό κύκλο μας.

Ο Λοΐζος ήθελε θαρρείς να δικαιολογήσει στα μάτια μας την παρουσία του, όταν τον έβαλε να διηγηθεί εκείνο το περιστατικό. Κατά τη γνώμη του ίδιου του γλύπτη, τόσες γενεές από το αίμα του που είχαν στερηθεί στις δημιουργίες τους την ανθρώπινη μορφή, τον είχαν προετοιμάσει να πλάσει το πρώτο του άγαλμα με το ξάφνιασμα που ένας τυφλός εκ γενετής πρωταντικρίζει τον κόσμο. «Ένας αρχαίος πλάστης» θυμούμαι που είπε «πήδησε από κεφάλι σε κεφάλι τους προγόνους μου και κούρνιασε στο δικό μου.

— Ομολόγησε, Στέφανε» τον έκοψε ο Λοΐζος «πώς προτού οι φούχτες σου πάρουν να σε τρώνε να πλάσεις τον Έφηβό σου, έφερες γύρω τα γυμνάσια και καμάρωσες τους νέους όπως ο αρχαίος!

— Δεν το αρνούμαι· έφερα γύρω τα γυμνάσια» αποκρίθηκε ο Στέφανος μ’ ένα ύφος σοβαρό που μου φάνηκε πως έκρυβε έναν πόνο. «Αλλ’ αν δεν είχα ονειρευτεί τον Έφηβό μου σαν Απόλλωνα, τα ζωντανά κορμιά δε θα μου είχαν χρησιμέψει σε τίποτα. Κι έπρεπε να τα μελετήσω στα γυμνάσια, επειδή εκεί μονάχα οι νέοι μας, ποθώντας τη δική τους τελειότητα, διαβλέπουν ακόμα τους θεούς».

Ο Στέφανος είχε δουλέψει, κατά τη διήγησή του, τέσσερα πέντε χρόνια για να πλάσει το άγαλμά του. Έπειτα, από μιαν ατελεύτητη σειρά σπουδές και απόπειρες, είχε αποδώσει στον πηλό το είδωλο της φαντασίας του. Το έχυσε στο γύψο, το δούλεψε ξανά, και ήρθε η ώρα να το μεταφέρει στο χαλκό. Αν πατούσε την παράδοση που είχε κληρονομήσει από τους προγόνους του τους μαρμαράδες, υπάκουε — όπως έλεγε — στο θέλημα του αρχαίου χαλκοπλάστη που είχε σαρκωθεί μέσα του. Κιβώτισε το γύψινο πρόπλασμα και το φόρτωσε στο τρένο που πήρε ο ίδιος για το Μόναχο, όπου ήξερε πως θα έβρισκε το κατάλληλο χυτήριο. Ήτανε τέλη Ιουλίου του 1914 όταν κίνησε: τη μέρα που έφτανε στο Μόναχο, ξέσπαζε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος.

«Την ώρα που έβγανα από το κιβώτιο τον «Έφηβό μου και τον έστηνα στην αυλή του χυτήριου» είπε ο Στέφανος, χλωμιάζοντας μια στάλα «ήρθε από το τηλέφωνο η είδηση πως η Κυβέρνηση είχε επιτάξει όλο το χαλκό της χώρας για τις ανάγκες του πολέμου».

Οι εργάτες του χυτήριου παράτησαν τη δουλειά τους κι έτρεξαν να καμαρώσουν τ’ ολόγυμνο παλικάρι που είχε φτάσει από τα μέρη του Νότου. Ήταν ήσυχο, μόλις έσφιγγε τους γρόθους του, το μέτωπο το είχε καθαρό, και στα χείλη του αχνόφεγγε ένα χαμόγελο. Το ανάστημά του δεν περνούσε το φυσικό, οι καλοπλασμένοι μυώνες του δεν έδειχναν περισσότερη δύναμη απ’ όση του νέου που γυμνάστηκε σε αρμονικά αγωνίσματα. Το ένα σκέλος στήριζε το λυγερό σώμα, το άλλο αναπαυόταν. Έλεγες πως ο ήλιος το χάιδευε ακόμα, έτσι όμορφα το στέρνο του δεχότανε το φως. Δεν ήξερες αν ήταν άνθρωπος ή θεός. Αν ήταν άνθρωπος, θα είχε σπαρθεί από θεό, κι αν ήτανε θεός, θα είχε πάρει τη μορφή ανθρώπου, για να χαρεί τον κόσμο των θνητών.

Οι εργάτες, ύστερα από το πρώτο τους ξάφνιασμα, ο Στέφανος τους είδε να παίρνουν τα μάτια τους από το άγαλμά του και ν’ αναβλεμματίζουν προς ένα γύψινο κολοσσό που ορθωνόταν εκεί στο πλάι πάνω σε δυο μπότες γεμάτες σα φουγάρα. Ο Στέφανος δεν τον είχε παρατηρήσει εκείνον το σαραντάπηχο όταν ήρθε κι απόθεσε στον ίσκιο του το έργο του. Πισωπάτησε τώρα ως το μαντρότοιχο και χρειάστηκε να τσακίσει το σβέρκο του για να τον δει από κάτω ως απάνω. Ήταν ένας σύγχρονος στρατιωτικός μ’ ένα κοντόξυλο στο χέρι — δίχως άλλο τη στραταρχική ράβδο του — και μ’ ένα κουμπελίδικο κράνος στο κεφάλι, όχι μικρότερο από το καζάνι όπου έβραζε τους ανθρώπους ο δράκος του παραμυθιού. Οι εργάτες κοίταζαν πότε το ένα πότε το άλλο άγαλμα, κι έδειχναν να ντρέπουνται. Ο Στέφανος δε δυσκολεύτηκε να καταλάβει πως η απαγόρευση να χύνουνται αγάλματα στο χαλκό δεν έπιανε τα γλυπτά που είχαν προορισμό να ερεθίζουν το λαό στα έργα του ολέθρου. Κατάλαβε συνάμα πως ο Κολοσσός δεν ήταν άλλος από τον Αυτοκράτορα.

Ύστερα από λίγες ημέρες, ο Στέφανος βρισκόταν ζορισμένος να πάρει το τρένο που άδειαζε προς τα σύνορα τους ξένους υπηκόους. Να φορτώσει μαζί και το άγαλμά του, δεν του βόλεσε μηδέ να κάμει λόγο. Ο πόλεμος είναι πόλεμος! Μονάχα που κοίταξε παρακαλεστικά τους εργάτες του χυτήριου: «Θα του το φύλαγαν το έργο της ζωής του ώσπου να γίνει αγάπη ανάμεσα στα έθνη;» Αυτό πήγε να τους πει. Μα είδε στα μάτια τους την αγωνία για τη δική τους τη ζωή και δε μίλησε. Στο τρένο άκουσε τους συνταξιδιώτες του να θρηνούν και να οδύρονται για τα πράματα που είχαν αφησμένα πίσω τους. Δεν ήταν λίγα! Μέγαρα, αποθήκες, αυτοκίνητα, άτια της καβάλας. Όμως, όλα τούτα, γίνουνται και ξαναγίνουνται. Περνούν από το ένα χέρι στ’ άλλο, φθείρουνται κι αφανίζουνται, η μοίρα τους είναι σαν των φύλλων του δέντρου… Μα ένα άγαλμα;

Τέσσερα χρόνια ο Στέφανος έζησε μέσα στην αγωνία. Στρατοί μακελεύτηκαν, πολιτείες γκρεμίστηκαν, θεόρατα κάστρα τα πήγε το κανόνι ως το χώμα. Τι να είχε γίνει ο Έφηβός του; Τον είχαν ακρωτηριάσει οι βόμβες; Τον είχαν συντρίψει οι ακρωτηριασμένοι, από φθόνο να βλέπουν την ιδανική του ακεραιότητα; Ο Στέφανος μαράζωνε στη χώρα του σαν ένας Πλάστης που του έκλεψαν το αρχέτυπο μιας καινούριας ανθρωπότητας. Όταν έγινε ειρήνη στον κόσμο, οι φίλοι του τον παρακίνησαν να πάει ν’ αναζητήσει το έργο του. Πήρε πάλι το τρένο, όμως με το Χάρο στην καρδιά. Μια φτενή ελπίδα τον είχε κρατήσει ως τότε στη ζωή: αν το άγαλμα είχε χαθεί, θ’ άνοιγε ένα λάκκο στην ξένη γη και θα χωνόταν μέσα ζωντανός. Να πάρει τη στράτα να γυρίσει πίσω στην πατρίδα, αυτό δε θα είχε πια κανένα νόημα. Γιατί μέσα στην ψυχή του είχε μαραθεί ο πόθος να ξεπεράσει τον εαυτό του, η ορμή εκείνη που τον είχε σπρώξει για τα έσχατα έργα. «Μόνο ένα χέρι νόμιζα πως θα μου ξαναδώσει τη ζωή» είπε ο Στέφανος «κι αυτό ήταν το χέρι που είχα πλάσει εγώ ο ίδιος με τον έρωτα και το θάμπος μου».

Όταν ζύγωσε στην πόρτα του χυτήριου, ένας φοβερός σαματάς ξέσκισε τ’ αυτιά του σα να χοροπηδούσαν και να ουρλιάζαν στην αυλή οι μυθικοί Κορύβαντες. Ένιωσε τα γόνατά του να κόβουνται. Ήτανε φλόγες που έγλειφαν τους τοίχους, ή τον γελούσανε τα μάτια του; Ποια δαιμονική σκηνοθεσία είχε προετοιμάσει αυτή την ταραχή, την ώρα που πήγαινε ν’ αναζητήσει το κριτήριο της ζωής του; Έσπρωξε φοβισμένα την αυλόπορτα κι έχωσε μέσα το κεφάλι του. Η ίδια η Κόλαση έβραζε μπροστά του! Σ’ έναν τεράστιο λάκκο που είχαν ανοίξει στη μέση της αυλής, έκαιγε μια λυσσασμένη φωτιά, που την τάιζαν με μανία οι εργάτες, ρίχνοντας στην πείνα της σανίδια, κασόνια, καρεκλοπόδαρα. Σε μια σιδερένια σχάρα πάνω από το λάκκο κοιτότανε το απανοκόρμι ενός χάλκινου Κολοσσού, κομμένο με το πριόνι από το άλλο σώμα, που κυλιότανε κι αυτό μες στα σκουπίδια. Ο Στέφανος έψαξε ν’ αναγνωρίσει τον Αυτοκράτορα. Οι εργάτες λοιδωρούσανε τώρα το σιχαμένο σκιάχτρο και σύμπαιναν τη φωτιά να το λιώσουν: να πάρουν πίσω το μέταλλο που είχε σφετερισθεί η αλαζονεία του, να καταλύσουν τη μαγγανεία του απαίσιου ίσκιου του!

Σε μια γωνιά της αυλής, στο ίδιο ταπεινό βάθρο όπου τον είχε αποθέσει ο πλάστης του πριν από τέσσερα χρόνια, στεκόταν ο Έφηβος. Αθαλωμένος από την καπνιά, τυλιγμένος στις πύρινες αναλαμπές, όμως ατάραχος όπως τότε — και ακέραιος. Ο Στέφανος ανοιγόκλεισε τα μάτια του να δει μήπως γελιόταν. Ο Έφηβος ήταν εκεί! Ο Έφηβος ήταν εκεί! Η Κόλαση έβραζε στα πόδια του, οι φλόγες κρατούσαν, οι εργάτες χορεύαν τον κόρδακα της εκδίκησης και του λυτρωμού. Ο Έφηβος ήταν εκεί! Έξω από το χρόνο, ανέγγιχτος από τα πάθη των ανθρώπων, σύμβολο άλλου κόσμου: ενσάρκωση ενός ονείρου, προσωποποίηση μιας νοσταλγίας.

— Και τον έχυσες στο χαλκό, Στέφανε; ρώτησε ο Λοΐζος.

— Στο χαλκό του Αυτοκράτορα! αποκρίθηκε ο Στέφανος, σηκώνοντας το κεφάλι του, που το ‘χε κρατήσει σκυφτό όσο διηγόταν.

—Κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος! ανάκραξε ο Λοΐζος χτυπώντας τις παλάμες του.

— Αυτή η ιστορία πρέπει να τελειώσει μ’ ένα επιμύθιο! δοκίμασε να πει κάποιος από τη συντροφιά.

Όμως ο Λοΐζος τον σταμάτησε:

— Όχι, όχι επιμύθια! Ας αφήσουμε την ιστορία του Στέφανου να δουλέψει μέσα μας. Κάθε μέρα, μου διδάσκει άλλο πράμα.

Παντελής Πρεβελάκης,
Η κεφαλή της Μέδουσας, Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Β΄Λυκείου


1 γυμνάσιο: γυμναστήριο.
2κουμπελίδικο: θολωτό.
3Κορύβαντες: δαίμονες ή κατώτεροι θεοί ιερείς της θεάς Κυβέλης που τη λάτρευαν χορεύοντας ένοπλοι με συνοδεία οργάνων που προκαλούσαν μεγάλο θόρυβο.
4συμπαίνω: συνδαυλίζω.
5κόρδακας: ζωηρός και άσεμνος χορός.
6κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος: νικήθηκε ολοκληρωτικά ο θάνατος.
7επιμύθιο: το ηθικό δίδαγμα που βγαίνει από ένα μύθο.


(Γλυπτό 1)
Screen Shot 2016-07-07 at 2.41.58 PM
Ο Έφηβος των Αντικυθήρων, περί τα 340-330 π.Χ., ύψ. 1,96 μ.,χαλκός
Προέλευση: Ναυάγιο Αντικυθήρων. Από την ανέλκυση των ετών 1900-1901

(Γλυπτά  2 και 3)

Screen Shot 2016-07-07 at 2.42.06 PMΓλυπτά του Arno Breker

(Γλυπτό 4)

Screen Shot 2016-07-07 at 2.42.11 PMΓλυπτό  του  Josef Thorak
Οι φωτογραφίες από τις διευθύνσεις :http://ketivasilakou.blogspot.gr/2012/06/blog-post_18.html και
https://en.wikipedia.org/wiki/Arno_Breker

 

 

 

  1. Να καταγράψετε θέματα σχετικά με την τέχνη που θίγονται στο παραπάνω λογοτεχνικό κείμενο.
  2. Να συγκρίνετε τον Έφηβο των Αντικυθήρων, γλυπτό 1, με τα γλυπτά 2, 3 και 4. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές εντοπίζετε;
  3. Για ποιους λόγους, κατά τη γνώμη σας, οι δημιουργοί των γλυπτών 2, 3 και 4 επέλεξαν να δημιουργήσουν ογκώδη αγάλματα; Στην απάντησή σας να λάβετε υπόψη και το κείμενο του Παντελή Πρεβελάκη Η κεφαλή της Μέδουσας.
  4. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑΕρευνητική εργασία: Να ερευνήσετε το έργο του Άρνο Μπρέκερ, που υπήρξε ο «επίσημος κρατικός γλύπτης» του Γ΄Ράιχ και αγαπημένος καλλιτέχνης του Χίτλερ. Να παρατηρήσετε τις επιλογές του καλλιτέχνη όσον αφορά θέματα και μορφές που παραπέμπουν στην ελληνική αρχαιότητα καθώς και το μνημειακό στιλ των γλυπτών. Να σχολιάσετε αυτές τις επιλογές που στοιχούν προς την ιδεολογία του εθνικοσοσιαλισμού και να παρουσιάσετε την εργασία σας με ένα πολυτροπικό κείμενο. Μπορείτε να αντλήσετε στοιχεία για την εργασία σας και από τα παρακάτω κείμενα: Ο αγαπημένος γλύπτης του Χίτλερ, Οι ναζί οικειοποιούνται την κλασική αρχαιότητα.
  • Για την αναδρομική έκθεση έργων του Μπρέκερ που πραγματοποιήθηκε το 2006 στη Γερμανία και δίχασε τους κριτικούς και το κοινό, διαβάστε το παρακάτω απόσπασμα από το δημοσίευμα Ο αγαπημένος γλύπτης του Χίτλερ. Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι καταστράφηκε το  90% του έργου του Μπρέκερ από τους Αμερικανούς και τους Ρώσους; Γιατί νομίζετε ότι μπορεί να δίχασε αυτή η έκθεση την κοινωνία και τους ειδικούς στη Γερμανία; 

Μαρία Ρηγούτσου
Ο αγαπημένος γλύπτης του Χίτλερ

«Είμαι o καλλιτέχνης της ομορφιάς, της συγχορδίας του σώματος, του πνεύματος και της ψυχής». Έτσι περιέγραφε στα 1973 ο γηραιός πλέον Αρνο Μπρέκερ τον εαυτό του. Ο Μπρέκερ έμεινε στην ιστορία σαν ο αγαπημένος γλύπτης του Χίτλερ και κατ’ επέκταση ως ο πλέον γνωστός Γερμανός γλύπτης του περασμένου αιώνα. Ο Μπρέκερ γνώρισε μεγάλες δόξες την περίοδο του εθνικοσοσιαλισμού και μαζί με τον επίσης πολύ αγαπημένο αρχιτέκτονα του Χίτλερ, τον Αλμπερτ Σπέερ, θα έχτιζαν και θα κοσμούσαν με τα έργα τους τη νέα Γερμανία. Η ιστορία όμως ως γνωστόν τα έφερε διαφορετικά και μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Μπρέκερ, όπως άλλωστε συνέβη και με εκατομμύρια άλλους Γερμανούς, κρίθηκε από το δικαστήριο απλός «συνοδοιπόρος» του καθεστώτος. Του επιβλήθηκε ένα πρόστιμο 100 μάρκων, το οποίο και εξόφλησε. Αυτό όμως από το οποίο δεν κατάφερε ποτέ να απαλλαγεί ήταν η ρετσινιά του ναζιστή καλλιτέχνη που ξεπούλησε τη συνείδησή του για να πάρει τα μεγαλύτερα συμβόλαια που είχε δώσει ποτέ το γερμανικό κράτος σε καλλιτέχνη ώστε να κοσμήσει με τα μνημειώδη σε όγκο έργα του την καγκελαρία και πολλά άλλα δημόσια κτίρια. Ο ίδιος ο Χίτλερ παρενέβη μάλιστα, ούτως ώστε ο Μπρέκερ να μην πληρώνει φόρο περισσότερο από 15%, ενώ παρασημοφορήθηκε με τη ανώτατη διάκριση του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος «για τον μεγαλύτερο γλύπτη της εποχής μας».

Ήταν πράγματι μεγάλος καλλιτέχνης ο Μπρέκερ ή απλά ένας οπορτουνιστής; Το θέμα χρειάζεται κουβέντα σκέφθηκε ο Ρούντολφ Κόνραντες, ιστορικός τέχνης, και διοργάνωσε την έκθεση με τον τίτλο «Προς συζήτησιν: ο γλύπτης Άρνο Μπρέκερ» στο διώροφο ρουστίκ κτίριο ενός μικρού και κατά τα άλλα όχι ιδιαίτερα γνωστού μουσείου στην πόλη Σβερίν της Ανατολικής Γερμανίας.

Το Schleswig-Holstein Haus φιλοξενεί μέχρι τις 22 Οκτωβρίου 70 έργα του Μπρέκερ και είναι η πρώτη φορά μετά τον πόλεμο που γίνεται αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στον αμφιλεγόμενο αυτόν καλλιτέχνη σε αυτή την έκταση. Γιατί μπορεί το έργο του Μπρέκερ μετά το τέλος του πολέμου να μη βρήκε μια φιλόξενη θέση σε γκαλερί, μουσεία και διεθνείς εκθέσεις, ο ίδιος πάντως συνέχισε να συγχρωτίζεται με ισχυρούς πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες αλλά και καλλιτέχνες και να φιλοτεχνεί τα πορτρέτα τους. […]

Το 90% του έργου του Μπρέκερ καταστράφηκε από Αμερικανούς και Ρώσους όταν τελείωνε ο πόλεμος. Στο Σβερίν δεν εκτίθενται παρά μια σειρά από μικρότερα έργα από μπρούντζο και μάρμαρο, από τα νεανικά ήδη χρόνια του Μπρέκερ.

Για έλλειψη πολιτικής παιδείας κατηγορεί την έκθεση και η μεγάλη εφημερίδα της Φρανκφούρτης Frankfurter Rundschau, ενώ η ελβετική Neue Z­rcher Zeitung παρατηρεί: «Εάν προσέξει κανείς την πρώιμη φάση, τη φάση της δόξας και την ύστερη φάση δημιουργίας του Μπρέκερ καταλήγει στο εξής συμπέρασμα: ο Μπρέκερ δεν ήταν παρά ένας οπορτουνιστής. Προσπάθησε να προσαρμόσει ανά εποχές το στιλ του, να γίνει αρεστός. Αυτό που του επιρρίπτουν για μια αισθητική χωρίς ήθος είναι απολύτως αληθές».

«Η περίπτωση Αρνο Μπρέκερ είναι ένα μάθημα της γερμανικής ιστορίας και της ιστορίας της τέχνης. Ανήκει σε αυτό που αποκάλεσε κάποτε ο Βίλιμπαλντ Ζαουερλέντερ, αρχαιολογία της μνήμης», καταλήγει η εβδομαδιαία εφημερίδα Die Zeit, ενώ χαρακτηρίζει τα πορτρέτα των Ερχαρντ, Αντενάουερ, Λούντβιχ, Νταλί και Αλ Σαντάτ που παρουσιάζονται στην έκθεση σαν το καλλιτεχνικό Βατερλό του Μπρέκερ.

Τέλος, η εβδομαδιαία πολιτική επιθεώρηση Der Spiegel επισημαίνει πως ο Μπρέκερ δεν έχαιρε ποτέ πραγματικά καλλιτεχνικής εκτίμησης και γι’ αυτόν τον λόγο τα μουσεία δεν τον εξέθεταν. Αν ο Αρνο Μπρέκερ έμεινε γνωστός στην ιστορία, αυτό το οφείλει μόνο στο πολιτικό του παρελθόν, ενώ θεωρεί την έκθεση μια τουριστική ατραξιόν.

Και οι υπέρμαχοι

Δεν είναι αλήθεια όλα αυτά, πιστεύουν αντίθετα οι θαυμαστές του έργου του Γερμανού γλύπτη, ανάμεσά τους και οι άνθρωποι του μουσείου Μπρέκερ στο Νέρβενιχ κοντά στην Κολωνία.

Ο Μπρέκερ ήταν ένας σπουδαίος καλλιτέχνης αφιερωμένος στο έργο του και κέντρο της δουλειάς του ήταν ο άνθρωπος. Ο Σαλβαντόρ Νταλί ισχυριζόταν πως μαζί με τον Μπρέκερ και τον Φουξ αποτελούσαν τη χρυσή τριάδα της τέχνης. Από συνεντεύξεις του Μπρέκερ μαθαίνουμε επίσης πως ο αμφιλεγόμενος καλλιτέχνης δεν είχε μόνο καλλιτεχνικές ευαισθησίες, αλλά ήταν αυτός που έσωσε τον Πικάσο, όταν κινδύνεψε το 1943 να συλληφθεί στο Παρίσι. Ο Μπρέκερ ζήτησε τότε ειδική ακρόαση στην Γκεστάπο στο Βερολίνο, ενώ προηγουμένως είχε περάσει μια άυπνη νύχτα μέχρι τελικά, χρησιμοποιώντας ο ίδιος λεκτικά κόλπα, να καταφέρει να αποσπάσει από τον υπεύθυνο ότι οι Γερμανοί δεν θα πείραζαν τον σημαντικότερο εικαστικό καλλιτέχνη της εποχής μας.

Η έκθεση Μπρέκερ στο Σβερίν έχει κάθε λόγο πάντως να αισθάνεται δικαιωμένη. Η υπόθεση απασχόλησε, δίχασε και ανέδειξε τελικά πόσο λίγο έχει επουλωθεί το τραύμα του πολέμου στη Γερμανία, 61 χρόνια μετά το τέλος του. Το έργο του Μπρέκερ που απέμεινε σαφώς και δεν είναι αντιπροσωπευτικό και σίγουρα ποτέ δεν θα κριθεί από την ιστορία μόνο ως καλλιτέχνης. Οι πολιτικές του επιλογές, είτε το ήθελε αργότερα είτε όχι, τον σφράγισαν για πάντα. […]

Μαρία Ρηγούτσου, Ο αγαπημένος γλύπτης του Χίτλερ, Η Καθημερινή, 20-8-2006

Για την οικειοποίηση της ελληνικής αρχαιότητας από τον ναζισμό, διαβάστε το παρακάτω απόσπασμα από το άρθρο του Σπύρου Μαρκέτου Το κλασικό κάλλος και ο ναζιστικός κάλος. Πώς αντιλαμβάνεστε το λογοπαίγνιο του τίτλου;

Σπύρος Μαρκέτος

[…]

Οι ναζί οικειοποιούνται την κλασική αρχαιότητα

Για παράδειγμα, η «Ολυμπία» (1938) της Λένι Ρίφενσταλ, μία από τις γνωστότερες προπαγανδιστικές ταινίες του ναζισμού, δεν αφήνει αμφιβολίες όσον αφορά την προσπάθειά του να συνδεθεί με την κλασική Ελλάδα. Αντικείμενό της, βέβαια, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου, του 1936, που συστηματικά διαφήμισαν την ιδέα ότι στο Γ’ Ράιχ αναβίωνε το αρχαίο κλέος. Ερείπια της Ακρόπολης και της Ολυμπίας, λήψεις του αττικού ουρανού ιδωμένου ανάμεσα από καλλίγραμμους κίονες, απαθείς κούροι και μαρμάρινα αγάλματα γυμνών νέων εναλλάσσονταν με αρχαιόμορφα γήπεδα της αναγεννημένης Γερμανίας, κλασικού κάλλους άριους αθλητές και αθλήτριες, την κλασικότροπη πύλη του Βραδεμβούργου διακοσμημένη με εθνικοσοσιαλιστικά εμβλήματα και, φυσικά, αμέτρητες εικόνες του φίρερ να ανταποδίδει χαμογελαστός τον ναζιστικό χαιρετισμό στις εθνικές ομάδες και στα φρενιασμένα πλήθη των φιλάθλων.

Αλλά η προσπάθεια του ναζισμού να αξιοποιήσει μια βολική εκδοχή της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς είχε πολύ περισσότερες όψεις. Σ’ αυτήν εντάσσονταν, για παράδειγμα, τα μνημειακά αγάλματα του Άρνο Μπρέκερ και του Γιόζεφ Τόρακ, που στηρίχτηκαν στις κλασικές αναλογίες – τροποποιώντας τες, όμως, έτσι ώστε να τονίζουν την επιθετικότητα των ανδροπρεπών ηρώων τους. Η μοντερνιστική αρχιτεκτονική του Άλμπερτ Σπέερ επίσης παρέπεμπε στα πρότυπα της Ακρόπολης και της Περγάμου.[…]

Σπύρος Μαρκέτος, Το κλασικό κάλλος και ο ναζιστικός κάλος, Ελευθεροτυπία 28/3/2010

  1. ερευνητικη εργασιαΔιαβάστε και τα παρακάτω αποσπάσματα από το άρθρο της Πηνελόπης Πετσίνη Τέχνη και ναζισμός για την προπαγανδιστική λειτουργία της τέχνης στο Γ΄Ράιχ, καθώς και για τον αποκλεισμό της τότε πρωτοποριακής μοντερνιστικής τεχνοτροπίας που συκοφαντήθηκε ως «εκφυλισμένη τέχνη». Ο όρος «εκφυλισμένη» χρησιμοποιήθηκε από το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς για την τέχνη που οι ναζί θεωρούσαν μη φυσιολογική, παιδαριώδη, παραμορφωμένη, πρωτόγονη και κυρίως αντεθνική. Με αφορμή τα θέματα που θίγονται στο κείμενο,  να συζητήσετε σχετικά με την  τακτική  που ακολουθούν τα αυταρχικά καθεστώτα απέναντι στην τέχνη. Φροντίστε να συγκεντρώσετε παραδείγματα από διάφορες  περιπτώσεις. Μπορείτε να προχωρήσετε στην οργάνωση ερευνητικής εργασίας με θέμα «Η τέχνη σε αυταρχικά καθεστώτα».

Πετσίνη Πηνελόπη
Τέχνη και ναζισμός

(…) Στις 18 Ιουλίου 1937, ο Αδόλφος Χίτλερ εγκαινιάζει ένα από τα πιο μεγαλεπήβολα δείγματα του σχεδίου της ναζιστικής προπαγάνδας: τον Οίκο της Γερμανικής Τέχνης (Haus der Deutschen Kunst) στο Μόναχο. Μια μεγαλοπρεπής πομπή — απροσδιόριστο ανακάτεμα αρχαιοελληνικής, κλασικής και τευτονικής αισθητικής —, σκηνοθετημένη με την ίδια σχολαστικότητα που οργανώνονταν οι λαμπαδηδρομίες και τα συλλαλητήρια του ναζιστικού κόμματος κυριαρχεί στους δρόμους της πόλης για ώρες, καθώς το Ράιχ γιορτάζει «Δύο Χιλιάδες Χρόνια Γερμανικού Πολιτισμού». Κεντρική θέση σ’ αυτό το πολυδιαφημισμένο μαζικό θέαμα κατέχει η έκθεση Große Deutsche Kunstausstellung (Μεγάλη Γερμανική Τέχνη), μια μεγάλης κλίμακας παρουσίαση που στόχευε να επιβάλλει μια καθολική και έγκυρη «γερμανική» τέχνη, η προώθηση και επικράτηση της οποίας υπήρξαν αναπόσπαστα συνδεδεμένες με τον αποκλεισμό και τη δυσφήμηση του τότε πρωτοπόρου μοντερνισμού.(…)

Η πρεμιέρα της επίσημης τέχνης θα γιορταζόταν με μεγάλη λαμπρότητα στις 18 Ιουλίου. Την επόμενη ημέρα, θα άνοιγε και η έκθεση των «εκφυλισμένων», όπου η επισήμως απαράδεκτη γερμανική τέχνη θα παρουσιαζόταν στο κοινό για τελευταία φορά. Όλα τα εκτιθέμενα έργα ζωγραφικής, γλυπτά και σχέδια είχαν προηγουμένως αφαιρεθεί από συλλογές γερμανικών μουσείων καθώς, το καλοκαίρι του 1937, οι ναζί αξιωματούχοι, υπό την εποπτεία του Reichskulturkammer, σάρωσαν τριάντα δύο δημόσια μουσεία μέσα σε μόλις δέκα ημέρες και κατέσχεσαν πάνω από 16.000 έργα.

Οι κατασχέσεις νομιμοποιούνταν προσωρινά από μια απλή υπουργική απόφαση του Γκέμπελς με ισχύ νόμου: «Με εντολή Φύρερ», εξουσιοδοτούσε τον καθηγητή Ζίγκλερ του Μονάχου, να επιλέξει και να εξασφαλίσει για την οργάνωση της έκθεσης έργα «Γερμανικής εκφυλισμένης τέχνης». Ο Ζίγκλερ, ένας άγνωστος ζωγράφος γυμνών μέχρι το 1933, τοποθετήθηκε πρόεδρος της Διεύθυνσης Εικαστικών Τεχνών στα τέλη του 1936, όντας ο αγαπημένος καλλιτέχνης του Χίτλερ.

«Βλέπουμε γύρω μας τερατουργήματα της τρέλας, του θράσος, της ανικανότητας και του εκφυλισμού της μοντέρνας τέχνης», ισχυρίστηκε ο Ζίγκλερ στον επίσημο του στα εγκαίνια. «Αυτή η έκθεση προκαλεί σοκ και αηδία σε όλους μας». Και προσκάλεσε τους επισκέπτες να κοροϊδέψουν μοντερνιστές όπως ο Σαγκάλ, ο Καντίσσκυ, ο Κλέε, ο Μπέκμαν και ο Όττο Ντιξ. Χλευαστικά συνθήματα, πολλά από τα οποία αντισημιτικά, ήταν ήδη γραμμένα στους τοίχους, ενώ χειρόγραφες ετικέτες πάνω σε κάθε έργο ενημέρωναν για το πόσα χρήματα είχε λάβει «από τους φόρους του εργαζόμενου γερμανικού λαού» (…).

Πετσίνη Πηνελόπη, Τέχνη και ναζισμός, Η Αυγή 20-7-2014

  1. Θεωρείτε ότι η αξιολόγηση ενός έργου τέχνης  πρέπει να λαμβάνει υπόψη ως κριτήριο την ιδεολογία στην οποία βασίζεται ο καλλιτέχνης; Νομίζετε ότι συχνά υπερτιμούμε ή υποτιμούμε το έργο ενός καλλιτέχνη, γιατί αντίστοιχα συμφωνούμε ή διαφωνούμε με την ιδεολογία του; Να συζητήσετε το θέμα, λαμβάνοντας υπόψη και τα κείμενα της Μαρίας Ρηγούτσου και της Πηνελόπης Πετσίνη που προηγούνται.

Ηλίας Βενέζης
Αιολική γη

Τα άστρα όλα έχουν βγει. Ταξιδεύουν στο Αιγαίο τα παιδικά όνειρά μας. Το κύμα χτυπά τη μάσκα του καϊκιού μας και τα κοιμίζει.  Κοιμηθείτε, όνειρά μας. Στην ξένη χώρα που πάμε πρόσφυγες τι άραγες να μας περιμένει, τι μέρες να είναι ν’ ανατείλουν;
ΤΑΞΙΔΕΥΟΥΝ στο Αιγαίο τα όνειρά μας.
Η γιαγιά μας κουράστηκε. Θέλει να γείρει το κεφάλι της στα στήθια του πάππου, που έχει καρφωμένα πίσω τα μάτια του μπας και ξεχωρίσει τίποτα απ’ τη στεριά, τίποτα απ’ τα Κιμιντένια. Μα πια δε φαίνεται τίποτα. Η νύχτα ρούφηξε μέσα της τα σχήματα και τους όγκους.
Η γιαγιά γέρνει το κεφάλι της να το ακουμπήσει στα στήθια που την προστατέψανε όλες τις μέρες της ζωής της. Κάτι την μποδίζει και δεν μπορεί να βρει το κεφάλι ησυχία: Σαν ένας βόλος να είναι κάτω απ’  το πουκάμισο του γέροντα.
-Τι είναι αυτό εδώ; ρωτά σχεδόν αδιάφορα.
Ο παππούς φέρνει το χέρι του. Το χώνει κάτω απ’ το ρούχο, βρίσκει το μικρό ξένο σώμα που ακουμπά στο κορμί του και που ακούει τους χτύπους της καρδιάς του.
-Τι είναι;
-Δεν είναι τίποτα, λέει δειλά ο παππούς, σαν παιδί πού έφταιξε. Δεν είναι τίποτα. Λίγο χώμα είναι.
-Χώμα!
Ναι, λίγο χώμα απ’ τη γη τους. Για να φυτέψουν ένα βασιλικό, της λέει, στον ξένο τόπο που πάνε. Για να θυμούνται.
Αργά τα δάχτυλα του γέροντα ανοίγουν το μαντίλι όπου είναι φυλαγμένο το χώμα. Ψάχνουν κει μέσα, ψάχνουν και τα δάχτυλα της γιαγιάς, σα να το χαϊδεύουν. Τα μάτια τους, δακρυσμένα, στέκουν εκεί.
-Δεν είναι τίποτα, λέω. Λίγο χώμα.
Γη, Αιολική Γη, Γη του τόπου μου.

Ηλίας Βενέζης, απόσπασμα (το τέλος) από την Αιολική γη

  1. Η ευχή να βρίσκει κανείς τον σεβασμό στα δικαιώματά του, όπου και αν πάει, κατοχυρώνεται νομικά από την Οικουμενική διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε., άρθρα 6 και 30.  Δείτε το video που συνοδεύει το άρθρο 30 και προσέξτε τη διατύπωση.
  • Γιατί νομίζετε ότι επιλέγεται η χρήση του β΄ ρηματικού προσώπου;
  • Τι είδους συναισθήματα μπορεί να εμπνεύσει το βίντεο στους πρόσφυγες/ μετανάστες;
  1. Ο Π. Κονδύλης αρχίζει με τη θέση Δεν υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα. Για ποιον λόγο νομίζετε ότι χρησιμοποιεί τον συγκεκριμένο τρόπο έκφρασης (απόλυτη άρνηση); Πώς διευκρινίζει στη συνέχεια το νόημα της φράσης του; Να βρείτε τα επιχειρήματα, που χρησιμοποιεί στο κείμενό του για να στηρίξει την άποψή του. Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 12
  • Πώς «συνομιλεί», κατά τη γνώμη σας,  το video του άρθρου 30 με το κείμενο του Κονδύλη;
  1. Ταξιδεύουν στο Αιγαίο τα όνειρά μας: Η εξαιρετική αυτή μεταφορά επαναλαμβάνεται  στο απόσπασμα από την Αιολική γη του Ηλία Βενέζη.  
  1. Να εντοπίστε σημεία του κειμένου στα οποία αποδίδονται τα συναισθήματα των ανθρώπων που αφήνουν τον τόπο τους αλλά και οι προσδοκίες και οι ελπίδες τους για τον τόπο στον οποίο κατευθύνονται.
  2. Διαβάστε ξανά την πρώτη παράγραφο του αποσπάσματος από την Αιολική γη του Βενέζη. Θα μπορούσε να αντανακλά τις σκέψεις σύγχρονων προσφύγων; Ποιες ομοιότητες αλλά και ποιες διαφορές νομίζετε ότι έχουν, ενδεχομένως, με τους ήρωες της συγκεκριμένης ιστορίας;
  • poihtikh leitourgiaΝα συνεχίσετε ελεύθερα το κείμενο με πρωταγωνιστές σύγχρονους πρόσφυγες. Αν θέλετε, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ως μότο (ή και ως πηγή έμπνευσης) στίχους από τον Τελευταίο Σταθμό του Γιώργου Σεφέρη:

[…]

Πάλι τὰ ἴδια καὶ τὰ ἴδια, θὰ μοῦ πεῖς, φίλε.

Ὅμως τὴ σκέψη τοῦ πρόσφυγα τὴ σκέψη τοῦ αἰχμαλώτου τὴ σκέψη

τοῦ ἀνθρώπου σὰν κατὰντησε κι αὐτὸς πραμάτεια

δοκίμασε νὰ τὴν ἀλλάξεις, δέν μπορεῖς.

Ἴσως καὶ νά ‘θελε νὰ μείνει βασιλιάς ἀνθρωποφάγων

ξοδεύοντας δυνάμεις ποὺ κανείς δὲν ἀγοράζει,

νὰ σεργιανᾶ μέσα σὲ κάμπους ἀγαπάνθων

ν’ ἀκούει τὰ τουμπελέκια κάτω ἀπ’ τὸ δὲντρο τοῦ μπαμποὺ,

καθὼς χορεύουν οἱ αὐλικοί μὲ τερατώδεις προσωπίδες.

Ὅμως ὁ τὸπος ποὺ τὸν πελεκοῦν καὶ ποὺ τὸν καῖνε σὰν τὸ πεῦκο, καὶ τὸν βλέπεις

εἴτε στὸ σκοτεινό βαγόνι, χωρὶς νερό, σπασμένα τζάμια, νύχτες καὶ νύχτες

εἴτε στὸ πυρωμένο πλοῖο ποὺ θά βουλιάξει καθὼς τὸ δείχνουν οἱ στατιστικές,

ἐτοῦτα ρίζωσαν μὲς στὸ μυαλὸ καὶ δὲν ἀλλάζουν

ἐτοῦτα φύτεψαν εἰκόνες ἴδιες μὲ τὰ δὲντρα ἐκεῖνα

ποὺ ρίχνουν τὰ κλωνάρια τους μὲς στὰ παρθένα δάση

κι αὐτά καρφώνουνται στὸ χῶμα καὶ ξαναφυτρώνουν∙

ρίχνουν κλωνάρια καὶ ξαναφυτρώνουν δρασκελῶντας

λεῦγες καὶ λεῦγες∙

ἕνα παρθένο δάσος σκοτωμένων φίλων τὸ μυαλό μας.

Κι ἄ σοῦ μιλῶ μὲ παραμύθια καὶ παραβολὲς

εἶναι γιατὶ τ’ ἀκοῦς γλυκότερα, κι ἡ φρίκη

δέν κουβεντιάζεται γιατί εἰναι ζωντανή

γιατί εἰναι ἀμίλητη καὶ προχωράει∙

στὰζει τὴ μέρα, στὰζει στὸν ὕπνο

μνησιπήμων πόνος.

[…]

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το ποίημα Τελευταίος Σταθμός

Για τον όρο «μετανάστες»
(Über die Bezeichnung Emigranten)

Ο σημαντικός Γερμανός συγγραφέας Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956) έγραψε το ποίημα αυτό το 1937, όταν ζούσε ως αυτοεξόριστος στη Σκανδιναβία, κατατρεγμένος από τη χιτλερική εξουσία. Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος δεν είχε ακόμη ξεσπάσει, αλλά το ναζιστικό καθεστώς είχε ήδη δώσει δείγματα του βίαιου και απάνθρωπου προσώπου του με την άγρια καταδίωξη των Εβραίων και των αντιφρονούντων Γερμανών. Πολλοί δημοκρατικοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι διώχτηκαν ή αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, για να γλιτώσουν από την ηθική και σωματική τους εξόντωση.

Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ’ όνομα που μας δίναν:
«Μετανάστες».
Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη. Ούτε
και σε μιαν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ‘ναι, μα εξορία.
Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιο κοντά
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ’ ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν’ απαρνιόμαστε,
χωρίς να συχωράμε τίποτ’ απ’ όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ’ εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ’ τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας
δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
δεν ειπώθηκε ακόμα.

Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ποιήματα, μτφρ. Μάριος Πλωρίτης

  1. Πώς ορίζεται στο κείμενο η λέξη «μετανάστες»;
  2. Το ποιητικό υποκείμενο μιλάει στο πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Ποιους εννοεί;
  3. Εμείς, ωστόσο … εξορία. Το ποιητικό υποκείμενο δεν δέχεται τον όρο «μετανάστες» για την κατάσταση που βιώνει αυτό και κάποιοι άλλοι. Προσέξτε πώς προχωράει στον δικό του ορισμό. 
  4. σιωπή, ουρλιαχτά: με βάση την αντίθεση που δημιουργούν οι λέξεις αυτές, συζητήστε την κατάσταση που επικρατεί στην πατρίδα του ποιητικού υποκειμένου και την επίδρασή της σε αυτούς που αναγκάστηκαν να φύγουν.
  5. Να προσδιορίσετε τη διπλή σημασία της φράσης στην άλλη όχθη.
  6. Διαβάστε με προσοχή το ποίημα του Μπρεχτ, αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη και προσπαθήστε να γράψετε μια σύντομη αφήγηση με ήρωα/ ήρωες «μετανάστη»/ «μετανάστες» σαν και αυτούς που αναφέρονται στο ποίημα.  Αν θέλετε, δώστε ονόματα ή τοποθετήστε τη δράση σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Προσέξτε η ιστορία σας να έχει αρχή, μέση και τέλος και ο τίτλος που θα δώσετε να συνδέεται με το περιεχόμενο.

Χρήστος Οικονόμου
1η επιστολή

Εν Πειραιεύς 27 -11-1963

Γεια σας Σεβαστέ μου Πατέρα και χρυσή μου Μανούλα και αγαπημένα μου αδέρφια. Έλαβα το αγαπημένο σας γράμμα με τις δυο λέξες και χάρηκα πάρα πολύ που είστε όλοι καλά όπως εμείς. Λοιπόν πατέρα σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για το καλάθι που μας εστείλατε ήταν όλα πολύ ωραία τα χόρτα είχανε σαπίσει τα πετάξαμε και πάνε στο δαίμονα η μυτζήθρα πήρε βρώμα κι αυτή την καθάρισε η Λευτερία δόξα ο Θεός τη φάγαμε κιόλας να ‘ταν κι άλλη.

Λοιπόν πατέρα πώς πάει ο καιρός στο Βατόλακκο. Εμείς εδώ δόξα το Θεό έχομε βροχές βαρύς χειμώνας πολλά νερά και κρυώματα μη τα ρωτάς την Λευτεριά την έπιασε η ασιατική και χτες δεν πήγε στη δουλειά λοιπόν πατέρα αυτό είναι το παν του ανθρώπου αγάπη και υγεία.

Λοιπόν πατέρα και μανούλα επιτέλους μπήκαμε στα λεωφορεία εγώ είμαι εισπράχτορας πια μόνιμος τώρα πια ησύχασα και κάνω κάθε μέρα το σταυρό μου στην Παναγία που με βοήθησε έχω και τα ρεπό μου και την άδεια μου αυτά σας γράφω. […]

Λοιπόν πατέρα σας παρακαλώ πάρα πολύ στείλετε μας λίγο λάδι, εδώ το αγοράζω δεν μπορώ δεν μου μένει μια δεκάρα λοιπόν είναι ντροπή από την κοινωνία να σας παρακαλάμε σα ζητιάνοι για λίγο λάδι αν με πιστεύεις πατέρα παίρνω 60 δραχμές τη μέρα χαλάω φαΐ και λάδι 50 δρχ πού να μου μείνουν άλλα δουλεύω μόνο για τη μάσα, μόνο αυτό, μόνο αυτό σας γράφω.

Σε παρακαλώ μάνα πες στον ήρωα τον αδελφό μου Στέλιο τον Ολυμπιακό όταν θα έρθω θα του κρατώ μια μπάλα και μια φορεσιά του Ολυμπιακού μα θέλω να μάθει γράμματα πες του όχι αλητείες. Γεια σου αδερφέ Στέλιο ήρωα Κρητικέ από το Βατόλακκος ποτέ δεν θα πεθάνεις να είσαι θανατικός ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ κάτω ο Παναθηναϊκός Στέλιο ήρωα που νικήσαμε τον Παναθηναϊκό από τη στενοχώρια του θείου του Γιόργη ο Μιχάλης δεν έφαγε δυο μέρες σκάσανε από τον καημό τους.

Λοιπόν πατέρα έμαθα ότι έχεις ντουφέκι και πας στο κυνήγι στείλε και σε μας καμιά τσίχλα.

Λοιπόν μανούλα εγώ θα έρθω τα Χριστούγεννα αλλά για να έρθω πρέπει να δω την ωραιοτάτη νύφη πρόσεξε πατέρα θέλω να είναι όμορφη η κοπελιά από οικογένεια. Πρόσεξε μη πάθω καμιά γκάφα.

Αχ πατέρα και μάνα αν είχα λεφτά θα σας έστελνα 200 δραχμές για ένα τσιγάρο.

Αυτά τα ολίγα σας γράφω σας φιλώ όλους περιμένω απάντηση. Χαιρετισμούς στους γειτόνους και σ’ όσους ρωτούν για μένα. Περιμένω γράμμα.

Ο γιος σας Δρακούλης

Χρήστος Οικονόμου, Κάτι θα γίνει, θα δεις, Διήγημα: Βγες έξω και κάψ’ τα

Χρήστος Οικονόμου
2η επιστολή

27/4/61 (από το Ατλάντ’ Σήρη =Ατλάντικ Σίτυ)  

Αγαπημένο μου Λεφτεριώ έλαβα χρυσό μου κορίτσι το γραμματάκι σου και χάρηκα πολύ να με συγχωρείς που δεν σου απάντησα αμέσως. Χάρηκα για την πρόοδο του Βατολάκκου μας και τις ευκολίες που μου γράφεις πως έχουνε γίνει αν θέλει ο Θεός το 62 έχομε σκοπό να κατεβούμε με τον άνδρα μου Φώτη που θέλει να γνωρίσει την Κρήτη να καθήσομε 2 με 3 μήνες και να φύγομε πάλι.

Τότε και στα παπιολιανά χωράφια που έβρισκα τα ραδίκια θα πηγαίνω με το ταξί τώρα που έχουνε σιάξει τους δρόμους γιατί με τα πόδια δεν μου ακούει πια να πορπατώ γιατί έχω φθάσει 180 πάουντ πάχος. Εμείς δόξα το Θεό ήμεθα όλοι καλά γράφετε μου οι εληές πώς πηγαίνουνε έχει βεντέμα; Οι δουλιές σας πώς πάνε; Τα πορτακάλια έχουνε καλή πούληση φέτος; Πες στη μανούλα σου τη συντέκνισσα μου την παρακαλώ να αφήσει μια πορτακαλιά να έχει μερικά πορτακάλια απούλητα άμα έλθομε (αν θέλει η χάρη της Παναγίας) να φάμε φρέσκα πορτακάλια που πολύ τα έχω πεθυμήσει. Την παρακαλώ πες της και να φυτέψη κολοκύθες στο περβολάκι μου όταν έλθω να μαζέψω κολοκυθόχορτα να τα μαγερέψω με στήφνο να τα φάω γιατί το μόνο φαΐ που λιγώθηκα φιλιότσα μου Λεφτεριώ στην Αμερική είναι αυτό γιατί εδώ μήτε κολοκυθόχορτα θα βρεις μήτε στήφνο. Κολοκύθια φέρνουνε από την Καλιφόρνια μα είναι ώσπου να έλθουν μεσολιωμένα σιχαίνεσαι να τα δεις αυτά σου γράφω.

Είδα να μου γράφεις Λευτεριώ μου για τη θεία σου τη Στέλλα ότι έφυγε με τον άνδρα της στην Αργεντινή λοιπόν κακώς έκαμαν. Πιο καλύτερα είναι στην Αθήνα παρά εκεί εκεί έχει πέσει μεγάλη φτόχια ήναι φτοχό το μέρος καλύτερα των ήτο να ερχότανε εις τον Καναδά παρά εκεί θα το μετανοήσουν και δεν θα καθίσουν πολή διάστημα παρά θα φύγουν. Μεγάλο μαρτύριο η φτόχια Λεφτερίτσα μου κι ημείς εδώ έχομε πολλές υποχρεόσεις έχω τον Θοδωρή μου στην Καληφόρνια και σπουδάζει στο πανεπιστήμιο και θέλη 2,000 χιλιάδες δολάρια τον χρόνο θα καθίση 4χρόνια μέσα μέχρις να τελειώσει λοιπόν δεν έκαμαν καλά η Στέλλα που πάνε στην Αργεντινή αλλά τέλος πάντων πολλοί σου λένε να φύγουν από την Ελλάδα και όπου θέλει ας πάνε παντού έχει πιάσει τώρα φτόχια κι εδώ στην Αμερική είναι πολύς κόσμος άνεργος και κάθεται χωρής δουλειά και ζη από την πολιτεία γι’ αυτό η μετανάστεψη είναι πολύ δύσκολη σήμερο να έλθη κανείς στην Αμερική γιατί έχει πέση πάρα πολύς κόσμος και η δουλιές κάθε χρόνο και ληγοστέβουνε εδώ σταματώ. […]

Είδα να μου γράφεις Λευτεριώ μου να φροντίσω να σου βρω κανένα άντρα ας είναι και ηλικιωμένος να έλθης εδώ. Αλλά εγώ χρυσό μου όπως θέλη ο τυφλός να δει τη μέρα έτσι θέλω κι εγώ να φέρω εδώ δικούς μου αθρώπους να τους εσώσω από τα βάσανα της Ελλάδος γιατί αλήθεια εδώ είναι πραγματική παράδεισος. Αλλά αν ήτανε: ελεύθερη η μετανάστεψη όπως μου γράφεις θα ξεσηκωνόταν ούλοι να έρθουνε στην Αμερική όχι από την Κρήτη μόνο μαθές μόν’ απ’ όλο τον κόσμο. Εδώ εγώ παιδεύουμαι από τον καιρό που ήλθα να φέρω τον αδερφό μου το Σπύρο και δεν ημπορώ χθες πάλι πήγα στο ιμικρέσιο μαζί με τον άνδρα μου Φώτη και μου είπανε ότι πρέπει να είμαι τρία χρόνια παντρεμένη για να έχω δικαίωμα ως αμερικανίδα να κάμω πρόσκληση!

Αυτά σου γράφω Λευτεριώ μου μη στενοχωρείσαι σε παρακαλώ πολύ. Σε παρακαλώ πολύ μη κάνεις καμιά κουζουλάδα απού μου γράφεις είναι κρίμα κι άδικο από το Θεό ένα χρυσό κοριτσάκι σαν και εσένα να φαρμακώνεται έτσι η καρδούλα του. Ο Θεός είναι μεγάλος Λευτεριά μου. Κάνε υπομονή δεν σου γράφω .τίποτα άλλο.

Έχετε πολλούς χερετισμούς από τον άνδρα μου Φώτη και από όλα μου τα παιδιά δόσε πολλούς χερετισμούς στο σύντεκνο μου και συντέκνισσα και σε όλα τα αδερφάκια σου καλή αντάμοση χερετισμούς σε όλους τους γειτόνους και σε όσους ρωτούνε δια ημάς.

Σε χαιρετώ με την καλή μου χέρα η νονά σου Ελένη Βαρυπατάκης και με το άλλο γράμμα μου θα σου στέλνω ένα χαιρετισμό 2 δολάρια να πάρεις ένα μολύβη.

Χρήστος Οικονόμου, Κάτι θα γίνει, θα δεις, Διήγημα: Βγες έξω και κάψ’ τα

Οι παραπάνω επιστολές είναι αποτέλεσμα της λογοτεχνικής γραφής του συγγραφέα Χρήστου Οικονόμου. Οι αφηγητές, επομένως, «ζουν» στον κόσμο της λογοτεχνίας.

  1. Ποιες παραμέτρους λαμβάνει ο συγγραφέας υπόψη του στη συγκεκριμένη περίπτωση, για να αποδώσει τον λόγο του εκάστοτε αφηγητή;
  2. Νομίζετε ότι ένας «κατασκευασμένος» λόγος, όπως αυτός των λογοτεχνικών επιστολών, μπορεί να είναι χρήσιμος για τη μελέτη της γλώσσας και των συνθηκών (κοινωνικών, οικονομικών κ.ο.κ.) μιας εποχής;
  3. Να εντοπίσετε στοιχεία προφορικότητας και στις δύο επιστολές. Για παράδειγμα, τα ορθογραφικά και εκφραστικά λάθη στην πρώτη επιστολή: π.χ. θανατικός.
  4. %ce%ba%ce%bf%ce%b9%ce%bd%cf%89%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%b5%cf%83-%ce%b3%ce%bb%cf%89%cf%83%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%b5%cf%83-%cf%80%ce%bf%ce%b9%ce%ba%ce%b9%ce%bb%ce%b9%ce%b5%cf%83-%ce%b9%ce%b4%ce%b9%ce%bfΝα επισημάνετε χαρακτηριστικές ιδιωματικές εκφράσεις (συντέκνισσα, αν θέλει η χάρη της Παναγίας κτλ.) και εκφράσεις ιδιολέκτου, και να γίνει ο συσχετισμός τους με την την κοινωνική προέλευση των ηρώων (πάνε στο δαίμονα, η μυτζήθρα πήρε βρώμα κτλ. – λαϊκή καταγωγή).
  5. Να διερευνήσετε τους δείκτες προσαρμογής των μεταναστών στους τόπους μετανάστευσης,  στην εσωτερική μετανάστευση (1η επιστολή-Αθήνα) και στη μετανάστευση στο εξωτερικό (2η επιστολή-Αμερική). Συγκεκριμένα, να εντοπίσετε στοιχεία που αφορούν τους τρόπους ψυχαγωγίας της εποχής, τις κοινωνικές παραμέτρους για τον γάμο, για την ανεργία κτλ.

 screen-shot-2016-09-14-at-5-48-02-pmΗ αφίσα από τη διεύθυνση: http://goo.gl/o65rAS

 

screen-shot-2016-09-14-at-5-48-49-pmΗ φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://kinimalaou.blogspot.gr/2014/06/18_22.html
Σύριοι πρόσφυγες ξαπλωμένοι σε ένα ιταλικό ναυτικό πλοίο μετά τη διάσωσή τους από ένα αλιευτικό σκάφος, 5 Ιούν 2014.

Ανδρονίκη  Γωγοπούλου
Νούφαρο της Μεσογείου

Η λέξη “μαμά” κολυμπάει
στη Μεσόγειο
νούφαρο σε θάλασσα ελπίδας.
Προσφυγικές κραυγές απόγνωσης
φυλακισμένες σε αμπάρια
ταξιδεύουν ταξίδια μακρινά
σε τόπους σιωπηλούς
σε τόπους δίχως ενοχές.

Φέρνουν μαζί τους λίγο νερό
σε μπουκάλι πλαστικό
και μια κουβέρτα τρύπια.
Ένα όνειρο παλεύει
με θάλασσες ανήμερες.

Άδεια κουφάρια παιδικά κορμιά
γκρεμισμένα σε βάθη απύθμενα
άλλοτε επιπλέοντα
και πάνω κύκλοι άγριων ορνέων.

Το Πακιστάν είναι μακριά….
Το Ιράκ φλεγόμενο…
Η Δύση κοιτάζει δυτικά…

[10 Νοεμβρίου 2014]

 

Από το ηλεκτρονικό περιοδικό Διάστιχο, 16 Μαΐου 2015 

  1. Παρατηρήστε την αφίσα της Διεθνούς Αμνηστίας και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:
  • Τι γνωρίζετε για το ναυάγιο του Τιτανικού;
  • Για ποιο λόγο νομίζετε ότι επιλέχτηκε η σύγκριση με το συγκεκριμένο ναυάγιο;
  • Ποια αντίθεση διακρίνετε στον συσχετισμό αυτό;
  • Ποια σύμβολα διακρίνετε πίσω από την αντίθεση;
  1. ΠΑΡΑΜΎΘΙΕργαστείτε σε ομάδες. Να παρατηρήσετε προσεκτικά τη φωτογραφία, να συζητήστε μεταξύ σας και μετά να επιχειρήσετε να γράψετε ένα δικό σας παραμύθι με θέμα τη μικρή της εικόνας και τίτλο «Η μικρή πριγκίπισσα».
  • Μπορείτε, αν θέλετε, να λάβετε υπόψη τη λεζάντα που συνοδεύει τη φωτογραφία.
  • Μπορείτε να δώσετε ένα όνομα της αρεσκείας σας στη μικρή ή να μην της δώσετε καθόλου όνομα.
  • Αρχίστε με τον κλασικό τρόπο: «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν…» και τελειώστε με το «Και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα».
  • Αν θέλετε, χρησιμοποιήστε μια ή και περισσότερες από τις παρακάτω ιδέες:
    • Της έλεγε συχνά η γιαγιά της, όταν ήταν πιο μικρή: «Να γίνεις μια κυρά, σε χρυσά παπλώματα να ξαπλώνεις», «Νεράιδα της θάλασσας να γίνεις… Σεντέφια και κοράλλια να στολίζουν τα μαλλιά σου».
    • Ένας κακός μάγος ζήλεψε την ομορφιά της και έβαλε τον ουρανό, αντί για χρυσάφι να πετά φωτιές… και έβαλε και τη θάλασσα, αντί για κοράλλια να στέλνει κύματα ψηλά σαν βουνά… κι έβαλε και τους ανθρώπους, αντί…
    • Όμως η γιαγιά της, που δεν πέθανε ποτέ, όπως ποτέ δεν πεθαίνουν όλοι οι άνθρωποι που έχουν την αγάπη στην καρδιά και στο στόμα τους, …
    • Κι έτσι τυλίχτηκε ξανά στα χρυσάφια και ξανάγινε η μικρή πριγκίπισσά της.  
  1. Διαβάστε το ποίημα με τίτλο Νούφαρα της Μεσογείου. Σε ποιους στίχους η ποιήτρια σχολιάζει τη στάση της Δύσης απέναντι στους πρόσφυγες; Με αφορμή το σχόλιο της ποιήτριας και την επικαιρότητα, να συζητήσετε στην τάξη σας τη στάση  και τον ρόλο της Ευρώπης απέναντι στην τραγωδία των προσφύγων.
  2. ΜΕΤΑΦΟΡ.ΛΟΓΟΣΣτο ποίημα χρησιμοποιείται μεταφορικός, εικονοπλαστικός λόγος. Να εντοπίσετε κάποια παραδείγματα. Τι πετυχαίνει η ποιήτρια με τη χρήση μεταφορικού λόγου και εικόνων; Ποια συναισθήματα προκαλεί στον αναγνώστη;          
  3. «Σε τόπους σιωπηλούς»: Ποια σημασία μπορεί να πάρει  το επίθετο σιωπηλός στον στίχο; Να δώσετε όσες περισσότερες σημασίες μπορείτε.
  4. παλεύει (ένα όνειρο παλεύει), σιωπηλούς (σε τόπους σιωπηλούς), γκρεμισμένα (γκρεμισμένα σε βάθη ): Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε λέξη.
  5. eidhshΜε στοιχεία από το ποίημα να γράψετε μια σύντομη είδηση για ένα ναυάγιο πλοιαρίου με πρόσφυγες στη Μεσόγειο. Στην είδηση, εκτός από το γεγονός, να περιλαμβάνετε και το σχόλιό σας (να αξιοποιήσετε και τις εικόνες που προηγούνται με τον τίτλο Μεσόγειος).
  6. arthroΜε αφορμή το ποίημα, αλλά και τις ειδήσεις, που κατακλύζουν τα μέσα ενημέρωσης, να γράψετε ένα κείμενο, με μορφή άρθρου, στο οποίο να διατυπώνετε την προσωπική σας άποψη  για τη στάση της Δύσης απέναντι στο προσφυγικό πρόβλημα.
  7. Να διαβάσετε ξανά το ποίημα σε συνδυασμό με τα δύο σκίτσα και τη φωτογραφία με τον τίτλο Μεσόγειος.
  • Ποια τραγική αντίθεση διακρίνετε στο πρώτο σκίτσο; Πώς αποδίδεται μια ανάλογη αντίθεση στο ποίημα;
  • Με αφόρμηση το ποίημα και τη δεύτερη φωτογραφία, να συζητήσετε  τον τρόπο που επιλέγουν να «δραπετεύσουν» από τον τόπο τους οι πρόσφυγες και τις αναπόφευκτες συνέπειες αυτής της επιλογής τους.
  • Λαμβάνοντας υπόψη τον τελευταίο στίχο του ποιήματος, να σχολιάσετε τον συμβολισμό του τρίτου σκίτσου.

Βασίλης Λαδάς
Πρωταπριλιά

Άκουσε λοιπόν, πανέμορφη, μια ιστορία αληθινή που μοιάζει με παραμύθι: Στον καταυλισμό των Αφγανών στην Πάτρα ζούσαν δυο ασυνόδευτοι ανήλικοι δεκατεσσάρων χρόνων. Είχαν ξεκινήσει από διαφορετικά σημεία, ο ένας από καταυλισμό του Πακιστάν που δεν υπήρχε ψωμί, ο άλλος μέσα από το Αφγανιστάν που τα χωράφια δεν είχαν νερό, και στο δρόμο για τη Δύση ανταμώσανε στο Ιράν.

Οι μανάδες τους, τα αποχαιρέτησαν με τα ίδια ακριβώς μεγαλόπνοα λόγια: «Παιδί μου, θέλημα του Αλλάχ να φύγεις να βρεις την τύχη σου. Έγινες δώδεκα χρονών, είσαι  άντρας. Ο Αλλάχ έκανε τον κόσμο μεγάλο για να τον εξερευνούμε. Το φως σου για πάντα θα μείνει στο φτωχικό μας. Το ψωμί είναι λιγοστό και ο πατέρας δεν τα   βγάζει πέρα. Πρέπει να θρέψουμε και τ’ άλλα σου μικρότερα αδέλφια. Να μη φοβάσαι. Όσες γυναίκες έκαναν παιδιά και πρόσθεσαν ζωή σε αυτό τον κόσμο, αν τους το ζητήσεις, θα σε βοηθήσουν. Κι όσοι άντρες έκλαψαν από χαρά μόλις είδαν τη νέα ζωή που ήρθε από την κοιλιά της γυναίκας τους κι από το σπόρο το δικό τους, κι αυτοί θα σε βοηθήσουν. Να  ξέρεις ότι όλα τα πράγματα έχουν φωνή και μιλάνε. Να τα ρωτάς. Αυτά θα σου δείχνουν το δρόμο μέχρι να στεριώσεις και να καζαντίσεις. Να προσέχεις όμως, να τα ρωτάς και να τα ξαναρωτάς, να καταλαβαίνεις καλά τι σου λένε. Έλα τώρα να σε φιλήσω πρώτη εγώ, να σου δώσω την ψυχή μου και μετά να σε φιλήσει ο πατέρας σου και τα αδέλφια σου. Ο Αλλάχ μαζί σου. Αυτός που έκανε τον κόσμο, ένα απέραντο κρεβάτι να κοιμόμαστε και να βλέπουμε στον ουρανό την απέραντη επικράτεια των άστρων και την απέραντη θάλασσα της αυγής, μαζί σου».

Μόλις είπε το ένα στο άλλο τα ποιητικά λόγια της μάνας του και διαπίστωσαν ότι άκουσαν ακριβώς τις ίδιες νουθεσίες, έγιναν αχώριστοι περισσότερο κι από αδέλφια, αφού δε θα είχαν να μοιράσουν πατρική περιουσία παρά μόνο την αγάπη τους. Μαζί χωνόντουσαν στα φορτηγά, μαζί κοιμόντουσαν, μαζί έκλεβαν ή ζητιάνευαν, μαζί έτρωγαν καρπαζιές, και στην Ισταμπούλ αγόρασαν δυο φανέλες της Manchester United, η μία με το όνομα του Ρονάλντο, η άλλη με του Ρούνεϋ. Με αυτές πέρασαν τον Έβρο κι έφτασαν στην Πάτρα. Δυο χρόνια ήσαν στο δρόμο.

Την 1η Απριλίου, που είναι έθιμο να λέμε ψέματα, είδαν πρωί-πρωί στο λιμάνι ένα φορτηγό  μικρό, ζωγραφισμένο, σαν κι αυτά του Αφγανιστάν, να κοιτάζει προς την ανοιχτή μπούκα καραβιού που θα ‘φευγε για Ιταλία. Το περιεργάστηκαν, λες να είναι αυτό που θα τους πάει στον Ρούνεϋ και στον Ρονάλντο; «Πού πας;» το ρώτησαν. Και τότε το φορτηγό σκάρωσε το πρωταπριλιάτικο ψέμα του: «Πηγαίνω Ιταλία». «Στην Ιταλία πας, αλήθεια;» ξαναρώτησαν τα χαϊβάνια. «Ναι», τους λέει το φορτηγό, «και μετά Γαλλία». «Μετά τη Γαλλία είναι η Αγγλία;» «Ναι», απάντησε το φορτηγό, κρυφογελώντας για το πρωταπριλιάτικο ψέμα.

Αμέσως σκαρφάλωσαν στην καρότσα, άνοιξαν το μουσαμά και χώθηκαν. Δεν ήξεραν πως ήταν πρωταπριλιά και πως τα πράγματα σκάρωναν φάρσες. Μέσα υπήρχαν άδεια χαρτοκιβώτια. Πιάνουν δυο, τα πάνε στο βάθος και χώνονται μέσα κι από πάνω τους ρίχνουν άλλα.

Κουρασμένα ήσαν, κάθε νύχτα στην καλύβα προσέχουν μην κλαπούν, μη βιασθούν, τα πήρε αμέσως ο ύπνος. Εκεί που ονειρεύονταν ότι παίζουν ποδόσφαιρο στην Αγγλία ξυπνάνε από ένα βουητό και νιώθουν πως το φορτηγό κινείται. Α! μπαίνουμε στο καράβι, λένε. Αλλά το φορτηγό έτρεχε με ταχύτητα και ζαλίστηκαν. Κάτι δεν πάει, καλά. Ανοίγουν το μουσαμά και βλέπουν λεωφόρο, αυτοκίνητα, θάλασσα και καμένα δέντρα στη σειρά.

«Πού πας;» φωνάζουν στο φορτηγό. «Αθήνα», τους λέει. «Αποκοιμηθήκατε μόλις μπήκατε και δε με ακούγατε που σας φώναζα να κατεβείτε. Μείνετε ακίνητοι τώρα. Μόλις με σταματήσει ο οδηγός να πηδήσετε. Συμπαθάτε με. Σήμερα είναι πρωταπριλιά και λέμε ψέματα». Ταράχτηκαν τα ασυνόδευτα, αλαφιάστηκαν, μπερδεύτηκαν ποια είναι  αλήθεια και ποιο το ψέμα. Δεν εμπιστεύονταν πια το φορτηγό. Κι αποφασίζουν να πηδήξουν. Ανοίγουν το μουσαμά, βάζουν το δισάκι τους στον ώμο και πηδάνε από τα αριστερά στη μέση του δρόμου, ενώ το φορτηγό έτρεχε με εκατό χιλιόμετρα, σπάνε πόδια, χέρια και πλευρά. Πάνε να σηκωθούν παραπατώντας κι ένα αυτοκίνητο από το αντίθετο ρεύμα τα πήρε σβάρνα μεταξύ Αιγίου και Ακράτας, στα καμένα. Το ένα παιδί με τη φανέλα του Ρονάλντο πέθανε ακαριαίως. Τα πήραν, τα μετέφεραν στο Νοσοκομείο Αιγίου. Από εκεί το ένα στο νεκροτομείο της Πάτρας, το άλλο στο Καραμανδάνειο Νοσοκομείο Παίδων για μακρόχρονη νοσηλεία. Ο νεκρός άνοιξε το δωδέκατο τάφο στο Α’ Νεκροταφείο, λίγο μικρότερο σε μέγεθος από τους άλλους.

Στις 2 Απριλίου η είδηση τσίριξε σαν ηλεκτρικό ρεύμα στα καλώδια. Ακόμη και στον άνευ ηλεκτρισμού καταυλισμό. Ο θάνατος του παιδιού έμοιαζε με ανθρωποθυσία εξευμενισμού αιμάτινης Θεάς. Όχι της Τρικλαρίας αλλά της αιμάτινης Θεάς που λέγεται Αρχή (στον πληθυντικό Αρχές), που θα έπρεπε ήδη να προστάτευαν τους ασυνόδευτους  ανήλικους σύμφωνα με το Νόμο.

Κι όπως όλες οι θυσίες που αφαιρούν μια ζωή για να τη δώσουν αλλού, έτσι κι αυτή έδωσε ζωή στον καταυλισμό.

***

Τον επιζώντα ανήλικο οι κάθε είδους Αρχές, από θρησκευτικές μέχρι πολιτικές, τον επισκέφθηκαν στο νοσοκομείο, φωτογραφήθηκαν μαζί του και του ευχήθηκαν συμπαράσταση. Μετά τον ξέχασαν.

Βασίλης Λαδάς,
Μουσαφεράτ

  1. Διαβάστε το κείμενο, χωριστείτε σε ομάδες και συζητήστε.
  • Με ποιες νουθεσίες ενθάρρυναν οι μανάδες τους τα δύο αγόρια;
  • Ποιοι θα τα βοηθούσαν, σύμφωνα με τα λόγια των μανάδων τους, και γιατί;
  • Πού νομίζετε ότι ήθελαν να πάνε τα δύο αγόρια και γιατί; Τι φαντάζεστε ότι επιθυμούσαν για τη ζωή τους;
  • Πού νομίζετε ότι οφείλεται το τραγικό δυστύχημα; Ποιες είναι οι αιτίες που το προκάλεσαν;
  • Ποιες ήταν οι αντιδράσεις των ανθρώπων για τον θάνατο του ενός παιδιού και για τον  βαρύ τραυματισμό του άλλου;

Να ανακοινώσετε στην ολομέλεια  τις απαντήσεις στις οποίες καταλήξατε.

  1. Να βρείτε λέξεις και φράσεις:
  • που κάνουν το κείμενο να μοιάζει με παραμύθι
  • που δηλώνουν τρυφερότητα
  • που περιγράφουν τις κακουχίες των δύο αγοριών
  • που περιγράφουν συναισθήματα των δύο αγοριών
  • που προϊδεάζουν τον αναγνώστη για την τραγική κατάληξη της ιστορίας
  • που δηλώνουν την αδιαφορία των αξιωματούχων για την τραγική μοίρα των δύο μικρών μεταναστών.
  1. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗΠώς φαντάζεστε τη ζωή των δύο παιδιών τα δύο χρόνια της περιπλάνησης τους; Να γράψετε μια σύντομη αφήγηση σε α΄πρόσωπο με αφηγητή ένα από τα δύο παιδιά ή σε γ΄πρόσωπο με έναν παντογνώστη αφηγητή, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ. 227 και σ. 239.
  2. ΠΑΡΑΜΎΘΙΗ ιστορία που αφηγείται ο Βασίλης Λαδάς είναι πραγματική και αφορά δύο παιδιά που βρέθηκαν ως παράτυποι μετανάστες στην Πάτρα. Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει να διηγηθεί την ιστορία σαν παραμύθι;
  3. Άκουσε λοιπόν, πανέμορφη, μια ιστορία αληθινή που μοιάζει με παραμύθι, λέει ο αφηγητής.  Να γράψετε ένα γράμμα, απευθυνόμενοι προς  τον συγγραφέα, στο οποίο θα καταθέσετε τις εντυπώσεις σας από την ανάγνωση του κειμένου. Να αναφερθείτε  ειδικότερα στην επιλογή του συγγραφέα να δώσει στην αφήγηση τη μορφή παραμυθιού τόσο ως προς το περιεχόμενο (τι λέει), όσο και προς τη μορφή (πώς το λέει) του κειμένου Πρωταπριλιά.

Γνωμικά, αποφθέγματα, ρητά

  1. Διαβάστε τις παρακάτω επιγραμματικές φράσεις για τη σιωπή. Ποια σας κάνει εντύπωση και για ποιο λόγο;

Γυναιξί πάσαις κόσμον η σιγή φέρει (Σε όλες τις γυναίκες η σιωπή είναι στολίδι).
Μένανδρος, ποιητής  4ος π.χ. αιώνας

Στις γυναίκες αρέσουν οι σιωπηλοί άντρες. Νομίζουν ότι τις ακούν.
Marcel Achard, Γάλλος συγγραφέας, 1899-1974

Μόνο η σιωπή είναι μεγαλειώδης. Όλα τα άλλα είναι αδυναμία.
Alfred de Vigny, Γάλλος συγγραφέας, 1797-1863

Αν το Α είναι η επιτυχία, τότε ο μαθηματικός τύπος είναι Α=Χ+Υ+Ζ, όπου Χ ίσον δουλειά, Υ ίσον παιχνίδι και Ζ ίσον να κρατάς το στόμα σου κλειστό.
Albert  Einstein, Γερμανοεβραίος Φυσικός, 1879-1955

Οι λέξεις δεν έχουν σημασία, όταν αναγνωρίζεις τις προθέσεις.
Isabelle Allende, Χιλιανή συγγραφέας, 1945

Οι πιο σιωπηλοί άνθρωποι είναι αυτοί που έχουν σε μεγάλη υπόληψη τον εαυτό τους.
William Hazlitt, Άγγλος δοκιμιογράφος και κριτικός, 1778-1830

Όποιος δεν μπορεί να καταλάβει τη σιωπή σου, δεν μπορεί να καταλάβει ούτε τα λόγια σου.
J.R.R.Tolkien, Άγγλος συγγραφέας,1892-1973

Για τα πράγματα που δεν μπορείς να μιλήσεις, πρέπει να σωπαίνεις.
Ludwig Wittgenstein, Αυστριακός φιλόσοφος, 1889-1951

  1. Ποια κοινά χαρακτηριστικά παρουσιάζουν τα αποφθέγματα, οι αφορισμοί, τα γνωμικά και τα ρητά, σύμφωνα με τους παρακάτω ορισμούς; Διακρίνετε κάποιες διαφορές;

Απόφθεγμα: γνώμη που διεκδικεί καθολικό κύρος και που είναι επιγραμματικά διατυπωμένη, γνωμικό που συνήθως αποδίδεται σε κάποιον μεγάλο άνδρα ή συγγραφέα, όπως π.χ. «H αρχή είναι το ήμισυ του παντός».

Αφορισμός: σύντομη κρίση ή άποψη που διατυπώνει κάποιος με επιμονή, χωρίς όμως τις απαραίτητες αποδείξεις:  Mιλάει πάντα με αφορισμούς.

Γνωμικό: σύντομη φράση που εκφράζει, συχνά χωρίς μεταφορά, μια πρακτική αλήθεια, δίνει περιληπτικά μια λογική αρχή, έναν κανόνα συμπεριφοράς ή κάνει μια ψυχολογική παρατήρηση: Συνηθίζει να μιλά με γνωμικά και παροιμίες.

Ρητό: φράση σύντομη και επιγραμματική που εκφράζει με κατηγορηματικό τρόπο μια αλήθεια και υποδεικνύει ή επιτάσσει ορισμένη στάση ζωής ή συμπεριφορά· απόφθεγμα, γνωμικό: Aρχαία ρητά.

Ορισμοί από το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής,
Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη

  1. Λαμβάνοντας υπόψη τoυς παραπάνω ορισμούς, να επιλέξετε δύο από τις  επιγραμματικές φράσεις για τη σιωπή και να συζητήσετε σε ομάδες: Ποια γνώμη προβάλλεται ως αξίωμα; Συμφωνείτε με αυτή τη γνώμη; Αν συμφωνείτε, νομίζετε ότι έχει πράγματι καθολικό κύρος; Να παρουσιάσετε τα συμπεράσματά σας στην ολομέλεια.
  2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΝα εργαστείτε τώρα ατομικά, για να ασκήσετε κριτικό έλεγχο σε κάποια επιγραμματική φράση, που κατά τη γνώμη σας προβάλλει σαν απόλυτη αλήθεια μια άποψη που ισχύει μερικώς.  Να τεκμηριώσετε τη γνώμη σας με επιχειρήματα σε ένα σύντομο κείμενο (15-20 σειρών). Για την αξιολόγηση του επιχειρήματος βλ. σχετικά και Έκφραση- Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 17.
  3. Να διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα σχετικά με τη χρήση των αποφθεγμάτων σε διάφορες εποχές  και να συζητήσετε σε ομάδες:
  • Σε ποιους παράγοντες αποδίδει ο συντάκτης το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα αποφθέγματα σε ορισμένες εποχές;
  • Νομίζετε ότι ο συντάκτης του κειμένου, το οποίο προέρχεται από ιστοσελίδα  αφιερωμένη σε συλλογή γνωμικών, είναι υπέρ ή κατά της αξιοποίησης των αποφθεγμάτων; Διακρίνετε κάποια αντίφαση σε όσα γράφει;
  • Ποια είναι η δική σας γνώμη για τη χρήση των αποφθεγμάτων; Γιατί καταφεύγουν κάποιοι σε αποφθέγματα και σε ποιες περιστάσεις τα χρησιμοποιούν;

[…]Το ενδιαφέρον για τα ρητά και τα αποφθέγματα φαίνεται ότι σημειώνεται σε δύο διαφορετικές φάσεις της πνευματικής εξέλιξης των λαών: Μια πρώτη, όταν η καλλιέργειά τους βρίσκεται στην αρχή της και μια δεύτερη, όταν αρχίσει να ξεπέφτει. Στην αρχή το ανθρώπινο πνεύμα δεν είναι ακόμα σε θέση και αργότερα δεν έχει πια τη διάθεση να επιδίδεται σε διαλεκτική και σε βάθος έρευνα της γνώμης που του προσφέρεται. Προτιμά την κατηγορηματική κατάφαση που δεν προϋποθέτει ανάλυση και αιτιολόγηση. Γι’ αυτό καταφεύγει στα γνωμικά. […]

Στη σημερινή εποχή δεν υπάρχει η υστερία που σημειώθηκε στις παραπάνω περιόδους, αλλά φαίνεται πως υπάρχει και πάλι ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για αποφθεγματικές φράσεις. Ένας λόγος είναι σίγουρα αυτός που αναφέρθηκε πιο πάνω: η έλλειψη διάθεσης και κουλτούρας –ίσως και χρόνου- για μια σε βάθος ανάλυση της γνώσης και της γνώμης. Και η ευκολία που υπάρχει στην απομνημόνευση αποσπασμάτων σε σχέση με την προσπάθεια που απαιτείται για συστηματική μελέτη θεωριών και μεγάλων έργων.

Πέρα όμως από αυτήν την απαξιωτική για τα γνωμικά άποψη, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι συντρέχει πλέον και ένας άλλος πολύ σοβαρός λόγος: ο όγκος της πνευματικής παραγωγής όλων των περασμένων αιώνων, όπως και ο όγκος των πληροφοριών που παράγεται καθημερινά είναι πια τόσο μεγάλος, που μόνο αποσπασματικά μπορεί να γίνει γνωστός. Επομένως, η σταχυολόγηση των σημαντικών φράσεων και η αποθησαύριση της σκέψης γίνεται μονόδρομος για τους εραστές της γνώσης. Και γι’ αυτό παραμένει ζωντανή η αγάπη των ανθρώπων –των φιλομαθών τουλάχιστον ανθρώπων – για τα γνωμικά και εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη για τη δημιουργία ανθολογιών και ιστοσελίδων όπως το www.gnomikologikon.gr.

Γνωμικολογικόν

 6. Διαβάστε τους παρακάτω δύο αφορισμούς που έχουν σταχυολογηθεί στην ιστοσελίδα «Γνωμικολογικόν». Ποιο είναι το νόημα του καθενός; Διακρίνετε κάποια ασάφεια;  

Ένας άνθρωπος χωρίς λόγια είναι ένας άνθρωπος χωρίς σκέψη.
John Steinbeck, Αμερικανός συγγραφέας, 1902-1968

Στο τέλος δεν θα θυμόμαστε τα λόγια των εχθρών μας, αλλά τη σιωπή των φίλων μας.
Martin Luther King, Αφροαμερικανός ηγέτης, 1929-1968

  1. Με αφόρμηση τα συγκεκριμένα παραδείγματα, να συζητήσετε το θέμα της σταχυολόγησης αποφθεγμάτων ή αφορισμών. Με ποιους τρόπους μπορεί να γίνει; Τι πρέπει να προσέχει ο υπεύθυνος για τη σταχυολόγηση, ώστε να αποδίδεται πιστά η σκέψη του ατόμου που διατύπωσε την επιγραμματική φράση;
  2. ΧΡΗΣΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝΣυζητήστε, με την ευκαιρία, και για τη συνήθη πρακτική να  χρησιμοποιούμε αποσπάσματα από ένα κείμενο. Για ποιους λόγους εφαρμόζουμε αυτή την πρακτική; Τι πρέπει να προσέχουμε, όταν απομονώνουμε ένα σύντομο απόσπασμα από ένα κείμενο; Για την πληρότητα της πληροφόρησης βλ. Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ.  65.

Το παρακάτω παράδειγμα, που αφορά την απομόνωση ενός στίχου του Καβάφη, είναι χρήσιμο για τη συζήτησή σας.

Μία ενδιαφέρουσα, αν και μάλλον αμφιλεγόμενη, καμπάνια βρίσκεται σε εξέλιξη στην Αθήνα, με λεωφορεία, τραμ, τρόλεϊ, τρένα και μετρό να «ντύνονται» με στίχους του μεγάλου ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη. […] Ωστόσο, η καμπάνια αυτή έχει συναντήσει ήδη κάποιες έντονες αντιδράσεις, κυρίως για τον στίχο «Είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία», για τον οποίο σχολιάζουν πως εκλαμβάνεται εσφαλμένα πως αναφέρεται στη βία, ενώ στο έργο του Καβάφη αναφέρεται στη βιασύνη (Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός/ Να μη βιαζόμεθα/ είνʼ επικίνδυνον πράγμα η βία).[…]

diastixo.gr, 19/10/2013

  1. Λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα από τη συζήτηση για τη χρήση των αποσπασμάτων, να γράψετε μία εργασία  για τη ζωή και για το έργο του Καβάφη, αξιοποιώντας σχετικά αποσπάσματα από  διάφορα κείμενα, καθώς επίσης και  από τα ποιήματά του.
  2. Ένα γνωμικό ή ένα απόφθεγμα συνοψίζει συχνά μια άποψη, έναν κανόνα συμπεριφοράς ή και μια στάση ζωής. Ανατρέξτε στην ιστοσελίδα «Γνωμικολογικόν» και επιλέξτε κάποιο γνωμικό ή κάποιο απόφθεγμα που σας εκφράζει. Να αναπτύξτε γραπτώς τις σκέψεις σας. Εξηγήστε την επιλογή σας: Γιατί είναι σημαντικό για σας το συγκεκριμένο γνωμικό; Πώς σχετίζεται με τον χαρακτήρα σας; Ποιες αξίες εμπεριέχει;
  3. ΕΠ.ΛΟΓΟΣΝά τι πιστεύω, νά πώς θα ήθελα να ενεργώ. Προσπαθήστε να καταγράψετε με τη μορφή επιγραμματικών φράσεων κάποια  από τα βασικά πιστεύω σας και κάποιους κανόνες συμπεριφοράς που θα θέλατε να ακολουθείτε.
  4. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑΚάποιοι, στην προσπάθειά τους να υποστηρίξουν μια άποψη, χρησιμοποιούν αποφθέγματα ή ρήσεις διάσημων προσώπων, που θεωρούνται αυθεντίες. Ένας ομιλητής, για παράδειγμα, στην προσπάθειά του να πείσει ότι βασικός παράγων επιτυχίας είναι να κρατάς το στόμα σου κλειστό, επικαλείται τον παρακάτω αφορισμό του Einstein: Αν το Α είναι η επιτυχία, τότε ο μαθηματικός τύπος είναι Α=Χ+Υ+Ζ, όπου Χ ίσον δουλειά, Υ ίσον παιχνίδι και Ζ ίσον να κρατάς το στόμα σου κλειστό. Με ποια επιχειρήματα θα μπορούσατε να θέσετε σε αμφισβήτηση: α) την άποψη που υποστηρίζει ο ομιλητής και β) τον τρόπο που επιλέγει, για να τεκμηριώσει την άποψή του;
  5. Να συζητήσετε σχετικά με την επίκληση στην αυθεντία:
  • Σε τι συνίσταται η δύναμή της ως τρόπου πειθούς;
  • Σε ποιες περιπτώσεις ενέχει λογικό σφάλμα;
  • Με ποιες προϋποθέσεις μπορεί να είναι θεμιτή ή και επιβεβλημένη η χρήση της;
    Σχετικά με την επίκληση στην αυθεντία βλ. Έκφραση-Έκθεση για τη Γ΄ λυκείου, σ. 45. 
  1. Να οργανώσετε σε ομάδες μια έρευνα για την επίκληση στην αυθεντία σε διάφορα είδη κειμένων, π.χ. σε διαφημίσεις, σε πολιτικούς λόγους, σε δοκίμια, σε επιστημονικά άρθρα κ.ά.
    Βλέπε και Ε. Παπανούτσος, «Ο πυκνός και λιτός λόγος», Έκφραση-Έκθεση Β΄Λυκείου, σ. 279-280.

Screen Shot 2016-05-12 at 3.24.12 PMLam Pham Houng, Silence

Μικροαφηγήσεις (Μικρομυθοπλασία-Μικροδιηγήματα)

Ελένη Αλεξίου
Από το τίποταScreen Shot 2016-07-26 at 4.06.44 PMΚάθισα με θέα προς την είσοδο του βιβλιοπωλείου.  Η πόρτα πρέπει να άνοιξε μέχρι και είκοσι φορές. Δεν ήσουν σε κανένα άνοιγμα. Αλλά κάθε φορά, περιμένοντας ότι ήσουν εσύ, καρδιοχτυπούσα. «Από το τίποτα φτιάχνεται ο Παράδεισος» ανέφερε ο συγγραφέας τα λόγια του Ελύτη. Έτσι, όσες φορές ανοιγόκλεισε αυτή η πόρτα, ακόμη κι αν ποτέ δεν μπήκες, τόσες φορές αισθάνθηκα ευτυχισμένη.

Ελένη Αλεξίου, Από το τίποτα, Ιστολόγιο  Μπονζάι

  1. «Από το τίποτα φτιάχνεται ο Παράδεισος»: Η συγγραφέας βασίζεται σε ένα στίχο από το ποίημα του Ελύτη Το Φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη Ομορφιά. Ποια σημασία παίρνει ο στίχος στο κείμενό της και ποια έχει στο ποίημα του Ελύτη;
  2. Σκεφτείτε κι άλλα «τίποτα» ικανά να φτιάξουν παραδείσους. Επιλέξτε ένα από αυτά και γράψτε μια σύντομη ιστορία ή ένα χρονογράφημα (το πολύ 100 λέξεις) με τίτλο Από το τίποτα γίνεται ο Παράδεισος.
  3. Η δημοσίευση της παραπάνω σύντομης ιστορίας στο ιστολόγιο Μπονζάι συνοδεύεται από μια φωτογραφία. Συζητήστε σχετικά:
  • Τι  κερδίζει ο αναγνώστης και τι χάνει με την προσθήκη της εικόνας;
  • Στη φωτογραφία η επιγραφή μεταξύ άλλων γράφει: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ… Ποια είναι η σχέση της σύντομης ιστορίας με τη λογοτεχνία;

Mιχάλης Μακρόπουλος
Η μικρή ιστορία του κοριτσιού που ονειρευόταν να πετάξει  
Είχαν έλθει τα χελιδόνια, κι ένα κορίτσι στεκόταν στο μπαλκόνι του, γερτό στην κουπαστή, και τα κοιτούσε με λαχτάρα, νιώθοντας μες στα στήθια του το φτερούγισμά τους. Αχ, αναστέναξε, να ’χα κι εγώ φτερά και να πέταγα! Και, τόσος ήταν ο πόθος του κοριτσιού, που η επιθυμία του εισακούστηκε. Μεμιάς μίκρυνε, και φτερά κουνουπιού ξεφύτρωσαν στην πλάτη του. Σαστισμένο το κουνούπι πέταξε πάνω από την κουπαστή, μα ένα χελιδόνι έτυχε κείνη τη στιγμή να περνάει αποκεί, άνοιξε το ράμφος του και το έκανε μια χαψιά.

Μιχάλης Μακρόπουλος, Η μικρή ιστορία…, Ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ

  1. Ποια στοιχεία του παραπάνω αφηγήματος θυμίζουν παραμύθι και ποια το διαφοροποιούν από το παραμύθι;
  2. Θυμηθείτε τον μύθο του Ικάρου. Ποια κοινά στοιχεία παρουσιάζει με τη μικρή ιστορία του κοριτσιού; Τι συμβολίζει κατά τη γνώμη σας το κοινό μοτίβο που επαναλαμβάνεται και στις δύο ιστορίες;
  3. Η επιθυμία του ανθρώπου να πετάξει είναι αγαπημένο θέμα της τέχνης, από τα αρχαία χρόνια. Προσπαθήστε να συγκεντρώσετε σχετικά έργα τέχνης, να τα παρουσιάσετε και να συζητήσετε το θέμα στην τάξη.
  4. δημ.γραφή-μικροαφήγησηΝα γράψετε μια δική σας μικροαφήγηση (το πολύ 200 λέξεις) με θέμα την επιθυμία του ανθρώπου να πετάξει. Να επιλέξετε, αν θέλετε, και να ενσωματώσετε στοιχεία  από το παραμύθι, το ημερολόγιο, την ποίηση.

Κώστας Σιαφάκας
Κλέε εναντίον ΠικάσοScreen Shot 2016-07-26 at 4.15.01 PMΟ μικρός Picasso λογομαχεί με τον μικρό Klee. Ο μικρός Picasso χάνει την ψυχραιμία του και με μια γροθιά μαυρίζει το μάτι του μικρού Klee. Την επόμενη μέρα ο μικρός Klee με το μαυρισμένο μάτι εξαπολύει ένα σμήνος πολύχρωμων κουνουπιών εναντίον του μικρού Picasso. Σε λίγο ένας νευρασθενικός κόκορας καταφθάνει τρέχοντας με κλειστές φτερούγες σαν κουλός δρομέας και συμμαχεί με τον μικρό Picasso εναντίον των κουνουπιών. Καταφέρνει και μερικές γερές τσιμπιές στον μικρό Klee ο οποίος καλεί επειγόντως σε βοήθεια έναν φτερωτό τροχονόμο και ένα αιμοβόρο χρυσόψαρο. Δεχόμενος επίθεση από ουρανό και θάλασσα, ο μικρός Picasso επιστρατεύει έναν βαρβάτο μινώταυρο με καυτά ρουθούνια. Όταν το θηρίο μπαίνει στο πεδίο της μάχης, ο μικρός Klee σταματά απότομα και ο στρατός του τον μιμείται. «Εγώ τόση ώρα έπαιζα και εσύ θέλεις να με σκοτώσεις;», λέει στον μικρό Picasso ενώ απομακρύνεται πάνω σε έναν ιπτάμενο κήπο, αφήνοντας τον μικρό Picasso σαστισμένο ανάμεσα στα τέρατα.

Κώστας Σιαφάκας, Κλέε εναντίον Πικάσο, Ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ, 12.08.2010, Το έργο είναι του Π. Κλέε

  1. Ποιους «συμμάχους» επιστρατεύουν ο Picasso και ο Klee στη μεταξύ τους διαμάχη;
  2. ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ ΚΌΜΙΚΝα αναζητήσετε στο διαδίκτυο τους πίνακες του Picasso και του Klee  στους  οποίους αναφέρεται ο Κώστας  Σιαφάκας στο παραπάνω μικροδιήγημα και να αποδώσετε την ιστορία με τη μορφή κόμικς, αξιοποιώντας λεπτομέρειες από πίνακες του Picasso και του Klee.

Ευσταθία Δήμου
Κλέφτες κι Αστυνόμοι
-Σ΄έπιασα! Ακίνητος.
-Ζαβολιά! Δεν πρόλαβες να μ΄ακουμπήσεις.
-Σ΄ακούμπησα. Γιάννη, Πάνο, ελάτε! Τον έπιασα.
-Μα δεν…
-Σκάσε ρε! Έχασες! Τι θέλεις τώρα; Σε συλλαμβάνω.
-Εντάξει. ‘Εχασα. Δεν παίζω άλλο.
-Παίζεις. Είσαι κλέφτης και σε έχω συλλάβει.
-Δεν είμαι κλέφτης.
-Είσαι! Είσαι κλέφτης! Παραδέξου το.
-Εντάξει, τ΄ομολογώ. Έκλεψα.
-Τι έκλεψες δηλαδή;
-Μια γόμα.
-Από πού;
-Από την κασετίνα της Μαρίας.
-Και τι άλλο; Λέγε.
-Και ένα μολύβι.
-Πάλι από τη Μαρία;
-Ναι.
-Αυτό είναι πολύ σοβαρό.
-Άφησέ με. Θέλω να πάω σπίτι μου.
-Δεν έχεις να πας πουθενά.
-Ορίστε, να, πάρε το μολύβι, πάρε και τη γόμα και άσε με. Θέλω να φύγω.
-Εντάξει. Πήγαινε για σήμερα. Θα τα πούμε όμως αύριο.
-Αύριο;
-Ναι. Αύριο. Δεν έχω τελειώσει μαζί σου. Άσε με ήσυχο, ρε συ Ηλία, σε παρακαλώ.
-Όχι Ηλία. Κύριε αστυνόμε.

Ευσταθία Δήμου, Κλέφτες κι αστυνόμοι, Ιστολόγιο Μπονζάι

  1. Στο τέλος του διαλόγου φαίνεται να αντιστρέφονται οι ρόλοι των προσώπων. Ποια πιθανή εξήγηση δίνετε σ’ αυτό το τέχνασμα της Δήμου; Τι υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε για αυτά τα δύο πρόσωπα; (ηλικία, επάγγελμα, ιδιότητα)
  2. Χωριστείτε σε ζευγάρια και προσπαθήστε να αποδώσετε θεατρικά τον διάλογο, λαμβάνοντας υπόψη ότι το κύρος του αστυνομικού είναι ανώτερο από το κύρος του κλέφτη. Δοκιμάστε, λοιπόν, να παίξετε με το κύρος (status) των πρωταγωνιστών, ανάλογα με τις υποθέσεις που κάνατε για τα πρόσωπα.
  3. ΔΙΆΛΟΓΟΣΝα φανταστείτε κι εσείς δύο πρόσωπα με διαφορετικό κύρος και να γράψετε έναν διάλογο μεταξύ αυτών των προσώπων.
  4. Αφού διαβάσετε σχετικά με τους αφηγηματικούς τρόπους  στο εγχειρίδιο Νέας ελληνικής λογοτεχνίας Β΄ λυκείου να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
  • Ποια περίπτωση μίμησης έχουμε στο παραπάνω κείμενο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
  • Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η συγγραφέας επέλεξε αυτόν τον τρόπο αφήγησης της ιστορίας της;
  • Προσπαθήστε να αποδώσετε το νόημα της ιστορίας, ανάλογα με την ερμηνεία που δώσατε, αφηγούμενοι με έναν άλλον αφηγηματικό τρόπο.  Στη συνέχεια να καταθέσετε γραπτά  τα σχόλιά σας για το αποτέλεσμα της προσπάθειάς σας (τι άλλαξε και γιατί, ποιος αφηγηματικός τρόπος έχει κατά τη γνώμη σας περισσότερο ενδιαφέρον και γιατί κτλ.).

Μιχαήλ Μήτρας
Η εκδοχή μιας συνάντησης
Ημέρα βροχερή με γκρίζο φως πίσω απ΄το τζάμι της καφετέριας
Βγάζοντας αργά τα μαύρα της γάντια τον κοίταξε
Ένας αδέξιος διάλογος με διαστήματα σιωπής και βλέμματα
Στο φλυτζάνι πάγωνε το τσάι, με χρώμα που σκούραινε
Ένας συνεχής θόρυβος: συνομιλίες, σερβιρίσματα, τηλεοπτικό ρεπορτάζ για τον πόλεμο, κινητά τηλέφωνα, μαρσάρισμα μοτοσυκλέτας
“Δεν είναι αυτό που νομίζεις”, του είπε χαμηλόφωνα
Ένιωσε σαν να βρισκόταν σε άδειο δωμάτιο
Προς στιγμήν τράβηξε την προσοχή του η πρωτοσέλιδη είδηση της εφημερίδας που διάβαζε κάποιος δίπλα τους
Μια φωτεινή λωρίδα στο δάπεδο
Όπως η αιφνιδιαστική ανάμνηση ενός γεγονότος: πριν δεκαοκτώ χρόνια σε υπεραστικό λεωφορείο, διασχίζοντας το ορεινό τοπίο ενός νησιού καθώς τέλειωνε το καλοκαίρι
Από την τσάντα έβγαλε το κραγιόν κι άρχισε να βάφει τα χείλη της, κλείνοντας τα μάτια
Καθώς η πόλη έπαιρνε τη νυχτερινή της όψη
Το πρωί της ίδιας μέρας στη μπεζ ατμόσφαιρα του γραφείου, όταν της τηλεφώνησε κι εκείνη δίσταζε
“Μήπως αύριο το απόγευμα;” άκουσε τη φωνή του αλλαγμένη από την αδημονία
Στον καθρέφτη του ασανσέρ είδε τα πρόσωπά τους, προσπαθώντας να αποφύγουν το βλέμμα του
Βγήκε στο δρόμο και με γρήγορο βηματισμό περιπλανήθηκε για ώρες στην πόλη, φαντασιώνοντας εκδοχές της αυριανής τους συνάντησης
Την άλλη μέρα εκείνη ήρθε φορώντας γυαλιά ηλίου, κι ας ήταν προχωρημένο απόγευμα
Η αφή του δέρματος σε μια χειραψία αναδρομικής οικειότητας
Παρατήρησε τα μαλλιά της υγρά απ΄τη βροχή
“Πού το θυμήθηκες τώρα αυτό,…”, είπε σχεδόν ενοχλημένη
Η εικόνα ενός ανθισμένου κήπου πέρασε από το μυαλό του αστραπιαία για να ακολουθήσει αμέσως μετά η εικόνα μιας βραχώδους ακτής
Βγαίνοντας απ΄τον κλειστό χώρο, διαπίστωσαν ότι η βροχή είχε σταματήσει κι εκείνος πρότεινε να βαδίσουν μες στη νύχτα
Ο θόρυβος ενός αυτοκινήτου τον εμπόδισε ν΄ ακούσει την απάντησή της

Μιχαήλ Μήτρας,
Η εκδοχή μιας συνάντησης
, Ιστολόγιο Μπονζάι

  1. Ως είδος εν εξελίξει, τα μικρά πεζά κινούνται στο όριο των λογοτεχνικών ειδών ενσωματώνοντας στη μινιμαλιστική τους φόρμα τρόπους και εκφραστικά μέσα από διάφορα είδη και ποικίλους λόγους (την ποίηση, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τις εικαστικές τέχνες, τη μουσική, τον δημοσιογραφικό λόγο κ.ά.). Οι μικροαφηγήσεις ως είδος
    Σας θυμίζει κάποιο άλλο λογοτεχνικό είδος το μικροδιήγημα Εκδοχή μιας συνάντησης; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
  2. Τι συμβαίνει στην ιστορία; Πώς φαντάζεστε τα δύο πρόσωπα και τη μεταξύ τους σχέση;
    Ας ακουστούν διάφορες εναλλακτικές ερμηνείες, φτάνει να στηρίζονται σε κάποια στοιχεία του κειμένου. Να έχετε υπόψη ότι δεν είναι ζητούμενο η «σωστή» ερμηνεία, αλλά η προσωπική ερμηνεία του καθενός, γιατί κάθε φορά ο αναγνώστης αναδημιουργεί ανάλογα με την προσωπική του σκευή ένα λογοτεχνικό έργο.
    Αφού καταθέσει ο καθένας την  ερμηνεία του, ας δοκιμάσει να συνεχίσει την ιστορία με τον δικό του τρόπο.  

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου
Ο Μαυρουδής

Γυρνούσε όλη μέρα στους δρόμους. Στα σκουπίδια και τους μπαχτσέδες. Δεν μιλούσε, έβγαζε μόνον μικρές κραυγές. Ξυπόλυτος χειμώνα καλοκαίρι περπατούσε. Ποτέ δεν πείραξε άνθρωπο. Δεν άπλωνε το χέρι να ζητήσει. Οι γυναίκες του δίναν φαγητό και κάποτε ένα παλιό ρούχο. Ήταν εποχές που δεν περίσσευαν. Αέρας, ήλιος και βροχή χάιδευαν το κουρεμένο του κεφάλι. Τα βράδια κατέβαινε στο λιμάνι, στα μπλόκια, έπαιζε φυσαρμόνικα. Οι καπνεργάτες του δίναν καπνό να στρίβει τσιγάρα. Κανείς δεν γνώριζε από πού είχε έρθει. Τον φώναζαν Μαυρουδή.

Ύστερα χάθηκε. Πρώτες το πρόσεξαν οι γυναίκες, καθώς δεν βλέπαν τη σκιά του να πέφτει στους στενούς δρόμους, στους χαμηλούς τοίχους.

Ένα πρωί δεμένους χειροπόδαρα, τους πέταξαν στην πλατεία. Παλικάρια σχεδόν αμούστακα. Ένα γύρω στρατιώτες να τους φρουρούν. Χτυπημένοι. Με σχισμένα τ΄αποφόρια, μες στο αίμα. Κι ανάμεσά τους ο Μαυρουδής. Μεγάφωνα μεταδίδαν προτροπές και πατριωτικά άσματα. Εμβατήρια.

Να φτάνουν μάνες χαροκαμένες, να κλαίνε, να φτύνουν, να βρίζουν, να προτρέπουν τους φρουρούς να τουφεκίσουν τα κτήνη.

Κι άλλες μάνες να φτάνουν, χαροκαμένες, στα μαύρα τους τριμμένα ρούχα, να μένουν παράμερα, να δαγκώνουν τα μαντίλια, πνιγμένες στο κλάμα, να εκλιπαρούν για τα παιδιά τους, να εκλιπαρούν να προσφέρουν μια κουβέρτα, λίγο ψωμί στους συντριμμένους, να εκλιπαρούν και για τον Μαυρουδή που ήταν ορφανός και χαμένος.

Να φυσάει ο παγωμένος αέρας στους γονατισμένους, να πέφτει το χιόνι στα κορμιά τα ριγμένα.

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου,
Ο Μαυρουδής, Διέφυγε το μοιραίον, Ιστολόγιο Μπονζάι

  1. Γιατί το παραπάνω κείμενο χαρακτηρίζεται μικροαφήγηση; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορά σε γνωρίσματα του είδους.
  2. αφηγηματικοί τρόποιΑφού διαβάσετε την μικροαφήγηση, να συζητήσετε για τον αφηγητή, την οπτική γωνία, τον αφηγηματικό τρόπο.
  3. Προσέξτε τον τρόπο με τον οποίο «κτίζει» ο συγγραφέας τον  ήρωά του, π.χ. στοιχεία εξωτερικής εμφάνισης, συμπεριφοράς, οικογενειακής κατάστασης, τη σχέση του με τους άλλους κ.τ.λ. Επίσης παρατηρήστε την πλοκή της ιστορίας (αρχική κατάσταση – κορύφωση – ανατροπή). Στη συνέχεια να επινοήσετε ένα πρόσωπο και να γράψετε μια σχετική με αυτό μικροαφήγηση.

Βίκυ Κλεφτογιάννη
Υπεραστικό

Φυσούσε κίτρινος αέρας που χόρευε την επαρχιακή σκόνη σε τολμηρό ταγκό. Τζούρες αλλεργιογόνων εισχωρούσαν στο βλεννογόνο της. Καθόταν πάνω στη βαλίτσα, κάτω απ’ τον μεσημεριανό ήλιο. Δεν υπήρχε στέγαστρο, παρά μόνο μια ταμπέλα σε ένα ψηλό κοντάρι. «Στάση υπεραστικών». Η πόλη έρημη, θερμόπληκτη, κλειστά καταστήματα, λευκές φανέλες ξεραίνονταν στα μανταλάκια των μπαλκονιών.

Θα έφευγε. Από παιδί το ήθελε. Αυτή η ησυχία ήταν φορές που της μάτωνε τα αυτιά. Λαχταρούσε τη βουή της μητρόπολης, γύρευε να εναντιωθεί στους μεγάλους δρόμους, να παραπατήσει στα όρια, να μεγαλώσει. Θα χανόταν στα σινεμά και στα θέατρα. Προβολές, παραστάσεις. Στο πανί και στο σανίδι οι ζωές που της έλειπαν. Συναυλίες. Οι πόθοι της συντονισμένοι με τον ξεδιάντροπο βόμβο των ηχείων. Ωδείο. Κιθάρα ή πιάνο, φωνητική. Θα έβρισκε και μια μικρή μπάντα και θα έπαιζαν σε μαγαζιά.

Πέρασε το όχημα του Δήμου, εμψυχώνοντας την κίτρινη σκόνη. Τα ρουθούνια της δεν είχαν αέρα. Ο Ιούλιος σ’ αυτόν τον τόπο ήταν πάντα μακρόσυρτος και εκδικητικός. Θα έφευγε. Ένα νυχτερινό παγκάκι στο μεγάλο πάρκο την περίμενε για να της δώσει τις κομμένες ανάσες, με το φεγγάρι ανοίκειο. Πάντα ήθελε να φύγει. Με μια υπέρβαρη βαλίτσα, με ασιδέρωτα όνειρα και με το φόβο για το αβάσταχτο της εκπλήρωσης.

Το λεωφορείο φάνηκε από τη στροφή. Σταμάτησε φρενάροντας και η πόρτα άνοιξε ακριβώς μπροστά της. Τα καθίσματα ήταν κόκκινα, βελούδινα, φθαρμένα πέρα απ’ το όριο του οίκτου. Πέντε δευτερόλεπτα. Η πόρτα έκλεισε ερμητικά, σχεδόν θυμωμένα. Καθώς το όχημα ξεκινούσε, κοιτούσε τον καπνό της εξάτμισης να παρεμβάλλεται αδέξια στις φιγούρες του ταγκό.

Τα παιδιά θα ξυπνούσαν σε λίγο. Σαν να της έλειψαν ξαφνικά. Είχε να βάλει πλυντήριο κι ύστερα θα πήγαιναν σε πάρτι γενεθλίων. Σηκώθηκε απότομα, φταρνίστηκε και πήρε το δρόμο για το σπίτι βιαστικά, σέρνοντας με ευκολία τη βαλίτσα της. Έτσι κι αλλιώς, άδεια ήταν.

Βίκυ Κλεφτογιάννη,
Υπεραστικό, Ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ

  1. Το τέλος του διηγήματος ανατρέπει την εντύπωση που είχαμε για το κατά πόσο η γυναίκα ήταν αποφασισμένη να φύγει. Γιατί τότε περίμενε στη στάση;
  2. Τι κρατά στη μικρή επαρχιακή πόλη τη γυναίκα της ιστορίας και τι τη διώχνει απ΄αυτή; Σημειώστε τα σε δυο στήλες. Τι παρατηρείτε; Ποιος κατάλογος είναι μεγαλύτερος; Πώς δικαιολογείτε την απόφασή της;
  3. Σηκώθηκε απότομα, φταρνίστηκε και πήρε το δρόμο για το σπίτι βιαστικά, σέρνοντας με ευκολία τη βαλίτσα της. Έτσι κι αλλιώς, άδεια ήταν. Να χρησιμοποιήσετε το απόσπασμα (ή οποιοδήποτε άλλο σημείο του διηγήματος σας αρέσει)  ως αρχή μιας νέας δικής σας σύντομης ιστορίας. Μπορείτε να αξιοποιήσετε κι εσείς το στοιχείο της ανατροπής και της έκπληξης (Έτσι κι αλλιώς, άδεια ήταν), που εντοπίσατε στο μικροαφήγημα.

Νίκος Ορφανίδης
Των γυναικών, ΛΒ΄
Των δυναστευομένων γυναικών. Των γυναικών του πόνου και της δοκιμασίας όλων των αιώνων.
Όλες εκείνες οι γυναίκες στον ξένο τόπο. Μόνες.
Η συντετριμμένη εκείνη γυναίκα, που υπέστη τα πάνδεινα από τους μαστρωπούς και επέστρεψε ερείπιο στην πατρίδα της.

Οι γυναίκες εκείνες που μπήκαν στα πλοία της μετανάστευσης, τα υπερωκεάνια της εποχής, κάτι σαπιοκάραβα, για Αυστραλία και Αμερική, στα δύσκολα εκείνα χρόνια μετά τον πόλεμο. Κι εκείνα τα γράμματα που έστελλαν στους δικούς τους. Γραμμένα με μολύβι.

Η γιαγιά εκείνη στην Αυστραλία που έφυγε παιδάκι για τα ξένα και δεν γύρισε ποτέ. Ετάφη στο κοιμητήριο της ξένης εκείνης πόλης με τα παράξενα ονόματα που ποτέ δεν έμαθε.

Οι γυναίκες στα εργοστάσια, πρωί και βράδυ. Χωρίς να μιλούν.

Η θεία εκείνη από τα Καλάβρυτα που έφτασε στα ξένα χωρίς να ξέρει μια λέξη για να συνεννοηθεί. Έτσι περνούσε εκείνα τα απογεύματα της Κυριακής κλαίοντας τα νιάτα της.

Τα παιδιά των μεταναστών στα σχολεία μας, χωρίς να ξέρουν Ελληνικά. Απλώς κοιτάζουν αμήχανα. Κι εκείνα τα κοριτσάκια με το αθώο βλέμμα.

Τα παιδιά που έφυγαν με ψαροκάικο, αφήνοντας πίσω τους τις βομβαρδισμένες πόλεις και τα χωριά τους.

Οι νύφες εκείνης της σκληρής ταινίας κι όσες πήγαν με μια φωτογραφία στα ξένα για να παντρευτούν.

Η μοίρα όλων των φτωχών και έρημων γυναικών. Και το μποστάνι εκείνο, η προίκα της Φραγκογιαννούς, στον Αη-Σώστη, που το κοιτούσε περίλυπη φεύγοντας.

Οι γυναίκες χωρίς προίκα. Που έμεναν άλλοτε μόνες.

Οι γυναίκες, που ξενοδουλεύοντας κρατούσαν το σπίτι τους.

Οι παλιές εκείνες ελληνικές ταινίες, δακρύβρεχτες, που είχαν όμως τη δική τους αλήθεια. Και οι γυναίκες σε εκείνους τους άθλιους συνοικισμούς.

Το κοριτσάκι της εισβολής που περιμένει ακόμα τον πατέρα του. Κι ας ξέρει πως δεν θα γυρίσει. Κι ας κοντεύει πια κι η ίδια τα πενήντα. Είκοσι χρόνια πιο μεγάλη απ’ τον πατέρα της.

[Απ’ το βιβλίο Των γυναικών. Αφηγηματικές και άλλες στιγμές, Ακτή, Λευκωσία 2015.]

Νίκος Ορφανίδης,
Ηλεκτρονικό περιοδικό
Φρέαρ

  1. διακειμενικότηταα) Ποια στοιχεία  διακειμενικότητας αναγνωρίζετε στην παραπάνω μικροαφήγηση; Να στηρίξετε με στοιχεία την απάντησή σας.
    β) Για ποιους λόγους, νομίζετε,  ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αναφορές σε άλλα κείμενα; Να απαντήσετε, αφού διαβάσετε το δημοσίευμα Μικροαφήγηση και διακειμενικότητα.
  2. Η μικροαφήγηση Των γυναικών, ΛΒ συναρθρώνεται από επί μέρους ιστορίες γυναικών. Να χρησιμοποιήσετε μία από αυτές ως έμπνευση, για να γράψετε τη δική σας μικρή ιστορία (Το πολύ 100 λέξεις).
  3. Προσπαθήστε να ντύσετε με εικόνα σε ένα σύντομο βίντεο (30′) μια από τις παραπάνω ιστορίες γυναικών.
  4. Εργαστείτε σε ομάδες και δοκιμάστε να «ζωντανέψετε» θεατρικά την αφήγηση. Κάθε ομάδα μπορεί να ασχοληθεί με  έναν ή δύο τύπους γυναικών. Πρώτα θα τους «δώσει φωνή», καταγράφοντας λίγες σύντομες φράσεις που θα ταίριαζαν με τον ρόλο τους. Μετά θα προσπαθήσει να στήσει σκηνικά τον ρόλο, δημιουργώντας μια «παγωμένη εικόνα» (ακίνητη) που θα «ζωντανέψει»  με λόγο και κίνηση για δύο λεπτά και θα «ξαναπαγώσει». Όταν οι ομάδες ετοιμαστούν, θα παρουσιάσουν η μία μετά την άλλη τη δουλειά τους. Μία ομάδα μπορεί να αναλάβει την εκφώνηση της αφήγησης που θα συνδέει τις σύντομες σκηνές.

Μιχάλης Γκανάς
Κοιτάζει τα χέρια της
Κοιτάζει τα χέρια της. Πώς έγιναν έτσι; Πού βρέθηκαν τόσες φλέβες, τόσες ελιές και σημάδια, τόσες ρυτίδες στα χέρια της; Εβδομήντα χρόνια τα κουβαλάει μαζί της και ποτέ δεν γύρισε να τα κοιτάξει. Ούτε τότε που ήταν χλωρά, ούτε που μέστωσαν, ούτε που μαράθηκαν, ώσπου ξεράθηκαν. Όλα αυτά τα χρόνια η έγνοια της ήταν αλλού, όχι στα χέρια της: μην κοπεί, μην καεί, μην τρυπηθεί, μην το παρακάνει το βράδυ με τον άντρα της –όποτε τύχαινε, μια στις τόσες– κι ακούσει πάλι τα λόγια του, καρφί στην καρδιά της “πού τα ‘μαθες αυτά μω γυναίκα;” Κοιτάζει τα χέρια της σαν να τα βλέπει πρώτη φορά. Ξένα της φαίνονται, καθώς κάθονται άνεργα πάνω στη μαύρη ποδιά της, σαν προσφυγάκια. Έτσι της έρχεται να τα χαϊδέψει.
Και τι δεν τράβηξαν αυτά τα χεράκια, στα κρύα και στα λιοπύρια, στη φωτιά, στα νερά, στα χώματα, στα κάτουρα και στα σκατά. Πέντε χρόνια κατάκοιτη η πεθερά της, αλύχτησε ώσπου να της βγει η ψυχή.
Κοιτάζει πάλι τα χέρια της. Τι θα τα κάνει; Να τα κρύψει κάτω από την ποδιά της να μην τα βλέπει, να τα χώσει στην περούκα της διπλανής, που κοιμάται με το κεφάλι γουλί, να τα βάλει στις μάλλινες κάλτσες που της έφερε ο γιος της μόλις του ‘πε ότι κρυώνει εδώ στο γηροκομείο που την έριξε η μοίρα της; Τόσα χρόνια δεν γύρισε να τα κοιτάξει και τώρα δεν μπορεί να πάρει τα μάτια της από πάνω τους. Κι όταν δεν τα κοιτάει ή κάνει πως δεν τα κοιτάει, την κοιτάνε αυτά.
Άνεργα χέρια, τι περιμένεις, αφού δεν έχουν δουλειά κάθονται και κοιτάνε. Δεν είναι που κοιτάνε, άσ’ τα να κοιτάνε, είναι που κοιτάνε σαν να θέλουνε κάτι. Ξέρει τι θέλουν: να τα χαϊδέψει.

Δεν θα τους κάνει τη χάρη. Ντρέπεται, γριά γυναίκα, να χαϊδεύεται στα καλά καθούμενα. Τα κοιτάζει κλεφτά και βλέπει μια σκουριά από καφέ στο δεξί. Σηκώνεται και πάει στο μπάνιο, πιάνει το μοσχοσάπουνο και πλένει τα χέρια της. Τα πλένει, τα ξαναπλένει, δεν λέει ν’ αφήσει το σαπούνι, της αρέσει έτσι που γλιστρούν απαλά, το ένα μέσα στο άλλο, “κοίτα”, λέει, “που μ’ έβαλαν να τα χαϊδέψω θέλοντας και μη, τα σκασμένα” και γελάει από μέσα της που δεν την κοιτάνε τώρα όπως πριν, χαμένα μέσα στους αφρούς και τα χάδια, σαν να ‘χουν κλείσει τα μάτια, μην τους πάει σαπούνι και τα πάρουν τα δάκρυα.

Μιχάλης Γκανάς,
Γυναικών – Μικρές και πολύ Μικρές Ιστορίες

Screen Shot 2016-07-26 at 5.13.00 PMhttps://www.youtube.com/watch?v=Dj1SRyLmzfo

  1. αφηγηματικές τεχνικέςΣυζητήστε σχετικά με τον αφηγητή και την γωνία εστίασης της αφήγησης, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου σ.229, 239.
  2. Διαβάστε με προσοχή τη μικροαφήγηση και δοκιμάστε εναλλακτικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης του κειμένου. Ακούστε μετά τον ίδιο τον συγγραφέα να διαβάζει το κείμενό του. Μοιραστείτε τις εντυπώσεις σας και συζητήστε για τη σημασία της σωστής ανάγνωσης ενός κειμένου.

Κείμενα σε ιστότοπο

Το χάσμα των γενεών (συζήτηση σε ένα blog)

Είναι σίγουρο πως είναι ένα πρόβλημα αρκετά μεγάλο και δημιουργεί αρκετά κοινωνικά προβλήματα……

Το χάσμα των γενεών έρχεται ως αποτέλεσμα των συγκρούσεων των νέων και των παλιών. Είναι αναμφισβήτητα σίγουρο πως μεγάλο ποσοστό των νέων αντιτίθεται στις ιδέες των παλιών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο νέος κινείται προς τα εμπρός, ενώ ο ηλικιωμένος, όταν δεν γυρίζει πίσω, προσπαθεί να συγκρατήσει το παρόν που του εξασφαλίζει την ύπαρξη του και προσπαθεί να συντηρήσει όσα κατόρθωσε να αποκτήσει. Ο ώριμος άνθρωπος προσπαθεί να μείνει σταθερός στη θέση του σε αντίθεση με τον νέο που πιστεύει πως έχει τη δύναμη και την υποχρέωση να κατακτήσει τον κόσμο και να δημιουργήσει έναν εντελώς διαφορετικό. Όλη αυτή η σύγκρουση οφείλεται και σε νέα τεχνολογικά επιτεύγματα που επιβάλλουν στη ζωή μας, με αποτέλεσμα οι γνώσεις να αναθεωρούνται, να αλλάζουν και άλλες να καταρρίπτονται. Οι νέοι διαμορφώνουν μια διαφορετική αντίληψη του κόσμου που διαφέρει από αυτή των ηλικιωμένων. Σήμερα τα ερεθίσματα που οι νέοι δέχονται οδηγούν στη γρήγορη ωρίμανση και συντελούν εύκολα στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Επίσης, να προσθέσω, πως τα στοιχεία ξένων πολιτισμών δρουν αρνητικά, καθώς οι νέοι τα πλάθουν και τα χρησιμοποιούν, κάτι που έρχεται σε σύγκρουση με τις παραδοσιακές αξίες. Όμως πρέπει να κινηθούμε εύστοχα και αποτελεσματικά για να λύσουμε το πρόβλημα αυτό. Είναι σίγουρο πως και οι ευθύνες των μεγάλων συντελούν στο πρόβλημα αυτό. Πρέπει να αναπτυχθεί η Παιδεία, αλλά και οι “μεγάλοι” να σταματήσουν την υπερπροστασία απέναντι στους νέους που δεν αφήνει χώρο για νέα πράγματα. Από την πλευρά τους οι έφηβοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν πως σ’ αυτή τη θέση που βρίσκονται που σίγουρα είναι καλύτερη από τα προηγούμενα χρόνια οφείλεται στους παλιούς. ΑΡΑ απαιτείται ο σεβασμόςΚλείνοντας όμως οι μεγάλοι παρόλο που είναι πιο έμπειροι και πιο δίκαιοι πρέπει να δείξουν την απόλυτη κατανόηση στους νέους……. Εσείς συμφωνείτε?????    

MusicHeaven
http://goo.gl/46yDJg

  1. Να αναζητήσετε εκφράσεις προφορικού λόγου στο κείμενο και να συζητήσετε για τη μορφή που παίρνει συχνά ο γραπτός λόγος σε συζητήσεις μεταξύ νέων σε ένα blog.
  2. Από την πλευρά τους….παλιούς: Να ξαναγράψετε την πρόταση, βελτιώνοντας τη διατύπωση.   

ΥΒΡΙΔΙΚΑ ΕΙΔΗScreen Shot 2016-03-29 at 12.42.46 PM

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/7ZHR5h

Διαβάστε προσεκτικά κάποια κείμενα για τη σιωπή από ένα νεανικό forum.

Στο σχολείο καμιά φορά με τα παιδιά παίζω το παιχνίδι «ακούω τη σιωπή σου» που πάει να πει σταματάμε για λίγη ώρα να μιλάμε και προσπαθούμε να νιώσουμε τι θα μπορούσε να μας πει ο φίλος μας, έτσι, χωρίς να μας μιλάει.
-Ποτέ μου δε φοβήθηκα τη σιωπή. Η σιωπή με ξεκουράζει και με γαληνεύει.
Μπορώ να είμαι μαζί με τον άνθρωπό μου, με έναν φίλο και να σωπαίνουμε …αλλά και να επικοινωνούμε ταυτόχρονα.
-Η σιωπή είναι μια συνεχής αναζήτηση και εγώ προτιμώ την αναζήτηση από μια εύθραυστη κατάκτηση της αλήθειας.
-Άλλη μια όψη της σιωπής: Η έκφραση του ανέκφραστου, εκείνου που δεν μπορείς να εκφράσεις, όταν νιώθεις ότι τα λόγια που χρησιμοποιείς συνήθως, στερούνται νοήματος.
-Κι έρχεται η σιωπή…
Σωπαίνουμε για να νιώσουμε, σωπαίνουμε για να αφουγκραστούμε, σωπαίνουμε για να μυρίσουμε, δε γίνεται να λειτουργήσει σωστά καμία αίσθηση χωρίς τη σιωπή. Μα και στο τραγούδι ακόμα, σωπαίνουμε για να υπάρξει η παύση, το σημαδάκι αυτό που δίνει αξία στη μελωδία. Και τώρα που γράφω, αν δεν υπήρχε η σιωπή, δεν θα ακούγονταν αυτό το παραπονεμένο σκυλί που αλυχτάει μέσα στη νύχτα.
Σσσ, σιωπή, το ακούτε;
-Μου αρέσει η σιωπή. Γιατί τότε, χωρίς θορύβους γύρω μου, ακούω τη σκέψη μου, την ανάσα μου και τα θέλω μου. Τη χρησιμοποιώ επίσης, όταν θέλω να δείξω στον άλλο πόσο μικρόψυχος έχει γίνει. Ξέρετε, όταν κάποιος μιλάει συνέχεια και κατηγορεί χωρίς αιδώ εμένα ή κάποιον που ξέρω. Σωπαίνω και το πρόσωπό μου παίρνει απαξιωτική έκφραση. Του λέω, σωπαίνοντας “Η σιωπή μου προς απάντησή σου”. Και μην το εκλάβετε σαν αδυναμία. Σωπαίνεις, όταν αισθάνεσαι δυνατός.ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΝΙΩΣΑ ΠΟΥ ΜΙΛΗΣΑ ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΤΟΣΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΙΛΗΣΑ!!
-Η σιωπή μού φέρνει στο νου τον πατέρα μου… που δεν ζει πια… και πρόσφατα έχασα…Όλη του τη ζωή σωπηλός, εσωστρεφής (εκεί του έμοιασα), μιλούσε λιγοστά και κάθε κουβέντα του ήταν χρυσός. Μέσα από τους στοχασμούς του, τα βιβλία του, τη σιωπή του, μ’ έμαθε να εκτιμώ τη δύναμη αυτής της σιωπής και την αξία της ομιλίας…
-Τρελαίνομαι για τη σιωπή και συχνά την αναζητάω…Έτσι όπως τρέχουν τα πάντα πια με τέτοια ταχύτητα έγιναν και τα λόγια “αυτοκίνητα που συμμετέχουν σε ράλλυ”.
Με κουράζουν οι άνθρωποι γύρω μου που μιλάνε γρήγορα, λένε, λένε, λένε το ίδιο πράγμα με διαφορετικές λέξεις … Εντάξει, έχουμε πλούσιο λεξιλόγιο, δεν είναι ανάγκη όμως να το χρησιμοποιήσουμε όλο σε μία πρόταση…
Κάτι σαν παρουσιαστές ειδήσεων νομίζω ότι είμαστε όλοι…(μάλλον είμαι και λίγο παραπάνω ρομαντική, άστα!)
Γι’ αυτό αναζητώ τη σιωπή. Με βοηθάει εκτός των άλλων να χρησιμοποιώ πιο δυνατά τις αισθήσεις μου με πρώτη από όλες την ακοή…
Μέσα σε αυτή λοιπόν την τρελή ταχύτητα που ξεστομίζονται οι λέξεις χρειάζεται κάπου κάπου να σιωπάς και να αφουγκράζεσαι…
Γι’ αυτό, σουτ! Τώρα την πιο σημαντική στιγμή, τουλάχιστον, μη λες τίποτα. Άκου αυτό το ποίημα και βάλε και τις υπόλοιπες αισθήσεις σε λειτουργία…
-Ποίημα “Η σιωπή”





Τέλος!

  1. Εντοπίζετε στα γραπτά αυτά κείμενα και κάποια στοιχεία προφορικού λόγου;
  2. Με την ηλεκτρονική επικοινωνία δημιουργούνται υβριδικά είδη λόγου, που έχουν στοιχεία και από τον προφορικό και από τον γραπτό λόγο.
    Συγκεντρώστε κείμενα από κοινωνικά δίκτυα, facebook, blog, twitter, αλλά και από το κινητό τηλέφωνο, και ανιχνεύστε στοιχεία προφορικότητας στα κείμενα αυτά που έχουν γραπτή μορφή.
  3. Μπορείτε και εσείς να οργανώσετε στο blog της τάξης σας μια ανάλογη συζήτηση για τη σιωπή και μάλιστα θα μπορούσατε να αναρτήσετε επιπλέον ποικίλο υλικό, π.χ. τραγούδια σε βίντεο κλιπ, όπως το Χίλιες σιωπές της Ελένης Τσαλιγοπούλου, Το όνειρο ζει στη σιωπή κ.ά. Ένα από τα πιο γνωστά ξένα τραγούδια που αναφέρεται στη σιωπή είναι το περίφημο The sound of silence από τους Αμερικανούς Paul Simon και Art Garfunkel. Το τραγούδι γράφτηκε από τον τραγουδοποιό P. Simon το 1964, μετά τη δολοφονία του Κένεντυ, και είχε μεγάλη επιτυχία, το 2004 ανακηρύχτηκε ένα από τα καλύτερα 500 τραγούδια όλων των εποχών (βλ. και υποενότητα 1.4 Σιωπή και άλλες τέχνες – Μουσική).

Κουλτούρες και φυλές των δρόμων της πόλης

Όσοι γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε μέσα στις μεγαλουπόλεις, στο κέντρο τους, γνωρίζουμε από κλειστούς ορίζοντες. Ακόμα και τα σχετικά χαμηλά κτίρια της Αθήνας μπορούν να σκοτεινιάσουν τον ουρανό ενός μικρού παιδιού, τόσο τσιμέντο σκληρό κι άσφαλτος ολόγυρα φτάνουν και περισσεύουν για να πνίξουν τον ψυχισμό ενός εφήβου, να φρενάρουν δυνατότητες και όνειρα…

εικόνα 1

Σ’ αυτό το περιβάλλον, που, όταν δεν είναι ασφυκτικό, είναι, πάντως, περιοριστικό, γεννήθηκε η κουλτούρα των δρόμων, η τέχνη και οι δραστηριότητες, όπου βρίσκουν έκφραση κι εκτόνωση οι αγωνίες κι οι ανησυχίες, οι φόβοι και τα όνειρα των σημερινών παιδιών και των εφήβων… η ίδια τους η αδρεναλίνη.

εικόνα 2

Όταν δεν βλέπεις εύκολα κι ανεμπόδιστα τον ουρανό και την θάλασσα, θα τα ζωγραφίσεις, μήπως κι ανοίξει κάπως ο ορίζοντας – κι είναι, νομίζω, αυτό η ουσία, ο πυρήνας του graffiti.
Όταν αγωνιάς και μιλάς, αλλά κανένας δεν σ’ ακούει, όταν νοιώθεις πως δεν σε παίρνουν στα σοβαρά ή πως δεν έχουν χρόνο για σένα, η κραυγή σου μπορεί να μη βγει από το λαρύγγι, αλλά από το χέρι σου κι από ένα spray – κι αυτός ο λευκός τοίχος απέναντι φαντάζει προκλητικά τεράστιος κι άδειος. Μοιάζει λίγο με το μακρύ κι άγραφο μέλλον ενός νέου παιδιού. Και θέλει γέμισμα – με χρώματα, με φάτσες και γκριμάτσες, με φωνές… κάπως σαν για να καθρεφτίσει την ζωή, την πραγματική ή την φαντασιακή!..

Εικόνα 3

Εικόνα 4

Κάπως έτσι και τα ρομαντικά τραγούδια, οι γλυκειές μελωδίες άλλων εποχών έδωσαν την θέση τους στον αγχωτικό ρυθμό του Hip Hop, με την οργή του, την ανελέητη σάτιρα, τα αδιέξοδα των νεανικών ερώτων.

Εικόνα 5

Κάπως έτσι το κυνηγητό, που παίζαμε στους δρόμους, όταν κι όπου τα αυτοκίνητα ήταν λίγα, έγινε σήμερα skateboarding και in line skating, φιγούρες με την ταχύτητα των ρουλεμάν.

εικόνα 6

Το ριψοκίνδυνο σκαρφάλωμα σε μάντρες και δέντρα, για να δούμε μια ταινία ακατάλληλη για ανηλίκους στο θερινό της γειτονιάς, έγινε ακροβατικό στον αέρα μ’ ένα ποδήλατο BMX.

εικόνα 7

Πολλοί ενήλικοι, όντας βλοσυροί πατέρες και σοβαρές μητέρες πλέον, κοιτούν, στην καλύτερη περίπτωση, με επιφύλαξη τους πιτσιρικάδες των φυλών του δρόμου, τους γκραφιτάδες, τους σκεϊτάδες, τους ΒΜΧάδες κι όλους τους άλλους. Έχουν λησμονήσει τα δικά τους, δεν αναγνωρίζουν αντιστοιχίες… μονάχα το “κακό” διαβάζουν στα εφηβικά πρόσωπα, που στοιχειώνουν το πάρκο της γειτονιάς ή την πλατεία, στο τέλος του δρόμου.

εικόνα 8

εικόνα 9

εικονα 10

Είναι, όμως, πράγματι έτσι; Ή απλώς έχουν αλλάξει τα μέσα έκφρασης και εκτόνωσης, επειδή έχουν αλλάξει οι εξωτερικές συνθήκες κι οι περιστάσεις; Τα τελευταία χρόνια οι φωτογραφικές μου δραστηριότητες και ανησυχίες μ’ έχουν φέρει συχνά σε θέση παρατηρητή των “φυλών”  αυτών στους δρόμους των μεγαλουπόλεων. Και μπορώ να πω πως τα πράγματα, τα πρόσωπα, οι δραστηριότητες έχουν πολλές πτυχές κι εκφάνσεις, πολλές ερμηνείες, προσεγγίσεις, χειρισμούς.
Το graffiti στον φρεσκοβαμένο τοίχο του σπιτιού μας, το ξέρω, είναι φθορά ξένης περιουσίας, αλλά μπορεί νάναι κι όμορφο… μπορεί να χαλαρώνει λίγο την διάθεση μιας γκρίζας πόλης, να βάζει χρώμα αναγκαίο στην καθημερινότητά μας. Αν μένετε και κυκλοφορείτε στην Αθήνα, την επόμενη φορά που θα κατηφορίζετε την Πειραιώς, προσέξτε τις ασπρόμαυρες παραστάσεις στον τοίχο της Τεχνόπολης ή τις έγχρωμες, ακριβώς απέναντι, στον τοίχο του αμαξοστασίου. Αρκετά πιο κάτω, στα όρια του Πειραιά, κοντοσταθήτε για λίγο έξω από την μάντρα της “ΕΛΑΪΣ”, και θα δείτε τι εννοώ: υπάρχει ανάμεσά μας graffiti, που είναι σπουδαία ζωγραφική και μας φτιάχνει την μέρα.
Αν σε κάθε γειτονιά οριζόταν για την υποδοχή και την φιλοξενία του ένας τοίχος δημόσιος ή άλλος, μια μάντρα σπιτού εγκαταλειμμένου, ίσως αυτό να ήταν αρκετό και να μη χρειαζόταν ούτε οι γκραφιτάδες να ζωγραφίζουν οπουδήποτε ούτε οι ιδιοκτήτες να τους κυνηγάνε. Στην Ερμούπολη της Σύρου, τους “δωρίσανε” πέρυσι, τον Φεβρουάριο, την μεγάλη μάντρα του Ναυπηγείου του “ΝΕΩΡΙΟΥ”, στ’ αριστερά του λιμανιού, και το αισθητικό αποτέλεσμα δικαίωσε κάθε προσδοκία κι αντέχει ακόμα στον χρόνο.

εικόνα 11

Ο κόσμος του skating  και του ΒΜΧ είναι άλλη υπόθεση, λίγο ή πολύ extreme, ανάλογα με τις διαθέσεις και τις αντοχές του καθενός, ανάλογα με το τι έχει μέσα του και τι θέλει να βγάλει από μέσα του το κάθε παιδί. Είναι αθλήματα, που μπορεί ποτέ να μη αναγνωρισθούν από την ΔΙΕΘΝΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, αλλά είναι εξ ίσου ή και πιο θεαματικά από τα άλλα. Κι έχουν επίσης πολλές απαιτήσεις σωματικές, χρειάζονται ικανότητα ισορροπίας και ακροβασιών, ευλυγισία, χαρακτήρα ριψοκίνδυνο, ιδιοσυγκρασία, που αρέσκεται να ισορροπεί στην κόψη του ξυραφιού.  Πολλές οι μελανιές και τα διαστρέμματα, τα σπασμένα χέρια και τα πόδια δεν είναι ασυνήθιστα – κι η μόνη έκπληξη για τον αμύητο θεατή είναι πώς γίνεται και δεν έχουμε πολλά σπασμένα κεφάλια! Σ’ αυτό το τελευταίο δεν έχω απάντηση ούτε κι εγώ…

εικονα 12

εικονα 13

εικονα 14

Ίσως πολλοί να πουν πως δεν είναι αθλητισμός αυτός, δεν είναι αθλήματα το BMX και το skating, δεν είναι αθλητές τα παιδιά. Το βέβαιο είναι πως έχουμε να κάνουμε με μιαν αντικονφορμιστική αθλητική δραστηριότητα, με σπορ συνυφασμένα με την αντίσταση στις νόρμες και στα στερεότυπα, που έχουμε στον νου μας.

Οι χώροι των δραστηριοτήτων αυτών – ειδικά στην Ελλάδα –  είναι σπάνια οργανωμένοι, σπάνια έχουν κατασκευασθεί και προορισθεί για τον σκοπό αυτό. Μερικές φορές πρόκειται για αυτοσχέδιες κατασκευές μιας παρέας παιδιών με ξύλα και λαμαρίνες, υλικά πρόχειρα και συνήθως άχρηστα για άλλους. Άλλες φορές, είναι παγκάκια στις πλατείες, τα σκαλιά μιας εκκλησίας, ενός μνημείου ή ενός δημόσιου κτιρίου, η κουπαστή μιας σκάλας, που πάνω της θα γλιστρήσει το skateboard ή το πατίνι. Μπορεί νάναι και ράμπες σε μιαν αλάνα ή σ’ ένα νταμάρι, στις παρυφές της πόλης. Ο ηλεκτροφωτισμός σπανίζει κι οι περίοικοι ή οι ιδιοκτήτες κοντινών καταστημάτων συχνά τους αποθαρρύνουν, τους κυνηγούν, τους διώχνουν. Και τα παιδιά φεύγουν, ψάχνουν το επόμενο βολικό σημείο, πάνε στο διπλανό παρκάκι, στο γειτονικό ανοιχτό οικόπεδο… μέχρι να τους διώξουν κι από κει.

 εικονα 15

Άν μας θυμίζουν κάτι όλα αυτά, σίγουρα δεν είναι ο οργανωμένος, επίσημος αθλητισμός, αλλά μάλλον η δύσκολη, αντίξοη ζωή στις πόλεις. Είναι κι αυτά μια έκφανση των αντιξοοτήτων, που αντιμετωπίζουμε με σφιγμένα δόντια και πείσμα όσοι ενήλικες προσπαθούμε να επιβιώσουμε στο συχνά αφιλόξενο περιβάλλον μιας μεγαλούπολης.

Τα ίδια τα παιδιά, από την άλλη πλευρά, δεν παραπέμπουν στην εικόνα που έχουμε για τους αθλητές. Καπνίζουν στριφτά τσιγάρα και πίνουν μπύρα – συχνά, μάλιστα, καθώς κάνουν skating. Από τα αυτιά τους κρέμονται τα ακουστικά του i-Pod ή μπορεί να μιλάνε στο κινητό. Τα ρούχα τους δεν είναι φόρμες και εφαρμοστά σορτσάκια, αλλά ρούχα της ζωής στην πόλη, άνετα, χαλαρά, φαρδιά, σε χρώματα έντονα και συνήθως ταιριαστά με τα χρώματα της σανίδας ή του ποδηλάτου. Η γνωστή μας συγκέντρωση του αθλητή παίρνει εδώ άλλο νόημα και περιεχόμενο, βγάζει διαφορετική εικόνα.

εικονα 16

Κι αν κι αυτό μας θυμίζει κάτι, είναι πάλι η ζωή μας στην πόλη – τα παιδιά αυτά ζουν μέσα στην πόλη, κοντά μας, δίπλα μας, είναι κομμάτι της, και δραστηριοποιούνται αθλητικά επίσης σε χώρους δίπλα μας, δίπλα τους, κοντά στο σπίτι τους, στο κέντρο της πόλης, και με όλα τα αξεσουάρ της καθημερινής ζωής στην πόλη – όπως κι εμείς πάμε στην δουλειά μας ή σταματάμε για έναν καφέ με φίλους στον δρόμο για το σπίτι.

Ας μη σχηματίσει κανείς την  εντύπωση ότι μιλάμε για περιθώριο. Αντίθετα, μια ολόκληρη βιομηχανία ανθεί γύρω από το skating και την ποδηλασία ΒΜΧ, είναι μεγάλος ο τζίρος με τα παπούτσια, τα ρούχα, τον εξοπλισμό. Οι πιο καλοί στις φιγούρες με τις σανίδες και τα ποδήλατα, όσοι καταφέρνουν πράγματα θαυμαστά και ασύλληπτα, αψηφώντας τους νόμους της βαρύτητας και της κοινής λογικής, γίνονται μικροί ή μεγάλοι ήρωες στον χώρο. Γίνονται ημίθεοι, που υποστηρίζονται οικονομικά από κατασκευάστριες ρούχων και εξοπλισμού, εισαγωγείς, καταστήματα πώλησης. Δίνουν συνεντεύξεις στα ειδικά περιοδικά του χώρου των extreme sports, τα οποία δεν είναι καθόλου λίγα, κάνουν περιοδείες στην περιφέρεια και σε άλλες χώρες, μετέχουν σε διαγωνισμούς και events, με οικονομικά έπαθλα διόλου ευκαταφρόνητα – και χτίζουν την φήμη τους, το επαγγελματικό μέλλον τους στον χώρο.

εικονα 17

εικονα 18

εικονα 19

εικονα 20

Το μόνο περιθώριο εδώ είναι το περιθώριο, στο οποίο μοιάζουμε να ωθούμε μερικές φορές τα παιδιά εμείς οι μεγαλύτεροι – ως άτομα, ως γειτονιές, ως Δήμοι των μεγαλουπόλεων. Δεν είναι, όμως, τόσο δύσκολο ούτε τόσο ακριβό να φτιαχτούν skate parks, όπως στο εξωτερικό, σε ελεύθερους χώρους. Αυτά σπανίζουν σήμερα στην Ελλάδα, με συνέπεια να δίδεται μια αίσθηση διωγμού – αλλά το σπουδαιότερο είναι ότι οι αυτοσχέδιες κατασκευές κι οι πρόχειροι χώροι προφανώς στερούνται των σωστών προδιαγραφών και εγκυμονούν κινδύνους αχρείαστους.

Είναι τόσο εύκολο να φτιαχτούν από τους Δήμους ή από άλλους Φορείς ξύλινες ράμπες, ώστε απορεί κανείς γιατί δεν τις βλέπουμε συχνά στις πόλεις μας…

εικονα 21

Δεν μπορούμε να προσφέρουμε στα σημερινά παιδιά διέξοδο προς έναν τρόπο ζωής πιο κοντά στην φύση, τα κλείνουμε μέσα στα τείχη των πόλεων, που εξυπηρετούν τις δουλειές μας και την επιβίωσή μας. Είναι φυσικό, επομένως, να αναζητούν μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον διεξόδους για παιχνίδι και  εκτόνωση. Το skateboarding και το BMX παρέχουν αυτές τις διεξόδους και, όσο κι εμείς αν δεν τα καταλαβαίνουμε απολύτως,  αυτά είναι εδώ για να μείνουν.

Το βλέπει κανείς εύκολα αυτό στα μάτια, που λάμπουν, στην σοβαρότητα και στην αφοσίωση…

εικονα 22

Ή πρώτη γενιά μπορεί να αποχωρεί σιγά-σιγά από το προσκήνιο, αλλά οι επόμενες ακολουθούν…

εικονα 23

Κι είναι στο χέρι μας να κάνουμε το όραμά τους πιο προσιτό και πιο ασφαλές!

last

To blog ASTEROID, http://asteroid2.blogspot.gr/2010/05/blog-post_18.html

  1. Ποιοι λόγοι γέννησαν την κουλτούρα του δρόμου σύμφωνα με το κείμενο; Μπορείτε να προσθέσετε και άλλους λόγους σύμφωνα με τη δική σας εμπειρία;
  2. ΟΡΙΣΜΟΣΝα δώσετε με τη βοήθεια του λεξικού τη σημασία της λέξης «κουλτούρα», έπειτα να συζητήσετε σχετικά με τη χρήση του όρου στο συγκεκριμένο κείμενο.
  3. Σε ποιες κουλτούρες του δρόμου αναφέρεται το κείμενο; Ποια είναι τα σχόλια των μεγάλων για αυτές τις δραστηριότητες των νέων;
  4. Ποια νομίζετε ότι είναι η στάση του κειμενογράφου απέναντι στις κουλτούρες του δρόμου και ποια ταυτότητα προβάλλει μέσα από το κείμενό του; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορά σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.
  5. Ο κειμενογράφος χρησιμοποιεί συχνά α΄πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο. Πώς ερμηνεύετε αυτή την επιλογή;
  6. Στο κείμενο συναντούμε συχνά αποσιωπητικά. Να εντοπίσετε τρία παραδείγματα και να σχολιάσετε τη χρήση τους.
  7. Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος του κειμένου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
  8. Να αποδοθούν στα ελληνικά οι λέξεις: αντικομφορμιστική, νόρμες, αξεσουάρ, extreme, sports, events.
  9. Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου. Πιστεύετε ότι είναι κατάλληλος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μπορείτε να προτείνετε έναν άλλο εναλλακτικό τίτλο;
  10. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΣτο κείμενο συνδυάζεται ο λόγος με την εικόνα, έχουμε δηλαδή ένα πολυτροπικό κείμενο. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα αυτού του συνδυασμού;

Κώστας Λυμπουρής
Facebook-διήγημα
Με αφορμή ένα θλιβερό περιστατικό που είδα στις ειδήσεις, έκανα στο facebook την ακόλουθη ανάρτηση (το κείμενο δίνεται με κάποιες αλλαγές):
ΚΑΛΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ
Ήταν καθημερινή της συνήθεια. Πρωί πρωί ετοίμαζε το πήλινο θυμιατήρι της και «λιβάνιζε» τους καταστηματάρχες της γειτονιάς και όσους άλλους ξεκινούσαν εκείνη την ώρα για τις δουλειές τους. Ευχή για όλους, να πάει καλά η μέρα τους.
Χτες, στις 7.00 η ώρα το πρωί, την παρέσυρε αυτοκίνητο, ενώ προσπαθούσε να διασταυρώσει τον δρόμο. Βιαζόταν να τους προλάβει όλους.
Φαντάζομαι την άγνωστή μου 80χρονη γιαγιά, να «λιβανίζει» εκεί στον παράδεισο τους αγγέλους, όπως το ‘χε συνήθειο με τους ανθρώπους!
Το κείμενό μου σχολίασε, ανάμεσα σε άλλους, φίλος τον οποίο οι συνάδελφοι στο σχολείο αποκαλούσαμε «Παπαδιαμάντη». Πέρα από το γεγονός ότι είναι γιος παπά, χαρακτηρίζεται και από βαθιά θρησκευτικότητα και πνευματικότητα. Έκανε, λοιπόν, την παρατήρηση ότι «οι άγγελοι, μάλλον, θα θυμιατίζουν τη γριά»!

Στη συζήτηση μπήκε στη συνέχεια και άλλος φίλος, ποιητής, πληροφορώντας με ότι το περιστατικό που περιέγραψα είχε γίνει στην οδό Μισιαούλη και Καβάζογλου, δίπλα από το σπίτι του. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι «η γριά Μαρούλα, μετά το λιβάνισμα των εργαζομένων, πήγαινε στο σπίτι του, για μια μπύρα. Χτες, όμως, δεν πρόλαβε να πάει».

Ένιωσα ότι δεν είχα να πω τίποτε άλλο στη «συζήτηση», παρά μόνο «ότι ήμουν απόλυτα βέβαιος πως κάποιος άγγελος θα φρόντιζε και για την καθημερινή της μπυρίτσα»!

Κάνω τώρα τη σκέψη ότι η μπύρα θα είναι και όσο πρέπει δροσερή, μέσα στα σύννεφα!

Κώστας Λυμπουρής, Καλό παράδεισο, Ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ

  1. Η συγκεκριμένη ανάρτηση στο Φρέαρ χαρακτηρίζεται ως facebook-διήγημα. Ο ίδιος ο συγγραφέας στη συνέχεια δηλώνει:
    Με αφορμή ένα θλιβερό περιστατικό που είδα στις ειδήσεις, έκανα στο facebook την ακόλουθη ανάρτηση (το κείμενο δίνεται με κάποιες αλλαγές).
  • Συζητήστε μεταξύ σας κατά πόσο κι ως προς τι επηρέασε το μέσο επικοινωνίας (facebook) τη δημιουργία του αφηγήματος.
  1. Να αναζητήστε στο facebook παρόμοιες αναρτήσεις και να τις διαβάσετε στην τάξη. Ποια θέματα, συνήθως, αγγίζουν; Με ποια λογοτεχνικά ή άλλα γραμματειακά είδη θεωρείτε ότι έχουν συγγένεια; Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω δημοσιεύματα:
    Αναζητώντας τους προδρόμους
    Οι μικροαφηγήσεις ως είδος.
  2. Δοκιμάστε κι εσείς να γράψετε ένα παρόμοιο αφήγημα, με αφόρμηση κάποιο περιστατικό από τις ειδήσεις ή από άλλη πηγή, και να το αναρτήσετε στο facebook.

Μα τι χρειάζονται οι ποιητές; Έχει κάποιον ρόλο να παίξει η ποίηση σήμερα και αν ναι, ποιον; Οι ποιητές απαντούν

  1. Αντώνης Φωστιέρης

Την ερώτηση, ελαφρά παραλλαγμένη και προκλητικότερη, την είχε ήδη διατυπώσει από τις αρχές του 19ου αιώνα ο Χαίλντερλιν, εστιάζοντας τότε στον ρόλο του ποιητή και όχι της ποίησης, πράγμα που εκ πρώτης όψεως μοιάζει να είναι το ίδιο, στην πραγματικότητα όμως διαφέρει κατά πολύ. Μάλιστα, η δική του ερώτηση ήταν σχεδόν ρητορική στη διατύπωσή της: ‘‘Και τι χρειάζονται οι ποιητές σε μικρόψυχους καιρούς;’’. Μια διατύπωση που είναι προφανές ότι προοικονομεί και εκμαιεύει την αυθόρμητα αρνητική απάντηση: ‘‘Μα, δεν χρειάζονται σε τίποτα’’. Και μάλλον έχει δίκιο. Γιατί είναι αρκετά τα παραδείγματα του παρελθόντος όπου, είτε σε ήρεμες είτε συχνότερα σε ταραγμένες εποχές, υπήρξαν ποιητές που επιχείρησαν αυτοπροαιρέτως να αναλάβουν ρόλους προφήτη, πρωθιερέα, ιδεολογικού ηγέτη και ΄΄μπροστάρη΄΄, δρασκελίζοντας τα όρια της τέχνης τους και εισβάλλοντας, με σημαίες και με ταμπούρλα, στους χώρους της πολιτικής πρακτικής.

Διαφορετικός, πολύ διαφορετικός, είναι ο ρόλος της ίδιας της ποίησης, στις σοβαρότερες τουλάχιστον εκδοχές της. Που δεν άγεται ούτε φέρεται από τους ανέμους του επικαιρικού και τη ζήτηση της αγοράς, δεν περιγράφει επιφανειακά, δεν κραυγάζει ούτε μοιρολογεί, αλλά συγκεντρώνει τα πιο στέρεα κομμάτια της πραγματικότητας, τα επεξεργάζεται, τα αφομοιώνει και τα μετασχηματίζει σε έργα μιας συγκίνησης που διαρκεί και μιας καινούργιας οπτικής των πραγμάτων. Ίσως αυτή η καινούργια οπτική, που νομοτελειακά σε οδηγεί στον βαθύτερο εαυτό σου, να είναι το σημαντικότερο όφελος που μπορείς να εισπράξεις, είτε γράφοντας είτε διαβάζοντας ποίηση. Και που δεν σημαίνει, σε καμιά περίπτωση, απόδραση από τον ενεστώτα χρόνο, όσο χαλεπός και αν είναι, αλλά το αντίθετο ακριβώς: είναι ένας τρόπος να σταθείς απέναντί του, με τις δικές σου εσωτερικές δυνάμεις σε εγρήγορση, και να τον αποτιμήσεις με άλλα μέτρα και άλλα σταθμά, όχι μ’ εκείνα που αυτός τρομοκρατικά προσπαθεί να σου επιβάλει.

Ιστολόγιο varelaki

  1. Πώς διαφοροποιεί ο Αντώνης Φωστιέρης τον ρόλο της ποίησης από τον ρόλο του ποιητή σε εποχή κρίσης; Συμφωνείτε με την άποψή του;
  2. Ποιο είναι το σημαντικότερο όφελος που μπορείτε  να εισπράξετε είτε γράφοντας είτε διαβάζοντας ποίηση, κατά τον Φωστιέρη;
  3. Στο απόσπασμα: Γιατί είναι αρκετά τα παραδείγματα… πολιτικής πρακτικής, ο Φωστιέρης ασκεί κριτική σε πρωτοβουλίες που παίρνουν κάποιοι ποιητές.
  • Τι είδους κριτική ασκεί; Ποιο είναι το ύφος του αποσπάσματος; Με ποιες λέξεις- εκφράσεις αποτυπώνεται αυτό;
  • Δοκιμάστε να διατυπώσετε με δικά σας λόγια την κριτική του Φωστέρη.
  1. Να γράψετε ελεύθερα τις δικές σας απόψεις για τον ρόλο της ποίησης σε δύσκολους καιρούς.

Μα τι χρειάζονται οι ποιητές; Έχει κάποιον ρόλο να παίξει η ποίηση σήμερα και αν ναι, ποιον; Οι ποιητές απαντούν

  1. Γιώργος Μαρκόπουλος

Βεβαίως, όπως πολύ σοφά και πολύ έγκαιρα ο Τίτος Πατρίκιος μάς ειδοποιεί με τους στίχους του «Κανένας στίχος σήμερα δεν κινητοποιεί τις μάζες / Κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα», παρά ταύτα, η ποίηση, εξακολουθεί – και θα εξακολουθεί για πάντα – στους «χαλεπούς καιρούς», να παίζει το ρόλο της.

Επί παραδείγματι σε καιρούς θεοποίησης της ύλης και του χρήματος η ποίηση μας κάνει πολύ «πλούσιους», διότι αυτή δεν είναι παρά ένας σωρός από άμμο θαλασσινό, όπου τον ψάχνουνε με καρτερία και επιμονή τα αιώνια παιδιά και βρίσκουνε μέσα του πολύτιμα πετράδια.

Ακόμη η ποίηση μέσα στις εποχές των ακραίων ταξικών διακρίσεων φιλοξενεί στο βασίλειό της και αφήνει να την κατοικεί ένας κόσμος «ταπεινών», ένας κόσμος ανθρώπων διακατεχόμενων από μια συγκινητική δίψα για ζωή, ανθρώπων ονειροπόλων αλλά και τρυφερότατα υπερβατικών.

Επίσης, η ποίηση μέσα στο χειμώνα μας, μετατρέπει τη «χρυσαλίδα σε πεταλούδα», μετατρέπει την πίκρα και τη νύχτα μας σε ασημόχαρτο σοκολάτας, ενώ για να μην ξεχνάμε και τον Τάσο Λειβαδίτη, αυτή, η ποίηση δηλαδή, μέσα στην πεζότητα της καθημερινότητάς μας «είναι σα ν’ ανεβαίνεις μια /φανταστική σκάλα για να κόψεις ένα ρόδο αληθινό».

Ιστολόγιο varelaki

  1. Ο Γιώργος Μαρκόπουλος απαντά στην ερώτηση  με λόγο ποιητικό, μεταφορικό, εικονοπλαστικό. Να εντοπίσετε στο κείμενο ανάλογα παραδείγματα. Τι πετυχαίνει ο ποιητής με τον τρόπο αυτό; Ποια συναισθήματα προκαλεί στον αναγνώστη;   
  2. Τι προσφέρει η ποίηση, κατά την άποψη του Μαρκόπουλου, σε χαλεπούς καιρούς;
  3. Να συζητήσετε τις απόψεις του Τίτου Πατρίκιου και του Τάσου Λειβαδίτη που παραθέτει ο Γιώργος Μαρκόπουλος: Κανένας στίχος σήμερα δεν κινητοποιεί τις μάζες/ κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα,  Πατρίκιος και Η ποίηση είναι σα ν’ ανεβαίνεις μια/ φανταστική σκάλα για να κόψεις ένα ρόδο αληθινό, Λειβαδίτης. Εσείς τι πιστεύετε για την ποίηση; Να χρησιμοποιήσετε επιχειρήματα και τεκμήρια, για να στηρίξετε την άποψή σας.

Μα τι χρειάζονται οι ποιητές; Έχει κάποιον ρόλο να παίξει η ποίηση σήμερα και αν ναι, ποιον; Οι ποιητές απαντούν

  1. Γιώργος Χουλιάρας

Η ποίηση, όταν και όσο μπορεί, είναι η πιο πυκνή μορφή λόγου. Η ποίηση είναι ο τρόπος να προβάλλουμε ή να προλάβουμε, σε χωριστές σειρές, λέξεις και έλξεις – τους ήχους και τις σημασίες τους – καταγράφοντας τον διάλογο του ανθρώπου με τον κόσμο, με άλλους και με τον εαυτό του. Η ποίηση είναι φωταγωγός όπου συγκεντρώνονται και χάνονται οι κουβέντες της πολυκατοικίας του σύμπαντος. Η ποίηση είναι φωλιά φυλαγμένη με λόγια εκείνου που μιλά ενώ πορεύεται στο σκοτάδι και το φως, ενώ πραγματεύεται την αδικία κάθε δικής του καταδίκης. Η ποίηση είναι η τάξη και η αταξία, η ταξική σχέση και η αταξική υπόσχεση. Η ποίηση είναι τρόπος με τον οποίο η αφορμή γίνεται αιτία. Αν κανείς λόγος δεν σώζει, αυτός δεν είναι λόγος περί μη σωτηρίας. Η ποίηση είναι το χιούμορ της μελαγχολίας. Άρα είναι κατάρα. Και χαρά. Δεν είναι τώρα, ας είναι ώρα. Ας μην ήταν πάντοτε, αν το παν ήταν τότε. Σε δυσκαιρίες αποτελεί ευκαιρία να θυμηθούμε όλα αυτά.

…Θυμήθηκα ένα παλιότερο περιστατικό σχετικά με τη χρησιμότητα της ποίησης, που στην περίπτωση εκείνη αποκάλυπτε προορισμούς που νομίζαμε ότι γνωρίζουμε. “Πού θα πάτε το καλοκαίρι;” ρώτησε ο ποιητής, που μας είχε χαρίσει τη φιλία του. “ Έχουμε τον καλύτερο οδηγό”, απάντησα, τους καταλόγους νησιών δηλαδή σε κορυφαίο ποίημά του. Γέλασε πολύ. Βέβαια, αν δεν είχε χιούμορ, τα υπόλοιπα θα αποδεικνύονταν άχρηστα.

Αυτά σκεφτόμουν οδηγώντας με μεγάλη ταχύτητα στην εθνική οδό, όταν με σταμάτησε η τροχαία. “Πού πάτε έτσι;” ρώτησαν. “Στην Κυπαρισσία”, είπα. “Με προσκάλεσαν να μιλήσω για τον Ελύτη”. Οι αστυνομικοί κοιτάχθηκαν. “Μην το ξανακάνετε”, είπαν, επιστρέφοντας το δίπλωμα οδήγησης. Και πράγματι από τότε έχω να μιλήσω για τον Ελύτη.

Ιστολόγιο varelaki

  1. Πώς καταλαβαίνετε τη φράση: Η ποίηση είναι φωταγωγός….σύμπαντος. Τι σημαίνουν, κατά την άποψή σας οι συμβολισμοί που χρησιμοποιούνται;
  2. Ο ποιητής χρησιμοποιεί στην απάντησή του δυο παραδείγματα. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο στόχος του; Να συζητήσετε και να σχολιάσετε τη σχέση τους με το αρχικό ερώτημα που του υποβλήθηκε, Μα τι χρειάζονται οι ποιητές;
  3. Προσπαθήστε να προσδιορίσετε τι είναι η ποίηση, κατά την άποψη του Γιώργου Χουλιάρα, χρησιμοποιώντας μόνο τις αναφορές του στις οποίες ο λόγος είναι κυριολεκτικός.
  4. Να σχολιάσετε το νόημα που δίνουν οι αστυνομικοί και ο ποιητής αντίστοιχα στη φράση: Μην το ξανακάνετε.
  5. Να δώσετε τη δική σας απάντηση στο ερώτημα Τι χρειάζονται οι ποιητές.

Τι είναι για σας η ποίηση;
α) Να γράψετε ένα κείμενο με δοκιμιακό χαρακτήρα, λαμβάνοντας υπόψη σας τα ποιήματα για την ποίηση, καθώς και τις σκέψεις των ποιητών, που διαβάσατε παραπάνω. Καλό θα ήταν να κάνετε συγκεκριμένες παραπομπές.
β) Να καταθέσετε, σε ένα κείμενο με ημερολογιακό χαρακτήρα, σκέψεις και συναισθήματα γύρω από το θέμα, βασισμένοι στα προσωπικά σας βιώματα – μη διστάσετε να χρησιμοποιήσετε μεταφορικό/ ποιητικό/ αλληγορικό λόγο.

Λένα Φουτσιτζή
H Άνοιξη μέσα από πέντε πίνακες ζωγραφικής

Η εποχή που τελειώνει και οι συμβολισμοί της μέσα από πέντε πίνακες, σε μεγάλη ανάλυση

Η αναγέννηση και η ανανέωση, η αγάπη, η ελπίδα, η νεότητα και η ανάπτυξη, η ανάσταση και τα διδάγματα των θρησκευτικών εορτών, είναι στοιχεία της ανθρώπινης ζωής που συμβολίζονται μέσα από την Άνοιξη, στην ποίηση, στη ζωγραφική, σε όλες τις μορφές τέχνης. Ποιητές όπως ο Walt Whitman αναφέρουν άνθη πασχαλιάς για σύμβολο αιώνιας πίστης, ελπίδας και ανανέωσης. Ο Σαίξπηρ στο ποίημα του «Άνοιξη» περιγράφει την εμφάνιση του κούκου για να κοροϊδέψει παντρεμένους άντρες. Παρακάτω, πέντε πίνακες αφιερωμένοι στην εποχή που σιγά σιγά παραχωρεί τη θέση της στο Καλοκαίρι.

1.1
Ο πίνακας του Έντουαρντ Μανέ με τίτλο «Άνοιξη» πουλήθηκε το 2014 στον οίκο δημοπρασιών Christie’s για 65 εκατομμύρια, σχεδόν διπλασιάζοντας το προηγούμενο ρεκόρ για τον Γάλλο ιμπρεσιονιστή ζωγράφο. Ο πίνακας αυτός, ο οποίος θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα του Μανέ, παρουσιάστηκε πρώτη φορά στο παρισινό Salon του 1882 και παρουσιάζει την ηθοποιό Jeanne Demarsy, η οποία φοράει ένα φόρεμα από ύφασμα με λουλούδια, υποδηλώνοντας την Άνοιξη.1.2  

  1. Primavera, ή αλλιώς «η Αλληγορία της Άνοιξης» (1477–1482). Ένα από τα πλέον δυσερμήνευτα έργα του Μποτιτσέλι. Κεντρική μορφή του έργου είναι η Αφροδίτη, η θεά του έρωτα, που απεικονίζεται στον κήπο της, μπροστά από το ιερό της φυτό, τη μυρτιά. Το πέρασμα από τη μια μορφή στην άλλη παρουσιάζει την αλληγορική σημασία του έργου που, αν και διφορούμενη, παραπέμπει στον ερχομό της Άνοιξης, στην αναγέννηση τη φύσης και στον έρωτα.  1.3
  2. Το 1885 ο γεννημένος στη Μόσχα Konstantin Korovin έκανε το πρώτο του ταξίδι στο Παρίσι και στην Ισπανία. Είχε σπουδάσει ζωγραφική στη σχολή ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής στη Μόσχα – η πρώτη του επαφή με τον ιμπρεσιονισμό ήταν καθηλωτική: «Το Παρίσι για μένα ήταν ένα σοκ… Ιμπρεσιονιστές… σ’ αυτούς βρήκα όλα αυτά για τα οποία στην πατρίδα μου, στη Μόσχα, με μάλωναν». Ο Korovin διαμαρτυρόταν συνεχώς για τις προσπάθειες που γινόταν από άλλους να τον κατατάξουν σε κάποιο καλλιτεχνικό ρεύμα, αλλά τελικά έμεινε στην ιστορία ως ο πρώτος Ρώσος ιμπρεσιονιστής. Σε ένα από τα ταξίδια του στο Παρίσι, το 1917, ζωγράφισε τον πίνακα «Άνοιξη».1.4
  3. Αυτός ο πίνακας του Pierre Auguste Cot με τίτλο «Άνοιξη», ο οποίος παρουσιάστηκε στο παρισινό Salon του 1873, ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία του ζωγράφου. Aγαπήθηκε πολύ από το κοινό και εμφανίστηκε στη συνέχεια πάνω σε βεντάλιες, σε πορσελάνες και σε υφάσματα. Ο πρώτος ιδιοκτήτης του πίνακα, ο μεγιστάνας John Wolfe, είχε τοποθετήσει τον πίνακα σε περίοπτη θέση στο σπίτι του στο Μανχάταν, και οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να «γευτούν αυτή την υπέροχη εικόνα των δύο παιδιών, μεθυσμένων από τον πρώτο έρωτα… ένα ειδύλλιο αρκαδικό, με γαλλικό αλατοπίπερο».  1.5
  4. Η περιγραφή του πίνακα του John Everett Millais με τίτλο «Άνθη μηλιάς – Άνοιξη» (1856-59) είναι «η συνέχεια του ‘φύλλα του Φθινοπώρου». Η «Άνοιξη» σε αυτή την περίπτωση συμβολίζει την παροδικότητα της ανθρώπινης ζωής και το αναπόφευκτο τέλος της νεότητας και της ομορφιάς. Το δρεπάνι στα δεξιά είναι ένα «memento mori», υπενθυμίζοντας το Καλοκαίρι που έρχεται, τη συγκομιδή, που ορίζεται από το χρόνο και φέρνει τον θάνατο.

Λένα Φουτσιτζή,
Η άνοιξη μέσα από πέντε πίνακες ζωγραφικής, www.lifo.gr

  1. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΣυζητήστε με αφορμή το παραπάνω κείμενο, το οποίο κυκλοφορεί μόνο σε ηλεκτρονική μορφή:
  • Ποια πλεονεκτήματα και ποια μειονεκτήματα έχει η παρουσίαση ενός κειμένου αποκλειστικά σε ηλεκτρονική μορφή;
  1. Το κείμενο  είναι ανοιχτό για την ανάρτηση σχολίων στον ιστότοπο στον οποίο δημοσιεύεται.  Γράψτε το δικό σας σχόλιο για το παραπάνω δημοσίευμα.
  2. Η συντάκτρια του κειμένου επέλεξε τους συγκεκριμένους πίνακες, για να αποδώσει το θέμα της. Να εργαστείτε σε ομάδες και να ετοιμάσετε παρόμοια κείμενα, με θέμα της επιλογής σας, για το ιστολόγιο της τάξης. Φροντίστε:
  • Να αναζητήσετε σε έντυπες εκδόσεις ή στο διαδίκτυο φωτογραφίες από τους κατάλληλους πίνακες και να  τους πλαισιώσετε με σύντομα σημειώματα, εργαζόμενοι όπως η συντάκτρια.
  • Να διανθίσετε τα κείμενά σας με μουσικές, αποσπάσματα από λογοτεχνικά έργα, φωτογραφίες, ζωγραφιές  ή με ό,τι άλλο προτιμάτε.
  • Να ετοιμάσετε ένα σχετικό βίντεο, για να συνοδεύσετε το κείμενό σας.
  • Να παρουσιάσετε την εργασία σας στην ολομέλεια και στην παρουσίαση να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας.

Μπορείτε να βρείτε πλούσιο υλικό για τα κόμικς στην παρακάτω διεύθυνση, όπου κάποιοι που αγαπούν την τέχνη αυτή  έστησαν ένα «ηλεκτρονικό στέκι κόμικς». Ανατρέξτε στη σελίδα «Ποιοι είμαστε», για να τους γνωρίσετε. Προσέξτε το πολυτροπικό κείμενο που δημιούργησαν, συνδυάζοντας λόγο, σκίτσο και χιούμορ.   

ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ

Screen Shot 2016-07-13 at 12.09.13 PMΜια παρέα πάσχοντες από παλιμπαιδισμό, στα πλαίσια της ομαδικής θεραπείας που μας συνεστήθη, στραφήκαμε στο διαδίκτυο, επενδύοντας στην τεχνολογία για να επιστρέψουμε και να επανενταχθούμε στο κοινωνικό σύνολο, έχοντας θεραπευτεί πλήρως(ή σχεδόν πλήρως, ή απλά μερικώς εν τέλει! Συμβιβαζόμαστε εύκολα, ξέρετε!)! Αρχικά, έπειτα από μια σύντομη έρευνα(πολύ σύντομη όμως!), φτιάξαμε την κοινότητα του «κόμικς τρέιντς», ή Comics Trades αν προτιμάτε, στην πλατφόρμα φιλοξενίας του WordPress.

Screen Shot 2016-07-13 at 12.10.06 PMΠήραμε λοιπόν όλοι από ένα κόμικς ανά χείρας και αρχίσαμε να το ξεψαχνίζουμε! Από πού ήρθαν οι ιστορίες, πόσα τεύχη κυκλοφόρησε, γιατί δεν το βρίσκουμε σήμερα, πως θα κλείσουμε τις συλλογές μας και άλλα υπαρξιακά προβλήματα! Τι να κάναμε;  Κουβέντα στην κουβέντα, αναζήτηση στην αναζήτηση, ανήσυχα πνεύματα όλοι μας(!), είπαμε να ψάξουμε τριγύρω μήπως και βρούμε κανέναν συμπάσχοντα, να του πούμε τον πόνο μας και να κλάψουμε ώμο με ώμο! Ελπίζοντας λοιπόν στην «γιατρειά» μας, στήσαμε τούτο το ηλεκτρονικό παζάρι και ελπίζουμε στη σωτηρία μας! Βλέπετε, οι τύψεις μας κυνηγούν διαρκώς οι άτιμες(!), αφού έχουμε κι εμείς μερίδιο ευθύνης για τον χαμό των κόμικς που διαβάζαμε παιδιά!

ΒΟΗΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΜΑΣ ΚΟΜΙΚΣ!

Διατηρήθηκε η μορφοποίηση του αρχικού κειμένου
Ολόκληρο το κείμενο ΕΔΩ
COMICS TRADES

  1. Δοκιμάστε να παρουσιάσετε κι εσείς τον εαυτό σας με παρόμοιο πολυτροπικό κείμενο και χιούμορ στο  facebook.
  2. Διαβάστε το δημοσίευμα της Μάρως Βασιλειάδου  Μεγάλο αφιέρωμα στο βελγικό κόμικς,  σχετικά  με την έκθεση Οι θαυμάσιες εικόνες του Βελγικού Κέντρου Κινούμενων Σχεδίων. Πρόκειται για το μεγάλο αφιέρωμα στο βέλγικο κόμικς που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο των Κόμικς στις Βρυξέλλες και στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών.  Σύμφωνα με το κείμενο, η τέχνη των κόμικς αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας του Βελγίου, ένα λαϊκό μέσο έκφρασης που εξελίχθηκε σε τέχνη. Πολλοί από τους κλασικούς ήρωες των κόμικς, όπως ο Τεντέν, τα Στρουμφ, ο Λούκι Λουκ, έχουν βελγική καταγωγή. Περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση βλ. στη διεύθυνση: http://www.lifo.gr/team/artwalk/56477.
  • Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι ήρωες των κόμικς; Παρουσιάστε με λόγο και εικόνα τον ήρωα που προτιμάτε και εξηγήστε τους λόγους της προτίμησής σας.
  1. ΚΟΜΙΚΕπιχειρήστε να δημιουργήσετε το δικό σας κόμικ. Οι οδηγίες στις παρακάτω διευθύνσεις μπορεί να σας φανούν χρήσιμες:
    http://www.schoolessons.gr/data-general/stories/docs/comics/creating-comics.pdf
    pliroforikiatschool.blogspot.com/2010/04/comic.html

Λεωνίδας Αντωνόπουλος
Η world music είναι το soundtrack  του 21ου αιώνα

[…]  Νιώθω ότι το σάουντρακ της εποχής μας δεν μπορεί να προέρχεται από μια και μόνο περιοχή του πλανήτη. Ζούμε ήδη εδώ και μια δεκαετία το τρίτο μεγάλο κύμα της μετανάστευσης τα τελευταία 100 χρόνια. Η τεχνολογία έχει φέρει τον πλανήτη πολύ πιο κοντά. Το να ταξιδεύεις σε μια οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη έχει γίνει πολύ πιο εύκολο και προσιτό πλέον. Σε μια τέτοια εποχή λοιπόν το σάουντρακ δεν μπορεί παρά να είναι όλες αυτές οι μουσικές που ακούγονται σε κάθε γωνιά της Γης.

Η world music είναι κίνημα, ένα ρεύμα που ξεκίνησε με πολύ αγνές προθέσεις: ήθελε να αμφισβητήσει την κυριαρχία της ποπ δυτικής μουσικής σε όλο τον πλανήτη. Έναν πολιτιστικό ιμπεριαλισμό που δεν άφηνε να ακουστεί τίποτα παρά μόνο αυτό που παραγόταν στη ποπ βιομηχανία της Δύσης. Βλέπουμε ότι και ο πολιτισμός είναι ένα πεδίο ιδεολογικών συγκρούσεων επομένως. Αυτή ιδέα εξελίχθηκε σε ένα ρεύμα αντικομφορμιστικό που άρχισε σιγά – σιγά να επηρεάζει ακόμη και την ίδια την ποπ. Η σημερινή ποπ υιοθετεί ολοένα και περισσότερο αυτή τη διαφορετικότητα, τα διαφορετικά στυλ, τους ήχους από όλον τον πλανήτη.

Λεωνίδας Αντωνόπουλος,  Η world music είναι το soundtrack του21ου αιώνα, http://goo.gl/T56JJ8

  1. Η μουσική ενώνει τους ανθρώπους και τους λαούς. Πώς επιβεβαιώνεται η διαπίστωση αυτή από το παραπάνω κείμενο;
  2. Γιατί το κίνημα ή το ρεύμα της world music, στις μέρες μας, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επαναστατικό;
  3. Να αποδώσετε με ελληνικές εκφράσεις τους όρους: σάουντρακ, αντικομφορμιστικό, ιμπεριαλισμός.

Γιάννης Πιτσάκης
Οι μεταλλάδες έχουν το ίδιο ψυχολογικό προφίλ με τους οπαδούς της κλασικής μουσικής σύμφωνα με νέα έρευνα!

Για πολλά χρόνια κουβαλά το στερεότυπο του βίαιου, ακόμα και του σατανικού. Ο λόγος για το heavy metal, και τους οπαδούς του, που έχουν τη μακρά ιστορία της αποξένωσης και της μη ανοχής της κοινής κουλτούρας. Αλλά μάλλον φαίνεται πως όλη η αρνητική δημοτικότητα είναι λανθασμένη, μιας και οι μεταλλάδες έχουν το ίδιο ψυχολογικό προφίλ με τους οπαδούς της κλασικής μουσικής! Και τα δύο είδη μοιάζουν περισσότερο απ’ όσο φαντάζεστε!

Οι μεταλλάδες, για την ακρίβεια, ενσωματώνουν μια ειρηνική φύση, πολύ απομακρυσμένη από την κοινή αντίληψη. «Ο κόσμος είχε ένα στερεότυπο για τους οπαδούς της heavy metal, που περιλάμβανε αυτοκτονικές τάσεις, κατάθλιψη και να είναι κίνδυνος για τον εαυτό τους και την κοινωνία», δηλώνει ο Adrian North, καθηγητής του Πανεπιστημίου Heriot-Watt, που μελετά τους ακροατές του είδους, στην Guardian. «Αντιθέτως, είναι πολύ λεπτοί σαν χαρακτήρες. Στην πραγματικότητα, είναι σαν τους οπαδούς της κλασικής».

Αυτή η λεπτή φύση προκύπτει από έναν συνδυασμό χαρακτηριστικών, που κατάφερε να απομονώσει η έρευνα του North. Ανακάλυψε πως οι ακροατές της metal εμφανίζουν δημιουργικές τάσεις, είναι άνετοι με τον εαυτό τους και εσωστρεφείς – αρετές που συναντά κανείς και στους ακροατές της κλασικής. «Πέρα από την ηλικία, είναι ουσιαστικά πανομοιότυποι.», είπε ο North. Αυτή η ευγενική και δημιουργική περσόνα επιτρέπει και στα δύο είδη ακροατών να αντιμετωπίζουν με άνεση ασυνήθιστα ερεθίσματα (mainstream μουσική) και με πιο ανοιχτό νου από τους υπόλοιπους ακροατές της ίδιας ηλικίας.

Δείγμα Α: O Wayne και ο Garth:

O ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο του Westminster Viren Swami, μελέτησε αυτό το χαρακτηριστικό και ανακάλυψε πως σε αυτούς που απολαμβάνουν να ακούνε metal μουσική, παρουσιάζεται μια «προθυμία για εμπειρίες». Αυτή η προδιάθεση τροφοδοτείται από ένα ανώτερο κίνητρο μοναδικότητας, που σπρώχνει τους ακροατές μακριά από το συνηθισμένο και διαδεδομένο, στα πιο απομακρυσμένα σημεία του μουσικού ορίζοντα.

Φαίνεται παράξενο να συνδέεις τη στερεοτυπικά λεπτή κλασική μουσική με το κοπάνημα, αλλά τα δύο είδη έχουν περισσότερα κοινά απ’ όσα βλέπετε. Και τα δύο είδη έχουν θεατρικότητα στις εκτελέσεις τους, χρησιμοποιούν κοστούμια, σκηνικά και, πάνω από όλα, θηριώδεις δυναμικές. Οι ορχήστρες βασίζονται στη δύναμη των αριθμών, ενώ οι metal μπάντες κρατούν ρεκόρ για τις πιο δυνατές μπάντες στην ιστορία. «Και είναι αυτή η θεατρικότητα», επιχειρηματολογεί ο North, «που προσελκύει τα συγκεκριμένα είδη ακροατών».

Αλλά πιο σημαντικό είναι ότι αυτό ίσως μας δίνει την ευκαιρία να καταλάβουμε πως δεν πρέπει να στερεοτυπούμε τη μουσική και τους οπαδούς της τόσο αυστηρά. Οπαδοί της κλασικής μπορεί να είναι άνετοι και χαλαροί, οπαδοί της metal μπορεί να είναι προσαρμοσμένοι σε διαφορετικά πρότυπα. Κομμάτι από το ίδιο ύφασμα, οι οπαδοί κλασικής και metal μοιράζονται μια «αγάπη για το επιβλητικό», και παρότι, αναμφισβήτητα, διαφορετικές εμπειρίες, και τα δύο είδη ικανοποιούν αυτήν την ανάγκη των ακροατών. Την ανάγκη να νιώσουν τη μοναδικότητα. Και τα δύο είδη δε θα μπορούσαν να αγαπηθούν, χωρίς έναν ανοιχτό, παιχνιδιάρικο νου. Keep Rocking!

Γιάννης Πιτσάκης,
Rock Overdose

  1. Ποιο είναι το στερεότυπο που έχει επικρατήσει για τους οπαδούς της Heavy Metal μουσικής; Πώς νομίζετε ότι δημιουργήθηκε αυτό το στερεότυπο; Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου σ. 123.
  2. Ποιο είναι το προφίλ του χεβιμεταλλά, σύμφωνα με την έρευνα που παρατίθεται στο άρθρο;
  3. Ποιες ομοιότητες προέκυψαν από τη σκιαγράφηση των προφίλ των οπαδών της metal μουσικής και των οπαδών της κλασικής, σύμφωνα με την έρευνα;
  4. Ποιες ομοιότητες εντοπίζει η έρευνα ανάμεσα στην κλασική και στη metal μουσική;
  5. Συμφωνείτε με την άποψη ότι δεν πρέπει να στερεοτυπούμε τη μουσική και τους οπαδούς της τόσο αυστηρά; Να συζητήσετε τα ενδεχόμενα στερεότυπα που έχουμε για κάποια είδη μουσικής, καθώς και για τους οπαδούς τους, π.χ. πώς χαρακτηρίζουμε αυτούς που ακούν μόνο κλασική μουσική ή ρεμπέτικα;
  • Να διαβάσετε και το άρθρο Όταν η ποπ συνάντησε την κλασική μουσική του Βαγγέλη Καββαδία. Ποιες σκέψεις σας δημιουργούνται;  Γνωρίζετε κάποια κομμάτια κλασικής μουσικής που διασκευάστηκαν με επιτυχία και έγιναν δημοφιλή στο ευρύ κοινό;
  1. Οι μεταλλάδες υιοθετούν κάποιες φορές μια ιδιαίτερη εμφάνιση και προκαλούν τα σχόλια κάποιων. Με αφορμή αυτή την παρατήρηση, να γράψετε ένα κείμενο στο περιοδικό του σχολείου σας, στο οποίο να διατυπώνετε τη θέση πως η εξωτερική εμφάνιση είναι συχνά παραπλανητική για τον χαρακτηρισμό προσώπων (μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στοιχεία για τον χαρακτήρα των μεταλλάδων από το κείμενο που διαβάσατε), βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 184-199.
  2. prosxed profor logosΕργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα μπορεί να ασχοληθεί και να παρουσιάσει σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, με το κατάλληλο λογισμικό, το είδος της μουσικής που προτιμά. Η παρουσίαση θα περιλαμβάνει ένα σύντομο ιστορικό του συγκεκριμένου είδους, θα αιτιολογεί την προτίμηση της ομάδας και θα προσφέρει ακουστικά παραδείγματα.    

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του The One Minutes Jr. για να ενημερωθείτε σχετικά με τον διαγωνισμό για τη δημιουργία βίντεο διάρκειας ενός λεπτού. Ο διαγωνισμός απευθύνεται σε παιδιά και νέους που καλούνται να δημιουργήσουν βίντεο το οποίο εμπίπτει σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες με τις εξής οδηγίες:
α) Ένα λεπτό ελευθερίας (Open category: one minute of freedom): εξήντα δευτερόλεπτα απόλυτης ελευθερίας να πείτε ό,τι επιθυμείτε για οποιοδήποτε θέμα σας ενδιαφέρει.
β) Εντός-Εκτός (Thematic category: inside-out): Μερικές φορές νιώθουμε πως ανήκουμε κάπου και άλλες φορές ότι βρισκόμαστε εκτός. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε επιλογή μας ή να μας έχει επιβληθεί. Να δημιουργήστε βίντεο διάρκειας ενός λεπτού, για να εκφράσετε την εμπειρία και τη γνώμη σας.
γ) Αυτοπροσωπογραφία (Personal category: self- portrait): Ποιος είσαι; Ποια είναι τα πιστεύω σου και τα όνειρά σου; Τι σε γοητεύει, τι φοβάσαι, τι ελπίζεις; Ποια είναι η ιστορία σου; Τι αντικρύζεις γύρω σου; Μίλησε για τον εαυτό σου με τον δικό σου τρόπο.

Πρόσφυγας και Μετανάστης. Ποια η διαφορά;

Οι πρόσφυγες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την εστία τους, επειδή απειλείται η ζωή ή η ελευθερία τους∙ αν επιστρέψουν στον  τόπο τους, πολλές φορές κινδυνεύει η ίδια τους η ζωή. Οι άνθρωποι  αυτοί έχουν δικαίωμα να κάνουν αίτηση για άσυλο σε μια άλλη χώρα, δηλαδή να ζητήσουν προστασία και να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες. Όσο περιμένουν να εξεταστεί το αίτημά τους, ονομάζονται αιτούντες άσυλο. Η προσφυγική ιδιότητα και κατάσταση δεν είναι μόνιμες. Όταν εκλείψουν οι λόγοι φόβου δίωξης, αρκετοί πρόσφυγες επιστρέφουν στην πατρίδα τους, προσπαθώντας να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος και χρόνο. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου ο εθελοντικός επαναπατρισμός δεν είναι εφικτός και οι πρόσφυγες καλούνται να κάνουν ένα νέο, πλην δύσκολο, ξεκίνημα ζωής στη χώρα υποδοχής.

Οι μετανάστες ωθούνται από τη  φτώχεια και την ανέχεια να αφήσουν τη χώρα τους, με σκοπό να  βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής τους∙ αν αποφασίσουν να γυρίσουν  πίσω, θα συνεχίσουν να έχουν την προστασία της πατρίδας τους.

Ορισμένες φορές γίνεται επίκληση του ασύλου από άτομα που δεν είναι πρόσφυγες, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η σχετική με το άσυλο διαδικασία.      

Η διαφορά του πρόσφυγα με τον παράτυπο μετανάστη είναι ότι, ενώ ο πρόσφυγας μπορεί να βρέθηκε στα σύνορα χωρίς τα απαραίτητα χαρτιά, που πιστοποιούν την ταυτότητά του, δεν επιδιώκει την παράνομη είσοδο στη χώρα από αφύλακτες διαβάσεις, αλλά τη νόμιμη είσοδο και την εξασφάλιση του ασύλου. Αντίθετα, επιδίωξη του παράτυπου μετανάστη είναι να εισέλθει στη χώρα με τρόπο μη νόμιμο, ανεξάρτητα από τους λόγους που τον οδηγούν σε μια τέτοια πράξη.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αυξανόμενη σύγχυση στην κοινή γνώμη σχετικά με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, που εν μέρει οφείλεται στο ότι και οι δύο κατηγορίες χρησιμοποιούν πλέον τις ίδιες οδούς και τα ίδια μέσα για να μετακινηθούν από τη μία χώρα στην άλλη. Όλο και πιο συχνά μάλιστα, παρατηρούμε ότι αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο στις χώρες, όπου καταλήγουν: με επιφυλακτικότητα και δυσπιστία που πολλές φορές φτάνει ακόμα και στην απόρριψη.

Opinion& Action Services Ltd, δράση συγχρηματοδοτούμενη από το Ευρωπαϊκό ταμείο προσφύγων και την Κυπριακή Δημοκρατία

  1. Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στους «πρόσφυγες» και στους «μετανάστες», ειδικά στους «παράτυπους μετανάστες», σύμφωνα με τον συντάκτη του κειμένου;
  2. Με βάση την τελευταία παράγραφο του κειμένου, να συζητήσετε αν μπορεί στις μέρες μας να γίνει σύγχυση ανάμεσα στους δύο όρους πρόσφυγας – (παράτυπος) μετανάστης, και για ποιους λόγους. Ποιες συνέπειες μπορεί να έχει μια τέτοια σύγχυση; Να αναφέρετε κάποιες συγκεκριμένες περιπτώσεις από τη σύγχρονη επικαιρότητα στις οποίες η διάκριση των όρων είναι/ δεν είναι σαφής.
  3. Να γράψετε ένα κείμενο (είδηση, αφήγηση με λογοτεχνική χροιά, ημερολόγιο-ανάρτηση στο facebook κ.ά.), στο οποίο να δείχνετε τις περιπέτειες και τις δυσκολίες κάποιου πρόσφυγα που προσπαθεί να βρει καλύτερες συνθήκες ζωής με την είσοδό του σε ξένη χώρα.
  4. Να γράψετε μια παράγραφο που να αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση, με στόχο να συμπεριλάβετε ορισμένες από τις ομοιότητες και τις διαφορές των όρων πρόσφυγας και μετανάστης. Έστω ότι η παράγραφος θα είναι απόσπασμα άρθρου βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 283 – 285.
  5. Για ποιους, κατά τη γνώμη σας, λόγους πολλοί πρόσφυγες και μετανάστες επιθυμούν να εισέλθουν στη χώρα μας; Να γράψετε τις σκέψεις σας σε μια παράγραφο που θα αναπτύσσεται με παραδείγματα, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου, σ. 283 – 285.

Διάλογος στο facebook Ελλήνων νέων επιστημόνων, που ζουν σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Ο διάλογος είναι αυθεντικός, απλώς έγινε επεξεργασία στην εικόνα,  προκειμένου να μην αποκαλύπτονται οι ταυτότητες των συνομιλητών.

Διαβάστε τον παρακάτω διάλογο και συζητήστε μεταξύ σας.

screen-shot-2016-09-19-at-1-00-55-pmscreen-shot-2016-09-19-at-1-03-50-pm

  1. Ο λόγος που μεταχειρίζονται οι συνομιλητές στον παραπάνω διάλογο αντανακλά περισσότερο τα χαρακτηριστικά  του προφορικού ή του γραπτού λόγου; Να στηρίξετε τη θέση σας με παραδείγματα από το κείμενο.
  2. Στην πρώτη γραμμή του κειμένου εμφανίζεται ένα εικονίδιο (emoticon) και η σημασία του (νιώθει νοσταλγία). Για ποιο λόγο η συντάκτρια της ανάρτησης το χρησιμοποιεί; Σε ποια είδη κειμένων χρησιμοποιούνται, συνήθως, τέτοια εικονίδια και γιατί;
  3. Πιστεύετε ότι σε έναν λόγο όπως αυτός των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που είναι πολύ κοντά στον προφορικό, τα εικονίδια (emoticons) αναπαριστούν με περισσότερη πιστότητα τα συναισθήματα των διαλεγομένων;
  4. %ce%b5%ce%be%cf%89%ce%b3%ce%bb%cf%89%cf%83%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%b3%ce%bd%cf%89%cf%81%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b1Νομίζετε ότι τα εικονίδια συναισθημάτων ενισχύουν τη χρήση των σημείων στίξης στον γραπτό λόγο με έμφαση στα παραγλωσσικά ή στα εξωγλωσσικά γνωρίσματα της ομιλίας;
  5. emoticonsΓράψτε σύντομα μερικούς προβληματισμούς που σας γέννησε το παραπάνω κείμενο σε μια ανάρτηση στο χρονολόγιό σας στο Facebook, χρησιμοποιώντας και κατάλληλα emoticons.
  6. Ποια επιχειρήματα επικαλούνται οι συνομιλητές στην απόφασή τους να επιστρέψουν στην Ελλάδα ή να παραμείνουν στο εξωτερικό; Να τα καταγράψετε και να προσπαθήσετε να τα εντάξετε σε κατηγορίες (π.χ. οικονομικοί λόγοι, οικογενειακοί, κ.ά).
  7. ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣΟργανώστε έναν αγώνα λόγου (debate) με θέμα τη σύγχρονη τάση μετανάστευσης νεαρών ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό. Για την οργάνωση της συζήτησης μπορείτε να λάβετε υπόψη τους προτεινόμενους κανονισμούς ή να θεσπίσετε και  να τηρήσετε άλλους, δικούς σας.

Χωριστείτε σε ομάδες και περιηγηθείτε στις παρακάτω σελίδες ή και σε άλλες σχετικές που μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο.

Αθήνα

screen-shot-2016-09-16-at-2-29-22-pmhttp://tsamadou13-15.espivblogs.net/

 

Θεσσαλονίκη

screen-shot-2016-09-16-at-2-29-29-pmhttp://socialcenter.espivblogs.net/

  1. Καταγράψτε τις δραστηριότητες που γίνονται στα στέκια μεταναστών και προσπαθήστε να τις κατατάξετε σε κατηγορίες. Επιλέξτε εσείς τις κατηγορίες: δραστηριότητες σχετικές με τον πολιτισμό, την ενημέρωση, την εξεύρεση πόρων κτλ., προσπάθειες στις οποίες πρωτοστατούν εθελοντικά ομάδες ντόπιων, ξένων εθελοντών ή μεμονωμένα άτομα. Να καταρτίσετε σχετικούς πίνακες.
  2. arthroΠοιες άλλες δράσεις θα μπορούσαν να γίνουν στα στέκια μεταναστών; Να κάνετε συγκεκριμένες προτάσεις και να τις καταγράψετε στην ηλεκτρονική φόρμα επικοινωνίας που διατίθεται στη δεύτερη ιστοσελίδα. Πώς αξιολογείτε την επίδραση που έχουν τα στέκια μεταναστών, όσον αφορά την αποδοχή των μεταναστών από τους ντόπιους και την ομαλή ένταξή τους στις κοινωνίες; Να γράψετε σύντομα άρθρα, κατάλληλα να δημοσιευτούν σε ιστοσελίδες ανάλογες με τις παραπάνω, προκειμένου να εκθέσετε τις απόψεις σας.
  3. Να οργανώσετε μια εκπομπή στο Μαθητικό ραδιόφωνο – European School Radio. Στην εκπομπή αυτή μπορείτε να παρουσιάσετε τα στέκια των μεταναστών στην περιοχή σας. Εφόσον υπάρχει ενδιαφέρον και από άλλες μαθητικές ομάδες, μπορείτε να ανταλλάξετε πληροφορίες και να συζητήσετε το θέμα της ένταξης και αποδοχής των μεταναστών στην Ελλάδα και στις τοπικές κοινωνίες.

Έντυπη διαφήμιση (πολυτροπικό κείμενο)

  1. diafimisiΠροσέξτε την εικόνα της διαφήμισης και συζητήστε:
  • τη σχέση εικόνας και λόγου
  • το ρηματικό πρόσωπο και την έγκλιση
  • την αποτελεσματικότητα της διαφήμισης.
  1. Συζητήσετε στην τάξη σας:
  • αν οι νέοι επιλέγουν συνειδητά σχολή και αντικείμενο σπουδών
  • τι σημαίνει, κατά την άποψή σας, λάθος σχολή- λάθος ζωή;
  1. epistolhΝα υποθέσετε ότι η επιλογή σχολής και σπουδών δεν ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα και στα όνειρά σας.
    Να γράψετε μια επιστολή σε φίλο/η στον/στην οποίο/α ομολογείτε το πρόβλημα που σας απασχολεί,
    βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.36.

Χρονογράφημα

Γεωργία Τριανταφυλλίδου
Ο  Έβρος δεν χτενίζεται

6 Φεβρ 2015, 17:00

Αυτή τη στιγμή πέφτει στην Καβάλα καταρρακτώδης βροχή. Σκέφτομαι τους κατοίκους του Έβρου και την ετήσια πλέον αντιπαλότητά τους με την «άδολη εχθρότητα της φύσης». Δηλ. μια ολότελα άχρηστη «ανθρωπιστική» σκέψη. Πιο πολύ κι από την είδηση της καμπάνας που χτύπησε για να ειδοποιήσει τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, μου έκανε εντύπωση το παράπονο και η αμηχανία μπρος στο φακό μιας κυρίας που το κακό τη βρήκε απροετοίμαστη. Βγήκε όπως-όπως από το σπίτι της. “Ούτε χτενίστηκα” είπε ντροπιασμένη. Τα φράγματα υποχωρούν, η Βουλγαρία αδυνατεί να διαχειριστεί τον τεράστιο όγκο νερού που έρχεται καταπάνω τους, τα αναχώματα πέφτουν. Τις τελευταίες μέρες, όλη η Ευρώπη κι ο κόσμος όλος ασχολείται καθημερινά (και) με τις στυλιστικές επιλογές της νέας κυβέρνησης. Τα αίτια της χαμένης κοκεταρίας μιας γυναίκας στον Έβρο είναι αστείος λόγος για ένταξη σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα.

Γεωργία Τριανταφυλλίδου,
Ο Έβρος δεν χτενίζεται, το κείμενο από το facebook

  1. Ποιο γεγονός σχολιάζει η συντάκτρια του κειμένου;
  2. Να εντοπίσετε στοιχεία προφορικότητας και ειρωνείας στο κείμενο.
  3. Να συζητησετε τη χρήση των εισαγωγικών: άδολη εχθρότητα της φύσης, ανθρωπιστική, ούτε χτενίστηκα.
  4. Με βάση  ποια στοιχεία θα μπορούσατε να  χαρακτηρίσετε το κείμενο χρονογράφημα;
  5. Σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης η συντάκτρια παρουσιάζει ένα γεγονός. Ποιος υπαινιγμός λανθάνει πίσω από αυτό;
  6. Το συγκεκριμένο «χρονογράφημα» αγγίζει περισσότερο τον χώρο της λογοτεχνίας ή τον χώρο της δημοσιογραφίας; Να απαντήσετε με στοιχεία του κειμένου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου σ. 280-281.
  7. xronografhmaΔοκιμάστε να γράψετε κι εσείς ένα «χρονογράφημα», χρησιμοποιώντας στοιχεία ειρωνείας και προφορικότητας.

Μέρη Λιόντη
Τρίτη, 3 Φεβρ 2015, 10 π.μ.
Ξε-κλέβοντας

…μέρα βροχερή η χθεσινή, δουλειές στην πόλη, εκνευρισμός και κούραση κοντεύει πια μεσημέρι επιτέλους επιστροφή… μπαίνω στο λεωφορείο, κάθομαι, σχεδόν αδιαφορώντας ποιος είναι δίπλα μου, μισοκλείνω τα μάτια, ετοιμάζομαι να βυθιστώ.

Κάτι παλιό και γνώριμο με ξαφνιάζει. Μια μυρωδιά κάνει τα ρουθούνια μου να παίξουν -μνήμες από θερινό σινεμά και όχι μόνο έρχονται – ξυπνώ. Μμμμμ …αράπικο φυστίκι καβουρντισμένο! ποιος στο καλό… Κοιτώ δίπλα. Μια μικροκαμωμένη ηλικιωμένη γυναικούλα, χωμένη ολόκληρη μες στο παλτό της. Στα γόνατά η τσάντα της. Ξαφνιασμένη βλέπω το χέρι να μπαίνει στην τσάντα και να παίρνει ένα δύο ή περισσότερα φυστίκια και γρήγορα στο στόμα. Χαμογελώ ελαφρά παρότι κοιτώ μπροστά, πράγμα που της φέρνει ανησυχία. Σταυρώνει τα χέρια – ηλικιωμένα μαραμένα χέρια – σαν παιδί σε τιμωρία στην τάξη. Για λίγο όμως κι ύστερα πιο σκυφτά, πιο προσεκτικά, ξανά.

Μέρη Λιόντη
Το κείμενο από το facebook

  1. Η συντάκτρια χρησιμοποιεί συχνά αποσιωπητικά, ποιος νομίζετε ότι  είναι ο ρόλος τους;
  2. Να εντοπίσετε στο κείμενο τρία στοιχεία που σας θυμίζουν χρονογράφημα.
  3. Πιστεύετε πως το χρονογραφημα μπορεί να λειτουργήσει στο πλαίσιο της μικρής φόρμας; Ποια πλεονεκτήματα και ενδεχομένως ποια μειονεκτήματα παρουσιάζει αυτή η σύντομη γραφή σε σχέση με το «κλασικό» χρονογράφημα;
  4. Το παραπάνω «χρονογράφημα» έχει λογοτεχνικό ή δημοσιογραφικό χαρακτήρα; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.
  5. Με αφορμή μια προσωπική, καθημερινή σας εμπειρία να γράψετε ένα σύντομο «χρονογράφημα» που θα αναρτήσετε στο facebook. Aν θέλετε, χρησιμοποιήστε κατάλληλα emoticons για να εμπλουτίσετε το κείμενό σας.
  6. χρονογράφημα στ φμπΠολύ συχνά στο facebook αναρτώνται κείμενα, όπως αυτό που ακολουθεί, πολύ κοντά στον προφορικό λόγο, αλλά και με πολλά χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού λόγου.

Screen Shot 2016-07-26 at 5.19.59 PM

Διαβάστε το παραπάνω κείμενο, το οποίο αποτελεί ανάρτηση της Ιωάννας Γεωργαντά* στο facebook και παρατηρήστε τη χρήση των εικονιδίων στα σχόλια. Να λάβετε υπόψη ότι το κείμενο γράφτηκε αμέσως μετά το συμβάν σε κινητό τηλέφωνο και αναρτήθηκε απευθείας, χωρίς καμία βελτιωτική παρέμβαση.

  • Να εντοπίσετε  στοιχεία προφορικότητας και λογοτεχνικά στοιχεία στο κείμενο.
  • Να συζητήσετε τη λειτουργικότητα των emoticons, να τα αντικαταστήσετε με σύντομα σχόλια και να προσθέσετε δικά σας σχόλια-emoticons.

*Η Ιωάννα Γεωργαντά είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης.

Θωμάς Μπεχλιβάνης
Μια μικρή ιστορία με χαρταετό
Χούντα, Καθαρά Δευτέρα του 1968. Ο πατέρας μου ερείπιο ακόμη στο σπίτι από το ξύλο που έφαγε ως φυλακισμένος πολιτικός κρατούμενος. Με τον ξάδερφό μου, τον Γιώργο, φτιάξαμε τον χαρταετό μας (ξέρετε, τα καλάμια χιαστί, μπλε χαρτί με το οποίο ντύναμε τα τετράδιά μας, σπάγκος, κόλλα από αλεύρι) και κολλήσαμε επάνω τα αρχικά των ονομάτων μας, Θ.Μ και Γ.Π. Ο αετός είχε μεγάλη επιτυχία, ανέβηκε πολύ ψηλά και, βοηθούντος του ούριου ανέμου, έμενε σταθερός στο ύψος του.
Αίφνης, εμφανίζεται ο αγροφύλακας του χωριού, μαύρη ψυχή και αιχμή του δόρατος της χουντικής τρομοκρατίας στην περιοχή.

-Τι γράφετε πάνω στον αετό, ΚΚΕ ε; Τώρα θα σας δείξω. Και ορμά να κόψει το σκοινί. Ορμάμε κι εμείς να τον εμποδίσουμε, γίνεται μια μικρή πάλη και το σκοινί κόβεται. Με τον ξάδερφό μου τρέχουμε να το προλάβουμε, το αρπάζουμε, κι όπως προσπαθούμε να το κρατήσουμε, το σκοινί κόβει βαθιά τα χέρια μας. Τον αετό όμως τον σώσαμε, παρά το αίμα που ανέβλυζε!

Αν και εξαφανισμένη εδώ και πάρα πολλά χρόνια, ακόμη με πονά εκείνη η ουλή, όπως και το γιατί της κακίας εκείνου του ανθρώπου, το γιατί της ανθρώπινης παράνοιας!

Θωμάς Μπεχλιβάνης,
Μια μικρή ιστορία με χαρταετό

  1. Το συγκεκριμένο κείμενο είναι ανάρτηση στο facebook. Να συζητήσετε σχετικά με την επίδραση του συγκεκριμένου μέσου επικοινωνίας στον λόγο και στη γραφή (προφορικότητα, έκταση, θέμα κτλ.).
  2. Ακόμα με πονά εκείνη η ουλή: Να δώσετε την κυριολεκτική και τη μεταφορική σημασία της φράσης.                     
  3. Ο συντάκτης κάνει ένα φανερό αλλά και ένα έμμεσο σχόλιο για τον αγροφύλακα. Να τα εντοπίσετε. Έπειτα να φανταστείτε και να περιγράψετε σε δυο-τρεις σειρές το συγκεκριμένο πρόσωπο.
  4. Λαμβάνοντας υπόψη σας πως  το χρονογράφημα είναι δημοφιλές γιατί αγγίζει πλευρές της καθημερινότητας με ευρύ ενδιαφέρον  και αφηγείται προσωπικές, καθημερινές ιστορίες των συντακτών του, να γράψετε ένα κείμενο στο facebook με μορφή χρονογραφήματος  για ένα επίκαιρο θέμα, ευρύτερου ενδιαφέροντος.