Στον κατάλογο Γλωσσικά φαινόμενα επιχειρήσαμε να ταξινομήσουμε τα περισσότερα από τα κείμενα που περιέχουν οι Θεματικές Ενότητες, σύμφωνα με τα γλωσσικά φαινόμενα στα οποία εστιάζει η διδασκαλία με τις ασκήσεις που συνοδεύουν το κείμενο. Παρά τις δυσκολίες που παρουσιάζει το εγχείρημα, προχωρήσαμε στην ταξινόμηση, προκειμένου να διευκολύνουμε τις επιλογές των συναδέλφων. Για τους ίδιους λόγους συμπεριλάβαμε στην ταξινόμηση κείμενα και ασκήσεις που αφορούν τη δημιουργική γραφή και τον πολυτροπικό λόγο. Διευκρινίζεται, επίσης, ότι η ενότητα στην οποία περιλαμβάνονται τα κείμενα σημειώνεται με το αρχικό γράμμα του τίτλου της κάθε ενότητας: (Ν)έοι, (Σ)ιωπή, (Τ)έχνη, (Π)ρόσφυγες.

Προφορικός λόγος – Γραπτός λόγος – Υβριδικό είδος λόγου ανάμεσα σε προφορικό και γραπτό λόγο

Η εκδίκηση του Σκράπα
συνέντευξη

Μέχρι πρόπερσι ήταν ο “τεμπέλης”, ο “αδιάφορος”, ο “άχρηστος”… Όταν έμεινε για δεύτερη φορά στην ίδια τάξη, άρχισε να το πιστεύει και ο ίδιος. Για να ξεσπάσει, πήγε σ’ ένα γήπεδο κι άρχισε να τρέχει… Σήμερα ο Στέφανος είναι ο καλύτερος 17χρονος σπρίντερ στην Ελλάδα!

O Στέφανος είναι 17 χρονών και πάει ακόμα Γ΄ Γυμνασίου. Έμεινε μία φορά στην Α΄ και μία φορά στην Β΄ Γυμνασίου. Σ’ αυτές τις μικρές τάξεις πρέπει να ‘χεις ταλέντο για να μείνεις. Ο Στέφανος τέτοιο ταλέντο δεν είχε. Ούτε «ψυχολογικά προβλήματα», ούτε «χωρισμένους γονείς», ούτε «κοπάνες», «κακές παρέες» κλπ. Τότε γιατί έμεινε;

– Στο Δημοτικό ήσουν καλός μαθητής;
– Πολύ καλός. Τότε ακόμα διάβαζα.
– Στο Γυμνάσιο τι συνέβη;
– Δεν ξέρω. Βαριόμουν να διαβάσω. Δεν το μπορούσα με τίποτα. Άνοιγα το βιβλίο και έμενα δυο ώρες στην ίδια σελίδα.
– Καλά, απ’ την παράδοση δεν έπιανες κάτι;
– Ήμουνα μες στην τάξη, αλλά δεν παρακολουθούσα.
– Οι καθηγητές κάνανε καλό μάθημα;
– Το κλασικό μάθημα.
– Το κλασικό μάθημα είναι βαρεμάρα!
– Ναι, όντως… Εντάξει, υπήρχαν και καθηγητές που κάνανε ευχάριστο μάθημα. Θυμάμαι τον καθηγητή της Πληροφορικής, είχε πολύ χιούμορ.
– Σε πόσα μαθήματα έμεινες στο τέλος;
– Την πρώτη χρονιά σε πολλά. 
– Ήσουν ο μόνος;
– Όχι, κι άλλοι μείνανε. Ειδικά την πρώτη χρονιά ήταν αποτυχία όλοι. Εφτά από τα τριάντα παιδιά του τμήματος μείνανε “στον τόπο”… Τη δεύτερη με κόψανε στο τσακ. Αν έμενα σε 4 μαθήματα, θα πήγαινα μετεξεταστέος το Σεπτέμβριο. Εγώ έμεινα σε πέντε: Αρχαία, Ιστορία, Μαθηματικά, Αγγλικά και Θρησκευτικά.
– Καλά, έμεινες και Θρησκευτικά! Τι βαθμό σου είχαν προφορικά;
– Οχτώ.
– Οχτώ στα Θρησκευτικά!… Θεός φυλάξοι!
– Όχι πως κι εγώ διάβαζα, αλλά νομίζω ότι με είχε βάλει στο μάτι η καθηγήτρια. Είχε γίνει ένας καβγάς μαζί της μες στην τάξη.
– Τι καβγάς;
– Την ώρα του μαθήματος χτύπησε ένα κινητό, όχι το δικό μου. Νευριάζει αυτή, παίρνει το κινητό του παιδιού και αρχίζει να φωνάζει: “Ποιοι άλλοι έχουν μαζί τους κινητό; Δώστε τα μου όλα! Θα τα πάω στο γραφείο!”. Τα παιδιά φοβούνται, τα βγάζουν απ’ την τσάντα τους και της τα δίνουν. Εγώ της λέω: “Όχι. Γιατί να σας το δώσω; Αφού δε χτύπησε το δικό μου! Το ‘χα στο αθόρυβο!”. Αυτή τα παίρνει στο κρανίο: “Δώστο μου αμέσως!” “Δεν το δίνω!” “Δώστο μου αμέσως!” “Δεν το δίνω!”. Τελικά της το’ δωσα… Κόντευε να πάθει εγκεφαλικό.
– Ήσουν γενικά αντιδραστικός μαθητής;
– Ναι, πολύ. Έκανα φασαρία, αντιμιλούσα…
– Αποβολές είχες πάρει;
– Ω ναι! Κάργα!
– Πολλές;
– Τρεις μονοήμερες είχα πάρει την πρώτη χρονιά χαλαρά.
– Γιατί;
– Τι είχα κάνει; (σκέφτεται)… Α! Είχαν ένα σύστημα στο σχολείο, το οποίο έλεγε: “Όποιος μαθητής κάνει 5 ωριαίες απουσίες έχει bonus! Μια μέρα δώρο!”.
– Τι λες! Τέτοια προσφορά!
– Εγώ είχα 10 ωριαίες – έκανα φασαρία και με πετούσαν έξω – κι έτσι πήρα 2 bonus… Η τρίτη μονοήμερη ήταν γιατί ήμασταν στην εκκλησία κι εγώ σηκώθηκα κι έφυγα. Με είδε μια καθηγήτρια, άρχισε να με κυνηγάει στο δρόμο και να μου φωνάζει: “Έλα εδώ! Πού πας;”
– Σε πρόλαβε;
– Όχι… Και πήγα σπίτι μου. Την επόμενη μέρα με κάλεσε ο διευθυντής στο γραφείο: “Γιατί έφυγες απ’ την εκκλησία;” ρωτάει. Του λέω “Είδα κι άλλα παιδιά που έφευγαν κι έφυγα κι εγώ. Τι να έκανα; Βαριόμουν!”
– Σε καταλαβαίνουμε απόλυτα! 
– (γέλια) Αυτός όμως όχι! Μου’ ριξε μια μονοήμερη.

H καθηγήτρια δεν υπήρχε περίπτωση να προλάβει τον Στέφανο. Από μικρός ήταν το πιο γρήγορο παιδί στην τάξη του. Στην ΣΤ΄ Δημοτικού παίρνει μέρος με το σχολείο του σ’ ένα πρωτάθλημα της Αθήνας και βγαίνει άνετα πρώτος. Οι αρμόδιοι καταλαβαίνουν ότι έχουν να κάνουν με ένα γνήσιο ταλέντο, μια χρυσή ολυμπιακή ελπίδα, και φροντίζουν αμέσως να γραφτεί σ’ ένα σύλλογο. Από τότε παρακολουθούν συνεχώς την πορεία του… Πλάκα κάνουμε! Ένα «μπράβο» του είπαν μόνο και τον άφησαν στην τύχη του…

– Οι γυμναστές στο σχολείο σου δεν είχαν πάρει χαμπάρι το ταλέντο σου;
– Απλά έλεγαν «καλός αυτός». Με έβλεπαν που έπαιζα μπάσκετ, ποδόσφαιρο…
– Σας κάνανε κανονικά Γυμναστική ή… «πάρτε μπάλα και παίξτε»;
– Είχαμε δύο γυμναστές. Ο ένας έκανε συνήθως ασκήσεις, ο άλλος «πάρτε μπάλα και παίξτε».
– Εσύ τον στίβο πότε τον ανακάλυψες;
– Όταν έμεινα για δεύτερη φορά. Εκείνο το καλοκαίρι – για να ξεσπάσω – άρχισα να πηγαίνω σ’ ένα στάδιο, στην Καισαριανή, και να τρέχω.
– Μόνος σου;
– Μόνος μου.
– Ήξερες τι ακριβώς να κάνεις;
– Όχι. Ό,τι μου ‘ρχόταν έκανα. Στροφούλες, τζόγκινγκ, κάποια γρήγορα κομμάτια… Κάποια στιγμή με βλέπει ένας περαστικός (γυμναστής σ’ ένα σχολείο του Ζωγράφου) και μου λέει “Έχεις πολύ ωραίο στυλ. Σε ποιο σύλλογο πας;”. Του λέω “Σε κανέναν”. Μου λέει “Σοβαρά μιλάς; Να πας αμέσως να γραφτείς σε κάποιο σύλλογο. Έχεις μεγάλο ταλέντο”. Και μου πρότεινε να πάω στον Πανελλήνιο.
– Τον ξαναείδες αυτόν τον άνθρωπο;
– Όχι, ποτέ! Ούτε τ’ όνομά του δεν ξέρω.
– Φοβερό! O άνθρωπος που σου άλλαξε τη ζωή… Πήγες στον Πανελλήνιο;
– Tην άλλη μέρα κιόλας! Μου λένε: “Θ’ αρχίσεις 16 Σεπτεμβρίου με τις Ακαδημίες”. Περίμενα λοιπόν αυτή τη μέρα.
– Στο μεταξύ το σχολείο τι γίνεται;
– Πήρα την απόφαση να φύγω απ’ το παλιό σχολείο (το 2ο Γυμνάσιο Καισαριανής). Καλώς ή κακώς, πίστευα ότι μ’ έχουν βάλει στο μάτι. Ήθελα ν’ αλλάξω περιβάλλον. Και πήγα στο 3ο Εσπερινό Γυμνάσιο Παγκρατίου.
– Εκεί πώς σε υποδέχονται;
– Μια χαρά! Η διευθύντρια ήταν πολύ καλή, αγαπούσε όλα τα παιδιά.
– Ωραία, ας γυρίσουμε στον Πανελλήνιο…
– Φτάνει λοιπόν η πρώτη μέρα. Μας είχαν πει 4 η ώρα, εγώ ήμουν από τις 3 και περίμενα. Έρχεται η προπονήτρια, η κυρία Βίκυ, και μας βάζει κάτι προκαταρκτικά –  ήμασταν 5-6 παιδιά. Με βλέπει εμένα, μου λέει “Εσύ είσαι γρήγορος, κάτσε να σε πιάσω κατευθείαν με χρονόμετρο ένα 60άρι”. Κάνω το 60άρι και μένει έκπληκτη.
– Τι χρόνο έκανες;
– Δε μου ‘πε. Προφανώς δεν ήθελε να πάρουν τα μυαλά μου αέρα. Αλλά είδα την έκπληξη στο ύφος της. Μου λέει “Θα μιλήσω με έναν άλλο προπονητή να σε αναλάβει. Θα μπεις στο αγωνιστικό τμήμα”.
– Φαντάζομαι τη χαρά σου!
– Καλά! Πήγα σπίτι κι όλο αυτό σκεφτόμουν… Άσε που στο αγωνιστικό τμήμα δε θα χρειαζόταν και να πληρώνω. Είναι κι αυτό.
– Σωστά. Έχουν λεφτά οι γονείς σου;
– Όχι πολλά. Εργάζονται και οι δύο για να τα βγάλουμε πέρα.
– Πηγαίνεις λοιπόν στον καινούριο προπονητή…
– Ναι, τον Κώστα Αντωνόπουλο. Με βάζει κι αυτός να κάνω 60άρι. “Πολύ καλά” μου λέει. “Πόσο καλά, κύριε;”, “Πολύ-πολύ καλά” μου λέει. Ούτε αυτός μου λέει χρόνο.
– Βρε μανία!
– Kαι από κει και πέρα αρχίζω προπονήσεις κάθε μέρα… 
– Στο σχολείο αλλάζει κάτι;
– Ναι, αλλάζει. Ένιωθα – πώς να το πω; – πιο ώριμος, πιο σοβαρός. Κι άρχισα να ρίχνω βάρος και στα μαθήματα.
– Εσύ πώς το εξηγείς αυτό; Μέχρι τότε βαριόσουν… 
– Λόγω του στίβου. Ότι πήγα καλά, ρε παιδί μου, σε κάτι κι ένιωσα αυτοπεποίθηση. Αυτό ακριβώς είναι! Η αυτοπεποίθηση που σε κάνει να θες να πας καλά και στα άλλα πράγματα.

Συναντήσαμε τους καθηγητές του Στέφανου στο 3ο Εσπερινό Γυμνάσιο Παγκρατίου και τους ρωτήσαμε πώς είναι ο Στέφανος μες στην τάξη.
Κυρία Ασημακοπούλου, φιλόλογος: «Εξαιρετικός θα έλεγα. Είναι συνεργάσιμος, είναι φιλικός. Μπορεί εδώ να είναι λίγο χαμηλότερο το επίπεδο, αλλά και στο μάθημα προσέχει και ερωτήσεις κάνει και εύστοχα απαντάει»
Κύριος Γώγος, φυσικός: «Συγκρατεί και τα επιπλέον πράγματα που λέμε. Ιδιαίτερα Βιολογία, Χημεία που τον ενδιαφέρουν, προσέχει πολύ και τα θυμάται όλα. Την πρώτη φορά που μπήκα στην τάξη και δεν ήξερα κανέναν, ήταν ο μόνος με τον οποίο μπορούσα να κάνω μάθημα. “Αυτός πρέπει να είναι καλός μαθητής” είπα μέσα μου».

Τον Ιούνιο του 2003 ο Στέφανος τελειώνει (επιτέλους!) τη Β’ Γυμνασίου με βαθμό 15 . «Σ’ ένα κανονικό σχολείο μπορεί να μην ήταν 15, αλλά 12-13 θα ήταν σίγουρα» μας λέει. Συγχρόνως έρχεται η αθλητική καταξίωση: Χρυσό μετάλλιο στα 100 μέτρα στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Παίδων. Με 9 μόνο μήνες προπόνηση γίνεται ο καλύτερος Έλληνας σπρίντερ στην ηλικία του. Τον καλούν αμέσως στην Εθνική ομάδα. Λίγες μέρες μετά γίνεται το Βαλκανικό πρωτάθλημα. Νέο χρυσό μετάλλιο και ο Στέφανος γίνεται ο καλύτερος σπρίντερ στα Βαλκάνια! Τον χειμώνα ισοφαρίζει με χρόνο 6.91 το πανελλήνιο ρεκόρ Παίδων στα 60 μέτρα, ρεκόρ που δεν είχε φτάσει κανείς για 7 χρόνια!

– Πώς γιορτάζεις μια νίκη; 
– Δε δείχνω τη χαρά μου αμέσως. Φαίνομαι ήρεμος, αλλά μέσα μου είναι ένα ηφαίστειο. Και το βράδυ, κλασικά, βγαίνω με τους φίλους μου έξω και ξεσπάμε.
– Πριν από έναν αγώνα τι κάνεις;
– Ίσως παίξω λίγο πιάνο στο σπίτι. Με ηρεμεί αυτό και συγκεντρώνομαι.
– Ξέρεις πιάνο;
– Αυτοδίδακτος είμαι. Έχω ένα αρμόνιο στο σπίτι και προσπαθώ να παίξω αυτά που ακούω στο ράδιο.
– Τι μουσική σου αρέσει;
– Πιο πολύ μ’ αρέσουν τα ερωτικά κομμάτια, οι μπαλάντες.
– Χατζηγιάννης;
– Μπράβο! 
– Με τα κορίτσια πώς τα πας; Άλλαξε κάτι μετά τις αθλητικές επιτυχίες;
– Για να είμαι ειλικρινής, δεν είχα ποτέ πρόβλημα με τις κοπέλες. Και κακός μαθητής που ήμουν δηλαδή, στις σχέσεις μου τα πήγαινα καλά.
– Το σεξ πριν τον αγώνα είναι καλή ιδέα;
– Όχι, σε καμία περίπτωση! Χάνεις όλη σου την ενέργεια! 
– Πού το ξέρεις; Το’ χεις δοκιμάσει;
– (γέλια) Δεν το ρισκάρω!
– Φίλους καλούς έχεις;
– Έχω τον κολλητό μου, ο οποίος είναι 21 χρονών. Μπορεί να έχουμε 4 χρόνια διαφορά, αλλά είμαστε πολύ δεμένοι.
– Από αθλητές ποιο είναι το πρότυπό σου;
– Ο Μάικλ Τζόνσον.
– Πες μας κάτι: Ακούμε συνέχεια φήμες για αναβολικά στο στίβο. Ισχύουν;
– Δυστυχώς τα αναβολικά παίζουν πολύ στο χώρο μας.
– Εσένα σου έχουν προτείνει;
– Όχι ακόμα!
– Αν σου προτείνουν τι θα κάνεις;
– Δεν ξέρω.
– Το πιο τρελό σου όνειρο ποιο είναι;
– Τι άλλο; Να βγω πρώτος σε μία Ολυμπιάδα. Θέλω όμως πολλή δουλειά ακόμα.
– Με το σχολείο τι θα κάνεις;
– Τελειώνω τώρα τη Γ’ Γυμνασίου και θα συνεχίσω και στο Λύκειο.
– Σου ΄χει μείνει καμιά πίκρα απ’ το παλιό σου σχολείο;
– Όχι, καμία! Τώρα πια είμαι τόσο ενθουσιασμένος που δεν μ’ ενδιαφέρει. 
– Υπήρξε κάποια στιγμή τότε που ένιωσες μηδενικό; 
– Μηδενικό όχι. Αποτυχημένος σίγουρα. 
– Είχες κλάψει εκείνο το καλοκαίρι;
– Ναι, πάρα πολύ.
– Μόνος σου;
– Και μόνος μου και μπροστά στους φίλους μου, στους γονείς μου… 
– Τι σε στήριξε;
– Ο ίδιος ο αθλητισμός.
– Κάποιο πρόσωπο;
– Ο πατέρας μου… Μου’ λεγε πάντα: “Δεν πειράζει. Προσπάθησε”. Η μαμά ήταν πιο γκρινιάρα…
– Τώρα τι σκέφτονται για σένα;
– Τώρα έχουν αλλάξει εντελώς. Μες στη χαρά και οι δύο. Όλο “μπράβο” και “μπράβο” και “κοίτα τι έκανε ο γιος μου” στους συγγενείς. Μόλις έρχεται κάποιος στο σπίτι: “Έλα να δεις τα κύπελλα του γιου μου”.
– Ενώ πριν;
– Πριν κρυβόντουσαν. Ερχόντουσαν επίσκεψη συγγενείς ή γείτονες και απέφευγαν να μιλήσουν για μένα.
– Απ’ το παλιό σου σχολείο έχεις ξαναπεράσει;
– Όχι. Ούτε απ’ έξω.
– Γιατί; Από αποστροφή;
– Ναι, δεν γουστάρω… Μου στοίχισαν πολύ εκείνα τα δύο χρόνια.
– Νιώθεις ότι πήρες το αίμα σου πίσω;
– Τώρα πια, ναι!

Λίγες μέρες μετά τη συνέντευξη ανακοινώθηκαν από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ οι υποτροφίες για τους Έλληνες αθλητές που ξεχώρισαν την περσινή χρονιά για τις υψηλές επιδόσεις τους… Στα 100 μέτρα: Στέφανος Μπαρούτσας.

The Schooligans

  1. Screen Shot 2016-05-19 at 11.23.09 AMΝα επισημάνετε λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται κυρίως από νέους / μαθητές.
  2. Η συνέντευξη χωρίζεται σε δυο μέρη. Στο α΄ μέρος ο Στέφανος μιλά για το σχολείο και τη σχέση με τους δασκάλους.
    Στο β΄ μέρος αναφέρεται στον αθλητισμό. ΣΥΝΝα επισημάνετε την αλλαγή της ταυτότητας του μαθητή. Τι είναι αυτό που την διαφοροποιεί σε κάθε μέρος;
    Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στη γλώσσα που χρησιμοποιεί;
  3. Το κείμενο είναι συνέντευξη. Ποια γνωρίσματα του προφορικού λόγου ανιχνεύετε;
    Να συζητήσετε τον τρόπο με τον οποίο έχει στήσει τη συνέντευξη ο δημοσιογράφος, λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω ερωτήματα:
  • ποιος είναι ο στόχος του δημοσιογράφου;
  • ποια είναι η θέση του και σε ποια σημεία του κειμένου διατυπώνεται άμεσα ή έμμεσα;
  • τι γνωρίζει εκ των προτέρων για το ερωτώμενο πρόσωπο και με ποιο κριτήριο επιλέγει τις ερωτήσεις που του κάνει;
  • με ποιον τρόπο νομίζετε ότι μπορεί να κατέγραψε τις απαντήσεις του ερωτώμενου (μαγνητοφώνηση, κρατώντας σημειώσεις, κ.ά.);
    Πώς τις απέδωσε (ρηματικό πρόσωπο, παραγλωσσικά στοιχεία, κτλ);
  1. Να εργαστείτε σε ομάδες και να οργανώσετε μια μικρή έρευνα για τη φοίτηση των μαθητών, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο τη συνέντευξη.
    Μπορείτε να πάρετε συνεντεύξεις από μαθητές που παρακολουθούν τακτικά το σχολείο και δεν κάνουν «κοπάνες», καθώς και από μαθητές που κάνουν συχνά «κοπάνες».
    Να ανακοινώσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε άρθρο που θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

Το χάσμα των γενεών (συζήτηση σε ένα blog)

Είναι σίγουρο πως είναι ένα πρόβλημα αρκετά μεγάλο και δημιουργεί αρκετά κοινωνικά προβλήματα……

Το χάσμα των γενεών έρχεται ως αποτέλεσμα των συγκρούσεων των νέων και των παλιών. Είναι αναμφισβήτητα σίγουρο πως μεγάλο ποσοστό των νέων αντιτίθεται στις ιδέες των παλιών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο νέος κινείται προς τα εμπρός, ενώ ο ηλικιωμένος, όταν δεν γυρίζει πίσω, προσπαθεί να συγκρατήσει το παρόν που του εξασφαλίζει την ύπαρξη του και προσπαθεί να συντηρήσει όσα κατόρθωσε να αποκτήσει. Ο ώριμος άνθρωπος προσπαθεί να μείνει σταθερός στη θέση του σε αντίθεση με τον νέο που πιστεύει πως έχει τη δύναμη και την υποχρέωση να κατακτήσει τον κόσμο και να δημιουργήσει έναν εντελώς διαφορετικό. Όλη αυτή η σύγκρουση οφείλεται και σε νέα τεχνολογικά επιτεύγματα που επιβάλλουν στη ζωή μας, με αποτέλεσμα οι γνώσεις να αναθεωρούνται, να αλλάζουν και άλλες να καταρρίπτονται. Οι νέοι διαμορφώνουν μια διαφορετική αντίληψη του κόσμου που διαφέρει από αυτή των ηλικιωμένων. Σήμερα τα ερεθίσματα που οι νέοι δέχονται οδηγούν στη γρήγορη ωρίμανση και συντελούν εύκολα στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Επίσης, να προσθέσω, πως τα στοιχεία ξένων πολιτισμών δρουν αρνητικά, καθώς οι νέοι τα πλάθουν και τα χρησιμοποιούν, κάτι που έρχεται σε σύγκρουση με τις παραδοσιακές αξίες. Όμως πρέπει να κινηθούμε εύστοχα και αποτελεσματικά για να λύσουμε το πρόβλημα αυτό. Είναι σίγουρο πως και οι ευθύνες των μεγάλων συντελούν στο πρόβλημα αυτό. Πρέπει να αναπτυχθεί η Παιδεία, αλλά και οι “μεγάλοι” να σταματήσουν την υπερπροστασία απέναντι στους νέους που δεν αφήνει χώρο για νέα πράγματα. Από την πλευρά τους οι έφηβοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν πως σ’ αυτή τη θέση που βρίσκονται που σίγουρα είναι καλύτερη από τα προηγούμενα χρόνια οφείλεται στους παλιούς. ΑΡΑ απαιτείται ο σεβασμόςΚλείνοντας όμως οι μεγάλοι παρόλο που είναι πιο έμπειροι και πιο δίκαιοι πρέπει να δείξουν την απόλυτη κατανόηση στους νέους……. Εσείς συμφωνείτε?????    

MusicHeaven
http://goo.gl/46yDJg

  1. Να αναζητήσετε εκφράσεις προφορικού λόγου στο κείμενο και να συζητήσετε για τη μορφή που παίρνει συχνά ο γραπτός λόγος σε συζητήσεις μεταξύ νέων σε ένα blog.
  2. Από την πλευρά τους….παλιούς: Να ξαναγράψετε την πρόταση, βελτιώνοντας τη διατύπωση.   

ΥΒΡΙΔΙΚΑ ΕΙΔΗScreen Shot 2016-03-29 at 12.42.46 PM

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/7ZHR5h

Διαβάστε προσεκτικά κάποια κείμενα για τη σιωπή από ένα νεανικό forum.

Στο σχολείο καμιά φορά με τα παιδιά παίζω το παιχνίδι «ακούω τη σιωπή σου» που πάει να πει σταματάμε για λίγη ώρα να μιλάμε και προσπαθούμε να νιώσουμε τι θα μπορούσε να μας πει ο φίλος μας, έτσι, χωρίς να μας μιλάει.
-Ποτέ μου δε φοβήθηκα τη σιωπή. Η σιωπή με ξεκουράζει και με γαληνεύει.
Μπορώ να είμαι μαζί με τον άνθρωπό μου, με έναν φίλο και να σωπαίνουμε …αλλά και να επικοινωνούμε ταυτόχρονα.
-Η σιωπή είναι μια συνεχής αναζήτηση και εγώ προτιμώ την αναζήτηση από μια εύθραυστη κατάκτηση της αλήθειας.
-Άλλη μια όψη της σιωπής: Η έκφραση του ανέκφραστου, εκείνου που δεν μπορείς να εκφράσεις, όταν νιώθεις ότι τα λόγια που χρησιμοποιείς συνήθως, στερούνται νοήματος.
-Κι έρχεται η σιωπή…
Σωπαίνουμε για να νιώσουμε, σωπαίνουμε για να αφουγκραστούμε, σωπαίνουμε για να μυρίσουμε, δε γίνεται να λειτουργήσει σωστά καμία αίσθηση χωρίς τη σιωπή. Μα και στο τραγούδι ακόμα, σωπαίνουμε για να υπάρξει η παύση, το σημαδάκι αυτό που δίνει αξία στη μελωδία. Και τώρα που γράφω, αν δεν υπήρχε η σιωπή, δεν θα ακούγονταν αυτό το παραπονεμένο σκυλί που αλυχτάει μέσα στη νύχτα.
Σσσ, σιωπή, το ακούτε;
-Μου αρέσει η σιωπή. Γιατί τότε, χωρίς θορύβους γύρω μου, ακούω τη σκέψη μου, την ανάσα μου και τα θέλω μου. Τη χρησιμοποιώ επίσης, όταν θέλω να δείξω στον άλλο πόσο μικρόψυχος έχει γίνει. Ξέρετε, όταν κάποιος μιλάει συνέχεια και κατηγορεί χωρίς αιδώ εμένα ή κάποιον που ξέρω. Σωπαίνω και το πρόσωπό μου παίρνει απαξιωτική έκφραση. Του λέω, σωπαίνοντας “Η σιωπή μου προς απάντησή σου”. Και μην το εκλάβετε σαν αδυναμία. Σωπαίνεις, όταν αισθάνεσαι δυνατός.ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΝΙΩΣΑ ΠΟΥ ΜΙΛΗΣΑ ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΤΟΣΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΙΛΗΣΑ!!
-Η σιωπή μού φέρνει στο νου τον πατέρα μου… που δεν ζει πια… και πρόσφατα έχασα…Όλη του τη ζωή σωπηλός, εσωστρεφής (εκεί του έμοιασα), μιλούσε λιγοστά και κάθε κουβέντα του ήταν χρυσός. Μέσα από τους στοχασμούς του, τα βιβλία του, τη σιωπή του, μ’ έμαθε να εκτιμώ τη δύναμη αυτής της σιωπής και την αξία της ομιλίας…
-Τρελαίνομαι για τη σιωπή και συχνά την αναζητάω…Έτσι όπως τρέχουν τα πάντα πια με τέτοια ταχύτητα έγιναν και τα λόγια “αυτοκίνητα που συμμετέχουν σε ράλλυ”.
Με κουράζουν οι άνθρωποι γύρω μου που μιλάνε γρήγορα, λένε, λένε, λένε το ίδιο πράγμα με διαφορετικές λέξεις … Εντάξει, έχουμε πλούσιο λεξιλόγιο, δεν είναι ανάγκη όμως να το χρησιμοποιήσουμε όλο σε μία πρόταση…
Κάτι σαν παρουσιαστές ειδήσεων νομίζω ότι είμαστε όλοι…(μάλλον είμαι και λίγο παραπάνω ρομαντική, άστα!)
Γι’ αυτό αναζητώ τη σιωπή. Με βοηθάει εκτός των άλλων να χρησιμοποιώ πιο δυνατά τις αισθήσεις μου με πρώτη από όλες την ακοή…
Μέσα σε αυτή λοιπόν την τρελή ταχύτητα που ξεστομίζονται οι λέξεις χρειάζεται κάπου κάπου να σιωπάς και να αφουγκράζεσαι…
Γι’ αυτό, σουτ! Τώρα την πιο σημαντική στιγμή, τουλάχιστον, μη λες τίποτα. Άκου αυτό το ποίημα και βάλε και τις υπόλοιπες αισθήσεις σε λειτουργία…
-Ποίημα “Η σιωπή”





Τέλος!

  1. Εντοπίζετε στα γραπτά αυτά κείμενα και κάποια στοιχεία προφορικού λόγου;
  2. Με την ηλεκτρονική επικοινωνία δημιουργούνται υβριδικά είδη λόγου, που έχουν στοιχεία και από τον προφορικό και από τον γραπτό λόγο.
    Συγκεντρώστε κείμενα από κοινωνικά δίκτυα, facebook, blog, twitter, αλλά και από το κινητό τηλέφωνο, και ανιχνεύστε στοιχεία προφορικότητας στα κείμενα αυτά που έχουν γραπτή μορφή.
  3. Μπορείτε και εσείς να οργανώσετε στο blog της τάξης σας μια ανάλογη συζήτηση για τη σιωπή και μάλιστα θα μπορούσατε να αναρτήσετε επιπλέον ποικίλο υλικό, π.χ. τραγούδια σε βίντεο κλιπ, όπως το Χίλιες σιωπές της Ελένης Τσαλιγοπούλου, Το όνειρο ζει στη σιωπή κ.ά. Ένα από τα πιο γνωστά ξένα τραγούδια που αναφέρεται στη σιωπή είναι το περίφημο The sound of silence από τους Αμερικανούς Paul Simon και Art Garfunkel. Το τραγούδι γράφτηκε από τον τραγουδοποιό P. Simon το 1964, μετά τη δολοφονία του Κένεντυ, και είχε μεγάλη επιτυχία, το 2004 ανακηρύχτηκε ένα από τα καλύτερα 500 τραγούδια όλων των εποχών (βλ. και υποενότητα 1.4 Σιωπή και άλλες τέχνες – Μουσική).

Διαβάστε τις μαρτυρίες προσφύγων από τη Μικρά Ασία, που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, στην περιοχή της Καλαμαριάς: Η Καλαμαριά στο Μεσοπόλεμο (1920-1940) Πρόσφυγες. Δημιουργώντας τη νέα πατρίδα. Ιστορικό αρχείο προσφυγικού ελληνισμού.

Από τη Μ. Ασία στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης

…H Καλαμαριά, όταν ήρθαμε ’δω, ήταν ένα λασποχώρι θα μπορούσε να πει κανείς, δεν είχαμε φως, δεν είχαμε νερό, παρά από δημόσιες βρύσες, οι οποίες η μία με την άλλη απείχανε 500 με 600 μέτρα. Δε μπορούσαμε, όταν έβρεχε κι είχε λάσπη, να βαδίσουμε, θα μπορούσε να πει κανείς, αλλά συν τω χρόνω, με τη δραστηριότητα των κατοίκων και τη βοήθεια της πολιτείας που, όσο μπορούσε, μας βοηθούσε, άρχισε και ’δω, η Καλαμαριά, η παραγκούπολις, να παίρνει μια μορφή πόλεως, η οποία, συν τω χρόνω, εξελισσόταν…

screen-shot-2016-09-12-at-11-58-17-am

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Χρήστου Σίμου

… Εδώ ήταν η βάση του γαλλικού στρατού. Οι θάλαμοι έπαιρναν μέσα 80 -100 οικογένειες. Τραβούσανε ένα σχοινί στο κέντρο, απ’ τη μια πλευρά στην άλλη, κρεμούσαν, ράβαν τα τσουβάλια και έτσι γινόταν ο χωρισμός. Ίσα από εδώ, ίσα από εκεί. Κι άρχισαν μετά, με τα τσουβάλια πάλι, ο καθένας έκανε το δικό του διαμέρισμα. Κι απάνω στα τσουβάλια αυτά, άρχισαν και ράβανε τις εφημερίδες, για να μη φαίνονται σα τσουβάλια. Κι όταν έπιανε μια φωτιά καίγονταν δυο τρεις οικογένειες. Χρόνια μείναμε εκεί. Το 1934 πήραμε σπίτι…

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Γιώργου Αμαραντίδη

…με τα πόδια πηγαίναμε κι ερχόμασταν στο σχολείο. Κι είχε κάτι συσσίτια για τους μαθητάς, οδός Αγίου Δημητρίου, επάνω, και μας βάζαν σε ένα πιατάκι κολυβοζούμι, σταφίδα με στάρι, τρώγαμε και γυρνούσαμε στο Α΄Αρρένων, γιατί είχαμε μάθημα και το απόγευμα…

Απόσπασμα από τη Μαρτυρία του Παναγιώτη Ευθυμιάδη  

… Η ανάγκη κάνει πολλά. Τι να κάνεις; Τι ήμουνα; δέκα πέντε χρονών κοριτσάκι και στα τούβλα δούλεψα… Κουρασμένη σας λέω… Αυτά εδώ τα χέρια, αν τρέμουν! Εκείνα τα τούβλα χειροποίητα ήταν. Τρία τούβλα παίρναμε στην κοιλιά. Στην Τούμπα, ήταν ένα είδος εργοστασίου, καλοκαιρινό. Πηγαίναμε και δουλεύαμε στα τούβλα. Να σηκώνεις, μικρό κοριτσάκι, πέντε κιλά πράμα, να πας και νά ’ρθεις, να πηγαίνεις και να τα αφήνεις, να έρχεσαι και να το ξαναγεμίζεις…

… Η αδερφή μου, μικρότερη, πήγε υπηρέτρια, δεν της άρεσαν τέτοιες βαριές δουλειές. Πηγαίναμε από δω στην Τούμπα, στον Άγιο Θεράποντα, ποδαρόδρομο και δουλεύαμε στα τούβλα. Έξι κορίτσια από δω. Πρωί-πρωί σηκωνόμαστε, με τα πόδια πηγαίναμε, με τα πόδια ερχόμασταν. Μεροκάματο παίρναμε καλό, 38 δραχμές. Πολύ σκληρή δουλειά όμως. Δουλεύαμε 10-11 ώρες… μεσ’ τον ήλιο, όλη τη μέρα. Ούτε δέντρα είχε τότε, τίποτα. Ύστερα τα φύτεψαν, όταν έγιναν συνοικισμοί. Τότε ήταν ένα χάος…

Αποσπάσματα από προφορική μαρτυρία της Δέσποινας Ζαμπέτογλου

screen-shot-2016-09-12-at-12-00-01-pm

… Πέθανε ο πατέρας μου το 1926, μείναμε εγώ, τα αδέλφια μου και η μάνα μου, χήρα. Τι να κάνουμε, πού να δουλέψουμε; Έφυγε η αδερφή μου, πήγε σε ένα σπίτι κάτω στην Θεσσαλονίκη, δούλα. Τότες, δούλες τις λέγανε. Η μάνα μου ξενοδούλευε, έπλενε ρούχα. Έπιασα τα 12 -13 χρονώ. Πήγα μέχρι την τρίτη τάξη. Αλλά δεν βάστηξα, η μάνα μου πού να βρει φόρους. Έφυγα από μικρός και πήγα στα ψάρια, σε καΐκι. Από εκεί και πέρα άρχισαν τα πράγματα λίγο να φτιάνουν. Λίγο. …

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Εμμανουήλ Ασίκη

screen-shot-2016-09-12-at-12-00-29-pm
… στη Μεταμορφώσεως, απέναντι είναι ένα βενζινάδικο. Από πίσω απ’ το βενζινάδικο ήταν ένας θάλαμος, τον οποίο χώρισαν και τον έκαναν σε έξι μέλη, σε έξι και ένα μικρό, στα οποία έξι μέλη ήταν οι έξι τάξεις του δημοτικού και στο μικρό είχαν βάλει το γραφείο, ας πούμε, των διδασκάλων…

… Αργότερα, όταν πολλαπλασιάστηκαν οι μαθητές και δεν χωρούσαν, έκτισαν παρακάτω, ακριβώς εκεί που είναι ένα βενζινά­δικο, από πίσω ακριβώς, ένα καινούριο σχολείο, πάλι από σανίδα. Έκαναν ένα θεμέλιο υπερυψωμένο από τσιμέντο και απάνω έστρωσαν σανίδι και το έκαναν με τέσσερις μεγάλες αίθουσες και ένα γραφείο και επειδή το σανίδι αυτό το βάψαν απ’ έξω, για να μη σαπίσει, με κόκκινο χρώμα – γιατί με κόκκινο; άγνωστο – το ονομάζαμε το κόκκινο σχολείο …

Αποσπάσματα από προφορική μαρτυρία του Σίμου Λιανίδη

screen-shot-2016-09-12-at-12-04-56-pm… ο Σαββαΐδης μαζί του είχε και άλλους Πολίτες, Κωνσταντινουπολίτες. Και τον κύριο Αργυράκο, ένας θεατροηθοποιός άριοτος που πήρε μέρος και στο Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης. Να βρούμε και τους άλλους – ο Χρηστός, ο λεγόμενος, ένας κιθαρίστας, γιατί η διοίκηση του Απόλλωνος είχε και μουσικό συγκρότημα πολύ εξαιρετικό που πήρε μέρος σε πολλές εκδηλώσεις στη Θεσσαλονίκη. Κιθάρες, μαντολίνα, και μαντόλες, πώς τις λέγαμε τότε. Λοιπόν, και το μουσικό συγκρότημα του Απόλλωνος ήταν άριστο, και το ποδοσφαιρικό του συγκρότημα ήταν άριστο, διότι οι άνθρωποι ήταν πάρα πολύ καλοί στην εποχή εκείνη. Από μόνοι τους κατόρθωσαν να δημιουργήσουν τον Απόλλωνα κάθε φορά και καλύτερα …

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Κωνσταντίνου Λιάρου

… Ευτυχώς ήμασταν με την εργατικότητα μας, με την οικονομία μας, με το μυαλό που διαθέταμε και με τα λίγα γραμματάκια, προκόβαμε και δόξα τω Θεό, είμαστε και από τους γηγενείς και τους παλιούς ανώτεροι. Και αυτοί που έρχονται τώρα από τη Ρωσία, κι αυτοί θα είναι μια μέρα ίσως καλύτεροι από εμάς …

Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Δημήτρη Παπαδόπουλου

Η Καλαμαριά στο Μεσοπόλεμο (1920-1940) Πρόσφυγες. Δημιουργώντας τη νέα πατρίδα, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού

  1. proforikos logosΛαμβάνοντας υπόψη ότι τα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από προφορικές μαρτυρίες που απομαγνητοφωνήθηκαν και μετασχηματίστηκαν σε γραπτά κείμενα, προσπαθήστε να εντοπίσετε:
  • στοιχεία του προφορικού λόγου
  • δείκτες που αποδίδουν τα παραγλωσσικά γνωρίσματα.
  1. Οι πρόσφυγες αφηγούνται τις δυσκολίες της ζωής και της προσαρμογής τους. Πώς δικαιολογείτε το γεγονός ότι εκφράζουν με συγκρατημένο τρόπο τα συναισθήματά τους;
  2. Οι μαρτυρίες έχουν εκδοθεί  το 1988, πολλά χρόνια μετά την εγκατάσταση των προσφύγων στην Καλαμαριά. Πώς βλέπουν τα πρόσωπα την εξέλιξή τους; Αποτιμούν θετικά τις προσπάθειές τους να επιβιώσουν και να δημιουργήσουν;

Προσχεδιασμένος προφορικός λόγος

Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Για μια παιδεία ουσίας

Ας μην ξαναπούμε τα κοινότοπα και αυτονόητα: Ότι μια χώρα και οι πολίτες που την αποτελούν, σε όλες τις εκφάνσεις τους, άμεσα ή έμμεσα εξαρτώνται από την Παιδεία, την οποία είναι ικανοί να εξασφαλίσουν. Θα μπορούσαμε να το πούμε πιο τολμηρά και πιο προκλητικά : μια χώρα και οι πολίτες της έχουν, τελικά, την Παιδεία που τους αξίζει ! 

Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι θεωρητικοί της Παιδείας, από τον Πλάτωνα μέχρι τους σύγχρονους παιδαγωγούς, δεν περιορίστηκαν να τονίσουν απλώς της σπουδαιότητα τής Παιδείας, αλλά επέμειναν στην ανάγκη και στον αγώνα για μια Παιδεία ουσίας. Τι σημαίνει αυτό; Μπορούμε να μιλάμε για τρία επίπεδα Παιδείας: το επίπεδο των πληροφοριών, το επίπεδο των γνώσεων και το επίπεδο της καλλιέργειας. Το πρώτο είναι ένα απλό, στοιχειώδες επίπεδο. Το δεύτερο είναι ένα υψηλότερο επίπεδο, αυτό της νοητικής επεξεργασίας των πληροφοριών σε οργανωμένες γνώσεις. Τα δύο επίπεδα συναποτελούν την εκπαίδευση. Το τρίτο είναι ένα ακόμη υψηλότερο και απαιτητικότερο επίπεδο, που συνιστά ό,τι ονομάζουμε καλλιέργεια ή μόρφωση. Πρόκειται για την καλλιέργεια της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, για τη μόρφωση, δηλαδή τη διαμόρφωση του σε  πρόσωπο, σε αυτόνομη, δημιουργική και υπεύθυνη οντότητα. Κάθε οργανωμένη Πολιτεία έχει υποχρέωση να εξασφαλίσει για όλους τους πολίτες της εκπαίδευση και καλλιέργεια. Γι’ αυτόν τον σκοπό θεσπίστηκαν οι τρεις βαθμίδες της Παιδείας: Προσχολική (Νηπιαγωγείο) και Πρωτοβάθμια (Δημοτικό σχολείο)- Δευτεροβάθμια (Γυμνάσιο – Λύκειο)- Τριτοβάθμια (Πανεπιστήμια και Τ.Ε.Ι.). Το πέρασμα από την εκπαίδευση στην καλλιέργεια, από την παιδεία των πληροφοριών και των γνώσεων στην παιδεία της καλλιέργειας είναι το ζητούμενο στην Παιδεία μιας χώρας.Αυτό επιτυγχάνεται με δύσκολες, λεπτές και σύνθετες διαδικασίες αγωγής της ψυχής του ανθρώπου, ψυχαγωγίας. Ειδικότερα επιτυγχάνεται με τη μόρφωση υπεύθυνων προσώπων μέσα από αρχές και αξίες, σ’ ένα επίπεδο που ξεπερνάει τον ωφελιμισμό και τη χρησιμοθηρία, για να φθάσει στις κρίσιμες ευαισθησίες (μεταφυσικές, ηθικές, κοινωνικές, ανθρωπιστικές, αισθητικές), αυτές που οδηγούν τον άνθρωπο στη συνειδητοποίηση του εαυτού του και του κόσμου. Η εκπαίδευση ως ανάπτυξη της νοημοσύνης και των διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου, η καλλιέργεια του νου δηλαδή, είναι η προϋπόθεση για την καλλιέργεια της ψυχής. Νους και ψυχή συνθέτουν το πνεύμα, αυτό που πρέπει να καλλιεργεί μια ολοκληρωμένη Παιδεία, μια Παιδεία ουσίας, αφού το πνεύμα διαφοροποιεί ποιοτικά τον άνθρωπο από τα λοιπά όντα, συνδέοντας τον με την άναρχη ουσία που τον εδημιούργησε «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν», με τον Θεό. 
Γλώσσα, λογοτεχνία, ιστορία, φιλοσοφία, ηθική, ιστορία των ιδεών, των θεσμών και του πολιτισμού, αισθητική καλλιέργεια (τέχνες), θέατρο και άλλα συναφή αντικείμενα είναι αυτά που θα συνέθεταν, αν διδάσκονταν σωστά και συστηματικά, μια Παιδεία ουσίας, μια πραγματική καλλιέργεια της προσωπικότητας του ανθρώπου με ικανότητες δημιουργικής σκέψης και με απελευθέρωση των δυνάμεων που διαθέτει ο άνθρωπος ως πνεύμα. Αυτό είναι, νομίζω, το ζητούμενο της Παιδείας μας, το ζητούμενο κάθε Παιδείας.

Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Για μια παιδεία ουσίας

  1. Να επισημάνετε το θέμα, τη θέση και το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο συγγραφέας.
  2. ΥΦΟΣΝα σχολιάσετε το ύφος και τη γλώσσα του κειμένου.
  3. Αξιοποιώντας τα προηγούμενα κείμεναprosxediasmenos profor logos (του Γ. Μπαμπινιώτη και του Λ. Λαμπριανίδη), καθώς και τη σχετική συζήτηση που έγινε στην τάξη, να προσδιορίσετε το περιεχόμενο της εκπαίδευσης που οραματίζεστε και να καταγράψετε τα κύρια σημεία των θέσεών σας.
    Να παρουσιάσετε τις θέσεις σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο,
    βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.99.
  4. Εκπαίδευση και μόρφωση: Να αποδώσετε το περιεχόμενο των εννοιών σε μια παράγραφο που αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση.
  5. Ωφελιμισμός και χρησιμοθηρία: Να προσδιορίσετε τη νοηματική διαφορά των λέξεων και να γράψετε δύο φράσεις με τις οποίες γίνεται εμφανής αυτή η διαφορά.
  6.  Να συζητήσετε στην τάξη:
  • αν αντιμετωπίζουν οι νέοι χρησιμοθηρικά το σχολείο
  • πώς επηρεάζει το σχολείο τον μαθητή
  • ποια από τα γνωστικά αντικείμενα που παραθέτει ο Μπαμπινιώτης στην τελευταία παράγραφο εντάσσονται στο πρόγραμμα του σχολείου και τι αποκομίζετε εσείς από τον τρόπο που διδάσκονται.

Ο Νίκος Δήμου στο παρακάτω κείμενο με τίτλο Η μουσική της σιωπής προσεγγίζει ψυχολογικά τον φόβο της σιωπής.
Νίκος Δήμου
Η μουσική της σιωπής
Έχω προσέξει πώς όσο περισσότερο αγαπάει κανείς τη μουσική, τόσο λιγότερο συχνά την ακούει.
Ο άνθρωποι που συνεχώς έχουν μια μουσική να τους συνοδεύει, δεν το κάνουν από πάθος για την τέχνη των ήχων. Μάλλον από το φόβο της σιωπής.
Ο φόβος της σιωπής – μια παραλλαγή του κλασικού hοrrοr νacui (τρόμος του κενού) – είναι σύμπτωμα της εποχής μας. Στο σπίτι που σε καλούν, μια εκνευριστική «μουσική φόντου» (backgrοund music είναι ο όρος) ζαλίζει συνεχώς τ’ αυτιά και το μυαλό. Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς, δεν μπορείς να μιλήσεις, υποχρεώνεσαι να φωνάζεις για ν’ ακουστείς. Φυσικά, δεν ακούς ούτε τη μουσική.Τι εξυπηρετεί αυτός ο διαρκής βόμβος; Μα την κάλυψη του (ψυχικού) κενού. Γιατί … αν γινόταν ξαφνικά σιωπή; Κι αν μια παύση κρατούσε λίγο περισσότερο; Κι αν μέναμε ξαφνικά παγωμένοι μην έχοντας τι να πούμε;Ο φόβος του κενού επεκτείνεται και σε άλλες διαστάσεις: είναι ο φόβος του άδειου τοίχου, που πρέπει να γεμίσουμε, του άδειου χώρου, που πρέπει να πήξει σε αντικείμενα. Είναι ο φόβος του άδειου μέλλοντος: τι θα κάνουμε σήμερα, τι αύριο, τι μεθαύριο; Τι θα κάνουμε στις διακοπές; (Άγχος, μήνες πριν, αυτές οι διακοπές).Κι αν κάποιος απαντήσει ξαφνικά: τίποτα – δεν πρέπει να κάνουμε τίποτα, θα μείνουμε όπου είμαστε, με ένα βιβλίο, με έναν άνθρωπο, με ένα τοπίο – ή και ούτε με αυτά –  μόνοι με τον εαυτό μας …θα φέρει πανικό!
Το κενό, σαν τον πίθο των Δαναΐδων, δεν γεμίζει ποτέ. Ή μάλλον – ακόμη χειρότερα – όσο του ρίχνεις πράγματα για να γεμίσει, αυτό μεγαλώνει. Όση μουσική φόντου και να βάλεις, αυτή απλά και μόνο θα υπογραμμίζει, θα καδράρει το κενό και θα το κάνει τελικά αβάσταχτο.

Μαζί με το φόβο του κενού, πάει και ο φόβος της ακινησίας. – Κουνήσου ! Κάνε κάτι, τι κάθεσαι; Αλλά υπάρχει ωραιότερο από το να κάθεσαι – χαλαρός, ήρεμος, άνετος ευτυχής. Όμως όχι: τρέχουμε για να τρέχουμε, κινούμαστε για να δείξουμε πως είμαστε ζωντανοί. Σπαστικά, σπασμωδικά, συμπτωματικά.

Και καλά όταν δουλεύουμε και πράττουμε. Αλλά στις ώρες της σχόλης, τις δικές μας; Θα ‘λεγα μάλιστα πως τότε γινόμαστε ακόμη πιο κινητικοί και σπασμωδικοί – πάλι από το φόβο του κενού.

Το βράδυ πρέπει να κάνουμε κάτι, το Σαββατοκύριακο πρέπει να κάνουμε κάτι, στις διακοπές πρέπει (εκεί πια) να κάνουμε κάτι.

Είναι περίεργο, αλλά μόνο η αποδοχή της σιωπής μπορεί να νικήσει το φόβο της σιωπής. Το ίδιο ισχύει για όλα όσα μας φοβίζουν. Το μικρό παιδί που φοβάται τη νύχτα, σηκώνεται γενναίο και ψαύει το σκοτάδι. Είναι ο μόνος τρόπος.

Μιλήσαμε πριν γι’ αυτούς που αγαπούν τη μουσική. Ξέρω πως την ακούν σε μικρές δόσεις – γιατί η έκσταση δεν μπορεί να είναι συνεχής ούτε επαναλαμβανόμενη. Και πρέπει να είσαι ήρεμος, ακίνητος, έχοντας αποδεχθεί την προτεραιότητα της σιωπής, έτοιμος να ακούσεις την παύση σαν ισότιμη με τον ήχο. Τότε, ίσως μπορεί να επισκεφθείς τους χώρους, όπου μόνο ο ύστερος Σούμπερτ μπορεί να σε πάει.

Είναι εκεί που, επιτέλους, η μουσική καλύπτει τη σιωπή. Με το να την εκφράζει.

Νίκος Δήμου
Η μουσική της σιωπής
Το Βήμα, 1983-1985

  1. Πού αποδίδει ο Ν. Δήμου τον φόβο της σιωπής και ποιον τρόπο αντιμετώπισης προτείνει;
  2. prosxediasmenos profor logosΣυμφωνείτε με την άποψη του Ν. Δήμου ότι ο φόβος της σιωπής είναι κοινωνικό φαινόμενο της εποχής μας;  Πώς ερμηνεύετε το γεγονός ότι οι νέοι βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία, αξιοποιώντας τα τεχνικά μέσα της εποχής μας (κινητό τηλέφωνο, ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης); Να αναπτύξτε τις ιδέες σας εργαζόμενοι σε ομάδες και να παρουσιάσετε τα βασικά σημεία στην ολομέλεια σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο. Σχετικά με τον προσχεδιασμένο προφορικό λόγο βλ. Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σελ.99.
  3. ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗΔιαβάζοντας το κείμενο του Ν. Δήμου, αναγνώρισα κάπου τον εαυτό μου… Γράψτε ένα κείμενο με τη μορφή εξομολογητικής επιστολής που θα μπορούσατε να το απευθύνετε σε κάποιον φίλο σας.
  4. Παρατηρήστε τις εικόνες και διαβάστε το ακόλουθο απόσπασμα.
  • Πίσω από την τάση του ανθρώπου να συνωστίζεται πιστεύετε ότι υποκρύπτεται ο φόβος της σιωπής, άρα και της μοναξιάς;
Screen Shot 2016-03-28 at 3.55.35 PM

Ο Κορεάτης καλλιτέχνης Jiyen Lee δημιούργησε μια εντυπωσιακή συλλογή εικόνων, όπου άνθρωποι ανεβοκατεβαίνουν σκάλες, όπως φαίνονται από πανοραμική θέα. Υπνωτιστικά κολάζ καταδεικνύουν μια ατέρμονη διαδρομή πεζών που πηγαίνουν πάνω κάτω στις σκάλες, σε ένα … ατελείωτο ταξίδι που δημιουργεί σύγχυση στον θεατή. Τα βήματα δεν γνωρίζουμε αν έχουν αύξουσα ή φθίνουσα σειρά, ενώ η διαδρομή των ανθρώπων μοιάζει να μην έχει ούτε αρχή ούτε τέλος.

Screen Shot 2016-03-28 at 3.55.42 PM

«Οι άνθρωποι συνωστίζονται στις μεγαλουπόλεις κάνοντας καθημερινά μια συγκεκριμένη διαδρομή προς το σπίτι, το γραφείο, τη διασκέδαση… Μηχανικές κινήσεις, αναβάσεις, καταβάσεις κ.ο.κ. Τόσο μεγάλο πλήθος και τόσο αποξενωμένο. Τόσο κοντά και ταυτόχρονα τόσο μακριά. Άνθρωποι γνωστοί άγνωστοι που ακολουθούν την ίδια πορεία, την ίδια διαδρομή κι όμως το απρόσωπο στοιχείο της μεγαλούπολης τους έχει… κατασπαράξει. Το μόνο που μένει είναι ο ίλιγγος από τη διαδρομή, από την ταχύτητα, μέχρι να φτάσουν στον τελικό προορισμό τους. Αλήθεια πόσο ξένοι είμαστε μεταξύ μας;», λέει ο καλλιτέχνης.

Screen Shot 2016-03-28 at 3.55.51 PM

Ευαγγελία Αναστασάκη
Πλήθος ανθρώπων… ανεβοκατεβαίνει σκάλες!

Perierga Gr, 20/03/2013

Μαλάλα Γιουσαφζάι

Η είδηση που ακολουθεί μας πληροφορεί ότι το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για το 2014 απονεμήθηκε στην Μαλάλα Γιουσαφζάι και στον Καϊλάς Σατιάρτ.

Στη Μαλάλα Γιουσαφζάι και τον ινδό Καϊλάς Σατιάρτ το Νόμπελ Ειρήνης για το 2014
Ιδιαίτερος ο συμβολισμός της απονομής του βραβείου «σε έναν ινδουιστή και μία μουσουλμάνα, σε έναν Ινδό και μία Πακιστανή»
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  10/10/2014

double

H Μαλάλα Γιουσαφζάι και o ινδός Καϊλάς Σατιάρτ
(Πηγή: EPA/JASON SZENES / MARTIAL TREZZINI)

Όσλο

Στη Μαλάλα Γιουσαφζάι και τον ινδό Καϊλάς Σατιάρτ απονέμεται το βραβείο Νόμπελ για το 2014, όπως ανακοίνωσε η νορβηγική επιτροπή.

Η 17χρονη μαθήτρια είχε δεχθεί δολοφονική επίθεση ως «σύμβολο» του αγώνα για το δικαίωμα των κοριτσιών στη σχολική εκπαίδευση, ενώ ο ινδός ακτιβιστής έχει μεγάλη δραστηριότητα στον αγώνα κατά της παιδικής εργασίας.

Η επιτροπή τονίζει ιδιαίτερα τον συμβολισμό της απονομής του βραβείου «σε έναν ινδουιστή και μία μουσουλμάνα, σε έναν Ινδό και μία Πακιστανή, στον κοινό αγώνα για την εκπαίδευση και εναντίον του εξτρεμισμού».

Η 17χρονη Πακιστανή μαθήτρια που αγωνίζεται για το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση ήταν φαβορί και πέρυσι, αλλά τελικά το βραβείο είχε απονεμηθεί στον Οργανισμό για τη Μη Διάδοση των Χημικών Όπλων, με φόντο τη συριακή κρίση.

Η νεαρή μαθήτρια είχε δεχθεί δολοφονική επίθεση από Ταλιμπάν που εισέβαλαν στο σχολικό λεωφορείο που βρισκόταν και την τραυμάτισαν σοβαρότατα στο κεφάλι. Η κοπέλα είχε μεταφερθεί στη Βρετανία, όπου και κατάφερε να ξεπεράσει τον τραυματισμό της.

Ανακοινώνοντας την απονομή του βραβείου, ο πρόεδρος της νορβηγικής επιτροπής ανέφερε ότι Σατιάρτ «διατηρώντας την παράδοση του Γκάντι, έχει βρεθεί στην κορυφή διαφόρων μορφών διαμαρτυρίας, όλες ειρηνικές, που επικεντρώνονται στην εκμετάλλευση παιδιών για οικονομικό όφελος». «Έχει συμβάλει επίσης στην προώθηση σημαντικών διεθνών κινήσεων για τα δικαιώματα των παιδιών» προσθέτει η ανακοίνωση.

Όσον αφορά την μαθήτρια, τονίζει ότι «παρά το νεαρό της ηλικίας της, η Μαλάλα Γιουσαφζάι έχει ήδη παλέψει εδώ και χρόνια για το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση, και έγινε το παράδειγμα ότι τα παιδιά και οι νέοι μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της κατάστασής τους, και το έκανε αυτό κάτω από τις πιο επικίνδυνες περιστάσεις».

  1. Να συζητήσετε σχετικά με τον συμβολισμό της απονομής του βραβείου στον οποίο αναφέρεται ο υπότιτλος της είδησης.
  2. Να διαβάσετε προσεκτικά τα μέρη του κειμένου σε εισαγωγικά και να σχολιάσετε το σκεπτικό στο οποίο βασίστηκε η νορβηγική επιτροπή για την απονομή του βραβείου στους δύο υποψήφιους.
  3. sxolio se eidhshΝα γράψετε ένα άρθρο – σχόλιο για την είδηση της απονομής του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στη Μαλάλα και στον Σατιάρτ. Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας και τον προβληματισμό σας για τη σημασία του γεγονότος γενικά και ειδικότερα για την απήχηση  που μπορεί να έχει σε παιδιά και νέους ανά την υφήλιο. Θυμηθείτε και τα σχετικά με το σχόλιο πάνω σε μία είδηση στο βιβλίο Έκφραση-Έκθεση για τη Β΄λυκείου, σ.48.
  4. anakoinwsh se prosx profΣύμφωνα με την επιτροπή, η Μαλάλα μπορεί να αποτελέσει ένα θετικό πρότυπο για τα παιδιά και για τους νέους.
    Ποιο είναι το δικό σας πρότυπο και για ποιους λόγους το επιλέξατε; Ποιες αξίες εκπροσωπεί; Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας  σε ένα σύντομο κείμενο.
    Να διαβάσετε τα κείμενα σε ομάδες και να εξετάσετε σε ποια σημεία συμπίπτουν και σε ποια διαφέρουν οι επιλογές σας.
    Παρουσιάστε τα συμπεράσματά σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο στην ολομέλεια.
  5. katathesi protsewnΟ πρόεδρος της νορβηγικής επιτροπής ανέφερε ότι ο Σατιάρτ διατηρώντας την παράδοση του Γκάντι, έχει βρεθεί στην κορυφή διαφόρων μορφών διαμαρτυρίας, όλες ειρηνικές, που επικεντρώνονται στην εκμετάλλευση παιδιών για οικονομικό όφελος. Σε ποια παράδοση του Γκάντι αναφέρεται ο Πρόεδρος;
    Οργανώστε σε ομάδες μια έρευνα γύρω από το θέμα. 
  • Συγκεντρώστε πληροφορίες για τη ζωή του Γκάντι και για τη μέθοδο της «της μη βίας» που εφάρμοσε.
  • Εκφράστε τη γνώμη σας  και τον προβληματισμό σας  για τη μέθοδο, λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω ερωτήματα:
    Σε ποιες αξίες στηρίζεται; Είναι αποτελεσματική; Σε ποια κοινωνικά πλαίσια μπορεί να εφαρμοστεί;
  • ΛΟΓΙΣΜΙΚΑΝα παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο με την υποστήριξη ενός power point. Μπορείτε να αξιοποιήσετε στην έρευνά σας και την ταινία «Γκάντι» του σκηνοθέτη Richard Attenborough.
  • Συζητήστε σε ομάδες τις παρακάτω 10 θεμελιώδεις αρχές του Γκάντι. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να μελετήσει, να σχολιάσει και να παρουσιάσει στην ολομέλεια δύο αρχές.

1. Άλλαξε τον εαυτό σου.
“Πρέπει να είσαι η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο”.
“Ως ανθρώπινα όντα, η μεγαλοσύνη μας έγκειται όχι τόσο πολύ στην ικανότητά μας να αναμορφώσουμε τον κόσμο – αυτός είναι ένας μύθος της ατομικής εποχής – όσο στο να αναμορφώνουμε τους εαυτούς».

2. Εσύ έχεις τον έλεγχο.
“Κανείς δεν με βλάπτει χωρίς την άδειά μου” .
“Το τι νιώθεις και πώς αντιδράς σε κάτι, εξαρτάται πάντα από σένα. Μπορείς να επιλέξεις τις σκέψεις, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά σου σχεδόν στα πάντα. Κανείς εκτός από σένα δεν μπορεί να ελέγξει πώς εσύ νιώθεις”.

3. Συγχώρησε.
“Ο αδύναμος δεν μπορεί να συγχωρήσει. Η συγχώρεση είναι ιδιότητα των δυνατών”.
“Ο οφθαλμός αντί οφθαλμού, καταλήγει να κάνει όλο τον κόσμο τυφλό” .
“Το να πολεμάς το κακό με κακό δεν βοηθά κανέναν. Αν δεν συγχωρείς, τότε αφήνεις το παρελθόν και κάποιον άλλον να ελέγχει πως νιώθεις. Συγχωρώντας, απελευθερώνεσαι από αυτά τα δεσμά και τότε μπορείς να συγκεντρωθείς ολοκληρωτικά στον επόμενο στόχο σου”.

4. Χωρίς δράση δεν πας πουθενά.
Ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από τόνους διδασκαλίας.”
“Χωρίς δράση λίγα μπορούν να γίνουν. Το διάβασμα και η μελέτη μπορεί να δώσει κυρίως γνώση. Πρέπει να δραστηριοποιηθείς, για να μεταφράσεις τη γνώση σε αποτελέσματα και κατανόηση.”

5. Πρόσεχε τη στιγμή.
“Δεν θέλω να προβλέπω το μέλλον. Με απασχολεί να νοιάζομαι για το παρόν. Ο Θεός δεν μου έχει δώσει έλεγχο των στιγμών που θα έρθουν”.
“Ο καλύτερος τρόπος να ξεπεράσεις την εσωτερική αντίσταση, που συχνά μας σταματάει από τη δράση, είναι να μένεις στο παρόν όσο το δυνατόν περισσότερο και να έχεις αποδοχή».

6. Ο καθένας είναι άνθρωπος.
“Υποστηρίζω ότι είμαι ένα απλό άτομο υποκείμενος στα λάθη, όπως κάθε θνητός συνάνθρωπός μου. Ξέρω όμως, ότι έχω αρκετή ταπεινότητα να ομολογήσω τα λάθη μου και να μην παλινωδήσω”.
“Δεν είναι σοφό να είσαι σίγουρος για τη σοφία κάποιου. Είναι υγιές να θυμάσαι ότι ο δυνατός  μπορεί να εξασθενίσει και ο σοφός να σφάλλει”.

7. Έχε επιμονή.
“Πρώτα σε αγνοούν, μετά γελάνε μαζί σου, ύστερα σε πολεμούν, έπειτα νικάς”.
“Να είσαι επίμονος. Με το χρόνο η αντίσταση γύρω σου θα φθίνει και θα μικρύνει».
«Βρες τι αληθινά σου αρέσει να κάνεις. Τότε θα βρεις το εσωτερικό κίνητρο για να συνεχίζεις“.

8. Δες το καλό στους ανθρώπους και βοήθησέ τους.
“Κοιτάζω μόνο τις καλές ποιότητες των ανθρώπων. Μιας και δεν είμαι αλάνθαστος ο ίδιος, δεν τολμώ να εξετάζω τα σφάλματα των άλλων”.
“Υπάρχουν πάντα καλά στοιχεία στους ανθρώπους και υπάρχουν πράγματα που δεν είναι τόσο καλά. Όμως μπορείς να επιλέξεις σε τι να επικεντρωθείς . Αν θέλεις βελτίωση, τότε η επικέντρωση στα καλά των ανθρώπων είναι μία χρήσιμη επιλογή. Κάνει τη ζωή πιο εύκολη και οι σχέσεις γίνονται πιο ευχάριστες και θετικές”.
“Έτσι, γίνεται ευκολότερο να παρακινείς τον εαυτό σου να βοηθάς τους συνανθρώπους σου και να τους δίνεις αξία, που κάνει όχι μόνο καλύτερη τη ζωή τους, αλλά σιγά-σιγά τείνεις να παίρνεις πίσω αυτό που δίνεις. Και τα άτομα που βοηθάς νιώθουν την τάση να βοηθούν άλλους ανθρώπους. Έτσι δημιουργείται μία ανοδική σπείρα θετικής αλλαγής που μεγαλώνει και ισχυροποιείται”.

9. Να συνδέεσαι, να είσαι αυθεντικός να είσαι ο αληθινός εαυτός σου.
“Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι, λες και κάνεις, είναι σε αρμονία”.
“Βρίσκεις μεγαλύτερη εσωτερική απόλαυση, όταν οι σκέψεις, οι λέξεις και οι πράξεις σου είναι ευθυγραμμισμένες. Νιώθεις δυνατός και καλά με τον εαυτό σου”.

10. Συνέχισε να μεγαλώνεις και να εξελίσσεσαι.
“Μπορείς σχεδόν πάντα να βελτιώνεις τις ικανότητές σου, τις συμπεριφορές σου ή να επαναξιολογείς τις αποτιμήσεις σου. Μπορείς να αποκτήσεις μεγαλύτερη κατανόηση του εαυτού σου και του κόσμου. Το να επιλέξεις να μεγαλώσεις και να εξελιχθείς είναι ένα πιο ευχάριστο και πιο χρήσιμο μονοπάτι για να ακολουθήσεις”.

Screen Shot 2016-03-04 at 5.02.32 PMΗ γενιά του ΄60

BBC: Η ατίθαση γενιά του ΄60 (ντοκιμαντέρ)
Μάης του ΄68
Διάρκεια: 54΄
Παραγωγή/Διεύθυνση: Mark J Davis
Αφήγηση: Alfre Woodard, στα Ελληνικά Ντίνος Σούτης
Discovery Chanel / People’s Century 1900-1999
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία

  1. Παρακολουθώντας το ντοκιμαντέρ «Η ατίθαση γενιά του ΄60», να εντοπίσετε και να καταγράψετε τα αιτήματα των νέων του ΄60.
  2. Σε ομάδες μοιραστείτε τους ανθρώπους που αφηγούνται τα γεγονότα, καταγράψτε τις απόψεις τους και σχολιάστε τις.
    Αν τους είχατε απέναντί σας ως συνομιλητές, τι θα τους λέγατε, τι θα τους ρωτούσατε;
  3. Ποια χαρακτηριστικά των μεταπολεμικών κοινωνιών στη Δύση καταγράφει το ντοκιμαντέρ;
    Ποιοι παράγοντες θεωρείτε ότι συνέβαλαν στη διαμόρφωση της ταυτότητας των νέων;  
  4. epixeirhm tekmhriaΛαμβάνοντας υπόψη το ντοκιμαντέρ, να συζητήσετε σε ομάδες σχετικά με τους παράγοντες που συνετέλεσαν στη συνειδητότητα των νέων.
    Κάθε ομάδα μπορεί να ασχοληθεί με δύο από τους παρακάτω παράγοντες και να αναπτύξει με επιχειρήματα και τεκμήρια τη σχέση τους με τη συνειδητότητα των νέων: α) καταναλωτισμός και  ευμάρεια, β) μουσική και κινηματογράφος, γ) μορφωτικό επίπεδο, δ) κοινωνικά προβλήματα – ανισότητες, ε) πολιτική και πόλεμος στο Βιετνάμ.
    Μετά κάθε ομάδα θα παρουσιάσει σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο τις απόψεις της στην ολομέλεια. βλ.
    και Έκφραση-Έκθεση Γ΄λυκείου, σ.12.κ.ε.  
  5. Από ποια στοιχεία διαφαίνεται το χάσμα των γενεών; Ποια από αυτά ισχύουν και στις μέρες μας;
  6. Τι περιεχόμενο πήρε τη δεκαετία του ΄60 το αίτημα των νέων για ελευθερία;
    Να το συζητήσετε στην ομάδα σας σε σχέση με τους σημερινούς νέους, και μετά να γράψετε ένα άρθρο, όπου θα αναφέρεστε στις μορφές ελευθερίας που διεκδικούν οι νέοι διαχρονικά ή συγκρίνοντας τη δεκαετία μας με εκείνη του ΄60.
  7. glwssa peristashΗ αντίδραση των νέων στο σύστημα δεν ήταν ομοιόμορφη. Ποιες μορφές πήρε; Εσείς, αν ζούσατε τότε, πώς θα αντιδρούσατε και γιατί;
    Να αναπτύξετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας σε επιστολή που στέλνετε σε φίλη / φίλο σας,
    βλ και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.35-37.epistolh
  8. Ποιες εντυπώσεις σας έκανε το ντοκιμαντέρ; Να καταθέσετε τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο στο facebook.keimeno sto fb
  9. Τι αντιπροσωπεύει, κατά τη γνώμη σας, το 1968 και θεωρείται έτος ορόσημο; Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο τα πολιτικά γεγονότα της δεκαετίας του ΄60 ή / και τη συνέντευξη του Διονύση Σαββόπουλου στη Lifo (10.12.2009) και να συνθέσετε έναν πολυτροπικό εννοιολογικό χάρτη με τους σχετικούς υπερδεσμούς.
    Για τους εννοιολογικούς χάρτες ανατρέξτε στην παρακάτω  διεύθυνση:
    www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/…/ennoiologikos_xartis.doc
  10. Πώς εξηγείτε ότι σχεδόν σε όλο τον κόσμο παρατηρήθηκαν την ίδια χρονιά (1968) φοιτητικές διαδηλώσεις; Τι έγινε τον Μάη του ΄68 στο Παρίσι;
    Γιατί, κατά τη γνώμη σας, αυτή η νεανική εξέγερση έμεινε στην ιστορία περισσότερο από άλλες;
  11. profor prosxed logosΠοιες παραδοσιακές αξίες κλονίστηκαν τη δεκαετία του ΄60; Ποιες αναφάνηκαν με την εξέγερση των νέων την ίδια εποχή και ποιες θεωρείτε ότι είναι οι σημερινές αξίες της γενιάς σας; Σε προφορικό προσχεδιασμένο λόγο (π.χ. σε μια θεματική ημερίδα που οργανώνει το Τοπικό Συμβούλιο Νέων) να παρουσιάσετε τις θέσεις σας στο θέμα: Οι αξίες μας είναι γέννημα της κοινωνίας των γονιών μας, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.99.
    Για το θέμα των αξιών, διαβάστε και το σχετικό άρθρο του Γ. Τσιάκαλου στην Ελευθεροτυπία (2006), Αυθεντικότητα (Μπορείτε να το βρείτε και εδώ).
  12. Πάρτε συνέντευξη από διαφορετικού επιπέδου ενηλίκους που ήταν έφηβοι τη δεκαετία του ΄60 (γεννημένοι δηλ. γύρω στο 1950) με ερωτήσεις μεταξύ των άλλων: Ποιες ήταν οι αξίες και οι στόχοι σας τη δεκαετία του ΄60; Ποιες κοινωνικές, πολιτικές, πολιτιστικές αλλαγές προσδοκούσατε τη δεκαετία του ΄60; Οι εξελίξεις σάς δικαίωσαν ή όχι και γιατί;
  13. Ποιες ήταν οι πιο σημαντικές μορφές τέχνης για τη νεολαία του ΄60; Σε ομάδες: α) να αναλάβετε διαφορετικές μορφές τέχνης, β) να δημιουργήσετε λίστες με αντιπροσωπευτικά έργα, γ) να σχολιάσετε 3-5 έργα από αυτά, δ) να εξηγήσετε πώς τα έργα αυτά ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες των νέων ή τους επηρέασαν.
    Θα μπορούσατε να παρουσιάσετε την εργασία σας σε μια αφιερωματική εκδήλωση με θέμα: «Η τέχνη και οι νέοι της γενιάς του ΄60».
  14. Οι νέοι της δεκαετίας του ΄60 ως γονείς μετέπειτα και πολίτες, θεωρείτε ότι διατήρησαν την επαναστατικότητά τους; Ποια είναι η άποψή σας και πώς την τεκμηριώνετε; Τι απέμεινε από τη ρομαντική ή ιδεαλιστική περίοδο του ΄60 ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές;
  15. Πώς συνδέονται τα κοινωνικά κινήματα (όπως αυτό του φεμινισμού, κατά των φυλετικών διακρίσεων, οικολογίας, αντιεξουσιαστικά κλπ) με τις κατακτήσεις της γενιάς του ΄60;

Το μήνυμα για το 2008 το έγραψε ο παγκοσμίου φήμης σκηνοθέτης  Ρομπέρ Λεπάζ ( Robert Lepage).

Μήνυμα του Robert Lepage για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2008

Υπάρχουν πολλές υποθέσεις σχετικά με την καταγωγή του θεάτρου, αλλά η πιο ενδιαφέρουσα αφορά σε ένα μύθο: Ένα βράδυ, στις απαρχές του χρόνου, μια παρέα ανδρών συγκεντρώθηκαν σε μια σπηλιά για να ζεσταθούν γύρω από τη φωτιά και να διηγηθούν ιστορίες. Ξαφνικά, ένας από αυτούς σκέφτηκε να σηκωθεί όρθιος και να χρησιμοποιήσει την σκιά του, για να δώσει εικόνα στην ιστορία του. Χρησιμοποιώντας το φως από τις φλόγες, έκανε να εμφανιστούν πάνω στους τοίχους της σπηλιάς χαρακτήρες μεγαλύτεροι απ’ το πραγματικό. Κατάπληκτοι οι υπόλοιποι της παρέας αναγνώρισαν με τη σειρά τους τον δυνατό και τον αδύνατο, τον κατακτητή και τον κατακτημένο, τον Θεό και τον θνητό.

Στις μέρες μας, το φως των προβολέων αντικατέστησε την αρχική φωτιά και ο μηχανικός εξοπλισμός της σκηνής τους τοίχους της σπηλιάς. Και με όλο το σεβασμό προς κάποιους συντηρητικούς, αυτός ο μύθος μάς υπενθυμίζει ότι η τεχνολογία βρίσκεται στο ξεκίνημα του θεάτρου και ότι δεν πρέπει να θεωρείται ως απειλή, αλλά ως συνδετικό στοιχείο.

Η επιβίωση της τέχνης του θεάτρου εξαρτάται από την ικανότητά του να ξαναεφευρίσκει τον εαυτό του, αγκαλιάζοντας νέα εργαλεία και νέες γλώσσες. Γιατί πώς αλλιώς θα μπορούσε το θέατρο να εξακολουθεί να είναι μάρτυρας των μεγάλων θεμάτων της εποχής του και να προωθεί την κατανόηση ανάμεσα στους ανθρώπους, χωρίς πρώτα από όλα να διαθέτει το ίδιο ένα πνεύμα ανοιχτό; Πώς θα μπορούσε να υπερηφανεύεται ότι προσφέρει λύσεις στα προβλήματα της μισαλλοδοξίας, του αποκλεισμού και του ρατσισμού, αν στην πράξη αντιστεκόταν στη σύνθεση και στην ενσωμάτωση;

Προκειμένου να εκπροσωπήσει τον κόσμο σε όλη του την πολυπλοκότητα, ο καλλιτέχνης πρέπει να παράγει νέες φόρμες και ιδέες, και να εμπιστευτεί την ευφυΐα του θεατή, ο οποίος είναι σε θέση να διακρίνει το σχήμα της ανθρωπότητας, μέσα από αυτό το αέναο παιχνίδι φωτός και σκιάς.

Είναι γεγονός ότι, παίζοντας πολύ με την φωτιά, διατρέχουμε τον κίνδυνο να καούμε. Και μπορεί να καούμε, θα έχουμε όμως ταυτόχρονα κερδίσει την ευκαιρία της έκπληξης και της διαφώτισης.

Robert Lepage
Μετάφραση για το Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου: Βίκυ Μαντέλη & Νεόφυτος Παναγιώτου

Στο βιογραφικό σημείωμα που συνοδεύει το μήνυμά του διαβάζουμε για τον Robert Lepage:

Πολύπλευρος και ικανός σε κάθε μορφή της θεατρικής τέχνης, ο Robert Lepage είναι εξίσου ταλαντούχος ως σκηνοθέτης, σκηνογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός και σκηνοθέτης του κινηματογράφου. Προσεγγίζει δημιουργικά και αυθεντικά το θέατρο, στοιχείο που του χάρισε παγκόσμια αναγνώριση και κλόνισε τα παραδοσιακά σύμβολα της κλασικής σκηνοθεσίας, ειδικά με τη χρήση των νέων τεχνολογιών που εφαρμόζει στο θέατρό του. Η σύγχρονη ιστορία είναι η πηγή έμπνευσής του, ενώ η μοντέρνα και πρωτότυπη δουλειά του ξεπερνά κάθε όριο.

Μετάφραση για το Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου: Βίκυ Μαντέλη & Νεόφυτος Παναγιώτου

  1. Με ποιες προϋποθέσεις μπορεί να επιβιώσει το θέατρο και να φέρει σε πέρας την αποστολή του, σύμφωνα με τον γράφοντα;
  2. Να διαβάσετε προσεκτικά το παραπάνω βιογραφικό σημείωμα για τον  Ρομπέρ Λεπάζ και να παρακολουθήσετε το σύντομο βίντεο που μας εισάγει  στο έργο του. Αν είχατε τη δυνατότητα να του πάρετε συνέντευξη, ποια ερωτήματα θα του θέτατε; https://www.youtube.com/watch?v=Rs_TnUqx51w
  3. Γιατί νομίζετε ότι ο Λεπάζ χρησιμοποιεί τον συγκεκριμένο μύθο στο μήνυμά του; Τι πετυχαίνει;
  4. ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣΝα αναζητήσετε στοιχεία για τον ρόλο που έπαιζε η τεχνολογία στο αρχαίο ελληνικό θέατρο και να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λογισμικό.
  5. arthroΗ τεχνολογία βρίσκεται στο ξεκίνημα του θεάτρου και δεν πρέπει να θεωρείται ως απειλή αλλά ως συνδετικό στοιχείο, υποστηρίζει ο Ρομπέρ Λεπάζ. Να ερευνήσετε τη σχέση της τεχνολογίας με το θέατρο σήμερα και να γράψετε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας, με σκοπό να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας σχετικά με το θέμα. Να δώσετε τίτλο που να ταιριάζει στο περιεχόμενο του άρθρου σας. Μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες και από τις παρακάτω πηγές:
    α) Από τη σχετική  ιστοσελίδα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών που διοργάνωσε το 2014 το 1ο Fast Forward Festival (FFF) με στόχο να παρουσιάσει: το θέατρο του μέλλοντος μέσω πολυμορφικών και υβριδικών παραστάσεων, αξιοποιώντας νέες τεχνολογίες, νέα μέσα, νέες φόρμες. Οι καλλιτέχνες και οι ομάδες του FFF χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες ως ένα διαλεκτικό μέσο, για να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο του θεατή, τη θέση της τέχνης στον δημόσιο χώρο, τα όρια του ακτιβισμού και της καλλιτεχνικής δράσης.
    β) Από το άρθρο της Μαρίας Κατσουνάκη Η τέχνη αγκαλιάζει την τεχνολογία, που παρουσιάζει τις εκδηλώσεις του συγκεκριμένου φεστιβάλ και συμπεραίνει ότι:  Οι μορφές θεάτρου που γεννιούνται στον 20ο αιώνα είναι πολιτικοποιημένες, στρατευμένες, από τη μια πλευρά, και πολύ πιο «επιδραστικές» με τη συμβολή της τεχνολογίας, από την άλλη. Η εμπειρία πολλαπλασιάζεται, οι αισθήσεις οξύνονται. Το  «διαμεσικό θέατρο» καλλιεργεί τον θεατή του 21ου αιώνα: ένα πολυεργαλείο αντιληπτικότητας και δεξιοτήτων.
  6. Παίζοντας πολύ με την φωτιά, διατρέχουμε τον κίνδυνο να καούμε. Και μπορεί να καούμε, θα έχουμε όμως ταυτόχρονα κερδίσει την ευκαιρία της έκπληξης και της διαφώτισης, υποστηρίζει ο Λεπάζ. Πώς αντιλαμβάνεστε τα λεγόμενά του στην προκειμένη περίπτωση;
  7. Να διαβάσετε το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ Όπως ο Κερέμ, σε απόδοση Γιάννη Ρίτσου, και να το ακούστε εδώ μελοποιημένο από τον Μάνο Λοΐζο. Να συγκρίνετε τη μεταφορική χρήση της έννοιας της φωτιάς στο ποίημα και στην παραπάνω ρήση του Λεπάζ.

Ναζίμ Χικμέτ
Όπως ο Κερέμ

Είναι βαρύς ο αγέρας σαν μολύβι
Φωνάζω, φωνάζω, φωνάζω
Ελάτε γρήγορα σας φωνάζω
Να λειώσουμε το μολύβι
Κάποιος μου λέει
Φωτιά θα πάρεις απ’ την ίδια σου φωνή
Θα γίνεις στάχτη
Στάχτη σαν τον Κερέμ
Που κάηκε απ’ τον έρωτά του
Και εγώ του λέω
Ας καώ, ας γίνω στάχτη σαν τον Κερέμ
Αν δεν καώ εγώ
Αν δεν καείς εσύ
Αν δεν καούμε εμείς
Πώς θα γενούν τα σκοτάδια λάμψη;

Ναζίμ Χικμέτ,
Όπως ο Κερέμ, απόδοση Γιάννης Ρίτσος

Δείτε ένα σύγχρονο παράδειγμα για τη στενή σχέση του χορού με τις άλλες τέχνες. Ένας σημαντικός πολυσχιδής καλλιτέχνης που ασχολείται με τον χορό, είναι ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Ο Παπαϊωάννου είναι σκηνοθέτης, χορευτής, χορογράφος και εικαστικός καλλιτέχνης διεθνούς φήμης.
Συνέντευξη του Δημήτρη  Παπαϊωάννου
Τελετή έναρξης των Ολυμπιακών αγώνων 2014

  1.  Να παρακολουθήσετε προσεκτικά τη συνέντευξη που έδωσε ο Παπαϊωάννου στο  Dance and Theatre.gr.
  • Να παρατηρήσετε τον λόγο, καθώς και τα παραγλωσσικά και τα εξωγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας.
  • ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΠρόκειται για ένα είδος αυτοβιογραφίας. Ποια ταυτότητα προβάλλει ο Παπαϊωάννου; Σε ποια σημεία της ομιλίας του στηρίζετε την απάντησή σας;  Ποια  είναι η εντύπωσή  σας για τον άνθρωπο και ποια για το έργο του;
  • Ποια είναι η εντύπωσή σας για το όλο στήσιμο της συνέντευξης; Να προσέξετε π.χ. την οπτική γωνία λήψης και τον περιβάλλοντα χώρο, ότι προβάλλεται μόνο ο Παπαϊωάννου, ενώ ο/ η δημοσιογράφος δεν φαίνεται ούτε ακούγεται κ.ά.
  1. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΝα οργανώσετε σε ομάδες μια σειρά συνεντεύξεων με θέμα «Νέοι και χορός». Μπορείτε να πάρετε συνεντεύξεις από νέους που ασχολούνται με τον χορό, από δασκάλες και δασκάλους χορού, από χορευτές ή από χορογράφους. Η συνέντευξή σας μπορεί να μαγνητοφωνηθεί ή να βιντεοσκοπηθεί.  Το σημαντικό είναι να προετοιμάσετε τις κατάλληλες ερωτήσεις. Σκόπιμο είναι να τραβήξετε και φωτογραφίες με τις οποίες θα πλαισιώσετε τις συνεντεύξεις σας.ΣΥΝ
  2. Οργάνωση project  με θέμα «Μεγάλοι χορευτές και χορογράφοι»:
    Κάθε ομάδα επιλέγει έναν σημαντικό χορευτή ή χορογράφο και συγκεντρώνει πληροφορίες για τη ζωή και για το έργο του.
  • PROJECT-SYNENTEYJHΜε βάση το υλικό που θα συγκεντρώσει η ομάδα, θα γράψει μια υποθετική συνέντευξη, επινοώντας πιθανές ερωτήσεις του δημοσιογράφου και πιθανές απαντήσεις αυτού που δίνει συνέντευξη. Ένα ζευγάρι από κάθε ομάδα, υποδυόμενο τους παραπάνω ρόλους, θα ζωντανέψει τη συνέντευξη. Να λάβετε υπόψη στην εργασία σας  συνεντεύξεις που έχετε παρακολουθήσει.  
  • ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΜε βάση το υλικό που θα συγκεντρώσει η ομάδα μπορεί  να ετοιμάσει ένα πολυτροπικό κείμενο, αφιέρωμα στην προσωπικότητα που επέλεξε, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ.  73 κ.ε.
    Προτείνονται παρακάτω κάποια ονόματα διάσημων χορευτών και χορογράφων.
    α) Ελληνίδες χορεύτριες και χορογράφοι που σφράγισαν την ιστορία του ελληνικού χορού: Κούλα Πράτσικα, Ζουζού Νικολούδη και Ραλλού Μάνου.
    β) Κλασικό μπαλέτο: οι Vaslav Nijinsky, Mikhail Nikolaevich Baryshnikov, Anna Pavlova, Natalia Romanovna Makarova, Margot Fonteyn, Maya Mikhaylovna Plisetskaya, Rudolf Khametovich Nureyev.
    ΔΙΑΣΗΜΟΙγ) Σύγχρονος/ Μοντέρνος χορός: οι  Isidora Dancan,  Martha Graham, Pina Bausch, Mercier «Merce» Philip Cunningham,  Jorge Donn.
    Ανατρέξτε στις παρακάτω χρήσιμες διευθύνσεις για τη συγκεκριμένη εργασία, καθώς και στον κατάλογο Διάσημοι χορευτές και χορογράφοι, που σας παρέχει πληροφορίες για την πρόσβαση σε βιντεοσκοπημένες σημαντικές παραστάσεις χορού:
    http://dance.lovetoknow.com/Main_Page
    http://dance.lovetoknow.com/Famous_Ballet_Dancers
    http://dance.lovetoknow.com/Category:Famous_Dancers

Στρογγυλή τράπεζα

Θανάσης Δρίτσας
Η κοινωνία, η παιδεία και η τέχνη της μουσικής
Η ουσία της ψυχαγωγίας και η ευκολία της διασκέδασης

Δεν είναι τυχαίο ότι στον αρχαίο κόσμο η μουσική κρατούσε σταθερά τη θέση της στον κορμό της παιδείας. Είναι διαχρονική, βαθυστόχαστη και επιστημονικά προφητική η θέση του Αριστοτέλη για την αξία και τον ρόλο της μουσικής στην εκπαίδευση, όπως με πληρότητα εκφράζεται στο βιβλίο του «Πολιτικά» στο κεφάλαιο Θ’.

Καθορίζει ως τέσσερα (4) τα κύρια μαθήματα στα οποία πρέπει να εκπαιδεύονται οι νέοι και αυτά είναι «γράμματα» (δηλ. ανάγνωση, γραφή, γραμματική), «γυμναστική», «ιχνογραφία» και «μουσική». Η θέση του Αριστοτέλη είναι ότι η μουσική τείνει κάπως προς την αρετή, επειδή διαπλάθει το ήθος (όπως η γυμναστική το σώμα), αλλά επίσης εκπαιδεύει τη φρόνηση και μαθαίνει τον άνθρωπο να απολαμβάνει σωστά και να περνάει ευχάριστα τις ώρες της ανάπαυσης. Και μάλιστα ο Αριστοτέλης έχει συλλάβει τους δύο τρόπους που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τη μουσική, δηλαδή και ως «παιδεία» (δηλ. εκπαιδευτικό εργαλείο) και ως «παιδιά» (δηλ. παιχνίδι και ευχαρίστηση).

Έχει επιστημονικά αποδειχθεί σήμερα ότι τα παιδιά που ξεκινάνε μουσική στα 6-7 τους χρόνια αποκτούν μεγαλύτερη ικανότητα συγκέντρωσης, καλύτερη μνήμη, μεγαλύτερη μαθηματική ικανότητα, αποκτούν πειθαρχία στη μελέτη τους και αποκτούν μεγαλύτερη δυνατότητα ανεξαρτησίας κινήσεων. Επίσης τα παιδιά που συμμετέχουν σε ορχήστρες ή χορωδίες μαθαίνουν να συνεργάζονται καλύτερα με άλλα παιδιά και να έχουν καλύτερη δυνατότητα ακρόασης του διπλανού τους ανθρώπου, άρα και μεγαλύτερη ικανότητα επικοινωνίας. Επιπλέον στοιχεία από μια μακροχρόνια επιστημονική μελέτη στις ΗΠΑ έδειξαν ότι νέοι που μαθαίνουν μουσική γίνονται λιγότερα συχνά χρόνιοι χρήστες ναρκωτικών σε σχέση με νέους που δεν έχουν μουσική εκπαίδευση.

Οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν λοιπόν ότι με τη μουσική εκπαίδευση θα παράγουν περισσότερο αναπτυγμένους εγκεφάλους και θα στελεχώνουν την κοινωνία τους με άτομα που διαθέτουν πολλαπλές δεξιότητες – δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι τοποθετούσαν τη μουσική στον κορμό της παιδείας. Την αρχαία ελληνική άποψη για το σημαντικό ρόλο της μουσικής στην ανάπτυξη του εγκεφάλου επιβεβαιώνουν τα πορίσματα των μελετών της σύγχρονης νευροεπιστήμης. Η σημερινή ωδειακή παιδεία κατευθύνει περισσότερο τους σπουδαστές στο πώς να πετύχουν μια επαγγελματική θέση στην κοινωνία, μέσω της μουσικής, παρά στο να μάθει στο άτομο πώς μπορεί να αποκτήσει πολλαπλές δεξιότητες μέσω μουσικής. Πιστεύω ότι οι σύγχρονες ηγεσίες των υπουργείων Παιδείας ή Πολιτισμού δεν έχουν καν αντιληφθεί την αξία της μουσικής εκπαίδευσης ως κοινωνικού αγαθού. Η προσωπική μου παρατήρηση από διαλέξεις που έχω δώσει σε μουσικά σχολεία της χώρας είναι ότι οι μαθητές των μουσικών σχολείων είναι περισσότερο δραστήρια, αισιόδοξα και δημιουργικά παιδιά, σε σχέση με μαθητές άλλων σχολείων.

Δυστυχώς η πλειονότητα του κόσμου αντιμετωπίζει σήμερα την τέχνη της μουσικής απλά ως μέσον διασκέδασης. Η λέξη «διασκέδαση» προέρχεται ετυμολογικά από το αρχαίο ρήμα «διασκεδάννυμι» που σημαίνει διασκορπίζω/αποκλίνω. Διασκεδάζω σημαίνει ακούω μουσική, προκειμένου να ξεχάσω και να ξεφύγω κάπου αλλού. Το πραγματικό νόημα και ο στόχος της μουσικής είναι η λέξη ψυχαγωγία (δηλαδή αγωγή ψυχής), που σημαίνει βέβαια κάτι πολύ πλατύτερο, όσον αφορά τον παιδευτικό ρόλο της μουσικής ατομικά και κοινωνικά. Η μουσική αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση του ανθρώπινου εγκεφάλου, όπως η φυσική άσκηση για το σώμα μας. Ο συνδυασμός μάλιστα της φυσικής άσκησης με τη μουσική αποτελεί την ιδανικότερη μέθοδο για τη διατήρηση της υγείας. Θυμάμαι ακόμη τα εξής σοφά λόγια του Μάνου Χατζιδάκι (απόσπασμα συνέντευξής του), που συνοψίζουν πολλά ουσιώδη ζητήματα για τον ρόλο και το νόημα της μουσικής: «Η μουσική δεν είναι μαστίχα για το στόμα εφήβων που επιδεικνύουν τα αθλητικά τους κορμιά σε σκοτεινά νυχτερινά στέκια, ούτε η μουσική είναι κάτι για τους επαγγελματίες της νύχτας που θέλουν κάτι για παρέα, για να αποφύγουν τον ύπνο που τους κυριεύει. Η μουσική είναι τελετή αποκάλυψης που απαιτεί αθωότητα και μνήμη. Η μουσική είναι ασκήσεις, με στόχο την αποκάλυψη».

Θανάσης Δρίτσας,
Η κοινωνία,η παιδεία και η τέχνη της μουσικής
Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία,
25 /6/ 2013

  1. arthroΤο κείμενο είναι άρθρο. Να επισημάνετε κάποια από τα γνωρίσματα του είδους. Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου σ. 166 και 171.
  2. ΟΡΓΑΝΩΣΗ Κ ΣΥΝΟΧΗΝα παρατηρήσετε και να σχολιάσετε την οργάνωση και τη συνοχή του κειμένου. Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου σ. 56 και 248.
  3. Να σχολιάσετε την παρατήρηση του Αριστοτέλη για τους δύο τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τη μουσική. Να δώσετε παραδείγματα και από την προσωπική σας εμπειρία.
  4. Πώς αντιλαμβάνεστε την αξία της μουσικής εκπαίδευσης ως κοινωνικού αγαθού; Με ποια επιχειρήματα υποστηρίζει ο συγγραφέας την άποψή του για την αξία της μουσικής εκπαίδευσης ως κοινωνικού  αγαθού;
  5. Ποιο είναι το «λάθος» της σημερινής ωδειακής παιδείας; Πού θα έπρεπε να στοχεύει σύμφωνα με τον συγγραφέα;
  6. Ποια συμπεράσματα μπορείτε να βγάλετε για τον  ρόλο και το νόημα της μουσικής από τα λόγια του Μάνου Χατζιδάκι;
  7. Ο συγγραφέας παρατήρησε ότι οι μαθητές των μουσικών σχολείων είναι περισσότερο δραστήρια, αισιόδοξα και δημιουργικά παιδιά, σε σχέση με μαθητές άλλων σχολείων. Γιατί, φαντάζεστε, ότι μπορεί να ισχύει η παρατήρηση αυτή;
  8. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΡΟΓ ΤΡΑΠΕΖΗΣΝα οργανώσετε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης για τη μουσική, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 116. Κάθε ομάδα θα αναλάβει να μελετήσει μια πλευρά του θέματος και θα παρουσιάσει τη δουλειά της με τη μορφή εισήγησης σε  προσχεδιασμένο προφορικό λόγο. Προτείνονται ενδεικτικά κάποιες πτυχές του θέματος, αλλά μπορείτε να κάνετε τις δικές προσθήκες ή αλλαγές, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά σας: μουσική και παιδεία, μουσική και ψυχαγωγία, μουσική και θεραπεία, μουσική και πολιτική, μουσική και θρησκεία, μουσική και έρωτας. Μετά τη συζήτηση κάθε ομάδα αναλαμβάνει να γράψει, με βάση την εισήγηση που έκανε, ένα κείμενο 250-300 λέξεων σε ένα αφιέρωμα για τη μουσική, που μπορεί να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου.  

Παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας

  1. Αφού παρακολουθήσετε το βίντεο, να συζητήσετε:
  • τους κανόνες της συγκεκριμένης τάξης (π.χ. στολή, χαιρετισμός των μαθητών, λόγος μέσα από μεγάφωνο, κ.ά.)
  • τον τρόπο έναρξης του μαθήματος, το ύφος και τον λόγο του δασκάλου
  • τον τρόπο αντίδρασης ορισμένων μαθητών και την απάντηση του δασκάλου, τη στάση των υπόλοιπων μαθητών
    και την επιβεβαίωση της άποψης του δασκάλου από τους τρεις «καλύτερους» μαθητές του σχολείου.
  1. Να παρατηρήσετε και να σχολιάσετε την τελευταία εικόνα του βίντεο.
  2. ekswglws paraglwsΗ στάση των μαθητών και του δασκάλου αναδύεται και μέσα από ορισμένα εξωγλωσσικά και παραγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.93. Να τα εντοπίσετε και να τα συζητήσετε.
  3. Στο βίντεο η γνώση στηρίζεται στην επανάληψη και στην πειθαρχημένη σκέψη με παραποίηση συγχρόνως της αλήθειας.
    Σε τι είδους πολιτικά καθεστώτα παραπέμπει το σχολείο που παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο βίντεο;
    Ποιος είναι στόχος της παρεχόμενης εκπαίδευσης;
  4. Με αφορμή το βίντεο να γράψετε ένα σύντομο κείμενο – σχόλιο για τη σχολική εφημερίδα με τίτλο: Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία.
  5. agwnas epixeirhmΝα οργανώσετε έναν αγώνα επιχειρηματολογίας  με θέμα: Στολή στο σχολείο.
    Μπορείτε να λάβετε υπόψη τους προτεινόμενους κανονισμούς
    ή να θεσπίσετε και να τηρήσετε άλλους, δικούς σας.

  • Στην καθημερινή συνομιλία παρουσιάζεται συχνά η σιωπή. Κάποιος σιωπά για διάφορους λόγους και ο συνομιλητής επιχειρεί  να ερμηνεύσει τη σιωπή.
  • Να διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα από κάποιο διάλογο και να συζητήσετε πώς ερμηνεύει ο Α τη σιωπή του Β.
  • Μπορείτε να φανταστείτε κάποια άλλη ερμηνεία; Γιατί άραγε μπορεί να σιωπά ο Α;

Α. Λοιπόν, αναρωτιέμαι αν θα είσαι στο γραφείο σου τη Δευτέρα. Υπάρχει τέτοια περίπτωση;

Β. Σιωπή (2΄)

Α. Μάλλον όχι.

θεαταρικό εργαστήριΕίδαμε ότι  η σιωπή κυβερνάει τις ανθρώπινες σχέσεις: άλλοτε προσφέρει θετική ενέργεια στην επικοινωνία και άλλοτε αρνητική, άλλοτε χωρίζει τους ανθρώπους και άλλοτε τους ενώνει, άλλοτε είναι ένδειξη δύναμης και άλλοτε αδυναμίας.  

ΑΚΙΝΗΤΗ ΠΑΓΩΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑΣτο συγκεκριμένο εργαστήρι αξιοποιείται η θεατρική τεχνική της «ακίνητης /παγωμένης εικόνας» με την οποία οι συμμετέχοντες, χρησιμοποιώντας τα σώματά τους, δημιουργούν μια εικόνα η οποία αποκρυσταλλώνει μια στιγμή της δράσης, ένα θέμα ή μια ιδέα. Η ακίνητη εικόνα δεν είναι στατική, αλλά εμπεριέχει μια δυναμική.

  • Να δουλέψετε σε ομάδες, για να δημιουργήσετε με τα σώματά σας μια ακίνητη εικόνα που δείχνει μια κατάσταση, όπου η σιωπή ενώνει τους ανθρώπους. Να δώσετε τίτλο στην εικόνα που δημιουργήσατε.  
  • Να δουλέψετε και πάλι σε ομάδες, για να δημιουργήσετε με τα σώματά σας μια ακίνητη εικόνα που δείχνει μια κατάσταση, όπου η σιωπή χωρίζει τους ανθρώπους. Να δώσετε τίτλο στην εικόνα σας.  
  • Κάθε ομάδα να παρουσιάσει στο κοινό της τάξης την εικόνα που δημιούργησε, χωρίς να αποκαλύψει τον τίτλο που έδωσε. Οι μαθητές-θεατές να προτείνουν τίτλους για τις εικόνες.  
  • Να συζητήσετε τα συμπεράσματά σας από τη δραστηριότητα σχετικά με τη λειτουργία της σιωπής στις ανθρώπινες σχέσεις.

θεαταρικό εργαστήριΣχέδιο για την οργάνωση του εργαστηρίου
Στο εργαστήριο αξιοποιείται η μέθοδος του Εκπαιδευτικού Δράματος, βλ. ΕΔΩ. Ο καθηγητής αναλαμβάνει τον ρόλο του εμψυχωτή του εργαστηρίου. Οι μαθητές δουλεύουν σε ζευγάρια, για να διερευνήσουν τη λειτουργία της σιωπής σε σχέσεις ασύμμετρες, στις οποίες ο ένας βρίσκεται σε θέση ισχύος απέναντι στον άλλον. Αξιοποιούνται οι παρακάτω θεατρικές τεχνικές.  

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΟΥΣ

Ακίνητη/παγωμένη εικόνα
α) Κάθε ζευγάρι σκέφτεται δύο άτομα από τα οποία το ένα βρίσκεται σε θέση ισχύος απέναντι στο άλλο και προσδιορίζει ποια είναι αυτά τα άτομα (ηλικία, επάγγελμα) και ποια είναι η μεταξύ τους σχέση (επαγγελματική, συγγενική, φιλική κ.ά.). Μετά φαντάζεται μια συνάντηση αυτών των ατόμων, απαντώντας στα ερωτήματα: Τι συμβαίνει; Πού; Πότε;
β) Κάθε ζευγάρι δημιουργεί μια ακίνητη εικόνα αυτής της συνάντησης, μια φωτογραφία, που δείχνει ότι το ένα άτομο βρίσκεται σε θέση ισχύος απέναντι στο άλλο. Η εικόνα, παρότι ακίνητη, είναι δυναμική, αποκρυσταλλώνει μια στιγμή δράσης και έντασης.
γ) Κάθε ζευγάρι παρουσιάζει στους υπόλοιπους την εικόνα που δημιούργησε.
Screen Shot 2016-03-28 at 4.18.34 PMΔυναμοποίηση της εικόνας
Τα ζευγάρια χωρίζονται σε δύο ομάδες, Α και Β, και ζωντανεύουν με κίνηση και λόγο την εικόνα που δημιούργησαν προηγουμένως.
α) Τα ζευγάρια της ομάδας Α ετοιμάζουν και παρουσιάζουν ένα σύντομο στιγμιότυπο με το οποίο δείχνουν ότι η σιωπή  μπορεί να είναι μια στάση αδυναμίας. Το άτομο σε θέση ισχύος αρχίζει να μιλά, ενώ το άλλο, που βρίσκεται σε θέση αδυναμίας, σιωπά και εκφράζεται μόνο με τα παραγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας.
β) Τα ζευγάρια της ομάδας Β ετοιμάζουν και παρουσιάζουν ένα σύντομο στιγμιότυπο με το οποίο δείχνουν ότι η σιωπή  μπορεί να είναι μια στάση δύναμης. Το άτομο σε θέση αδυναμίας αρχίζει να μιλά, ενώ το άλλο, που βρίσκεται σε θέση ισχύος, σιωπά και εκφράζεται μόνο με τα παραγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας.
Ανίχνευση της σκέψης του ρόλου
Στην παρουσίαση του κάθε στιγμιότυπου ο εμψυχωτής «παγώνει» τη δράση και χρησιμοποιεί την τεχνική «ανίχνευση της  σκέψης  του ρόλου». Καλεί άλλοτε τους «ηθοποιούς» και άλλοτε τους θεατές να εκφράσουν σε α΄ρηματικό πρόσωπο τις ανομολόγητες σκέψεις των ρόλων.  Με αυτήν την τεχνική δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να εμβαθύνουν στο νόημα της σκηνής και στους λόγους που οδηγούν κάποιον στη σιωπή.
Αναστοχαστική συζήτηση
Προχωρούμε σε αναστοχαστική συζήτηση με την οποία συνδέουμε τον φανταστικό κόσμο του δράματος  με τη ζωή των μαθητών. Η ομάδα συζητάει τις παρατηρήσεις της για τη λειτουργία της σιωπής στις ανθρώπινες σχέσεις. Γιατί σιωπούμε; Ποιες είναι οι συνέπειες της σιωπής στις σχέσεις μας; Τι θα θέλαμε να αλλάξουμε στη συμπεριφορά μας;
Ημερολόγιο
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟΣ΄ΣΤΟΧ
Ολοκληρώνουμε τον αναστοχασμό με εκφραστικό/στοχαστικό γράψιμο σε ημερολόγιο. Οι μαθητές καλούνται να αναλογιστούν τον ρόλο της σιωπής στις δικές τους σχέσεις και να γράψουν μια σελίδα από το πραγματικό ή το φανταστικό ημερολόγιο ενός εφήβου που εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για το θέμα. Το κείμενο  είναι ανώνυμο. Τα κείμενα συγκεντρώνονται στο κέντρο του κύκλου και κάθε μαθητής επιλέγει τυχαία κάποιο κείμενο και το διαβάζει φωναχτά.
Σχετικά με το ημερολόγιο, που αποτελεί μια μορφή εκφραστικού λόγου,  βλ. Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ. 108,  καθώς και  το άρθρο του Π. Πολίτη «Ο εκφραστικός λόγος».
Screen Shot 2016-03-28 at 4.18.42 PM

Διάλογος στο facebook Ελλήνων νέων επιστημόνων, που ζουν σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Ο διάλογος είναι αυθεντικός, απλώς έγινε επεξεργασία στην εικόνα,  προκειμένου να μην αποκαλύπτονται οι ταυτότητες των συνομιλητών.

Διαβάστε τον παρακάτω διάλογο και συζητήστε μεταξύ σας.

screen-shot-2016-09-19-at-1-00-55-pmscreen-shot-2016-09-19-at-1-03-50-pm

  1. Ο λόγος που μεταχειρίζονται οι συνομιλητές στον παραπάνω διάλογο αντανακλά περισσότερο τα χαρακτηριστικά  του προφορικού ή του γραπτού λόγου; Να στηρίξετε τη θέση σας με παραδείγματα από το κείμενο.
  2. Στην πρώτη γραμμή του κειμένου εμφανίζεται ένα εικονίδιο (emoticon) και η σημασία του (νιώθει νοσταλγία). Για ποιο λόγο η συντάκτρια της ανάρτησης το χρησιμοποιεί; Σε ποια είδη κειμένων χρησιμοποιούνται, συνήθως, τέτοια εικονίδια και γιατί;
  3. Πιστεύετε ότι σε έναν λόγο όπως αυτός των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που είναι πολύ κοντά στον προφορικό, τα εικονίδια (emoticons) αναπαριστούν με περισσότερη πιστότητα τα συναισθήματα των διαλεγομένων;
  4. %ce%b5%ce%be%cf%89%ce%b3%ce%bb%cf%89%cf%83%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%b3%ce%bd%cf%89%cf%81%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b1Νομίζετε ότι τα εικονίδια συναισθημάτων ενισχύουν τη χρήση των σημείων στίξης στον γραπτό λόγο με έμφαση στα παραγλωσσικά ή στα εξωγλωσσικά γνωρίσματα της ομιλίας;
  5. emoticonsΓράψτε σύντομα μερικούς προβληματισμούς που σας γέννησε το παραπάνω κείμενο σε μια ανάρτηση στο χρονολόγιό σας στο Facebook, χρησιμοποιώντας και κατάλληλα emoticons.
  6. Ποια επιχειρήματα επικαλούνται οι συνομιλητές στην απόφασή τους να επιστρέψουν στην Ελλάδα ή να παραμείνουν στο εξωτερικό; Να τα καταγράψετε και να προσπαθήσετε να τα εντάξετε σε κατηγορίες (π.χ. οικονομικοί λόγοι, οικογενειακοί, κ.ά).
  7. ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣΟργανώστε έναν αγώνα λόγου (debate) με θέμα τη σύγχρονη τάση μετανάστευσης νεαρών ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό. Για την οργάνωση της συζήτησης μπορείτε να λάβετε υπόψη τους προτεινόμενους κανονισμούς ή να θεσπίσετε και  να τηρήσετε άλλους, δικούς σας.

Κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες – Ιδιόλεκτος

Κούλα Αδαλόγλου
Αφισοκόλληση

[…]

Έχουμε τελειώσει. Τα μαζεύουμε. Πάμε να φύγουμε. Καλή δουλειά. Οι δυο μας, με τον Σώτο. «Θα τους πούμε να βάζουν μεγαλύτερες ομάδες», μουρμουρίζει. «Δεν είναι μέρος για δυο άτομα». Περιοχή Βαρδάρη, προς την Αντιγονιδών. Σχεδόν μεσάνυχτα πια. Όμορφα κολλημένες οι αφίσες μας. «Λίγοι είμαστε και πρέπει να σκορπίζουμε», απαντώ. «Οι εκλογές είναι κρίσιμες, πρέπει να μπουν όσο το δυνατόν περισσότερα μικρά κόμματα στη Βουλή. Κι αν δεν μπουν, να δείξουν την παρουσία τους». Μαζεύουμε το υλικό, παίρνουμε τον κουβά και κάνουμε μερικά βήματα, για να βγούμε στην Εγνατία. Δεν προλαβαίνουμε. Ίσα-ίσα που προλάβαμε να δούμε τις σκιές τους. Τέσσερις, με ξυρισμένα κεφάλια και κράνη. Σε κλάσματα δευτερολέπτου. Βλέπω τον Σώτο να πέφτει κάτω χτυπημένος στο κεφάλι από ένα κράνος. Ύστερα νιώθω έναν πόνο στο πόδι, λυγίζω και πέφτω. Δεύτερος πόνος στο στομάχι, διπλώνομαι. Μια κλωτσιά στο κεφάλι και χτυπώ στο πεζοδρόμιο. Δεν σκεφτόμαστε, οι σκέψεις θα ‘ρθουν μετά. Το ένστικτο άγρυπνο, προσπαθούμε να φυλαχτούμε, αλλά δεν μπορούμε να αντεπιτεθούμε. Εμφανίζεται σαν από μηχανής θεός. Βάζει τις φωνές. «Πίσω, βρε αλήτες. Σας είδα, τους βγήκατε μπαμπέσικα. Πίσω, έχω καλέσει την αστυνομία», θηριώδης φαίνεται, τα ‘χει τα χρονάκια του, πλησιάζει με κίνδυνο να τον χτυπήσουν αλλά, άγνωστο γιατί, οι δήμιοι μας εξαφανίζονται, στρίβοντας σε κάποιο στενό. Να ήταν η απροσδόκητη εμφάνιση του άντρα; Και κάποια αυτοκίνητα που περνούσαν από εκεί και κόρναραν, χωρίς να σταματήσουν όμως; «Παλικαράκια μου, αυτή η δουλειά θέλει ρέγουλα. Θα σας φάνε λάχανο. Αυτοί είναι αδίστακτοι. Τα γνωστά σουλούπια. Μπαμ κάνετε από τι χώρο προέρχεστε, με τα μαλλάκια σας, τα γένια, τα γυαλάκια σας. Δεν είστε εσείς για να παίζετε ξύλο. Πείτε σ’  αυτούς που σας στέλνουν σε αποστολές να οργανωθούν καλύτερα. Πώς θα αλλάξετε τον κόσμο, αν δεν προλάβετε; Πρέπει να μάθετε να αμύνεστε. Και η άμυνα για σας είναι η καλή οργάνωση. Η αυτοπροστασία. Με εννοείτε; Πονάς εσύ, μικρέ, που ‘φαγες την κρανιά; Εσένα, πώς πάει το στομάχι σου; Έχεις αναγούλα; Για να δω το κεφάλι σου, μια γρατζουνιά είναι. Ζαλίζεσαι; Σηκωθείτε, να σας δω. Τι λέει; Φτηνά τη γλιτώσαμε; Το πόδι λίγο; Το πατάς; Οκέι μου φαίνεστε. Άντε στο καλό, και με ρέγουλα, σας λέω. Ξέρω εγώ απ’ αυτά».

Κούλα Αδαλόγλου
Βγήκε ένας ήλιος χλωμός
Αφισοκόλληση

  1. Η συγγραφέας στο συγκεκριμένο απόσπασμα χρησιμοποιεί κυρίως μικροπερίοδο λόγο. Πώς ερμηνεύετε την επιλογή αυτή;  
  2. koinwnikes glwssikes poikiliesΝα διαβάσετε τον μονόλογο του άντρα, να σχολιάσετε την ιδιόλεκτό του και να την συγκρίνετε με τη γλώσσα των νέων στον παραπάνω σύντομο διάλογο, βλ.και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.29-42.
  3. Στο τελευταίο μέρος του αποσπάσματος «ακούγεται» μόνο ο λόγος του άντρα. Τι επιτυγχάνεται με αυτή την επιλογή;
  4. Τι σχολιάζει και τι συμβουλεύει τους δυο νέους ο άντρας;

4.4

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση: http://epitropesdiodiastop.blogspot.gr/2011_08_28_archive.html

Η εκδίκηση του Σκράπα
συνέντευξη

Μέχρι πρόπερσι ήταν ο “τεμπέλης”, ο “αδιάφορος”, ο “άχρηστος”… Όταν έμεινε για δεύτερη φορά στην ίδια τάξη, άρχισε να το πιστεύει και ο ίδιος. Για να ξεσπάσει, πήγε σ’ ένα γήπεδο κι άρχισε να τρέχει… Σήμερα ο Στέφανος είναι ο καλύτερος 17χρονος σπρίντερ στην Ελλάδα!

O Στέφανος είναι 17 χρονών και πάει ακόμα Γ΄ Γυμνασίου. Έμεινε μία φορά στην Α΄ και μία φορά στην Β΄ Γυμνασίου. Σ’ αυτές τις μικρές τάξεις πρέπει να ‘χεις ταλέντο για να μείνεις. Ο Στέφανος τέτοιο ταλέντο δεν είχε. Ούτε «ψυχολογικά προβλήματα», ούτε «χωρισμένους γονείς», ούτε «κοπάνες», «κακές παρέες» κλπ. Τότε γιατί έμεινε;

– Στο Δημοτικό ήσουν καλός μαθητής;
– Πολύ καλός. Τότε ακόμα διάβαζα.
– Στο Γυμνάσιο τι συνέβη;
– Δεν ξέρω. Βαριόμουν να διαβάσω. Δεν το μπορούσα με τίποτα. Άνοιγα το βιβλίο και έμενα δυο ώρες στην ίδια σελίδα.
– Καλά, απ’ την παράδοση δεν έπιανες κάτι;
– Ήμουνα μες στην τάξη, αλλά δεν παρακολουθούσα.
– Οι καθηγητές κάνανε καλό μάθημα;
– Το κλασικό μάθημα.
– Το κλασικό μάθημα είναι βαρεμάρα!
– Ναι, όντως… Εντάξει, υπήρχαν και καθηγητές που κάνανε ευχάριστο μάθημα. Θυμάμαι τον καθηγητή της Πληροφορικής, είχε πολύ χιούμορ.
– Σε πόσα μαθήματα έμεινες στο τέλος;
– Την πρώτη χρονιά σε πολλά. 
– Ήσουν ο μόνος;
– Όχι, κι άλλοι μείνανε. Ειδικά την πρώτη χρονιά ήταν αποτυχία όλοι. Εφτά από τα τριάντα παιδιά του τμήματος μείνανε “στον τόπο”… Τη δεύτερη με κόψανε στο τσακ. Αν έμενα σε 4 μαθήματα, θα πήγαινα μετεξεταστέος το Σεπτέμβριο. Εγώ έμεινα σε πέντε: Αρχαία, Ιστορία, Μαθηματικά, Αγγλικά και Θρησκευτικά.
– Καλά, έμεινες και Θρησκευτικά! Τι βαθμό σου είχαν προφορικά;
– Οχτώ.
– Οχτώ στα Θρησκευτικά!… Θεός φυλάξοι!
– Όχι πως κι εγώ διάβαζα, αλλά νομίζω ότι με είχε βάλει στο μάτι η καθηγήτρια. Είχε γίνει ένας καβγάς μαζί της μες στην τάξη.
– Τι καβγάς;
– Την ώρα του μαθήματος χτύπησε ένα κινητό, όχι το δικό μου. Νευριάζει αυτή, παίρνει το κινητό του παιδιού και αρχίζει να φωνάζει: “Ποιοι άλλοι έχουν μαζί τους κινητό; Δώστε τα μου όλα! Θα τα πάω στο γραφείο!”. Τα παιδιά φοβούνται, τα βγάζουν απ’ την τσάντα τους και της τα δίνουν. Εγώ της λέω: “Όχι. Γιατί να σας το δώσω; Αφού δε χτύπησε το δικό μου! Το ‘χα στο αθόρυβο!”. Αυτή τα παίρνει στο κρανίο: “Δώστο μου αμέσως!” “Δεν το δίνω!” “Δώστο μου αμέσως!” “Δεν το δίνω!”. Τελικά της το’ δωσα… Κόντευε να πάθει εγκεφαλικό.
– Ήσουν γενικά αντιδραστικός μαθητής;
– Ναι, πολύ. Έκανα φασαρία, αντιμιλούσα…
– Αποβολές είχες πάρει;
– Ω ναι! Κάργα!
– Πολλές;
– Τρεις μονοήμερες είχα πάρει την πρώτη χρονιά χαλαρά.
– Γιατί;
– Τι είχα κάνει; (σκέφτεται)… Α! Είχαν ένα σύστημα στο σχολείο, το οποίο έλεγε: “Όποιος μαθητής κάνει 5 ωριαίες απουσίες έχει bonus! Μια μέρα δώρο!”.
– Τι λες! Τέτοια προσφορά!
– Εγώ είχα 10 ωριαίες – έκανα φασαρία και με πετούσαν έξω – κι έτσι πήρα 2 bonus… Η τρίτη μονοήμερη ήταν γιατί ήμασταν στην εκκλησία κι εγώ σηκώθηκα κι έφυγα. Με είδε μια καθηγήτρια, άρχισε να με κυνηγάει στο δρόμο και να μου φωνάζει: “Έλα εδώ! Πού πας;”
– Σε πρόλαβε;
– Όχι… Και πήγα σπίτι μου. Την επόμενη μέρα με κάλεσε ο διευθυντής στο γραφείο: “Γιατί έφυγες απ’ την εκκλησία;” ρωτάει. Του λέω “Είδα κι άλλα παιδιά που έφευγαν κι έφυγα κι εγώ. Τι να έκανα; Βαριόμουν!”
– Σε καταλαβαίνουμε απόλυτα! 
– (γέλια) Αυτός όμως όχι! Μου’ ριξε μια μονοήμερη.

H καθηγήτρια δεν υπήρχε περίπτωση να προλάβει τον Στέφανο. Από μικρός ήταν το πιο γρήγορο παιδί στην τάξη του. Στην ΣΤ΄ Δημοτικού παίρνει μέρος με το σχολείο του σ’ ένα πρωτάθλημα της Αθήνας και βγαίνει άνετα πρώτος. Οι αρμόδιοι καταλαβαίνουν ότι έχουν να κάνουν με ένα γνήσιο ταλέντο, μια χρυσή ολυμπιακή ελπίδα, και φροντίζουν αμέσως να γραφτεί σ’ ένα σύλλογο. Από τότε παρακολουθούν συνεχώς την πορεία του… Πλάκα κάνουμε! Ένα «μπράβο» του είπαν μόνο και τον άφησαν στην τύχη του…

– Οι γυμναστές στο σχολείο σου δεν είχαν πάρει χαμπάρι το ταλέντο σου;
– Απλά έλεγαν «καλός αυτός». Με έβλεπαν που έπαιζα μπάσκετ, ποδόσφαιρο…
– Σας κάνανε κανονικά Γυμναστική ή… «πάρτε μπάλα και παίξτε»;
– Είχαμε δύο γυμναστές. Ο ένας έκανε συνήθως ασκήσεις, ο άλλος «πάρτε μπάλα και παίξτε».
– Εσύ τον στίβο πότε τον ανακάλυψες;
– Όταν έμεινα για δεύτερη φορά. Εκείνο το καλοκαίρι – για να ξεσπάσω – άρχισα να πηγαίνω σ’ ένα στάδιο, στην Καισαριανή, και να τρέχω.
– Μόνος σου;
– Μόνος μου.
– Ήξερες τι ακριβώς να κάνεις;
– Όχι. Ό,τι μου ‘ρχόταν έκανα. Στροφούλες, τζόγκινγκ, κάποια γρήγορα κομμάτια… Κάποια στιγμή με βλέπει ένας περαστικός (γυμναστής σ’ ένα σχολείο του Ζωγράφου) και μου λέει “Έχεις πολύ ωραίο στυλ. Σε ποιο σύλλογο πας;”. Του λέω “Σε κανέναν”. Μου λέει “Σοβαρά μιλάς; Να πας αμέσως να γραφτείς σε κάποιο σύλλογο. Έχεις μεγάλο ταλέντο”. Και μου πρότεινε να πάω στον Πανελλήνιο.
– Τον ξαναείδες αυτόν τον άνθρωπο;
– Όχι, ποτέ! Ούτε τ’ όνομά του δεν ξέρω.
– Φοβερό! O άνθρωπος που σου άλλαξε τη ζωή… Πήγες στον Πανελλήνιο;
– Tην άλλη μέρα κιόλας! Μου λένε: “Θ’ αρχίσεις 16 Σεπτεμβρίου με τις Ακαδημίες”. Περίμενα λοιπόν αυτή τη μέρα.
– Στο μεταξύ το σχολείο τι γίνεται;
– Πήρα την απόφαση να φύγω απ’ το παλιό σχολείο (το 2ο Γυμνάσιο Καισαριανής). Καλώς ή κακώς, πίστευα ότι μ’ έχουν βάλει στο μάτι. Ήθελα ν’ αλλάξω περιβάλλον. Και πήγα στο 3ο Εσπερινό Γυμνάσιο Παγκρατίου.
– Εκεί πώς σε υποδέχονται;
– Μια χαρά! Η διευθύντρια ήταν πολύ καλή, αγαπούσε όλα τα παιδιά.
– Ωραία, ας γυρίσουμε στον Πανελλήνιο…
– Φτάνει λοιπόν η πρώτη μέρα. Μας είχαν πει 4 η ώρα, εγώ ήμουν από τις 3 και περίμενα. Έρχεται η προπονήτρια, η κυρία Βίκυ, και μας βάζει κάτι προκαταρκτικά –  ήμασταν 5-6 παιδιά. Με βλέπει εμένα, μου λέει “Εσύ είσαι γρήγορος, κάτσε να σε πιάσω κατευθείαν με χρονόμετρο ένα 60άρι”. Κάνω το 60άρι και μένει έκπληκτη.
– Τι χρόνο έκανες;
– Δε μου ‘πε. Προφανώς δεν ήθελε να πάρουν τα μυαλά μου αέρα. Αλλά είδα την έκπληξη στο ύφος της. Μου λέει “Θα μιλήσω με έναν άλλο προπονητή να σε αναλάβει. Θα μπεις στο αγωνιστικό τμήμα”.
– Φαντάζομαι τη χαρά σου!
– Καλά! Πήγα σπίτι κι όλο αυτό σκεφτόμουν… Άσε που στο αγωνιστικό τμήμα δε θα χρειαζόταν και να πληρώνω. Είναι κι αυτό.
– Σωστά. Έχουν λεφτά οι γονείς σου;
– Όχι πολλά. Εργάζονται και οι δύο για να τα βγάλουμε πέρα.
– Πηγαίνεις λοιπόν στον καινούριο προπονητή…
– Ναι, τον Κώστα Αντωνόπουλο. Με βάζει κι αυτός να κάνω 60άρι. “Πολύ καλά” μου λέει. “Πόσο καλά, κύριε;”, “Πολύ-πολύ καλά” μου λέει. Ούτε αυτός μου λέει χρόνο.
– Βρε μανία!
– Kαι από κει και πέρα αρχίζω προπονήσεις κάθε μέρα… 
– Στο σχολείο αλλάζει κάτι;
– Ναι, αλλάζει. Ένιωθα – πώς να το πω; – πιο ώριμος, πιο σοβαρός. Κι άρχισα να ρίχνω βάρος και στα μαθήματα.
– Εσύ πώς το εξηγείς αυτό; Μέχρι τότε βαριόσουν… 
– Λόγω του στίβου. Ότι πήγα καλά, ρε παιδί μου, σε κάτι κι ένιωσα αυτοπεποίθηση. Αυτό ακριβώς είναι! Η αυτοπεποίθηση που σε κάνει να θες να πας καλά και στα άλλα πράγματα.

Συναντήσαμε τους καθηγητές του Στέφανου στο 3ο Εσπερινό Γυμνάσιο Παγκρατίου και τους ρωτήσαμε πώς είναι ο Στέφανος μες στην τάξη.
Κυρία Ασημακοπούλου, φιλόλογος: «Εξαιρετικός θα έλεγα. Είναι συνεργάσιμος, είναι φιλικός. Μπορεί εδώ να είναι λίγο χαμηλότερο το επίπεδο, αλλά και στο μάθημα προσέχει και ερωτήσεις κάνει και εύστοχα απαντάει»
Κύριος Γώγος, φυσικός: «Συγκρατεί και τα επιπλέον πράγματα που λέμε. Ιδιαίτερα Βιολογία, Χημεία που τον ενδιαφέρουν, προσέχει πολύ και τα θυμάται όλα. Την πρώτη φορά που μπήκα στην τάξη και δεν ήξερα κανέναν, ήταν ο μόνος με τον οποίο μπορούσα να κάνω μάθημα. “Αυτός πρέπει να είναι καλός μαθητής” είπα μέσα μου».

Τον Ιούνιο του 2003 ο Στέφανος τελειώνει (επιτέλους!) τη Β’ Γυμνασίου με βαθμό 15 . «Σ’ ένα κανονικό σχολείο μπορεί να μην ήταν 15, αλλά 12-13 θα ήταν σίγουρα» μας λέει. Συγχρόνως έρχεται η αθλητική καταξίωση: Χρυσό μετάλλιο στα 100 μέτρα στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Παίδων. Με 9 μόνο μήνες προπόνηση γίνεται ο καλύτερος Έλληνας σπρίντερ στην ηλικία του. Τον καλούν αμέσως στην Εθνική ομάδα. Λίγες μέρες μετά γίνεται το Βαλκανικό πρωτάθλημα. Νέο χρυσό μετάλλιο και ο Στέφανος γίνεται ο καλύτερος σπρίντερ στα Βαλκάνια! Τον χειμώνα ισοφαρίζει με χρόνο 6.91 το πανελλήνιο ρεκόρ Παίδων στα 60 μέτρα, ρεκόρ που δεν είχε φτάσει κανείς για 7 χρόνια!

– Πώς γιορτάζεις μια νίκη; 
– Δε δείχνω τη χαρά μου αμέσως. Φαίνομαι ήρεμος, αλλά μέσα μου είναι ένα ηφαίστειο. Και το βράδυ, κλασικά, βγαίνω με τους φίλους μου έξω και ξεσπάμε.
– Πριν από έναν αγώνα τι κάνεις;
– Ίσως παίξω λίγο πιάνο στο σπίτι. Με ηρεμεί αυτό και συγκεντρώνομαι.
– Ξέρεις πιάνο;
– Αυτοδίδακτος είμαι. Έχω ένα αρμόνιο στο σπίτι και προσπαθώ να παίξω αυτά που ακούω στο ράδιο.
– Τι μουσική σου αρέσει;
– Πιο πολύ μ’ αρέσουν τα ερωτικά κομμάτια, οι μπαλάντες.
– Χατζηγιάννης;
– Μπράβο! 
– Με τα κορίτσια πώς τα πας; Άλλαξε κάτι μετά τις αθλητικές επιτυχίες;
– Για να είμαι ειλικρινής, δεν είχα ποτέ πρόβλημα με τις κοπέλες. Και κακός μαθητής που ήμουν δηλαδή, στις σχέσεις μου τα πήγαινα καλά.
– Το σεξ πριν τον αγώνα είναι καλή ιδέα;
– Όχι, σε καμία περίπτωση! Χάνεις όλη σου την ενέργεια! 
– Πού το ξέρεις; Το’ χεις δοκιμάσει;
– (γέλια) Δεν το ρισκάρω!
– Φίλους καλούς έχεις;
– Έχω τον κολλητό μου, ο οποίος είναι 21 χρονών. Μπορεί να έχουμε 4 χρόνια διαφορά, αλλά είμαστε πολύ δεμένοι.
– Από αθλητές ποιο είναι το πρότυπό σου;
– Ο Μάικλ Τζόνσον.
– Πες μας κάτι: Ακούμε συνέχεια φήμες για αναβολικά στο στίβο. Ισχύουν;
– Δυστυχώς τα αναβολικά παίζουν πολύ στο χώρο μας.
– Εσένα σου έχουν προτείνει;
– Όχι ακόμα!
– Αν σου προτείνουν τι θα κάνεις;
– Δεν ξέρω.
– Το πιο τρελό σου όνειρο ποιο είναι;
– Τι άλλο; Να βγω πρώτος σε μία Ολυμπιάδα. Θέλω όμως πολλή δουλειά ακόμα.
– Με το σχολείο τι θα κάνεις;
– Τελειώνω τώρα τη Γ’ Γυμνασίου και θα συνεχίσω και στο Λύκειο.
– Σου ΄χει μείνει καμιά πίκρα απ’ το παλιό σου σχολείο;
– Όχι, καμία! Τώρα πια είμαι τόσο ενθουσιασμένος που δεν μ’ ενδιαφέρει. 
– Υπήρξε κάποια στιγμή τότε που ένιωσες μηδενικό; 
– Μηδενικό όχι. Αποτυχημένος σίγουρα. 
– Είχες κλάψει εκείνο το καλοκαίρι;
– Ναι, πάρα πολύ.
– Μόνος σου;
– Και μόνος μου και μπροστά στους φίλους μου, στους γονείς μου… 
– Τι σε στήριξε;
– Ο ίδιος ο αθλητισμός.
– Κάποιο πρόσωπο;
– Ο πατέρας μου… Μου’ λεγε πάντα: “Δεν πειράζει. Προσπάθησε”. Η μαμά ήταν πιο γκρινιάρα…
– Τώρα τι σκέφτονται για σένα;
– Τώρα έχουν αλλάξει εντελώς. Μες στη χαρά και οι δύο. Όλο “μπράβο” και “μπράβο” και “κοίτα τι έκανε ο γιος μου” στους συγγενείς. Μόλις έρχεται κάποιος στο σπίτι: “Έλα να δεις τα κύπελλα του γιου μου”.
– Ενώ πριν;
– Πριν κρυβόντουσαν. Ερχόντουσαν επίσκεψη συγγενείς ή γείτονες και απέφευγαν να μιλήσουν για μένα.
– Απ’ το παλιό σου σχολείο έχεις ξαναπεράσει;
– Όχι. Ούτε απ’ έξω.
– Γιατί; Από αποστροφή;
– Ναι, δεν γουστάρω… Μου στοίχισαν πολύ εκείνα τα δύο χρόνια.
– Νιώθεις ότι πήρες το αίμα σου πίσω;
– Τώρα πια, ναι!

Λίγες μέρες μετά τη συνέντευξη ανακοινώθηκαν από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ οι υποτροφίες για τους Έλληνες αθλητές που ξεχώρισαν την περσινή χρονιά για τις υψηλές επιδόσεις τους… Στα 100 μέτρα: Στέφανος Μπαρούτσας.

The Schooligans

  1. Screen Shot 2016-05-19 at 11.23.09 AMΝα επισημάνετε λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται κυρίως από νέους / μαθητές.
  2. Η συνέντευξη χωρίζεται σε δυο μέρη. Στο α΄ μέρος ο Στέφανος μιλά για το σχολείο και τη σχέση με τους δασκάλους.
    Στο β΄ μέρος αναφέρεται στον αθλητισμό. ΣΥΝΝα επισημάνετε την αλλαγή της ταυτότητας του μαθητή. Τι είναι αυτό που την διαφοροποιεί σε κάθε μέρος;
    Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στη γλώσσα που χρησιμοποιεί;
  3. Το κείμενο είναι συνέντευξη. Ποια γνωρίσματα του προφορικού λόγου ανιχνεύετε;
    Να συζητήσετε τον τρόπο με τον οποίο έχει στήσει τη συνέντευξη ο δημοσιογράφος, λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω ερωτήματα:
  • ποιος είναι ο στόχος του δημοσιογράφου;
  • ποια είναι η θέση του και σε ποια σημεία του κειμένου διατυπώνεται άμεσα ή έμμεσα;
  • τι γνωρίζει εκ των προτέρων για το ερωτώμενο πρόσωπο και με ποιο κριτήριο επιλέγει τις ερωτήσεις που του κάνει;
  • με ποιον τρόπο νομίζετε ότι μπορεί να κατέγραψε τις απαντήσεις του ερωτώμενου (μαγνητοφώνηση, κρατώντας σημειώσεις, κ.ά.);
    Πώς τις απέδωσε (ρηματικό πρόσωπο, παραγλωσσικά στοιχεία, κτλ);
  1. Να εργαστείτε σε ομάδες και να οργανώσετε μια μικρή έρευνα για τη φοίτηση των μαθητών, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο τη συνέντευξη.
    Μπορείτε να πάρετε συνεντεύξεις από μαθητές που παρακολουθούν τακτικά το σχολείο και δεν κάνουν «κοπάνες», καθώς και από μαθητές που κάνουν συχνά «κοπάνες».
    Να ανακοινώσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε άρθρο που θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

Άτιμη κοινωνία

Άτιμη κοινωνία! Να θες ν’ αλλάξεις εξάτμιση στο μηχανάκι σου και να μην μπορείς, επειδή δεν έχεις λεφτά. Και να μην μπορείς να ζητήσεις λεφτά από τους γονείς σου. Τι να πεις; Μάνα, δώσε μου λεφτά να κάνω το μηχανάκι να πηγαίνει σαν τρελό; θα σε πλακώσει στο ξύλο! Και δίκιο θα’ χει! Σε ένα αδιέξοδο ζούμε όλοι εμείς που έχουμε μηχανάκια. Πιο μεγάλο πρόβλημα έχουμε εμείς παρά οι επιχειρηματίες. Αυτοί έχουν ό,τι γουστάρουν, ενώ εμείς αγκομαχούμε για μια εξάτμιση. Κι όχι τίποτα άλλο. Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς σε τίποτα που προσπαθείς να κάνεις! Κάθεσαι να διαβάσεις και σου περνάνε εξατμίσεις από μπροστά…

Άτιμη κοινωνία
The Schooligan
s

  1. Τι απασχολεί τον νέο του κειμένου; Δώστε με δυο τρία χαρακτηριστικά το πορτρέτο του μαθητή.
  2. ufosΝα σχολιάσετε το ύφος του κειμένου.
  3. keimeno sto fbΝα γράψετε ένα ανάλογο κείμενο στο οποίο ένας νέος εκφράζει την ανεκπλήρωτη επιθυμία του για ένα ακριβό απόκτημα, ένα επώνυμο ρούχο, ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια, έναν υπολογιστή, κ.ά.
    Υποθέστε ότι πρόκειται για κείμενο που σκοπεύετε να αναρτήσετε στον τοίχο σας στο facebook.  
  4. ekthesi zwgrafΝα συζητήσετε το θέμα της στέρησης άλλοτε και τώρα, π.χ. άλλοτε ο Μέλιος (απόσπασμα 2) ένιωθε στέρηση, γιατί δεν μπορούσε να αγοράσει βιβλία, ενώ σήμερα κάποιο παιδί στην ηλικία του Μέλιου νιώθει στέρηση, γιατί δεν μπορεί να αγοράσει ένα tablet, ένα smartphone κ.ά.
  5. Ποιες είναι όμως οι  πραγματικές ανάγκες μας; Ο ζωγράφος Χρήστος Μποκόρος δίνει τη δική του απάντηση με την έκθεση των  έργων του «Τα στοιχειώδη».
    Η Κατερίνα Ασημακοπούλου παρουσιάζει και σχολιάζει την έκθεση στο παρακάτω  δημοσίευμα.

 

Ασημακοπούλου Κατερίνα
«Τα στοιχειώδη» του Χρήστου Μποκόρου

H εικόνα μιας λιτής ευημερίας με ζωγραφική πάνω σε μακρόστενα ξύλα από γεφύρια

Τα στοιχειώδη

Σαν να μπαίνεις σε ένα μικρό ξωκλήσι, αισθάνεσαι καθώς περνάς την πόρτα για την έκθεση του Χρήστου Μποκόρου, στο Μουσείο Μπενάκη. Η δυναμική του χώρου επιβάλλει την κατάνυξη, ο τόνος της φωνής αυτόματα χαμηλώνει και οδηγεί σε μία σχεδόν σιωπηλή παρατήρηση των εικόνων.

Ο Χρήστος Μποκόρος ζωγραφίζει για μία ακόμα φορά σε παλιά, φθαρμένα ξύλα, με καθαρά πάνω τους τα σημάδια και τα ίχνη του χρόνου. Παλιότερα, με την άψογη τεχνική του, ζωγράφιζε μικρές φλόγες και κλαδιά ελιάς, λινές πετσέτες και πιο παλιά «ωά».  Πάντα τα στοιχειώδη. Κι αυτή τη φορά, πάνω στα μακρόστενα ξύλα από γεφύρια, πιθανόν της Ηπείρου, με «τα στοιχειώδη» καταπιάνεται, εκείνα που δημιουργούν την εικόνα μιας λιτής ευημερίας.

Τα στοιχειώδη 2

Στο πρώτο δωμάτιο της έκθεσης μία σειρά από έξι μορφές ξαπλωμένες στη φύση μάς κοιτάζουν στα μάτια όταν δεν στρέφουν το βλέμμα στον έναστρο ουρανό ή στα ανοιξιάτικα χαμομήλια. Μία ξύλινη πόρτα με το φως του πίσω δωματίου να φαίνεται από τις χαραμάδες της, μας οδηγεί νοητά (στο δεύτερο δωμάτιο της έκθεσης) στα ενδότερα. Μετά τον εξωτερικό χώρο, ο εσωτερικός: το σπίτι. Εκεί ένα τρίπτυχο, πάντα σε σανίδες από γεφύρια, πραγματεύεται τα στοιχειώδη του οίκου: στο πρώτο πάνελ του τρίπτυχου ένα ξέστρωτο κρεβάτι,  στο δεύτερο μία πετσέτα, ένα καθρεφτάκι και ένα σαπούνι μόλις χρησιμοποιημένο, και στον τρίτο ένα τραπέζι με ένα κομμάτι ψωμί, δυο πιάτα φασολάδα και δύο ποτήρια κρασί. Ο Μποκόρος  ζωγραφίζει τη λεπτομέρεια αλλά ταυτοχρόνως επιμένει σε μία αφαίρεση, που καθηλώνει. Είδα πολλούς θεατές της έκθεσης που επιχειρούσαν να αγγίξουν τις ζωγραφιές. Για να βεβαιωθούν ότι είναι ζωγραφική και όχι πραγματικά αντικείμενα. Η υγρασία που αφήνει το βρεγμένο σαπούνι πάνω στο ξύλο όπου μόλις ακούμπησε, οι πτυχές της πετσέτας που ακόμα δεν έχει χρησιμοποιηθεί ή του τσαλακωμένου σεντονιού που είναι ακόμα ζεστό από τον ύπνο: η ευαισθησία του ζωγράφου αποτυπωμένη σε ένα φθαρμένο ξύλο.

Σε μια εποχή που το περιττό έχει γίνει κομμάτι της καθημερινότητάς μας, που συνεχώς απομακρυνόμαστε από τα στοιχειώδη, τα  βασικά και τα πρωταρχικά, σε μια εποχή που, κατά τον ζωγράφο, «για να μάθουμε τον καιρό δεν κοιτάμε πια τον ουρανό αλλά το internet», η ματιά στα στοιχειώδη μοιάζει με κάθαρση.

Με την έκθεση του Μποκόρου δεν θέλαμε να δούμε τίποτε άλλο εκείνη τη μέρα στο Μουσείο Μπενάκη. Μήπως μας προκάλεσε μια ψυχική ανάταση;

Ασημακοπούλου Κατερίνα
«Τα στοιχειώδη» του Χρήστου Μποκόρου
Το Βήμα, 23/01/2014

  • Ποια είναι τα στοιχειώδη για τον καλλιτέχνη; Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη τις φωτογραφίες από τους δύο πίνακες που συνοδεύουν το δημοσίευμα, καθώς επίσης και τα σχόλια της συντάκτριας του κειμένου.
  • Να συζητήσετε τις επιλογές του ζωγράφου, ως προς τα θέματα, τις μορφές, τα σχήματα, τα χρώματα και το υλικό που χρησιμοποιεί.
    Μπορείτε να αναζητήσετε στο διαδίκτυο και άλλους πίνακες του ζωγράφου.
  • organwsh keimenouΝα παρατηρήσετε την οργάνωση του κειμένου. Ποιες πληροφορίες δίνονται σε κάθε παράγραφο;
    Δοκιμάστε να γράψετε πλαγιότιτλους.   
  • Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση εικόνα μιας λιτής ευμερίας με την οποία η συντάκτρια του κειμένου χαρακτηρίζει τη ζωγραφική του Μποκόρου στον υπότιτλο του δημοσιεύματος;
    Νομίζετε ότι ευημερία και λιτός βίος είναι συμβατές έννοιες ή όχι; Επιχειρηματολογήστε ανάλογα.
  • Ποιον προβληματισμό και ποια συναισθήματα προκάλεσε η ζωγραφική του Μποκόρου στη συντάκτρια του κειμένου;  
  • stoxastikos logosΑναρωτηθείτε ποια είναι τα δικά σας στοιχειώδη και ποια τα περιττά και καταγράψτε τις σκέψεις σας.
    Δώστε στο κείμενό σας ό,τι μορφή επιθυμείτε, π.χ. ποίημα, χρονογράφημα, ημερολόγιο, μήνυμα στο facebook, κ.ά. 
  1. Και ο Οδυσσέας Ελύτης στον «Μικρό ναυτίλο» σημειώνει:

ΓΥΜΝΟΣ ΙΟΥΛΙΟ ΜΗΝΑ, το καταμεσήμερο. Σ’ ένα στενό κρεββάτι, ανάμεσα σε δυο σεντόνια χοντρά, ντρίλινα, με το μάγουλο πάνω στο μπράτσο μου που το γλείφω και γεύομαι την αρμύρα του, κοιτάζω τον ασβέστη αντικρύ στον τοίχο της μικρής μου κάμαρας. Λίγο πιο ψηλά το ταβάνι με τα δοκάρια. Πιο χαμηλά την κασέλα που έχω αποθέσει όλα μου τα υπάρχοντα: δυο παντελόνια, τέσσερα πουκάμισα, κάτι ασπρόρουχα. Δίπλα η καρέκλα με την πελώρια ψάθα, χάμου, στ΄άσπρα και μαύρα πλακάκια, τα δυο μου σάνταλα. Έχω στο πλάι μου και ένα βιβλίο.

Γεννήθηκα για να ΄χω τόσα. Δεν μου λείπει τίποτε να παραδοξολογώ. Από το ελάχιστο φτάνεις πιο σύντομα στο οπουδήποτε. Μόνο που ΄ναι πιο δύσκολο…

 

  • Ποια θεωρεί απαραίτητα ο ποιητής και ποια ψυχική διάθεση αποπνέει ο λόγος του;
  • Να συζητήσετε τον προβληματισμό του ποιητή στις δυο τελευταίες σειρές του αποσπάσματος.
  • Στο απόσπασμα υπάρχει ένα περιγραφικό και ένα στοχαστικό μέρος. Να τα εντοπίσετε. Τι περιγράφει ο ποιητής και σε ποιες σκέψεις οδηγείται;
    Η λιτότητα των αγαθών και η ψυχική επάρκεια που νιώθει μπορούν να συμβιβαστούν, κατά τη γνώμη σας; Να συζητήσετε το θέμα στην τάξη σας.

Χρήστος Οικονόμου
1η επιστολή

Εν Πειραιεύς 27 -11-1963

Γεια σας Σεβαστέ μου Πατέρα και χρυσή μου Μανούλα και αγαπημένα μου αδέρφια. Έλαβα το αγαπημένο σας γράμμα με τις δυο λέξες και χάρηκα πάρα πολύ που είστε όλοι καλά όπως εμείς. Λοιπόν πατέρα σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για το καλάθι που μας εστείλατε ήταν όλα πολύ ωραία τα χόρτα είχανε σαπίσει τα πετάξαμε και πάνε στο δαίμονα η μυτζήθρα πήρε βρώμα κι αυτή την καθάρισε η Λευτερία δόξα ο Θεός τη φάγαμε κιόλας να ‘ταν κι άλλη.

Λοιπόν πατέρα πώς πάει ο καιρός στο Βατόλακκο. Εμείς εδώ δόξα το Θεό έχομε βροχές βαρύς χειμώνας πολλά νερά και κρυώματα μη τα ρωτάς την Λευτεριά την έπιασε η ασιατική και χτες δεν πήγε στη δουλειά λοιπόν πατέρα αυτό είναι το παν του ανθρώπου αγάπη και υγεία.

Λοιπόν πατέρα και μανούλα επιτέλους μπήκαμε στα λεωφορεία εγώ είμαι εισπράχτορας πια μόνιμος τώρα πια ησύχασα και κάνω κάθε μέρα το σταυρό μου στην Παναγία που με βοήθησε έχω και τα ρεπό μου και την άδεια μου αυτά σας γράφω. […]

Λοιπόν πατέρα σας παρακαλώ πάρα πολύ στείλετε μας λίγο λάδι, εδώ το αγοράζω δεν μπορώ δεν μου μένει μια δεκάρα λοιπόν είναι ντροπή από την κοινωνία να σας παρακαλάμε σα ζητιάνοι για λίγο λάδι αν με πιστεύεις πατέρα παίρνω 60 δραχμές τη μέρα χαλάω φαΐ και λάδι 50 δρχ πού να μου μείνουν άλλα δουλεύω μόνο για τη μάσα, μόνο αυτό, μόνο αυτό σας γράφω.

Σε παρακαλώ μάνα πες στον ήρωα τον αδελφό μου Στέλιο τον Ολυμπιακό όταν θα έρθω θα του κρατώ μια μπάλα και μια φορεσιά του Ολυμπιακού μα θέλω να μάθει γράμματα πες του όχι αλητείες. Γεια σου αδερφέ Στέλιο ήρωα Κρητικέ από το Βατόλακκος ποτέ δεν θα πεθάνεις να είσαι θανατικός ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ κάτω ο Παναθηναϊκός Στέλιο ήρωα που νικήσαμε τον Παναθηναϊκό από τη στενοχώρια του θείου του Γιόργη ο Μιχάλης δεν έφαγε δυο μέρες σκάσανε από τον καημό τους.

Λοιπόν πατέρα έμαθα ότι έχεις ντουφέκι και πας στο κυνήγι στείλε και σε μας καμιά τσίχλα.

Λοιπόν μανούλα εγώ θα έρθω τα Χριστούγεννα αλλά για να έρθω πρέπει να δω την ωραιοτάτη νύφη πρόσεξε πατέρα θέλω να είναι όμορφη η κοπελιά από οικογένεια. Πρόσεξε μη πάθω καμιά γκάφα.

Αχ πατέρα και μάνα αν είχα λεφτά θα σας έστελνα 200 δραχμές για ένα τσιγάρο.

Αυτά τα ολίγα σας γράφω σας φιλώ όλους περιμένω απάντηση. Χαιρετισμούς στους γειτόνους και σ’ όσους ρωτούν για μένα. Περιμένω γράμμα.

Ο γιος σας Δρακούλης

Χρήστος Οικονόμου, Κάτι θα γίνει, θα δεις, Διήγημα: Βγες έξω και κάψ’ τα

Χρήστος Οικονόμου
2η επιστολή

27/4/61 (από το Ατλάντ’ Σήρη =Ατλάντικ Σίτυ)  

Αγαπημένο μου Λεφτεριώ έλαβα χρυσό μου κορίτσι το γραμματάκι σου και χάρηκα πολύ να με συγχωρείς που δεν σου απάντησα αμέσως. Χάρηκα για την πρόοδο του Βατολάκκου μας και τις ευκολίες που μου γράφεις πως έχουνε γίνει αν θέλει ο Θεός το 62 έχομε σκοπό να κατεβούμε με τον άνδρα μου Φώτη που θέλει να γνωρίσει την Κρήτη να καθήσομε 2 με 3 μήνες και να φύγομε πάλι.

Τότε και στα παπιολιανά χωράφια που έβρισκα τα ραδίκια θα πηγαίνω με το ταξί τώρα που έχουνε σιάξει τους δρόμους γιατί με τα πόδια δεν μου ακούει πια να πορπατώ γιατί έχω φθάσει 180 πάουντ πάχος. Εμείς δόξα το Θεό ήμεθα όλοι καλά γράφετε μου οι εληές πώς πηγαίνουνε έχει βεντέμα; Οι δουλιές σας πώς πάνε; Τα πορτακάλια έχουνε καλή πούληση φέτος; Πες στη μανούλα σου τη συντέκνισσα μου την παρακαλώ να αφήσει μια πορτακαλιά να έχει μερικά πορτακάλια απούλητα άμα έλθομε (αν θέλει η χάρη της Παναγίας) να φάμε φρέσκα πορτακάλια που πολύ τα έχω πεθυμήσει. Την παρακαλώ πες της και να φυτέψη κολοκύθες στο περβολάκι μου όταν έλθω να μαζέψω κολοκυθόχορτα να τα μαγερέψω με στήφνο να τα φάω γιατί το μόνο φαΐ που λιγώθηκα φιλιότσα μου Λεφτεριώ στην Αμερική είναι αυτό γιατί εδώ μήτε κολοκυθόχορτα θα βρεις μήτε στήφνο. Κολοκύθια φέρνουνε από την Καλιφόρνια μα είναι ώσπου να έλθουν μεσολιωμένα σιχαίνεσαι να τα δεις αυτά σου γράφω.

Είδα να μου γράφεις Λευτεριώ μου για τη θεία σου τη Στέλλα ότι έφυγε με τον άνδρα της στην Αργεντινή λοιπόν κακώς έκαμαν. Πιο καλύτερα είναι στην Αθήνα παρά εκεί εκεί έχει πέσει μεγάλη φτόχια ήναι φτοχό το μέρος καλύτερα των ήτο να ερχότανε εις τον Καναδά παρά εκεί θα το μετανοήσουν και δεν θα καθίσουν πολή διάστημα παρά θα φύγουν. Μεγάλο μαρτύριο η φτόχια Λεφτερίτσα μου κι ημείς εδώ έχομε πολλές υποχρεόσεις έχω τον Θοδωρή μου στην Καληφόρνια και σπουδάζει στο πανεπιστήμιο και θέλη 2,000 χιλιάδες δολάρια τον χρόνο θα καθίση 4χρόνια μέσα μέχρις να τελειώσει λοιπόν δεν έκαμαν καλά η Στέλλα που πάνε στην Αργεντινή αλλά τέλος πάντων πολλοί σου λένε να φύγουν από την Ελλάδα και όπου θέλει ας πάνε παντού έχει πιάσει τώρα φτόχια κι εδώ στην Αμερική είναι πολύς κόσμος άνεργος και κάθεται χωρής δουλειά και ζη από την πολιτεία γι’ αυτό η μετανάστεψη είναι πολύ δύσκολη σήμερο να έλθη κανείς στην Αμερική γιατί έχει πέση πάρα πολύς κόσμος και η δουλιές κάθε χρόνο και ληγοστέβουνε εδώ σταματώ. […]

Είδα να μου γράφεις Λευτεριώ μου να φροντίσω να σου βρω κανένα άντρα ας είναι και ηλικιωμένος να έλθης εδώ. Αλλά εγώ χρυσό μου όπως θέλη ο τυφλός να δει τη μέρα έτσι θέλω κι εγώ να φέρω εδώ δικούς μου αθρώπους να τους εσώσω από τα βάσανα της Ελλάδος γιατί αλήθεια εδώ είναι πραγματική παράδεισος. Αλλά αν ήτανε: ελεύθερη η μετανάστεψη όπως μου γράφεις θα ξεσηκωνόταν ούλοι να έρθουνε στην Αμερική όχι από την Κρήτη μόνο μαθές μόν’ απ’ όλο τον κόσμο. Εδώ εγώ παιδεύουμαι από τον καιρό που ήλθα να φέρω τον αδερφό μου το Σπύρο και δεν ημπορώ χθες πάλι πήγα στο ιμικρέσιο μαζί με τον άνδρα μου Φώτη και μου είπανε ότι πρέπει να είμαι τρία χρόνια παντρεμένη για να έχω δικαίωμα ως αμερικανίδα να κάμω πρόσκληση!

Αυτά σου γράφω Λευτεριώ μου μη στενοχωρείσαι σε παρακαλώ πολύ. Σε παρακαλώ πολύ μη κάνεις καμιά κουζουλάδα απού μου γράφεις είναι κρίμα κι άδικο από το Θεό ένα χρυσό κοριτσάκι σαν και εσένα να φαρμακώνεται έτσι η καρδούλα του. Ο Θεός είναι μεγάλος Λευτεριά μου. Κάνε υπομονή δεν σου γράφω .τίποτα άλλο.

Έχετε πολλούς χερετισμούς από τον άνδρα μου Φώτη και από όλα μου τα παιδιά δόσε πολλούς χερετισμούς στο σύντεκνο μου και συντέκνισσα και σε όλα τα αδερφάκια σου καλή αντάμοση χερετισμούς σε όλους τους γειτόνους και σε όσους ρωτούνε δια ημάς.

Σε χαιρετώ με την καλή μου χέρα η νονά σου Ελένη Βαρυπατάκης και με το άλλο γράμμα μου θα σου στέλνω ένα χαιρετισμό 2 δολάρια να πάρεις ένα μολύβη.

Χρήστος Οικονόμου, Κάτι θα γίνει, θα δεις, Διήγημα: Βγες έξω και κάψ’ τα

Οι παραπάνω επιστολές είναι αποτέλεσμα της λογοτεχνικής γραφής του συγγραφέα Χρήστου Οικονόμου. Οι αφηγητές, επομένως, «ζουν» στον κόσμο της λογοτεχνίας.

  1. Ποιες παραμέτρους λαμβάνει ο συγγραφέας υπόψη του στη συγκεκριμένη περίπτωση, για να αποδώσει τον λόγο του εκάστοτε αφηγητή;
  2. Νομίζετε ότι ένας «κατασκευασμένος» λόγος, όπως αυτός των λογοτεχνικών επιστολών, μπορεί να είναι χρήσιμος για τη μελέτη της γλώσσας και των συνθηκών (κοινωνικών, οικονομικών κ.ο.κ.) μιας εποχής;
  3. Να εντοπίσετε στοιχεία προφορικότητας και στις δύο επιστολές. Για παράδειγμα, τα ορθογραφικά και εκφραστικά λάθη στην πρώτη επιστολή: π.χ. θανατικός.
  4. %ce%ba%ce%bf%ce%b9%ce%bd%cf%89%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%b5%cf%83-%ce%b3%ce%bb%cf%89%cf%83%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%b5%cf%83-%cf%80%ce%bf%ce%b9%ce%ba%ce%b9%ce%bb%ce%b9%ce%b5%cf%83-%ce%b9%ce%b4%ce%b9%ce%bfΝα επισημάνετε χαρακτηριστικές ιδιωματικές εκφράσεις (συντέκνισσα, αν θέλει η χάρη της Παναγίας κτλ.) και εκφράσεις ιδιολέκτου, και να γίνει ο συσχετισμός τους με την την κοινωνική προέλευση των ηρώων (πάνε στο δαίμονα, η μυτζήθρα πήρε βρώμα κτλ. – λαϊκή καταγωγή).
  5. Να διερευνήσετε τους δείκτες προσαρμογής των μεταναστών στους τόπους μετανάστευσης,  στην εσωτερική μετανάστευση (1η επιστολή-Αθήνα) και στη μετανάστευση στο εξωτερικό (2η επιστολή-Αμερική). Συγκεκριμένα, να εντοπίσετε στοιχεία που αφορούν τους τρόπους ψυχαγωγίας της εποχής, τις κοινωνικές παραμέτρους για τον γάμο, για την ανεργία κτλ.

Γλωσσικός δανεισμός

Σάκης Δημητρακόπουλος
Η ζωή μετά το «Harlem shake»

Δεν είναι απλώς ένα μουσικό φαινόμενο. Το τραγούδι με τα χιλιάδες… αυτοσχέδια βίντεο στο YouTube, που προκαλεί παγκόσμια χορευτική φρενίτιδα, έφερε τα πάνω κάτω στα social media, αλλά και στους πίνακες επιτυχιών.

Screen Shot 2016-07-15 at 4.22.03 PM«Harlem shake» και στη Μανίλα.
Στις 15 Μαρτίου μέλη της Διεθνούς Αμνηστίας χόρεψαν έξω από το κινεζικό προξενείο… διαμαρτυρόμενα για τη χρήση όπλων εναντίον διαδηλωτών

Η έξαρση με το «Harlem shake» δεν είναι πρωτοφανής. Δυστυχώς, μέσα στα χρόνια έχουμε αναγκαστεί να υποστούμε και ακόμη χειρότερες μόδες, όσον αφορά τη μουσική και τον χορό ή τέλος πάντων την ανάγκη για εξωτερίκευση – όποτε αυτή συνδέεται άρρηκτα με τα δύο προηγούμενα. Η περίφημη «Lambada» των Kaoma το 1989, η «Macarena» των Los Del Rio το 1995 – για μην αναφέρω, πολύ πιο πριν, τα «Παπάκια» – δεν ήταν παρά η ίδια συνταγή με άλλο περιτύλιγμα.

Επίσης, δεν γνωρίζω ποια ψυχολογική εξήγηση έχει η επιτυχία τραγουδιών και βίντεο, όπως το «Gagnam Style» του Σάι ή τώρα το «Harlem Shake» του Baauer. Φαντάζομαι ότι η δυναμική τους βασίζεται στην ανάγκη για επικοινωνία και αντίστροφα, στην ευκολία με την οποία μπορεί κάποιος να κοινωνήσει τέτοιες καταστάσεις μέσα από τα social media. Γεγονός όμως είναι ότι πλέον αυτού του είδους οι χαριτωμενιές παίζουν σημαντικό ρόλο στη μουσική βιομηχανία. Δεν είναι τυχαίο ότι εξαιτίας του «Harlem shake» άλλαξε και ο τρόπος που υπολογίζεται το αμερικανικό τοπ τεν, αφού πλέον ένα ποσοστό των views στο YouTube καθορίζει τις θέσεις στα τσαρτ.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το γεγονός ότι όλος αυτός ο σαρωτικός άνεμος, που δεν αφήνει τίποτε όρθιο στο διάβα του σε ολόκληρο τον πλανήτη, ξεκίνησε από το τίποτα, από ένα αστείο: στις 2 Φεβρουαρίου μια παρέα πέντε πιτσιρικάδων από το Κουίνσλαντ της Αυστραλίας, που ονομάζουν εαυτούς The Sunny Coast Skate, ανέβασαν ένα βιντεάκι στο YouTube. Και αυτό όμως δεν ήταν τίποτε περισσότερο από το σίκουελ ενός βίντεο που είχε ανεβάσει ένας μπλόγκερ ονόματι Filthy Frank, όπου μια ομάδα ανθρώπων χόρευαν και τραγουδούσαν, φορώντας κοστούμια το κομμάτι του Baauer «Harlem shake».

Εξαπλώθηκε σαν ιός

Η συνέχεια υπήρξε καταιγιστική, καθώς πήρε τη μορφή Internet meme – o τρόπος που ένα φαινόμενο εξαπλώνεται στο Ιnternet από άτομο σε άτομο. Αποτέλεσμα, σήμερα να είναι δεκάδες χιλιάδες τα ανάλογα βίντεο σε όλες τις χώρες του κόσμου, της Ελλάδας μη εξαιρουμένης.

Η διάρκεια των βίντεο είναι σχεδόν πάντα περί τα 30 με 32 δευτερόλεπτα και είναι όλα τους βασισμένα στο κομμάτι του Baauer. Ξεκινούν με μια εισαγωγή 15 δευτερολέπτων, πέφτει το μπάσο στη συνέχεια για άλλα 15 δευτερόλεπτα και τελειώνουν με τον βρυχηθμό ενός λιονταριού. Συνήθως στην αρχή των βίντεο εμφανίζεται κάποιος με κράνος ή μάσκα και περίπου στο μέσον προστίθενται κι άλλοι, που χορεύουν σαν να βρίσκονται σε έναν άλλο, δικό τους κόσμο. Στη μικρή διάρκειά τους οφείλουν κατά μεγάλο ποσοστό και την επιτυχία τους, αφού δεν χρειάζεται κανείς παρά ελάχιστο χρόνο για να παρακολουθήσει καμιά δεκαριά από αυτά. Oπως επίσης και στο γεγονός ότι είναι πολύ εύκολο να τα βιντεοσκοπήσεις, έτσι όπως είναι δομημένη η μουσική, με τα συνεχόμενα cuts.

Στις 10 Φεβρουαρίου το ημερήσιο ανέβασμα τέτοιων βίντεο στο YouTube έφθασε στις 4.000. Στις 11 Φεβρουαρίου 12.000 βιντεάκια είχαν παρακολουθήσει 44 εκατομμύρια μοναδικοί χρήστες και στις 15 Φεβρουαρίου περίπου 40.000 βίντεο είχαν περισσότερα από 175 εκατομμύρια views.

«Μιντιακή» επανάσταση

To τραγούδι του Baauer έκανε το ντεμπούτο του στα αμερικανικά τσαρτ στην πρώτη θέση από την πρώτη κιόλας εβδομάδα κυκλοφορίας, γεγονός που οφείλεται στο ότι άλλαξε και ο τρόπος μέτρησης, καθώς πλέον το YouTube παίζει σημαντικό ρόλο: τα views είχαν ήδη μετρήσει στις περιπτώσεις του Σάι, αλλά και του Gotye – με την επιτυχία του «Somebody Ι Used to Know». Οι γνώμες δε διίστανται ακόμη και για το γεγονός, αν πρόκειται για internet meme ή για μοναδικό φαινόμενο και πολλοί αναλυτές επιχειρούν να δώσουν μια απάντηση. Ο Μάρτιν Τάλμποτ, διευθυντής της Εταιρείας Επίσημων Καταλόγων Επιτυχιών στη Βρετανία, λέει ότι πρόκειται για φαινόμενο: το πρώτο βίντεο φτιαγμένο από απλούς fans που «οδηγεί» τις πωλήσεις ενός τραγουδιού.

Το σίγουρο είναι ότι, ως μόδα που είναι, θα περάσει. Εχει αφήσει όμως ήδη το αποτύπωμά του ανεξίτηλο τόσο στη σύντομη ιστορία των social media όσο και σε εκείνη της ίδιας της ποπ κουλτούρας.

Από το Θησείο ως τα … έγκατα της Γης

Στο μικρό χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τη γέννηση του φαινομένου ως σήμερα έχουν γίνει εντυπωσιακές εμφανίσεις των απανταχού … Ηarlem shakers: από την ομάδα του νορβηγικού Στρατού στο σόου «Late Night with Jimmy Fallon» ως τους μπασκετμπολίστες της ομάδας Dallas Mavericks και την κολυμβητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια – των οποίων το βίντεο είδαν 28 εκατομμύρια χρήστες.

  • Στις 22 Φεβρουαρίου 70.000 άνθρωποι χόρεψαν στους ρυθμούς του «Harlem shake» στο Τελ Αβίβ, λίγο πριν από τη γιορτή Πουρίμ.
  • Στην Αυστραλία δεκαπέντε ανθρακωρύχοι απολύθηκαν όταν, παραβαίνοντας τους κανόνες ασφαλείας, χόρεψαν «Harlem shake» στα έγκατα της Γης.
  • Στα τέλη Φεβρουαρίου εκατοντάδες διαδηλωτές, φωνάζοντας «Φύγε, φύγε!» χόρεψαν έξω από την κατοικία του προέδρου Μόρσι στην Αίγυπτο, ενώ μια άλλη ομάδα χόρεψε «Harlem shake» στις Πυραμίδες.
  • Στην Τυνησία μαθητές ενός σχολείου παρώδησαν σε βίντεό τους το κίνημα των σαλαφιστών και τους εμίρηδες του Κόλπου. Στη συνέχεια ο διευθυντής απολύθηκε με εντολή του υπουργού Παιδείας.
  • Στην Ελλάδα έχουν πραγματοποιηθεί πολλές παρόμοιες εκδηλώσεις και μάλιστα με πολύ μεγάλη επιτυχία. Πρόσφατα στο Ηράκλειο της Κρήτης συγκεντρώθηκαν χιλιάδες κόσμου στην πλατεία της πόλης, ενώ στο Θησείο περισσότεροι από 2.000 χόρεψαν στους ρυθμούς του Baauer φωνάζοντας «Con Los Terroristas».

Το Βήμα, 31-3-2013,
http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=504976

  1. Ποια εξήγηση δίνει ο συντάκτης του κειμένου για την επιτυχία του Harlem shake;
  2. To τραγούδι του Baauer…που «οδηγεί» τις πωλήσεις ενός τραγουδιού: να εντοπίσετε την παρεμβολή ξένου σχολίου στην παράγραφο. Τι νομίζετε ότι προσθέτει  στο κείμενο αυτή η παρεμβολή;
  3. social media, cuts, views, fans, τοπ τεν, τσαρτ, σίκουελ, μπλόγκερ, ντεμπούτο: Πώς θα αποδίδατε στα ελληνικά αυτές τις λέξεις που χρησιμοποιούνται στο κείμενο;
  4. ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΔΝα συζητήσετε το θέμα του γλωσσικού/ λεξιλογικού δανεισμού, βλ. σχετικά και στις παρακάτω διευθύνσεις:
    http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A110/606/3961,17690/
    http://www.komvos.edu.gr/glwssa/odigos/thema_d12/d_12_thema.htm
  • Τι είναι λεξιλογικό δάνειο; Πώς προκύπτουν τα λεξιλογικά δάνεια και ποια είδη υπάρχουν;  
  • ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΔιαβάστε προσεκτικά τις παρακάτω αντίθετες απόψεις που σχετίζονται με το θέμα του λεξιλογικού δανεισμού και επιχειρηματολογήστε ανάλογα:
    α) Η ελληνική γλώσσα κινδυνεύει να αλλοιωθεί εξαιτίας της μαζικής εισροής ξένων λέξεων από άλλες γλώσσες,
    β) Δεν υπάρχει κίνδυνος αλλοίωσης, εφόσον ο γλωσσικός δανεισμός είναι ένα «φυσιολογικό» φαινόμενο που οφείλεται σε διαπολιτισμικές σχέσεις μεταξύ λαών, οι οποίες μάλιστα συμβάλλουν στην ανανέωση και στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου.
  1. Με αφορμή το κείμενο, να συζητήσετε για τη σημασία της διαδικτυακής επικοινωνίας και τη συμβολή της στη διάδοση ιδεών, στάσεων, κινημάτων, βλ. π.χ.  το δημοσίευμα σχετικά με τα κινήματα στην Τυνησία και στην Αίγυπτο «ΟΝLΙΝΕ ΕΞΕΓΕΡΣΗ», Στο Facebook και στο Τwitter άρχισαν την επανάσταση, καθώς και τις εκστρατείες που οργανώνει συχνά το Avaaz.
  2. arthroΤο Harlem shake αξιοποιήθηκε και ως μορφή διαμαρτυρίας, όπως φαίνεται από το κείμενο και από τη λεζάντα της συνοδευτικής φωτογραφίας. Ποια είναι η γνώμη σας για μια τέτοια διαμαρτυρία;  Πού έγκειται η δύναμή της; Σε τι διαφέρει από άλλες μορφές διαμαρτυρίας; Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο με τη μορφή άρθρου για την ιστοσελίδα του σχολείου σας.
  3. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗΕργαστείτε σε ομάδες, για να ετοιμάσετε μια ανάλογη μορφή διαμαρτυρίας, μέσω του χορού και της μουσικής, για κάποιο πρόβλημα της μαθητικής κοινότητας. Μπορείτε να επιλέξετε κάποιο γνωστό  τραγούδι και χορό ή να συνθέσετε το δικό σας τραγούδι και να δημιουργήσετε τη δική σας χορογραφία.

Ναταλία Κουτσούγερα
Χορός, Άνθρωπος, Κοινωνία: Μια ανθρωπολογική ματιά
Ένα δια-πολιτισμικό φαινόμενο

Από τις λεγόμενες «πρωτόγονες» κοινωνίες μέχρι τις σύγχρονες «δυτικές», ο χορός έχει θεωρηθεί μια πρωταρχική ανθρώπινη έκφραση. Άλλοτε ενταγμένες στη σφαίρα της ψυχαγωγίας και του ελεύθερου χρόνου και άλλοτε ως κομμάτι της «σοβαρής» πραγματικότητας, οι χορευτικές δραστηριότητες προκύπτουν από τη δημιουργική χρήση του ανθρώπινου σώματος στο χώρο και στο χρόνο. Σε αυτά τα πλαίσια, ο χορός έχει ιδωθεί ως μια σωματοποιημένη δράση ή τέχνη που υλοποιείται μέσα από τη λαϊκή καθημερινή πρακτική, την τελετουργία και την παράσταση που στοχεύει σε ένα ακροατήριο. Συνήθως, οι χορευτικές δράσεις αναφέρονται σε οπτικές αναπαραστάσεις κοινωνικών σχέσεων και αντανακλούν συναισθηματικές δομές που διαφοροποιούνται από κοινωνία σε κοινωνία. Παρόλα αυτά πολλοί υποστηρίζουν ότι ο χορός αποτελεί μια παγκόσμια γλώσσα, που διαθέτει κοινά χαρακτηριστικά. Ο κοινωνικός ανθρωπολόγος Paul Spencer τονίζει πέντε κοινές εκφάνσεις του χορού που συναντώνται σε διαφορετικές κοινωνίες: την καθαρτική (ή θεραπευτική) του διάσταση, την ενοποιητική του δυνατότητα, την μεταποιητική του δυναμική, την ανταγωνιστική του δομή και τέλος τη δυνατότητά του για εναλλακτική δράση, ως αντίθεση στο συμβατικό και το καθιερωμένο.

Ως επί το πλείστον, οι χοροί σε όλες τις κοινωνίες τοποθετούνται σε ένα συγκεκριμένο αισθητικό σύστημα ή αλλιώς σε ένα σύστημα τέχνης και πολιτισμού. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι αναπόφευκτα εμπλέκονται σε ένα ιεραρχικό μηχανισμό σχέσεων εξουσίας, που αποδίδει αξιολογικά χαρακτηριστικά στις χορευτικές μορφές και αναδεικνύει ορισμένα είδη χορού ως «ανώτερα» ή περισσότερο «δημοφιλή» από άλλα. Όπως το γούστο, έτσι και το στιλ της κίνησης, αποτελεί έναν τρόπο διάκρισης ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες. Οι μορφές χορού για παράδειγμα χρησιμοποιούνται από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, ενώ ορισμένα είδη απορρίπτονται ως «ανάρμοστα». Κάποια είδη χορού ωστόσο διαπερνούν γρήγορα τα σύνορα των τόπων και των κοινωνικών τάξεων. Η ιστορία του τανγκό καταδεικνύει επί παραδείγματι, την ανάπτυξη των κινησιολογικών στιλ από τις γειτονιές του Buenos Aires στα σαλόνια του Παρισιού, για να καταλήξει ως «σεβαστό» είδος στις ανώτερες τάξεις του Αργεντίνικου πληθυσμού τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Άλλες μορφές χορού (όπως το κλασικό μπαλέτο και ο «σύγχρονος» χορός), αφενός έχουν υπηρετήσει συγκεκριμένες πολιτικές ρύθμισης του γυναικείου και ανδρικού σώματος, αφετέρου όμως έχουν συμβάλει στην ανασημασιοδότηση του σώματος, του φύλου και της κοινωνίας γενικότερα.

Μια ενσώματη επικοινωνία

Ο χορός ως κοινωνικό γεγονός, παράσταση ή τελετουργία συνιστά μια μορφή επικοινωνίας, με τον εαυτό και τον «άλλον», που αναδύεται ως αφήγηση σε ένα συνεχές ανάμεσα στο λεκτικό και το μη-λεκτικό, στο συνειδητό και το ασυνείδητο. […]

Ο χορός ως κοινωνική πράξη

Το σώμα που χορεύει συμμετέχει δυναμικά σε μια διαδικασία προσωπικού αναστοχασμού, στην προσπάθεια του ατόμου να συγκροτήσει μια ενότητα του «εγώ». Παρόλα αυτά, η εικόνα που διαμορφώνει το άτομο που χορεύει για τον εαυτό του, μπορεί να είναι ευχάριστη, αλλόκοτη ή ακόμα και τρομακτική. Στην ουσία, ο άνθρωπος αναζητά τον εαυτό του στο χορό, μέσα από οικειότητες και ρωγμές, για να διαπραγματευτεί την ταυτότητά του, σε σχέση με το παρελθόν και το παρόν. Έτσι ο χορός βιώνεται ως διαδρομή και αναζήτηση. Αυτή η περιπλάνηση δεν είναι όμως μοναχική. Μέσα από τη συναισθαντικότητα, ωθούμαστε πάνω απ’όλα να αποκτήσουμε μια αίσθηση ενότητας με τους σημαντικούς «άλλους». Σε αυτή την προοπτική, ο χορός, δημιουργεί και συναρθρώνει την ιδέα της κοινότητας και μας βοηθά με έναν υποκειμενικό τρόπο να είμαστε κοινωνικοί.

[…]

Ναταλία Κουτσούγερα,
Dancetheater.gr

Ειδικό λεξιλόγιο

Πλάτωνας Ριβέλλης
Η σιωπή της φωτογραφίας

Screen Shot 2016-05-11 at 1.08.16 PMΗ φωτογραφία μιλάει με τη σιωπή της. Αυτή η πρωταρχική αρετή και δύναμή της τείνει να λησμονηθεί.Η φωτογραφία, σαν βουβή που είναι, δεν μπορεί ούτε να φλυαρεί ούτε να φωνάζει. Για να μπορέσει να πει, ή καλύτερα να ψιθυρίσει, κάτι, πρέπει πρώτον να νιώσει έντονη την ανάγκη – αφού απαιτείται προσπάθεια, για να παραβιάσει τη σιωπή της – και δεύτερον να βρει τον λιτότερο και αποτελεσματικότερο τρόπο, για να το πετύχει.

Επειδή μάλιστα αυτή η υπόγεια διατύπωση τού λόγου της δεν επιδέχεται επεξηγήσεις, επιβάλλεται η έκφρασή της να χαρακτηρίζεται από μεγάλη ακρίβεια, αλλά ταυτόχρονα και από μια πολυσημία που θα διευρύνει τις δυνατότητες επικοινωνίας της.

Ο λόγος της φωτογραφίας πρέπει να είναι σαν τον λόγο της Πυθίας και τον λόγο της Ποίησης. Για να το πετύχει αυτό η φωτογραφία, έχει στο οπλοστάσιό της πολύ λίγα εφόδια. Όλα μάλιστα μοιάζουν τεχνικά και τεχνητά, ενώ είναι ουσιαστικά και εκφραστικά. Το κάδρο, η γωνία λήψης, η αφαίρεση, οι χώροι χωρίς πληροφορίες, και πάνω από όλα η μοναξιά και η σιωπή που συνοδεύουν κάθε φωτογραφία.

Screen Shot 2016-05-11 at 1.08.20 PMΣτις μέρες μας η σιωπή έχει πάψει να αποτελεί αρετή. Η αφαίρεση αντιμετωπίζεται σαν απειλή. Το κάδρο θεωρείται περιορισμός και αναχρονισμός. Η γωνία λήψης δεν πρέπει να φαίνεται καθοριστική, ακόμα και όταν είναι. Ο λόγος της Πυθίας είναι ύποπτος. Οι πολυσημίες ενοχλούν, ενώ τα συνθήματα καθησυχάζουν. Πριμοδοτούνται οι κραυγές, τα μεγάλα μεγέθη, οι υπογραμμίσεις, το προφανές. Η σιωπή ξεχάστηκε, γιατί ενοχλεί και προκαλεί αμηχανία. Η μοναξιά της κάθε φωτογραφίας, που τόσο συχνά προδίδει τις αδυναμίες του φωτογράφου, αντικαταστάθηκε από τις σειρές και τις ομοιογραφίες. Η ταυτολογία έγινε συνώνυμη του περιεχομένου και η τυπολογία από στοιχείο φόρμας μετατράπηκε σε αυτονόητο στοιχείο ύφους. Στη μετάλλαξη αυτή συνέβαλε όλη η αντίστοιχη μετατόπιση του κόσμου των εικόνων. Της ζωγραφικής, του κινηματογράφου, της τηλεόρασης, της διαφήμισης.

Screen Shot 2016-05-11 at 1.08.27 PMΗ φωτογραφία ακολούθησε και αυτή, ξεχνώντας ότι για εκείνη η σιωπή, η ακρίβεια, η λιτότητα και η μοναχικότητα ήταν και είναι δομικά στοιχεία της ταυτότητάς της. Το βέβαιο είναι ότι, για να συνεχίσει να υπάρχει, αυτόνομη και συγκινητική, η φωτογραφία πρέπει να ανακαλύψει τη νέα της σιωπή, που θα γίνει αναγκαία και πάλι, όταν το προφανές και το θορυβώδες την κουράσουν.

Άρθρο του Πλάτωνα Ριβέλλη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Φωτογράφος»
(ένθετο της εφημερίδας «Καθημερινή») τον Οκτώβριο του 2000.
Όλες  φωτογραφίες προέρχονται από την ιστοσελίδα του Πλάτωνα Ριβέλλη
http://www.rivellis.gr/el/fotografies

  1. ΕΙΔΙΚΟΝα αναζητήσετε το ειδικό λεξιλόγιο του κειμένου αλλά και των εννοιών που θεωρείτε ότι έχουν κάποιο ενδιαφέρον για εσάς, και να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα: Στην πρώτη στήλη να γράψετε τις έννοιες, στη δεύτερη τον ορισμό/σημασίες τους και στην τρίτη δικές σας προτάσεις που θα εμπεριέχουν τις συγκεκριμένες έννοιες, αλλά εν είδει συμβουλών σε έναν φίλο σας που τώρα ξεκινά να πειραματίζεται με τη φωτογράφηση. Για την εργασία σας μπορείτε να αντλήσετε υλικό από αυτόν τον ιστότοπο.
Έννοιες Ορισμός/σημασίες Συμβουλές σε έναν νέο φωτογράφο
  1. Screen Shot 2016-05-11 at 2.09.09 PMΜιλώντας για τον «λόγο» της φωτογραφίας, ο Πλάτωνας Ριβέλλης αναφέρεται: α) σε κάποιες βασικές αρετές του και β) στα μέσα που διαθέτει. Να τα  καταγράψετε και να τα αιτιολογήσετε.
  2. Στις μέρες μας η σιωπή έχει πάψει να αποτελεί αρετή … κινηματογράφου, της τηλεόρασης, της διαφήμισης. Στην παράγραφο αυτή ο Ριβέλλης επικρίνει την εποχή μας, αναφερόμενος στον λόγο της φωτογραφίας.
  • Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση οι πολυσημίες ενοχλούν, ενώ τα συνθήματα καθησυχάζουν;
  • Ποια παραδείγματα σας φέρνει στο μυαλό η φράση: Πριμοδοτούνται οι κραυγές… το προφανές;
  • Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η σιωπή «ξεχάστηκε» στην εποχή μας;  
  • Ο Ριβέλλης κρίνει ότι σήμερα λίγο πολύ λέμε τα ίδια πράγματα, αλλά με διαφορετικές λέξεις (ταυτολογία) και ότι περισσότερο μας ενδιαφέρει το στιλ και λιγότερο η αλήθεια των πραγμάτων (τυπολογία). Πώς σχολιάζετε την άποψή του;
  • ΧΡΗΣΗ ΤΕΚΜΑναπτύξτε σε μια παράγραφο τη θέση του Ριβέλλη ότι η σιωπή στην εποχή μας δεν αποτελεί αρετή. Φροντίστε να τεκμηριώσετε την άποψη αυτή με παραδείγματα από την καθημερινότητα, τον λόγο των ΜΜΕ, τον πολιτικό λόγο, κ.ά, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄λυκείου, σ. 12.
  1. Screen Shot 2016-05-11 at 2.09.01 PMΓια την ταυτολογία και την τυπολογία που κυριαρχούν στην τέχνη και στη σύγχρονη ζωή ο αρθρογράφος επιρρίπτει ευθύνες  στη ζωγραφική, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, στη διαφήμιση. Αναζητήστε σχετικά παραδείγματα που τεκμηριώνουν την άποψη του Πλάτωνα Ριβέλλη.  
  2. Σχολιάστε τον τίτλο του άρθρου Η σιωπή της φωτογραφίας. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη συγκεκριμένη διατύπωση; Γιατί; Έπειτα δώστε έναν δικό σας τίτλο στο άρθρο, Έκφραση-Έκθεση Γ΄λυκείου, σ. 175.
  3. ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣΗ φωτογραφία μιλάει με τη σιωπή της, γράφει ο Πλάτωνας Ριβέλλης. Πώς αντιλαμβάνεστε, βάσει του συνολικού κειμένου, το οξύμωρο αυτής της κρίσης; Συζητήστε  στην ομάδα σας και διατυπώστε προφορικά την άποψή σας, προσπαθώντας να χρησιμοποιήσετε παραγωγικό συλλογισμό και τεκμηρίωση με παραδείγματα.
  4. Στις τέσσερις φωτογραφίες του Πλάτωνα Ριβέλλη μπορείτε να βρείτε αν υπάρχει αντιστοιχία με τις απόψεις του; Μην ξεχνάτε ότι μας ενδιαφέρει η «σιωπή της φωτογραφίας» ως προς το περιεχόμενο (τι) και τη φόρμα (πώς). Αν, δηλαδή, ο τρόπος φωτογράφησης (κάδρο, όγκοι, γραμμές, φωτισμός, χρώματα κ.ά. ) εξυπηρετούν το φωτογραφημένο θέμα.    
  5. Να επιλέξετε μια φωτογραφία από τις παραπάνω ή κάποια άλλη από την επίσημη  ιστοσελίδα του φωτογράφου και να συζητήσετε:
  • Τι συναισθήματα σας προκαλεί και γιατί;
  • Γιατί προκάλεσε την προσοχή σας;
  • Σας άρεσε (ή και σας δυσαρέστησε) κάτι στη συγκεκριμένη φωτογραφία;
  • Τι απεικονίζει ακριβώς; Ποιο είναι το θέμα της;
  • Βρείτε έναν κυριολεκτικό και έναν μεταφορικό τίτλο για τη φωτογραφία σας. Ποιον τελικά, επιλέγετε και γιατί;
  • Τι πιθανόν να ήθελε να μας πει ο φωτογράφος με τη συγκεκριμένη φωτογραφία;
  • Να παρατηρήσετε το κάδρο, την εστίαση, την οπτική γωνία, τη σύνθεση, τα χρώματα, τις γραμμές, τους όγκους, τις αναλογίες, τον φωτισμό, το κοντράστ, την καθαρότητα, το βάθος πεδίου. Τι παρατηρείτε; Πώς δικαιολογείτε τις επιλογές του καλλιτέχνη; Υπάρχει μήπως κάποια ιδιαιτερότητα και, αν ναι, τι εξυπηρετεί;
  • dhmiourgikh grafhΑξιοποιώντας μια φωτογραφία της επιλογής σας, να γράψετε ένα κείμενο (αφήγηση, περιγραφή, στοχαστικό δοκίμιο, άρθρο, κριτική ή άλλο) μέχρι 350 λέξεις.
  1. Να οργανώσετε στο σχολείο σας μια έκθεση φωτογραφίας με ένα «ανοιχτό θέμα» σχετικό με τη σιωπή, όπως: Διάδρομοι σιωπής, Και μετά… σιωπή, Σς…!, Σιωπές αγαπημένες … Φωτογραφίστε και εκθέστε τα έργα σας με λεζάντες μεταφορικού λόγου. Τέλος, αναρτήστε τις φωτογραφίες στο ιστολόγιο της τάξης σας και ζητήστε από τους συμμαθητές σας να τις σχολιάσουν. Αν θέλετε και να τις αξιολογήσουν, ετοιμάστε μια ηλεκτρονική φόρμα (λ.χ. στο Drive της Google), όπου θα αξιολογούν τις φωτογραφίες με συγκεκριμένα κριτήρια το θέμα (π.χ. σημαντικότητα, επικαιρότητα, πρωτοτυπία, στημένη ή μη) και το κάδρο (π.χ. αρχή του 1/3,  φωτισμός, όγκοι, αναλογίες, θέση λήψης, λιτότητα). Για την εργασία σας μπορείτε να αντλήσετε ιδέες από τον ιστότοπο Andzer Photography.

Screen Shot 2016-04-19 at 4.56.27 PM

Andy-Warhol, The idea of an absence, Sιlence ,Big Electric Chair, 1967
Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/Ess4bo

Βασίλης Ραφαηλίδης
Ο ηθοποιός
[Η γυναίκα] εμφανίζεται στην οθόνη μόνο μέσα από ένα “κανάλι”, από τον έρωτα. Ο κινηματογράφος επιβάλλει πάντα τους γυναικείους τύπους μέσα από το σεξ.

Ο πρώτος χαρακτηρισμός της γυναίκας ηθοποιού στον κινηματογράφο είναι αυτός της “ντίβα”, που πρωτοεμφανίζεται στην Ιταλία και σημαίνει θεά. Πρόκειται για τον τύπο του όντος εκείνου που έχει πάνω του όλα τα προτερήματα και τα ελαττώματα του κόσμου. Η ντίβα πρωτοεμφανίστηκε στο σινεμά το 1910 και τρεις ηθοποιοί την εκπροσωπούν επάξια: Η Λίντα Μπορέλι, η Φραντζέσκα Μπερτίνι και η Πίνα Μνικέλι. […]

Στη σειρά των μυθικών γυναικών πρέπει να κατατάξουμε και την Γκρέτα Γκάρμπο, αλλά πρέπει να τη θεωρήσουμε σαν εντελώς ιδιόρρυθμη περίπτωση. Η Γκάρμπο είναι το σύμβολο της άυλης, ανέγγιχτης, της απροσπέλαστης ομορφιάς. […]

Ένα σύμβολο μυθικής γυναίκας που κι αυτό δεν μπορούμε να το κατατάξουμε σε καμιά κατηγορία είναι η Μάρλεν Ντίτριχ. Εκπροσωπεί τη γυναικεία γοητεία αυτή καθαυτή -τη λάμψη και την εξουσία που μπορεί να ασκήσει η γυναίκα μέσα απ΄τη γυναικεία της υπόσταση.[…]

Ο τύπος του πιν απ γκερλ κυριαρχεί λίγο πριν και λίγο μετά τον Πόλεμο. Από το 1920 μέχρι το 1940 έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία εμπορευματοποίησης του ηθοποιού. Αυτό σημαίνει πως οι βιομήχανοι του σινεμά αντιλαμβάνονται την εμπορευματική αξία του ηθοποιού και τον κάνουν ένα είδος προκατασκευασμένου εμπορεύματος, το οποίο “αμπαλάρεται” σύμφωνα με μια συνταγή και ρίχνεται στην αγορά με τη βοήθεια της διαφήμισης.

Η γυναικεία ομορφιά κατά τα πρότυπα του σταρ σίστεμ κόβεται στα μέτρα του κοινού και τυποποιείται με βάση αυστηρούς στατιστικούς κανόνες. Αν τυχόν ένα από αυτά τα σύμβολα που διαλέγει ο παραγωγός ξεφύγει από τον στατιστικό κανόνα του μέσου όρου, επεμβαίνει ο αισθητικός για να επαναφέρει τη διαφορά χιλιοστού, π.χ. στην περίμετρο του στήθους, στα στάνταρ μέτρα.  

Χαρακτηριστικά, ο Αντρέ Μπαζέν λέει πως το γυναικείο ιδανικό μέσα από το σταρ- σίστεμ και το πιν-απ-γκερλ, κατεβαίνει από το πρόσωπο στο σώμα και από τα μάτια στο στήθος, για να δημιουργηθεί έτσι ένα ανέκφραστο αντικείμενο. Στα πιν απ γκερλ κάθε ίχνος ανθρώπινης προσωπικότητας έχει εξαλειφθεί τελείως. […] Η προσωπικότητα υποκαθίσταται από το σεξ, που αρχίζει να παίζει βασικότατο ρόλο. Πρόκειται για το τελευταίο σκαλοπάτι στην πτώση της γυναίκας απ΄το μυθικό της βάθρο.

Το σταρ σίστεμ δημιούργησε τον τύπο του πιν απ γκερλ για λόγους καθαρά πραχτικούς. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, έπρεπε να στανταροποιηθεί το “προϊόν”, για να εξάγεται σε “πολλαπλές κόπιες” και να μοιράζεται στους Αμερικανούς στρατιώτες για “ηθική τόνωση”. Μια χαρακτηριστική περίπτωση: Μια μεγάλη μάχη με τους Γιαπωνέζους κερδήθηκε με τη φωτογραφία της Ρίτας Χέιγουορθ μπροστά, στη θέση της σημαίας. Μετά τον πόλεμο η Χέιγουορθ έγινε εθνικό σύμβολο και μερικοί αποφάνθηκαν πως έπαιξε βασικό ρόλο στη νίκη.

Εξυπακούεται πως μερικά χρόνια μετά τον πόλεμο, η αναγκαιότητα ύπαρξης του πιν- απ-γκερλ εξαλείφθηκε, αφού εκπλήρωσε τον σκοπό του βοηθώντας τους Αμερικανούς στρατιώτες στο “να εκτελέσουν το καθήκον τους”.

Τη θέση του πήρε ένα καινούριο εμπόρευμα πολύ πιο ενδιαφέρον:  ένας ηθοποιός που ενσαρκώνει όχι τύπους και σύμβολα επιβεβλημένα άνωθεν αλλά βγαλμένα απ΄τη ζωή. Πρόκειται για τύπους που λανσάρουν ο Μάρλον Μπράντο και ο Τζέημς Ντιν, δηλαδή για σύμβολα ερωτισμού και βίας. Ο παραγωγός δε διαλέγει αυτούς τους τύπους αυθαίρετα, αλλά με βάση το μάρκετινγκ και το σύμβολο που προτείνεται εκπροσωπεί “δημοκρατικά” το κοινό.

Έτσι ο Μάρλον Μπράντο και ο Τζέημς Ντιν εκφράζουν τη διαψευσμένη ελπίδα που δημιουργήθηκε μετά τον πόλεμο απ΄την ματαιότητα της νίκης, που δημιούργησε έναν “χωρίς αιτία” επαναστατημένο άνθρωπο.

Με τον Τζέημς Ντιν ο τύπος του πικραμένου ανθρώπου που κέρδισε έναν πόλεμο και έχασε τη ζωή του επιβάλλεται απόλυτα και γίνεται το σύμβολο της νεολαίας, που τον νιώθει πολύ κοντά της.

Ο Μάρλον Μπράντο και ο Τζέημς Ντιν υλοποιούν μια ηθική και κοινωνική απορρύθμιση, χαρακτηριστική της εποχής μας.

Το αντίστοιχο στη γυναίκα ηθοποιό  θα το βρούμε στη Μέρλιν Μονρόε. Κι αυτή εκφράζει ένα παρόμοιο ιδανικό, την απαίτηση της νεολαίας για κατεδάφιση του κατεστημένου και της αποδεκτής ηθικής. Παροτρύνει σε εξέγερση και δείχνει την πίκρα της προδομένης, της γελασμένης, της εξευτελισμένης γυναίκας. […] Όλα αυτά τα ονόματα που ανέφερα μέχρι τώρα δεν έχουν σχέση με την υποκριτική. Είναι τύποι και σύμβολα που είτε επιβάλλονται μόνα τους είτε προτείνονται από το σταρ σίστεμ, είτε προσδιορίζονται από τις απαιτήσεις των καιρών.

Βασίλης Ραφαηλίδης,
12 Μαθήματα για τον κινηματογράφο

  1. ΠΕΡΊΛΗΨΗΝα δώσετε έναν τίτλο στο απόσπασμα και να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε  100 περίπου  λέξεις, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ.  262.
  2. Ο συντάκτης του κειμένου αναφέρεται με ειρωνικό τόνο στην εμπορευματοποίηση του ηθοποιού. Να εντοπίσετε τα σχετικά σημεία.
  • Να αναζητήσετε στα λεξικά τον ορισμό της ειρωνείας, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ.  264.
  • Δοκιμάστε να γράψετε και σεις ένα κείμενο σε ειρωνικό τόνο για ένα θέμα που βλέπετε με κριτική ματιά, π.χ. για τη θέση του κινηματογράφου στην ελληνική εκπαίδευση. Μπορείτε  το κείμενό σας να το αναρτήσετε στο ιστολόγιο της τάξης.
  1. ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣΣύμφωνα με τον Ραφαηλίδη οι τύποι και τα σύμβολα του κινηματογράφου αντανακλούν τις αντιλήψεις και τις ανάγκες που έχει η κοινωνία κάθε εποχή. Ποιοι ηθοποιοί, άνδρες και γυναίκες είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς σήμερα; Ποια αντίληψη για τον άνδρα και ποια για τη γυναίκα θεωρείτε ότι ενσαρκώνουν αυτοί οι ηθοποιοί; Εργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα συζητάει το θέμα, κρατάει σημειώσεις και παρουσιάζει την εργασία της σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο στην ολομέλεια.
  2. Να διαβάσετε τα παρακάτω αποσπάσματα και να συζητήσετε σχετικά με την οικονομική διάσταση της βιομηχανίας του κινηματογράφου στην οποία αναφέρεται εμμέσως ο  Ραφαηλίδης. Για ποιους λόγους, κατά τη γνώμη σας, η τέχνη του κινηματογράφου εξαρτάται αναγκαστικά από το χρήμα; Ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες μιας τέτοιας εξάρτησης για τους δημιουργούς και για το έργο τους στον χώρο του κινηματογράφου; Τι μπορεί να σημαίνει «ανεξάρτητος» κινηματογράφος; Το υψηλό κόστος παραγωγής εξασφαλίζει την καλλιτεχνική ποιότητα μιας ταινίας; Ποιες δυνατότητες προσφέρει στις μέρες μας η τεχνολογική εξέλιξη στην αποδέσμευση του κινηματογράφου από το χρήμα;

(1)

Μάρνυ Παπαματθαίου
Ανεξάρτητος κινηματογράφος στην Ελλάδα

Τι είναι αυτό; Με αφοπλιστική ειλικρίνεια σκηνοθέτες και παραγωγοί της παλαιάς και της νέας γενιάς δηλώνουν: «Για να σοβαρευτούμε. Το σινεμά μπορεί να είναι τέχνη αλλά είναι και λεφτά!»

Ο κινηματογράφος ξεκίνησε την πορεία του μέσα στις συναλλαγές. Πρώτα «εξαγόρασε» την αξία του, με μια τεχνική δυνατότητα: την αποτύπωση της κίνησης. Μετά αποκάλυψε στους εμπνευστές του τις πραγματικές δυνατότητές του. Κάποιοι είπαν ότι δημιουργήθηκε απλώς για να καταγράψει όσα γίνονται γύρω μας. Κάποιοι άλλοι ότι είναι μόνο ένα τεχνολογικό προϊόν του σύγχρονου πολιτισμού.

Στην πραγματικότητα όμως ο κινηματογράφος από την πρώτη στιγμή που γεννήθηκε ήταν τέχνη. Αλλά ένα είδος ιδιαίτερης, «χαϊδεμένης» τέχνης, με αναγκαστικές «εξαρτήσεις». Οπως λένε σήμερα οι πιο ρεαλιστές: «Το σινεμά είναι λεφτά. Μπορείς να χωρέσεις μέσα του όλα τα όνειρα του κόσμου, φτάνει να έχεις να πληρώσεις!».

Αυτό ακριβώς είναι που δεν έχουν οι ανεξάρτητοι κινηματογραφικοί παραγωγοί και ίσως αυτό είναι που τους δίνει την εκφραστική δύναμή τους: χρήματα! Προστατευτική στέγη, «ενδοθεσμική» στράτευση ή απλώς τακτική στρατηγικών εμπορικών ελιγμών. Έχουν όμως κάτι άλλο: κινηματογραφόφιλους κινηματογραφιστές. Το είδος εκείνο των ανθρώπων που δεν θα μπορέσουν να ξανακοιμηθούν, αν δεν πετύχουν αυτό που έχουν στο μυαλό τους.

Μάρνυ Παπαματθαίου, Ανεξάρτητος κινηματογράφος στην ΕλλάδαΤο Βήμα, 28-11-1999

(2)

Ευγενία Τάγκα

Η εξέλιξη και ανάπτυξη της τεχνολογίας και η σχέση της με την βιομηχανία του θεάματος (κινηματογράφος και τηλεόραση ), κυρίως τα τελευταία 10 χρόνια, έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορούμε να πούμε ότι έχει καταφέρει να μετατρέψει τον θεατή σε δημιουργό. Πέρα από την υψηλή αισθητική (καθαρή εικόνα, καλή ποιότητα ήχου) που αποκτάται κάθε φορά που γίνεται μια κάποιου είδους τεχνολογική αναβάθμιση, παρατηρούμε ότι έχει γίνει πιο εύκολο για τον απλό χρήστη – θεατή να μπει στον ρόλο του δημιουργού και να αποπειραθεί να φτιάξει την δική του ταινία. Κι αυτό γιατί όλο και περισσότερος κόσμος έχει πρόσβαση σε υψηλότερης τεχνολογικής απόδοσης μηχανήματα σε σχέση με παλιότερα. Για παράδειγμα παλιότερα οποιοσδήποτε ευελπιστούσε να γίνει σκηνοθέτης τραβούσε με την αναλογική οικογενειακή του κάμερα και πρόβαλε την ταινία του στην τηλεόραση στο σπίτι. Σήμερα, με τις ψηφιακές κάμερες, φορτώνει τα βίντεο στον υπολογιστή του, τα φτιάχνει και μπορεί κάλλιστα να τα προβάλει στο internet και έτσι να τα δει περισσότερος κόσμος. Η συγκεκριμένη εργασία πραγματεύεται την σύγκριση των παραγωγών υψηλού κόστους, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο, με τις παραγωγές χαμηλού κόστους. Αρχικά πρέπει να κάνουμε μία αναφορά στο τι είναι οι τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές, τι περιλαμβάνουν, τι μέσα χρησιμοποιούνται, τι δυναμικό προσωπικό και με ποιον τρόπο συνδυάζονται αυτά. Μία εύλογη απορία είναι ποιο στοιχείο είναι αυτό που φτάνει το κόστος μιας παραγωγής σε αμύθητα ποσά. Ποια είναι η ανάγκη να δημιουργηθούν χαμηλού κόστους παραγωγές (low budget productions); Είναι τελικά κριτήριο το μεγάλο κόστος μιας παραγωγής στο αισθητικό αποτέλεσμα; Όσο περισσότερα χρήματα ξοδέψουμε τόσο πιο αξιόλογη είναι η ταινία; Με ποιον τρόπο μπορεί μία ταινία low budget να φτάσει στο επίπεδο να συναγωνιστεί μία υπερπαραγωγή; […]

Ευγενία Τάγκα, Τεχνικές κινηματογραφικής και τηλεοπτικής παραγωγής – Από τις υπερπαραγωγές στις χαμηλού προϋπολογισμού ταινίες

  1. polutropikoΤο κείμενο του Ραφαηλίδη θίγει το θέμα της  βιομηχανίας  του κινηματογράφου και μάλιστα μας παραπέμπει έμμεσα στη βιομηχανία του Χόλιγουντ. Στον αντίποδα της χολιγουντιανής βιομηχανίας έχει αναπτυχθεί ο ανεξάρτητος αμερικανικός κινηματογράφος που επηρεάστηκε από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό. Οι καλλιτέχνες του ανεξάρτητου αμερικανικού κινηματογράφου δημιουργούν αποδεσμευμένοι από τους συμβιβασμούς του Χόλιγουντ  που αποβλέπει κυρίως στην εμπορική επιτυχία.  Εργαστείτε σε ομάδες. Κάποιες ομάδες μπορούν να ερευνήσουν τη βιομηχανία του κινηματογράφου που αναπτύχθηκε στο Χόλιγουντ και παρήγαγε κατά καιρούς διάφορες υπερπαραγωγές. Άλλες  ομάδες μπορούν να ασχοληθούν με τον ανεξάρτητο κινηματογράφο, τον ευρωπαϊκό ή τον αμερικανικό, που αποβλέπει κυρίως στην καλλιτεχνική ποιότητα και παράγει συνήθως ταινίες χαμηλού κόστους. Φροντίστε να παρουσιάσετε την εργασία σας με ένα πολυτροπικό κείμενο στο οποίο τα συμπεράσματά σας θα συνοδεύονται με τα κατάλληλα παραδείγματα από ταινίες.  Για την έρευνά σας  μπορείτε, μεταξύ άλλων, να ανατρέξετε και στις παρακάτω σχετικές πηγές:
    Το παρόν του αμερικανικού ανεξάρτητου κινηματογράφου, Γιάννης  Στάμου
    Ανεξάρτητος Αμερικανικός κινηματογράφος, Γιάννης  Φραγκούλης
    Ανεξάρτητος κινηματογράφος στην Ελλάδα, Μάρνυ Παπαματθαίου
  2. ΚΡΑΤΩ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣΕργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα θα παρακολουθήσει ένα μέρος της τηλεοπτικής εκπομπής «Παρασκήνιο» με θέμα Ο σκηνοθέτης και το κοινό στον ελληνικό κινηματογράφο, στην οποία σημαντικοί Έλληνες σκηνοθέτες εκφράζουν τις απόψεις τους για την τέχνη του κινηματογράφου και τη σχέση του με το κοινό, ο καθένας με βάση τη δική του καλλιτεχνική ματιά και ιδεολογία. Κάποια από τα θέματα που θίγονται στην εκπομπή είναι: Η πρόσληψη των κινηματογραφικών έργων από κοινό διαφορετικών κατηγοριών, η διαμάχη εμπορικού και ποιοτικού κινηματογράφου, το άλλοθι ότι το ποιοτικό συνεπάγεται απουσία εμπορικότητας και το αντίστροφο, η επιτυχία με οικονομικά και μη κριτήρια, το χρέος του κινηματογράφου να απευθύνεται στο κοινό, αλλά και η εντιμότητα του δημιουργού προς τον εαυτό του. Οι ομάδες θα κρατήσουν σημειώσεις και θα  παρουσιάσουν τα κύρια σημεία της συζήτησης στην ολομέλεια.

Γεωργία Καλοδίκη
Το μουσικό υλικό και η τέχνη του να δίνεις μορφή

Μουσική είναι η οργάνωση του ήχου μέσα στο χρόνο. Ένας συνθέτης κατά τη δημιουργία ενός έργου βρίσκεται αντιμέτωπος με δύο παράλληλα πεδία πνευματικής δράσης, εξίσου χαώδη και πολυσχιδή. Το πρώτο αφορά την αχανή ηχητική παλέτα μιας πληθώρας ακουστικών ερεθισμάτων, πλούσια σε οιονεί μουσικό υλικό που προέρχεται από το περιβάλλον και την εκάστοτε εποχή. Με άλλα λόγια πρόκειται για ένα σύνολο πληροφοριών που αναπόδραστα διαμορφώνει έναν φανταστικό ηχητικό χώρο στη συνείδηση του ανθρώπου. Το δεύτερο πεδίο αφορά τη γνωστή σε όλους μας και πολυσυζητημένη διάσταση του χρόνου, ο οποίος αποτελεί τον “καμβά” πάνω στον οποίον λαμβάνει χώρα η μορφοποίηση ενός μουσικού έργου.

Αυτή η “χωροχρονική” σύλληψη της μουσικής θα αποτελέσει το εφαλτήριο για την αρχή μιας προσέγγισης της έννοιας της μορφής και της διαλεκτικής της σχέσης με το μουσικό υλικό, μια και η ιδιαιτερότητα της μουσικής έκφρασης έχει σαν γενεσιουργό αιτία αυτήν ακριβώς την σύλληψη. Ξεκινώντας με κάποιους ορισμούς απαραίτητους για τη νοηματική διασάφηση των παραπάνω εννοιών, θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως μορφή στην Τέχνη καθετί που συγκροτεί μια αδιάσπαστη ενότητα συντεθειμένη από απλούστερα δομικά στοιχεία.

Ορίζουμε ως μουσικό υλικό οτιδήποτε μπορεί να μορφοποιηθεί και οτιδήποτε ο δημιουργός μπορεί να ελέγξει (τονικά ύψη, διάρκειες, δυναμικές, ηχητικές καταστάσεις κτλ.). Προσπαθώντας να συλλάβουμε την έννοια του μουσικού υλικού σε μια δυναμική κατάσταση, ας φανταστούμε τις διάφορες φάσεις μεταμόρφωσης μιας πέτρας κατά τη διαδικασία δημιουργίας ενός γλυπτού. Είναι προφανές ότι στην περίπτωση αυτή, αλλά και κάνοντας μια αναγωγή στην Τέχνη γενικότερα, το υλικό μεταπλάθεται και μορφοποιείται στην πορεία του προς τον τελικό του σκοπό, ο οποίος είναι η αποκρυστάλλωσή του σε μια καθαρή και αναγνωρίσιμη μορφή. Εφόσον το υλικό βρίσκεται σε μια δυναμική εξελικτική κατάσταση ως μέρος των ενδιάμεσων φάσεων της δημιουργικής διαδικασίας, η ύλη και η μορφή αλληλεπιδρούν και τελικά ταυτίζονται στα χέρια του καλλιτέχνη. Επιστρέφοντας λοιπόν στο παράδειγμά  μας, σμιλεύοντας την πέτρα, η ταυτοποίηση μορφής και υλικού σε μια αδιαχώριστη ενότητα λαμβάνει χώρα, όταν το γλυπτό ολοκληρωθεί.

Περνώντας στον χώρο της ποίησης, μια πολύ ενδιαφέρουσα θέση, όσον αφορά την σχέση μορφής και υλικού, αλλά και την στενή συγγένεια της ποίησης με την μουσική, διατυπώνεται από τον μεγάλο Γάλλο ποιητή του συμβολισμού Paul Valery, ο οποίος συλλαμβάνει τη μορφή ενός έργου ως έναν κλειστό κόσμο (un monde ferme) μέσα στον οποίον η τεχνική και η έμπνευση απελευθερώνουν τις λέξεις από το συμβατικό τους νόημα, αναδεικνύοντας έτσι τον ηχοπλαστικό τους χαρακτήρα. Προβάλλοντας αυτή τη σκέψη στη μουσική τέχνη, οδηγούμαστε σε μια ακουσματική προσέγγιση του μουσικού υλικού. Με τον όρο “ακουσματικός” αναφερόμαστε στην νοηματική αποσύνδεση του ήχου από την πηγή και γενεσιουργό αιτία του. […]

Μια ενδιαφέρουσα θέση του είναι πως δεν υπάρχει τέχνη που να αναλώνει τόσο γρήγορα μορφές, όσο η μουσική. Περιεχόμενο, μορφή και ύλη βρίσκονται διαρκώς σε μια αδιάρρηκτη δυναμική ενότητα. Στην ποίηση και στις εικαστικές τέχνες μια σκέψη μπορεί να εκτεθεί με διαφορετικούς τρόπους, διατηρώντας την ταυτότητά της, ενώ στην μουσική, μορφή και περιεχόμενο είναι άρρηκτα συνδεδεμένα σε μια διαρκή κινητικότητα με αποτέλεσμα, όταν αλλάζει ένα ακουστικό συμβάν, να αλλάζει αυτόματα και η μορφή της ηχητικής εικόνας. […]

Στις παραπάνω σκέψεις -αν και πολλές φορές από διαφορετική αφετηρία -μπορεί κανείς να διακρίνει μια σύγκλιση απόψεων, όσον αφορά τη στενή σχέση του μουσικού υλικού με τη μορφή. Αν σε κάτι διαφοροποιούνται μεταξύ τους, είναι στον τρόπο και στο βαθμό αλληλεπίδρασής τους, γεγονός που επιβεβαιώνει ακριβώς τον αδιαχώριστο και αδιάσπαστο χαρακτήρα αυτών των εννοιών.

Γεωργία Καλοδίκη,
Το μουσικό υλικό και η τέχνη του να δίνεις μορφή, 
Περιοδικό Πολύτονον (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2007)

  1. Τι είναι και σε τι συνίσταται το μουσικό υλικό, σύμφωνα με τη συντάκτρια του άρθρου;
  2. Ποια είναι η σχέση μουσικού υλικού και μορφής, σύμφωνα με το άρθρο;
  3. Πώς προκύπτει η στενή σχέση ανάμεσα στην ποίηση και στη μουσική, με άξονα τη θέση του Paul Valery για τη σχέση μορφής και υλικού;
  4. Ορίζουμε ως μουσικό υλικό οτιδήποτε μπορεί να μορφοποιηθεί και οτιδήποτε ο δημιουργός μπορεί να ελέγξει (τονικά ύψη, διάρκειες, δυναμικές, ηχητικές καταστάσεις κλπ.). Μπορείτε να αναφέρετε κάποιες ηχητικές καταστάσεις που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και να χρησιμοποιηθούν ως μουσικό υλικό;
  5. Φανταστείτε ότι προσπαθείτε να συνθέσετε ένα δικό σας μουσικό κομμάτι. Τι θα αποτελούσε για σας – τι θα επιλέγατε ως – μουσικό υλικό;
  6. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡ ΜΕ ΟΡΙΣΜΟ ΚΑΙ ΔΙΑΙΡΕΣΗΜε ποιους τρόπους αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος και με ποιον τρόπο η τρίτη (Ορίζουμε ως μουσικό υλικό …ολοκληρωθεί); Βλ. και Έκφραση-Έκθεση Γ΄ λυκείου σ. 283-285.
  7. καμβά, χωροχρονική: να σχολιάσετε τη χρήση των εισαγωγικών.
  8. α) ακουστικό ερέθισμα :  να αναζητήσετε σε λεξικά τη σημασία που έχει η λέξη ερέθισμα στο συγκεκριμένο ονοματικό σύνολο και να διακρίνετε τη σημασία της στις φράσεις: λαμβάνοντας ως ερέθισμα…, υπήρξε σημαντικό ερέθισμα για να επιδοθώ στην έρευνα….
    β) Να διακρίνετε τη σημασία της λέξης έργο στα ονοματικά σύνολα και φράσεις : μουσικό έργο, το έργο μιας ζωής, το έργο στο σινεμά, το κοινωνικό του έργο υπήρξε σημαντικό…
  9. Να χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω λέξεις, μεταξύ άλλων, ή/και συνώνυμα ή παράγωγά τους, για να παρουσιάσετε, σε μια παραγραφο, την προσωπικότητα και το έργο ενός μεγάλου μουσικού: πολυσχιδής, αναπόδραστα, απαραίτητος, αδιάρρηκτος, προφανές.
  10. Να ξαναγράψετε τις δύο πρώτες παραγράφους του κειμένου απλοποιώντας το ύφος του. Για τον σκοπό αυτό να αποδώσετε το περιεχόμενο με δικά σας λόγια αντικαταθιστώντας λέξεις ή φράσεις με άλλες ισοδύναμες.

 

Γεωργία Καλοδίκη
Η Τέχνη της μουσικής ακρόασης

… Σκιαγραφώντας το προφίλ του προικισμένου ακροατή

Η εποχή μας χάρη στην ραγδαία πρόοδο της τεχνολογίας και των επιστημών προσφέρει στους λάτρεις της μουσικής τέχνης (επαγγελματίες και ερασιτέχνες φιλόμουσους) τη δυνατότητα να απολαμβάνουν με ποικίλους τρόπους μουσικά έργα διαφόρων εποχών, στυλ και κατευθύνσεων, διαμορφώνοντας έτσι τις προϋποθέσεις απόκτησης μιας ευρύτερης μουσικής καλλιέργειας και κατάρτισης. Ο σημερινός ακροατής έχει να επιλέξει ανάμεσα σε μια πληθώρα ακουστικών μέσων, τον τρόπο με τον οποίο θα βιώσει μια μουσική εμπειρία (cd, συναυλίες, ραδιόφωνο, διαδίκτυο). Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να ακούσουμε με την ίδια ευκολία ενα cd του J. Coltrane, μια ορχήστρα gamelan ή ένα ορατόριο του Bach με το πάτημα ενός κουμπιού, όταν με τα δεδομένα του 19ου αιώνα για παράδειγμα, οι άνθρωποι διένυαν χιλιόμετρα, ταξιδεύοντας νυχθημερόν, προκειμένου να παραβρεθούν σε κάποιο σημαντικό μουσικό γεγονός.

Παρόλα αυτά, αν και αρκετά “καλομαθημένος” ο σύγχρονος ακροατής εξακολουθεί να δείχνει προτίμηση στο ανεπανάληπτο της ζωντανής μουσικής ακρόασης. Οι αίθουσες συναυλιών γεμίζουν από ένα ετερόκλητο κοινό ποικίλης προέλευσης, που καλύπτει μια τεράστια γκάμα ανθρώπων, από τον απαίδευτο έως τον εξειδικευμένο και προικισμένο ακροατή. Θα είχε ενδιαφέρον να αναρωτηθούμε, όλοι αυτοί οι άνθρωποι αλήθεια τι ακριβώς ακούν; Πού εστιάζεται η προσοχή τους, ακούγοντας ένα έργο;

Είναι γνωστό ότι όλοι ανεξαιρέτως ακούμε σε ένα πρωτογενές επίπεδο μουσικής αντίληψης. Πέρα όμως από αυτό το πρώτο απλοϊκό και σχεδόν πρωτόγονο επίπεδο πρόσληψης των ηχητικών συμβάντων, όπου αντικατοπτρίζονται οι ψυχολογικές αντανακλάσεις της ανθρώπινης φύσης (ένταση, χαλάρωση, χαρά, λύπη, αγωνία κτλ.), τι είναι αυτό που συμβαίνει στο μυαλό και στη γενικότερη ψυχολογία του ακροατή, ακούγοντας μουσική; Ακούμε άραγε όλοι με τον ίδιο τρόπο; Τι είναι αυτό που διαβαθμίζει τους ακροατές σε προικισμένους ή μη; Υπάρχει σωστή και λάθος ακρόαση;

Είναι αυτονόητο ότι ο βαθμός κατανόησης ενός έργου είναι ανάλογος της εξοικείωσης του δέκτη με την ακουστική εμπειρία. Tελικά όμως μήπως όλες αυτές οι επιταγές και οι “υποχρεώσεις” του ακροατή τού στερούν την αυθόρμητη και χωρίς όρους σχέση του με το μουσικό βίωμα;

Προκειμένου να απαντήσουμε σε μια σειρά από τέτοιου είδους ζητήματα που ανακύπτουν στην προσπάθειά μας να διασαφηνίσουμε την σχέση του ακροατή με την μουσική εμπειρία, γνωστικά πεδία όπως αυτό της Ψυχοακουστικής αλλά και της Φιλοσοφίας της Τέχνης θα μπορούσαν να προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες, όσον αφορά τη φύση του ακουστικού βιώματος αλλά και τη συναισθηματική του επενέργεια στον ανθρώπινο ψυχισμό.

Επιχειρώντας μια προσέγγιση της φύσης του ήχου, διαπιστώνουμε μια ποσοτική αλλά και μια ποιοτική διάσταση. Αυτή η διττή σημασία προκύπτει από το γεγονός ότι ένα ηχητικό συμβάν είναι ταυτόχρονα ένα φυσικό αλλά και ένα ψυχολογικό φαινόμενο. Έτσι ένα ηχητικό κύμα έχει χαρακτηριστικά, όπως η ένταση, η κυματομορφή, το ηχόχρωμα, ο χρόνος κ.τ.λ., τα οποία αποτελούν φυσικομαθηματικές συνιστώσες του, δηλαδή ποσοτικά μεγέθη. Όταν όμως το κύμα φτάσει στον ακροατή, τότε αποκτά ποιοτικό νόημα και δημιουργεί μια ακουστική εντύπωση με ψυχοφυσιολογικές ιδιότητες, όπως το ύψος, η χροιά, η ακουστότητα, η χροιά, κτλ. […]

Από τα παραπάνω, είναι προφανές ότι η προσπάθεια προσδιορισμού της φύσης της ακουστικής εμπειρίας εστιάζεται στη διασαφήνιση του τρόπου με τον οποίο οργανώνονται οι ακουστικές εντυπώσεις στο νου του ακροατή. Κατά την ακρόαση ενός έργου ο προσεκτικός ακροατής καλείται να ανακαλύψει, να συγκρατήσει στη μνήμη του και στη συνέχεια να συσχετίσει τις ηχητικές εικόνες που το συγκροτούν, τοποθετώντας το πάντα μέσα στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκε. Πρόκειται στην ουσία για μια αναπαραγωγή της δημιουργικής διαδικασίας (αναδημιουργική ακρόαση). Ο προικισμένος ακροατής διαθέτει καλή μνήμη, μουσικές γνώσεις, συνδυαστική σκέψη και φαντασία, ώστε να μπορεί να ανιχνεύσει “τα λεπτά συγκινησιακά συμπλέγματα των ηχητικών συμβάντων” (Suzanne Langer), καθώς οι δομικές ενότητες και η συνολική μορφή του έργου αποκρυσταλλώνονται στη συνείδησή του.

Ο ακροατής, αφού συλλάβει τις ακουστικές εικόνες μέσα από μια σειρά συνδυασμών, αναγωγών και συσχετισμών, αποκωδικοποιεί το νόημα των ηχητικών συμβάντων, συλλαμβάνοντας ενότητες, εξελικτικές πορείες και αναλογίες. Με αυτόν τον τρόπο προσανατολίζεται μέσα στη μουσική ροή. Η διαδικασία είναι η ίδια, η οποία ακολουθείται και στη θέαση ενός πίνακα, μόνο που η χρονική σύμπτωση των οπτικών ερεθισμάτων εδώ απουσιάζει, δίνοντας τη θέση της στο φευγαλέο της χρονικής αλληλουχίας των ακουστικών γεγονότων. Για τον Paul Claudel ο ακροατής δεν πρέπει να είναι παρά “μια σειρά αναμονών”.

Η αναδημιουργική ακρόαση είναι ένα χάρισμα που καλλιεργείται και εκλεπτύνεται μέσω της συνεχούς βιωματικής επαφής με τη μουσική, αλλά και την απόκτηση της απαραίτητης τεχνογνωσίας. Διαφορετικά η μουσική παραμένει μια άλογη διασπορά ήχων. Ο ακροατής απολαμβάνει την ακουστική εμπειρία, συμμετέχοντας εγκεφαλικά και ψυχικά, ενώ το μέσο που ενώνει αυτές τις δυο λειτουργικές δράσεις δεν είναι άλλο από τη φαντασία. Το εύρος του φαντασιακού πεδίου καθορίζει τελικά τον βαθμό της καλλιτεχνικής απόλαυσης. Κατά τον Aaron Copland, ο ιδεώδης ακροατής θα πρέπει να συνδυάζει τις γνώσεις του επαγγελματία με τον αυθορμητισμό του ερασιτέχνη ακροατή.

Συνοψίζοντας, η μουσική ακρόαση είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία, η οποία αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες εκδηλώσεις της ανθρώπινης φύσης και προϋποθέτει τη συνειδητή συμμετοχή του ακροατή, λόγω της πολυπλοκότητας των μέσων έκφρασης που προκύπτουν από τη δόμηση των ηχητικών μορφών. Μόνο μέσω της αναδημιουργικής ακρόασης εκ μέρους του ακροατή, η δημιουργική σκέψη του συνθέτη – καλά κρυμμένη πίσω από το πλέγμα των ηχητικών συμβόλων – αναγνωρίζεται, δικαιώνεται και βρίσκει άξιο κριτή και αποδέκτη.

Γεωργία Καλοδίκη, Η τέχνη της μουσικής ακρόασης, Περιοδικό Πολύτονον, Μάιος-Ιούνιος 2007

  1. Ποια σημασία έχει η εμπειρία της μουσικής στην παιδεία ενός ανθρώπου;
  2. Ποια είναι η προσωπική συμβολή του ακροατή στη μουσική εμπειρία; Ποια σχέση μπορεί να έχει ο ακροατής με τον δημιουργό ως προς την εμπειρία αυτή;
  3. Αν και ο σημερινός ακροατής έχει να επιλέξει ανάμεσα σε μια πληθώρα ακουστικών μέσων, … εξακολουθεί να δείχνει προτίμηση στο ανεπανάληπτο της ζωντανής μουσικής ακρόασης. Για ποιους λόγους μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να συμβαίνει αυτό;
  4. Τι νομίζετε ότι καθιστά τη ζωντανή μουσική ακρόαση ανεπανάληπτο γεγονός/βίωμα; Να περιγράψετε ένα ανάλογο δικό σας βίωμα και να προσπαθήσετε να εξηγήσετε τους λόγους για τους οποίους αποτέλεσε ανεπανάληπτη εμπειρία.
  5. Μετατρέπετε την τάξη σε μουσικό εργαστήριο. Ακούτε μουσικά κομμάτια διαφορετικών ειδών μουσικής. Να καταγράψετε το προσωπικό μουσικό σας βίωμα ο καθένας. Στη συνέχεια, να συζητήσετε τις μεταξύ σας διαφορές. Να συντάξετε ένα συνεργατικό κείμενο με τα συμπεράσματά σας.
  6. ΕΙΔΙΚΟα) μουσικό γεγονός: να αναζητήσετε σε λεξικά τη σημασία που έχει η λέξη γεγονός στο συγκεκριμένο ονοματικό σύνολο και να  διακρίνετε τη σημασία της στις φράσεις : ιστορικό γεγονός, κοσμικό γεγονός, είναι γεγονός ότι…, παρά το γεγονός ότι…
    β) ακουστική εμπειρία: να αναζητήσετε σε λεξικά τη σημασία που έχει η λέξη εμπειρία στο συγκεκριμένο ονοματικό σύνολο και να διακρίνετε τη σημασία της στις φράσεις:  ανθρώπινη εμπειρία, εμπειρία ζωής, τραυματική εμπειρία.
  7. Να σχολιάσετε τη χρήση:
  • των εισαγωγικών: αν και αρκετά «καλομαθημένος», «τα λεπτά συγκινησιακά συμπλέγματα των ηχητικών συμβάντων»
  • των παρενθέσεων: η εποχή μας χάρη στη ραγδαία … προσφέρει στους λάτρεις της μουσικής τέχνης (επαγγελματίες και ερασιτέχνες φιλόμουσους) τη δυνατότητα …
  • της διπλής παύλας στη δεύτερη και στην τελευταία παράγραφο του κειμένου: Παρόλα αυτά αν και αρκετά καλομαθημένος ο σύγχρονος ακροατής, η δημιουργική σκέψη του συνθέτη καλά κρυμμένη πίσω από το πλέγμα των ηχητικών συμβόλων αναγνωρίζεται.

Ύφος – Ταυτότητες – Μετασχηματισμός κειμένου

Κέζα Λώρη
Η διάπλασις των εφήβων

η διαπλασις των εφηβων

Τραγικά μας τα λένε: «το τσούζουν τα 16χρονα», «πότες και καπνιστές οι μαθητές». Τα αποτελέσματα μιας έρευνας για τους εφήβους φέρνουν την καταστροφή. Κάνουν τον γονιό να τρέμει το φυλλοκάρδι του, μη δει την κόρη του σαν την «Christiane F./ Πόρνη στα 13 για τα ναρκωτικά». Μήπως να χαλαρώσουμε λίγο; Ας αντιμετωπίσουμε ψύχραιμα τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήχθη από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ). Ο πρόεδρος του Ινστιτούτου κ. Κώστας Στεφανής (στο σκίτσο) και η επιστημονική υπεύθυνη της έρευνας κυρία Αννα Κοκκέβη φέρνουν τα δεδομένα. Στο χέρι του καθενός είναι να δει το ποτήρι μισογεμάτο ή μισοάδειο.

Πληροφορούμαστε ότι το 71% των εφήβων έχει κάνει χρήση οινοπνευματωδών τον τελευταίο μήνα και σχεδόν οι μισοί μαθητές (42%) αναφέρουν υπερβολική χρήση, δηλαδή ότι ήπιαν πέντε ή περισσότερα ποτά μαζεμένα. (Καλά, με τι χαρτζιλίκι φεύγουν από το σπίτι τους;) Δεν αμφισβητούμε την έρευνα, απλώς γεννιούνται ερωτήματα: Αν τόσες χιλιάδες έφηβοι μεθοκοπούσαν τόσο συστηματικά, δεν θα τους μαζεύαμε από τα πεζοδρόμια; Δεν θα τους βλέπαμε να εμούν στις γωνίες και να τριγυρνούν με θολό το μάτι; Η νύχτα και τα μπαρ, για όσους είναι εξοικειωμένοι, δεν δίνουν αυτή την εντύπωση. Δεν είναι συνηθισμένη η εικόνα του παιδιού που πίνει πέντε ποτά, σαν κάτι τελειωμένους barfly σε αφηγήσεις του Τσαρλς Μπουκόφσκι. Για τους ανθρωποπαρατηρητές ισχύει το εξής: τα μικρά καταναλώνουν κάτι ντεμέκ αλκοολούχα, σε φιάλες γκαζόζας με ολίγη από ποτό. Μεγάλη πέραση έχουν και οι ψευδομπίρες, με αλκοολικό βαθμό 3%, που καταναλώνονται με μια φέτα λεμονάκι (παίρνουν και βιταμίνη C). Αν έπιναν όσο δηλώνουν (ή επαίρονται) όχι μόνο θα τα βλέπαμε να τρεκλίζουν αλλά, εικάζουμε, θα είχε σημάνει συναγερμός από τους φίλους και τους συναδέλφους μας που έχουν παιδιά στην εφηβεία. Η ταυτότητα της έρευνας είναι πάντως αποστομωτική: δείγμα 10.445 μαθητών ηλικίας 13-18 ετών στο πλαίσιο της Πανευρωπαϊκής Ερευνας ΕSΡΑD-2007 για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, στην οποία συμμετείχαν συνολικά 35 χώρες. Αρα η αίσθηση που έχουμε για τα πράγματα δεν μετράει, πρέπει να αποδεχτούμε τα πορίσματα. Η έρευνα διαψεύδει όσα βλέπουμε τις ώρες της διασκέδασης. Τα ελληνόπουλα πίνουν ουίσκι, βότκα και άλλα δυνατά ποτά ή κοκτέιλ. Τα παιδιά τη σήμερον και πίνουν και καπνίζουν και μαστουρώνουν. Για τα ποτά είπαμε: σχεδόν οι μισοί μαθητές γίνονται ντίρλα συστηματικά. Σχεδόν οι μισοί έχουν δοκιμάσει τσιγάρο ενώ ένας στους πέντε καπνίζει σε καθημερινή βάση. Ενας στους δέκα μπορεί να χαρακτηριστεί βαρύς καπνιστής με τουλάχιστον δέκα τσιγάρα την ημέρα. Το 12% των μαθητών δηλώνει ότι έχει κάνει χρήση παράνομων ουσιών, τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του. Και να ΄ταν μία φορά… Περισσότεροι από τους μισούς μαθητές, που αναφέρουν χρήση ουσιών, έχουν στρίψει πάνω από μία φορά τσιγαριλίκι (η κάνναβη είναι η πιο διαδεδομένη παράνομη ουσία).

Ας αντιστρέψουμε την οπτική. Κανονικός καπνιστής, με μισό πακέτο ημερησίως, είναι ένας στους δέκα μαθητές. Οι άλλοι εννέα είναι μη καπνιστές. Το ότι έχουν δοκιμάσει μάλλον καλό είναι. Η περιέργεια μπορεί να σε οδηγήσει μακριά, όχι απαραιτήτως στα καταγώγια με τις σύριγγες. Η δοκιμή είναι θεμιτή και όταν γίνεται αποδεκτή από τον κόσμο των ενηλίκων απλά απομυθοποιεί τα απαγορευμένα. Πάντως δεν είναι ανάγκη να διαχωρίσουμε τα παιδιά σε Christiane F. και Χάιντι των Αλπεων. Αν και η Χάιντι δεν υπάρχει πια. Εσκισε τις καρό φουστίτσες, πέταξε τα φιογκάκια και έγινε θεριακλού. Οι μαθητές της Αυστρίας είναι πρώτοι στο κάπνισμα ενώ ακολουθούν οι Λετονοί, οι Τσέχοι και οι Βούλγαροι.

Η έρευνα που διεξήχθη από το Ινστιτούτο όπου προεδρεύει ο κ. Στεφανής, συγκρίνει τα δεδομένα της Ελλάδας με αυτά των άλλων χωρών. Για κάποιους ίσως είναι παρήγορο το ότι τα δικά μας παιδιά βρίσκονται στην 28η θέση των καπνιστών, για άλλους οι συγκρίσεις αυτές είναι άνευ νοήματος. Για όσους ενδιαφέρονται για συγκρίσεις, στα ναρκωτικά βρισκόμαστε πολύ χαμηλά στη λίστα της χρήσης, ενώ είναι διαδεδομένη η άποψη ότι όλες αυτές οι ουσίες είναι επικίνδυνες. Τα παιδιά λοιπόν και δοκιμάζουν και ξέρουν. Είναι μέσα σε όλα. Ετσι, οι εμπειρίες στα όρια του επικίνδυνου στα μικράτα τους γίνεται ένα είδος κοινωνικής προίκας.

Κέζα Λώρη
Η διάπλασις των εφήβων
Το Βήμα, 10/04/2009,
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=263327

  1. 111111Ποια είναι η κριτική που ασκεί η συντάκτρια του κειμένου στην έρευνα;
    Με ποια επιχειρήματα στηρίζει την άποψή της; Βρίσκετε τα επιχειρήματα αυτά πειστικά;
  2. Κατά τη γνώμη σας, πρέπει να αποδεχόμαστε χωρίς αμφισβήτηση τα πορίσματα μιας επιστημονικής έρευνας ή να τα αντιμετωπίζουμε κριτικά;
    Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
  3. Ας αντιμετωπίσουμε ψύχραιμα τα αποτελέσματα της έρευνας… Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Αν ναι, γιατί;
  4. Ποιες αντιδράσεις μπορεί ενδεχομένως να προκαλέσει μια επιστημονική έρευνα στην κοινή γνώμη;  
  5. Να  σχολιάσετε τη γλώσσα του τίτλου σε σχέση με το περιεχόμενο του δημοσιεύματος.
  6. ΥΦΟΣΝα  σχολιάσετε / χαρακτηρίσετε το ύφος του κειμένου, αναφέροντας συγκεκριμένα παραδείγματα που επιβεβαιώνουν τα  σχόλιά σας, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.32. Ποιο σκοπό, νομίζετε ότι εξυπηρετεί το συγκεκριμένο ύφος; 
  7. Να  αποδώσετε τις παρακάτω εκφράσεις με επίσημο ύφος:
  • Τραγικά μας τα λένε.
  • Το τσούζουν τα 16χρονα.
  • Τρέμει το φυλλοκάρδι μου.
  • Γίνονται ντίρλα.
  1. Η εικονογραφημένη ιστορία «Το σχολείο των τσιγάρων» (1ο βραβείο εικονογραφημένης ιστορίας  σε διαγωνισμό της Αντικαρκινικής Εταιρίας) είναι δουλειά μαθητών.
    Αν θεωρήσουμε αξιόπιστα τα πορίσματα της έρευνας του ΕΠΙΨΥ που αναφέρονται στο κείμενο της Λώρης Κέζα, πιστεύετε πως η εικονογραφημένη ιστορία του «σχολείου των τσιγάρων» θα μπορούσε να προβληματίσει τους μαθητές για τις συνέπειες του καπνίσματος;

τσιγάρα

 

  • Ποια επιχειρήματα για τη βλαπτικότητα του καπνίσματος αναφέρονται από τα επαναστημένα τσιγάρα;
    Να αναπτύξετε ένα από αυτά σε μία παράγραφο με αιτιολόγηση, με παράδειγμα, αναλογία ή αίτιο αποτέλεσμα.
    Να υποθέσετε ότι η παράγραφος είναι απόσπασμα ομιλίας που πρόκειται να εκφωνήσετε σε σχετική εκδήλωση που διοργανώνεται στο σχολείο σας.
  • Ποιες νύξεις υπάρχουν στο κείμενο για την προπαγάνδα; Με ποια μέσα τα «επαναστατημένα τσιγάρα» εντοπίζουν ότι ασκείται;
    Ποια στάση προτείνουν; Ποιες είναι οι δικές σας σκέψεις σχετικά με το θέμα;
  • Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο κι άλλες εικονογραφημένες ιστορίες και να συζητήσετε:
    Ποια μορφή παίρνει ο λόγος  και γιατί;
  • Γιατί κατά τη γνώμη σας στις εικονογραφημένες ιστορίες χρησιμοποιείται συνήθως η μεγαλογράμματη γραφή (κεφαλαία);
    Ποια νομίζετε ότι είναι η θετική και ποια η αρνητική πλευρά αυτής της επιλογής για  τους νεαρούς αναγνώστες;
  • ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΝα δημιουργήσετε παρόμοιες ιστορίες, σποτάκια και αφίσες, προκειμένου να ευαισθητοποιήσετε τους συμμαθητές σας απέναντι στις διάφορες εξαρτήσεις.

Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Για μια παιδεία ουσίας

Ας μην ξαναπούμε τα κοινότοπα και αυτονόητα: Ότι μια χώρα και οι πολίτες που την αποτελούν, σε όλες τις εκφάνσεις τους, άμεσα ή έμμεσα εξαρτώνται από την Παιδεία, την οποία είναι ικανοί να εξασφαλίσουν. Θα μπορούσαμε να το πούμε πιο τολμηρά και πιο προκλητικά : μια χώρα και οι πολίτες της έχουν, τελικά, την Παιδεία που τους αξίζει ! 

Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι θεωρητικοί της Παιδείας, από τον Πλάτωνα μέχρι τους σύγχρονους παιδαγωγούς, δεν περιορίστηκαν να τονίσουν απλώς της σπουδαιότητα τής Παιδείας, αλλά επέμειναν στην ανάγκη και στον αγώνα για μια Παιδεία ουσίας. Τι σημαίνει αυτό; Μπορούμε να μιλάμε για τρία επίπεδα Παιδείας: το επίπεδο των πληροφοριών, το επίπεδο των γνώσεων και το επίπεδο της καλλιέργειας. Το πρώτο είναι ένα απλό, στοιχειώδες επίπεδο. Το δεύτερο είναι ένα υψηλότερο επίπεδο, αυτό της νοητικής επεξεργασίας των πληροφοριών σε οργανωμένες γνώσεις. Τα δύο επίπεδα συναποτελούν την εκπαίδευση. Το τρίτο είναι ένα ακόμη υψηλότερο και απαιτητικότερο επίπεδο, που συνιστά ό,τι ονομάζουμε καλλιέργεια ή μόρφωση. Πρόκειται για την καλλιέργεια της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, για τη μόρφωση, δηλαδή τη διαμόρφωση του σε  πρόσωπο, σε αυτόνομη, δημιουργική και υπεύθυνη οντότητα. Κάθε οργανωμένη Πολιτεία έχει υποχρέωση να εξασφαλίσει για όλους τους πολίτες της εκπαίδευση και καλλιέργεια. Γι’ αυτόν τον σκοπό θεσπίστηκαν οι τρεις βαθμίδες της Παιδείας: Προσχολική (Νηπιαγωγείο) και Πρωτοβάθμια (Δημοτικό σχολείο)- Δευτεροβάθμια (Γυμνάσιο – Λύκειο)- Τριτοβάθμια (Πανεπιστήμια και Τ.Ε.Ι.). Το πέρασμα από την εκπαίδευση στην καλλιέργεια, από την παιδεία των πληροφοριών και των γνώσεων στην παιδεία της καλλιέργειας είναι το ζητούμενο στην Παιδεία μιας χώρας.Αυτό επιτυγχάνεται με δύσκολες, λεπτές και σύνθετες διαδικασίες αγωγής της ψυχής του ανθρώπου, ψυχαγωγίας. Ειδικότερα επιτυγχάνεται με τη μόρφωση υπεύθυνων προσώπων μέσα από αρχές και αξίες, σ’ ένα επίπεδο που ξεπερνάει τον ωφελιμισμό και τη χρησιμοθηρία, για να φθάσει στις κρίσιμες ευαισθησίες (μεταφυσικές, ηθικές, κοινωνικές, ανθρωπιστικές, αισθητικές), αυτές που οδηγούν τον άνθρωπο στη συνειδητοποίηση του εαυτού του και του κόσμου. Η εκπαίδευση ως ανάπτυξη της νοημοσύνης και των διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου, η καλλιέργεια του νου δηλαδή, είναι η προϋπόθεση για την καλλιέργεια της ψυχής. Νους και ψυχή συνθέτουν το πνεύμα, αυτό που πρέπει να καλλιεργεί μια ολοκληρωμένη Παιδεία, μια Παιδεία ουσίας, αφού το πνεύμα διαφοροποιεί ποιοτικά τον άνθρωπο από τα λοιπά όντα, συνδέοντας τον με την άναρχη ουσία που τον εδημιούργησε «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν», με τον Θεό. 
Γλώσσα, λογοτεχνία, ιστορία, φιλοσοφία, ηθική, ιστορία των ιδεών, των θεσμών και του πολιτισμού, αισθητική καλλιέργεια (τέχνες), θέατρο και άλλα συναφή αντικείμενα είναι αυτά που θα συνέθεταν, αν διδάσκονταν σωστά και συστηματικά, μια Παιδεία ουσίας, μια πραγματική καλλιέργεια της προσωπικότητας του ανθρώπου με ικανότητες δημιουργικής σκέψης και με απελευθέρωση των δυνάμεων που διαθέτει ο άνθρωπος ως πνεύμα. Αυτό είναι, νομίζω, το ζητούμενο της Παιδείας μας, το ζητούμενο κάθε Παιδείας.

Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Για μια παιδεία ουσίας

  1. Να επισημάνετε το θέμα, τη θέση και το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο συγγραφέας.
  2. ΥΦΟΣΝα σχολιάσετε το ύφος και τη γλώσσα του κειμένου.
  3. Αξιοποιώντας τα προηγούμενα κείμεναprosxediasmenos profor logos (του Γ. Μπαμπινιώτη και του Λ. Λαμπριανίδη), καθώς και τη σχετική συζήτηση που έγινε στην τάξη, να προσδιορίσετε το περιεχόμενο της εκπαίδευσης που οραματίζεστε και να καταγράψετε τα κύρια σημεία των θέσεών σας.
    Να παρουσιάσετε τις θέσεις σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο,
    βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.99.
  4. Εκπαίδευση και μόρφωση: Να αποδώσετε το περιεχόμενο των εννοιών σε μια παράγραφο που αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση.
  5. Ωφελιμισμός και χρησιμοθηρία: Να προσδιορίσετε τη νοηματική διαφορά των λέξεων και να γράψετε δύο φράσεις με τις οποίες γίνεται εμφανής αυτή η διαφορά.
  6.  Να συζητήσετε στην τάξη:
  • αν αντιμετωπίζουν οι νέοι χρησιμοθηρικά το σχολείο
  • πώς επηρεάζει το σχολείο τον μαθητή
  • ποια από τα γνωστικά αντικείμενα που παραθέτει ο Μπαμπινιώτης στην τελευταία παράγραφο εντάσσονται στο πρόγραμμα του σχολείου και τι αποκομίζετε εσείς από τον τρόπο που διδάσκονται.

Κουλτούρες και φυλές των δρόμων της πόλης

Όσοι γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε μέσα στις μεγαλουπόλεις, στο κέντρο τους, γνωρίζουμε από κλειστούς ορίζοντες. Ακόμα και τα σχετικά χαμηλά κτίρια της Αθήνας μπορούν να σκοτεινιάσουν τον ουρανό ενός μικρού παιδιού, τόσο τσιμέντο σκληρό κι άσφαλτος ολόγυρα φτάνουν και περισσεύουν για να πνίξουν τον ψυχισμό ενός εφήβου, να φρενάρουν δυνατότητες και όνειρα…

εικόνα 1

Σ’ αυτό το περιβάλλον, που, όταν δεν είναι ασφυκτικό, είναι, πάντως, περιοριστικό, γεννήθηκε η κουλτούρα των δρόμων, η τέχνη και οι δραστηριότητες, όπου βρίσκουν έκφραση κι εκτόνωση οι αγωνίες κι οι ανησυχίες, οι φόβοι και τα όνειρα των σημερινών παιδιών και των εφήβων… η ίδια τους η αδρεναλίνη.

εικόνα 2

Όταν δεν βλέπεις εύκολα κι ανεμπόδιστα τον ουρανό και την θάλασσα, θα τα ζωγραφίσεις, μήπως κι ανοίξει κάπως ο ορίζοντας – κι είναι, νομίζω, αυτό η ουσία, ο πυρήνας του graffiti.
Όταν αγωνιάς και μιλάς, αλλά κανένας δεν σ’ ακούει, όταν νοιώθεις πως δεν σε παίρνουν στα σοβαρά ή πως δεν έχουν χρόνο για σένα, η κραυγή σου μπορεί να μη βγει από το λαρύγγι, αλλά από το χέρι σου κι από ένα spray – κι αυτός ο λευκός τοίχος απέναντι φαντάζει προκλητικά τεράστιος κι άδειος. Μοιάζει λίγο με το μακρύ κι άγραφο μέλλον ενός νέου παιδιού. Και θέλει γέμισμα – με χρώματα, με φάτσες και γκριμάτσες, με φωνές… κάπως σαν για να καθρεφτίσει την ζωή, την πραγματική ή την φαντασιακή!..

Εικόνα 3

Εικόνα 4

Κάπως έτσι και τα ρομαντικά τραγούδια, οι γλυκειές μελωδίες άλλων εποχών έδωσαν την θέση τους στον αγχωτικό ρυθμό του Hip Hop, με την οργή του, την ανελέητη σάτιρα, τα αδιέξοδα των νεανικών ερώτων.

Εικόνα 5

Κάπως έτσι το κυνηγητό, που παίζαμε στους δρόμους, όταν κι όπου τα αυτοκίνητα ήταν λίγα, έγινε σήμερα skateboarding και in line skating, φιγούρες με την ταχύτητα των ρουλεμάν.

εικόνα 6

Το ριψοκίνδυνο σκαρφάλωμα σε μάντρες και δέντρα, για να δούμε μια ταινία ακατάλληλη για ανηλίκους στο θερινό της γειτονιάς, έγινε ακροβατικό στον αέρα μ’ ένα ποδήλατο BMX.

εικόνα 7

Πολλοί ενήλικοι, όντας βλοσυροί πατέρες και σοβαρές μητέρες πλέον, κοιτούν, στην καλύτερη περίπτωση, με επιφύλαξη τους πιτσιρικάδες των φυλών του δρόμου, τους γκραφιτάδες, τους σκεϊτάδες, τους ΒΜΧάδες κι όλους τους άλλους. Έχουν λησμονήσει τα δικά τους, δεν αναγνωρίζουν αντιστοιχίες… μονάχα το “κακό” διαβάζουν στα εφηβικά πρόσωπα, που στοιχειώνουν το πάρκο της γειτονιάς ή την πλατεία, στο τέλος του δρόμου.

εικόνα 8

εικόνα 9

εικονα 10

Είναι, όμως, πράγματι έτσι; Ή απλώς έχουν αλλάξει τα μέσα έκφρασης και εκτόνωσης, επειδή έχουν αλλάξει οι εξωτερικές συνθήκες κι οι περιστάσεις; Τα τελευταία χρόνια οι φωτογραφικές μου δραστηριότητες και ανησυχίες μ’ έχουν φέρει συχνά σε θέση παρατηρητή των “φυλών”  αυτών στους δρόμους των μεγαλουπόλεων. Και μπορώ να πω πως τα πράγματα, τα πρόσωπα, οι δραστηριότητες έχουν πολλές πτυχές κι εκφάνσεις, πολλές ερμηνείες, προσεγγίσεις, χειρισμούς.
Το graffiti στον φρεσκοβαμένο τοίχο του σπιτιού μας, το ξέρω, είναι φθορά ξένης περιουσίας, αλλά μπορεί νάναι κι όμορφο… μπορεί να χαλαρώνει λίγο την διάθεση μιας γκρίζας πόλης, να βάζει χρώμα αναγκαίο στην καθημερινότητά μας. Αν μένετε και κυκλοφορείτε στην Αθήνα, την επόμενη φορά που θα κατηφορίζετε την Πειραιώς, προσέξτε τις ασπρόμαυρες παραστάσεις στον τοίχο της Τεχνόπολης ή τις έγχρωμες, ακριβώς απέναντι, στον τοίχο του αμαξοστασίου. Αρκετά πιο κάτω, στα όρια του Πειραιά, κοντοσταθήτε για λίγο έξω από την μάντρα της “ΕΛΑΪΣ”, και θα δείτε τι εννοώ: υπάρχει ανάμεσά μας graffiti, που είναι σπουδαία ζωγραφική και μας φτιάχνει την μέρα.
Αν σε κάθε γειτονιά οριζόταν για την υποδοχή και την φιλοξενία του ένας τοίχος δημόσιος ή άλλος, μια μάντρα σπιτού εγκαταλειμμένου, ίσως αυτό να ήταν αρκετό και να μη χρειαζόταν ούτε οι γκραφιτάδες να ζωγραφίζουν οπουδήποτε ούτε οι ιδιοκτήτες να τους κυνηγάνε. Στην Ερμούπολη της Σύρου, τους “δωρίσανε” πέρυσι, τον Φεβρουάριο, την μεγάλη μάντρα του Ναυπηγείου του “ΝΕΩΡΙΟΥ”, στ’ αριστερά του λιμανιού, και το αισθητικό αποτέλεσμα δικαίωσε κάθε προσδοκία κι αντέχει ακόμα στον χρόνο.

εικόνα 11

Ο κόσμος του skating  και του ΒΜΧ είναι άλλη υπόθεση, λίγο ή πολύ extreme, ανάλογα με τις διαθέσεις και τις αντοχές του καθενός, ανάλογα με το τι έχει μέσα του και τι θέλει να βγάλει από μέσα του το κάθε παιδί. Είναι αθλήματα, που μπορεί ποτέ να μη αναγνωρισθούν από την ΔΙΕΘΝΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, αλλά είναι εξ ίσου ή και πιο θεαματικά από τα άλλα. Κι έχουν επίσης πολλές απαιτήσεις σωματικές, χρειάζονται ικανότητα ισορροπίας και ακροβασιών, ευλυγισία, χαρακτήρα ριψοκίνδυνο, ιδιοσυγκρασία, που αρέσκεται να ισορροπεί στην κόψη του ξυραφιού.  Πολλές οι μελανιές και τα διαστρέμματα, τα σπασμένα χέρια και τα πόδια δεν είναι ασυνήθιστα – κι η μόνη έκπληξη για τον αμύητο θεατή είναι πώς γίνεται και δεν έχουμε πολλά σπασμένα κεφάλια! Σ’ αυτό το τελευταίο δεν έχω απάντηση ούτε κι εγώ…

εικονα 12

εικονα 13

εικονα 14

Ίσως πολλοί να πουν πως δεν είναι αθλητισμός αυτός, δεν είναι αθλήματα το BMX και το skating, δεν είναι αθλητές τα παιδιά. Το βέβαιο είναι πως έχουμε να κάνουμε με μιαν αντικονφορμιστική αθλητική δραστηριότητα, με σπορ συνυφασμένα με την αντίσταση στις νόρμες και στα στερεότυπα, που έχουμε στον νου μας.

Οι χώροι των δραστηριοτήτων αυτών – ειδικά στην Ελλάδα –  είναι σπάνια οργανωμένοι, σπάνια έχουν κατασκευασθεί και προορισθεί για τον σκοπό αυτό. Μερικές φορές πρόκειται για αυτοσχέδιες κατασκευές μιας παρέας παιδιών με ξύλα και λαμαρίνες, υλικά πρόχειρα και συνήθως άχρηστα για άλλους. Άλλες φορές, είναι παγκάκια στις πλατείες, τα σκαλιά μιας εκκλησίας, ενός μνημείου ή ενός δημόσιου κτιρίου, η κουπαστή μιας σκάλας, που πάνω της θα γλιστρήσει το skateboard ή το πατίνι. Μπορεί νάναι και ράμπες σε μιαν αλάνα ή σ’ ένα νταμάρι, στις παρυφές της πόλης. Ο ηλεκτροφωτισμός σπανίζει κι οι περίοικοι ή οι ιδιοκτήτες κοντινών καταστημάτων συχνά τους αποθαρρύνουν, τους κυνηγούν, τους διώχνουν. Και τα παιδιά φεύγουν, ψάχνουν το επόμενο βολικό σημείο, πάνε στο διπλανό παρκάκι, στο γειτονικό ανοιχτό οικόπεδο… μέχρι να τους διώξουν κι από κει.

 εικονα 15

Άν μας θυμίζουν κάτι όλα αυτά, σίγουρα δεν είναι ο οργανωμένος, επίσημος αθλητισμός, αλλά μάλλον η δύσκολη, αντίξοη ζωή στις πόλεις. Είναι κι αυτά μια έκφανση των αντιξοοτήτων, που αντιμετωπίζουμε με σφιγμένα δόντια και πείσμα όσοι ενήλικες προσπαθούμε να επιβιώσουμε στο συχνά αφιλόξενο περιβάλλον μιας μεγαλούπολης.

Τα ίδια τα παιδιά, από την άλλη πλευρά, δεν παραπέμπουν στην εικόνα που έχουμε για τους αθλητές. Καπνίζουν στριφτά τσιγάρα και πίνουν μπύρα – συχνά, μάλιστα, καθώς κάνουν skating. Από τα αυτιά τους κρέμονται τα ακουστικά του i-Pod ή μπορεί να μιλάνε στο κινητό. Τα ρούχα τους δεν είναι φόρμες και εφαρμοστά σορτσάκια, αλλά ρούχα της ζωής στην πόλη, άνετα, χαλαρά, φαρδιά, σε χρώματα έντονα και συνήθως ταιριαστά με τα χρώματα της σανίδας ή του ποδηλάτου. Η γνωστή μας συγκέντρωση του αθλητή παίρνει εδώ άλλο νόημα και περιεχόμενο, βγάζει διαφορετική εικόνα.

εικονα 16

Κι αν κι αυτό μας θυμίζει κάτι, είναι πάλι η ζωή μας στην πόλη – τα παιδιά αυτά ζουν μέσα στην πόλη, κοντά μας, δίπλα μας, είναι κομμάτι της, και δραστηριοποιούνται αθλητικά επίσης σε χώρους δίπλα μας, δίπλα τους, κοντά στο σπίτι τους, στο κέντρο της πόλης, και με όλα τα αξεσουάρ της καθημερινής ζωής στην πόλη – όπως κι εμείς πάμε στην δουλειά μας ή σταματάμε για έναν καφέ με φίλους στον δρόμο για το σπίτι.

Ας μη σχηματίσει κανείς την  εντύπωση ότι μιλάμε για περιθώριο. Αντίθετα, μια ολόκληρη βιομηχανία ανθεί γύρω από το skating και την ποδηλασία ΒΜΧ, είναι μεγάλος ο τζίρος με τα παπούτσια, τα ρούχα, τον εξοπλισμό. Οι πιο καλοί στις φιγούρες με τις σανίδες και τα ποδήλατα, όσοι καταφέρνουν πράγματα θαυμαστά και ασύλληπτα, αψηφώντας τους νόμους της βαρύτητας και της κοινής λογικής, γίνονται μικροί ή μεγάλοι ήρωες στον χώρο. Γίνονται ημίθεοι, που υποστηρίζονται οικονομικά από κατασκευάστριες ρούχων και εξοπλισμού, εισαγωγείς, καταστήματα πώλησης. Δίνουν συνεντεύξεις στα ειδικά περιοδικά του χώρου των extreme sports, τα οποία δεν είναι καθόλου λίγα, κάνουν περιοδείες στην περιφέρεια και σε άλλες χώρες, μετέχουν σε διαγωνισμούς και events, με οικονομικά έπαθλα διόλου ευκαταφρόνητα – και χτίζουν την φήμη τους, το επαγγελματικό μέλλον τους στον χώρο.

εικονα 17

εικονα 18

εικονα 19

εικονα 20

Το μόνο περιθώριο εδώ είναι το περιθώριο, στο οποίο μοιάζουμε να ωθούμε μερικές φορές τα παιδιά εμείς οι μεγαλύτεροι – ως άτομα, ως γειτονιές, ως Δήμοι των μεγαλουπόλεων. Δεν είναι, όμως, τόσο δύσκολο ούτε τόσο ακριβό να φτιαχτούν skate parks, όπως στο εξωτερικό, σε ελεύθερους χώρους. Αυτά σπανίζουν σήμερα στην Ελλάδα, με συνέπεια να δίδεται μια αίσθηση διωγμού – αλλά το σπουδαιότερο είναι ότι οι αυτοσχέδιες κατασκευές κι οι πρόχειροι χώροι προφανώς στερούνται των σωστών προδιαγραφών και εγκυμονούν κινδύνους αχρείαστους.

Είναι τόσο εύκολο να φτιαχτούν από τους Δήμους ή από άλλους Φορείς ξύλινες ράμπες, ώστε απορεί κανείς γιατί δεν τις βλέπουμε συχνά στις πόλεις μας…

εικονα 21

Δεν μπορούμε να προσφέρουμε στα σημερινά παιδιά διέξοδο προς έναν τρόπο ζωής πιο κοντά στην φύση, τα κλείνουμε μέσα στα τείχη των πόλεων, που εξυπηρετούν τις δουλειές μας και την επιβίωσή μας. Είναι φυσικό, επομένως, να αναζητούν μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον διεξόδους για παιχνίδι και  εκτόνωση. Το skateboarding και το BMX παρέχουν αυτές τις διεξόδους και, όσο κι εμείς αν δεν τα καταλαβαίνουμε απολύτως,  αυτά είναι εδώ για να μείνουν.

Το βλέπει κανείς εύκολα αυτό στα μάτια, που λάμπουν, στην σοβαρότητα και στην αφοσίωση…

εικονα 22

Ή πρώτη γενιά μπορεί να αποχωρεί σιγά-σιγά από το προσκήνιο, αλλά οι επόμενες ακολουθούν…

εικονα 23

Κι είναι στο χέρι μας να κάνουμε το όραμά τους πιο προσιτό και πιο ασφαλές!

last

To blog ASTEROID, http://asteroid2.blogspot.gr/2010/05/blog-post_18.html

  1. Ποιοι λόγοι γέννησαν την κουλτούρα του δρόμου σύμφωνα με το κείμενο; Μπορείτε να προσθέσετε και άλλους λόγους σύμφωνα με τη δική σας εμπειρία;
  2. ΟΡΙΣΜΟΣΝα δώσετε με τη βοήθεια του λεξικού τη σημασία της λέξης «κουλτούρα», έπειτα να συζητήσετε σχετικά με τη χρήση του όρου στο συγκεκριμένο κείμενο.
  3. Σε ποιες κουλτούρες του δρόμου αναφέρεται το κείμενο; Ποια είναι τα σχόλια των μεγάλων για αυτές τις δραστηριότητες των νέων;
  4. Ποια νομίζετε ότι είναι η στάση του κειμενογράφου απέναντι στις κουλτούρες του δρόμου και ποια ταυτότητα προβάλλει μέσα από το κείμενό του; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορά σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.
  5. Ο κειμενογράφος χρησιμοποιεί συχνά α΄πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο. Πώς ερμηνεύετε αυτή την επιλογή;
  6. Στο κείμενο συναντούμε συχνά αποσιωπητικά. Να εντοπίσετε τρία παραδείγματα και να σχολιάσετε τη χρήση τους.
  7. Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος του κειμένου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
  8. Να αποδοθούν στα ελληνικά οι λέξεις: αντικομφορμιστική, νόρμες, αξεσουάρ, extreme, sports, events.
  9. Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου. Πιστεύετε ότι είναι κατάλληλος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μπορείτε να προτείνετε έναν άλλο εναλλακτικό τίτλο;
  10. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΣτο κείμενο συνδυάζεται ο λόγος με την εικόνα, έχουμε δηλαδή ένα πολυτροπικό κείμενο. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα αυτού του συνδυασμού;

Ανασκουμπωθείτε και φουλ διάβασμα

Νά λοιπόν που φτάσαμε στη μέση της σχολικής χρονιάς ή μάλλον την καβαντζάραμε ήδη. Με άλλα λόγια δηλαδή, τον φάγαμε τον γάιδαρο και πάμε για άλλα. Τέσσερεις μήνες απομένουν ημερολογιακά, μέχρι να χτυπήσει το πρώτο κουδούνι των εξετάσεων. Αν τώρα αφαιρέσουμε τις διακοπές του Πάσχα, λόγω της Καθαρής Δευτέρας, κάτι από την πρωτομαγιά, μας μένουν 3 μήνες και λίγες ημέρες, κουραφέξαλα δηλαδή.

Επομένως, τελείωσαν τα ψέματα. Ανασκουμπωθείτε, γιατί σε λίγο θα τρέχετε και δεν θα φτάνετε. Τώρα μπορείτε να φτιάξετε ένα πολύ αποδοτικό πρόγραμμα, που με σωστό και συστηματικό διάβασμα να σας αποδώσει τα μέγιστα. Έχετε όλο το χρόνο μπροστά σας, φτάνει να γίνετε μεθοδικοί και χωρίς άλλες αναβολές. Διαφορετικά τα κενά θα παραμείνουν, θα πολλαπλασιαστούν, και έπειτα θα πρέπει να επιλέξετε τι να καλύψετε και τι να αφήσετε εκτός. Μια κατάσταση δηλαδή που θα σας φέρει ανασφάλεια, η ανασφάλεια θα φέρει άγχος, το άγχος ξενύχτι και ο κύκλος από τον οποίο δεν θα μπορέσετε να βγείτε θα μπερδεύεται ολοένα. Είστε, λοιπόν, σε μια κρίσιμη καμπή και χρονικά και κυριολεκτικά και πρέπει να την εκμεταλλευτείτε όσο είναι καιρός. Όλα τα άλλα θα έρθουν από μόνα τους. Το καλοκαίρι είναι μπροστά σας, οι μέρες οι επόμενες των εξετάσεων θα είναι και πολλές και καλές. Σκεφτείτε το.

www.theschooligans.gr

  1. ufosα) Να σχολιάσετε το ύφος και τη γλώσσα του κειμένου.
    β) Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου.
  2. Το κείμενο έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα. Σε ποια σημεία αυτό γίνεται πιο εμφανές;
  3. Να υποθέσετε ότι ένας καθηγητής συμβουλεύει τους μαθητές του για παρόμοιο θέμα.
    Γράψτε το ανάλογο κείμενο, επιλέγοντας την κατάλληλη γλωσσική ποικιλία και το κατάλληλο ύφος, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.32.

Διαβάστε το δημοσίευμα Μια «αποκλειστική λέσχη» για όλους, που αφορά ένα από τα δημοφιλέστερα κοινωνικά δίκτυα, το facebook.

Εύα Στάμου
Μια «αποκλειστική λέσχη» για όλους

Αρθρογράφοι, κοινωνικοί ερευνητές και απλοί χρήστες έχουν αναρωτηθεί πού οφείλεται το φαινόμενο της παγκόσμιας επιτυχίας του φέισμπουκ. Το ενδιαφέρον του κοινού και των ειδικών πυροδοτείται ακόμα μία φορά αυτή την περίοδο από την προβολή στις κινηματογραφικές αίθουσες της ταινίας Social Network.

Στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ταινία του Ντέιβιντ Φίντσερ, επιχειρείται μια πειστική σκιαγράφηση της προσωπικότητας του ιδρυτή του φέισμπουκ, Μαρκ Ζάκερμπεργκ, και η παρουσίαση του χρονικού της δημιουργίας της ιστοσελίδας ‘μπεστ- σέλερ’.

Ο θεατής παρακολουθεί με ενδιαφέρον πώς το φέισμπουκ ξεκίνησε στο Χάρβαρντ σαν μία αποκλειστική λέσχη γνωριμιών ανάμεσα σε φοιτητές του διάσημου πανεπιστημίου και των γύρω κολεγίων που επιθυμούσαν να έρθουν σε επαφή με νέους ερωτικούς συντρόφους, χωρίς το ρίσκο της προσωπικής έκθεσης και της πιθανής απόρριψης. Μία ιδέα που βασίστηκε στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι Αδελφότητες των Αμερικανικών πανεπιστημίων και την αρχή της αποκλειστικότητας, μετατράπηκε με το πέρασμα των μηνών, λόγω της χωρίς προηγούμενο επιτυχίας της, σε ένα πείραμα ανοιχτό σ’ ολόκληρο τον πλανήτη.

Αν και ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ χρησιμοποίησε το τελετουργικό της αποδοχής και της απόρριψης στην οποία στηρίζεται η κοινωνική ιεραρχία των ελίτ ιδρυμάτων της Μασσαχουσέτης, το ίδιο το μέσο που επέλεξε για να διαδώσει την ιδέα του, υπονόμευσε το χαρακτήρα της κλειστής ‘λέσχης’. Η επιθυμία μας να γνωρίζουμε, ακόμα και να παρακολουθούμε ηδονοβλεπτικά τις ζωές των άλλων (αλλά και να παρουσιάζουμε κομμάτια από τη δική μας ζωή που θεωρούμε άξια δημόσιας έκθεσης, να κατασκευάζουμε δηλαδή μία εικόνα, ή μία αφήγηση για τη ζωή μας), καθόρισε την εξάπλωση της ιστοσελίδας και συνέβαλε στην καταπληκτική επιτυχία της. Η εμμονή της Δυτικής κουλτούρας με την εικόνα ενός εαυτού που ορίζεται από συγκεκριμένα, κοινά σε όλους, γνωρίσματα – φύλο, ηλικία, χώρα προέλευσης, προσωπική κατάσταση, επάγγελμα, σπουδές και ασχολίες, πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις – βρήκε την τέλεια έκφρασή της στην ιστοσελίδα του φέισμπουκ. Ένα αβατάρ, συχνά ρετουσαρισμένο ή πλαστό, και ένα στοιχειώδες προφίλ που το συνοδεύει, γίνεται το διαβατήριο για μία σειρά επαφών με ανθρώπους που δύσκολα θα είχε κανείς την ευκαιρία να συναντήσει στην καθημερινότητα. Ένας ιδιότυπος τρόπος επικοινωνίας ξεκινά. Παρά το γεγονός ότι πολλά άρθρα έχουν γραφτεί για τον κοινωνικό ρόλο του facebook, υπάρχουν δύο σημαντικές διαστάσεις της επικοινωνίας αυτής οι οποίες παραβλέπονται από τις περισσότερες αναλύσεις.

Η πρώτη διάσταση είναι ότι στις επαφές μέσω φέισμπουκ απουσιάζει ο βασικός εξοπλισμός της ανθρώπινης επικοινωνίας, η γλώσσα του σώματος: ο τόνος της φωνής, η στάση του κορμιού, η έκφραση ή η κατεύθυνση του βλέμματος, η κίνηση των χεριών, το χαμόγελο ή η απουσία του. Επιπλέον, η φυσική τάση που οι περισσότεροι έχουμε, κάποιες στιγμές να διακόπτουμε τον συνομιλητή μας, επιδιώκοντας να καταλάβουμε ή να διευκρινίσουμε το νόημα όσων λέγονται, δεν πραγματώνεται στα τεχνικά πλαίσια που θέτει το πρόγραμμα του φέισμπουκ. Η απουσία ρέουσας σωματικής έκφρασης οδηγεί στην παγίωση μιας αποσπασματικής μορφής επικοινωνίας που, πίσω από την τεχνητή αμεσότητα, ακυρώνει τον αυθορμητισμό αλλά και την ικανότητα να ακούει κάποιος πραγματικά, τα όσα επιχειρεί να επικοινωνήσει ο συνομιλητής του. Αν και ιδιότητες, όπως η αίσθηση του χιούμορ και η ευφυΐα, εύκολα διαφαίνονται από τις αναρτήσεις στον τοίχο ή την ανταλλαγή σύντομων σχολίων, η δυνατότητα να αναπτύξει κανείς ένα θέμα, το ενδιαφέρον για τις ανάγκες του συνομιλητή, η αλληλοκατανόηση και κατ΄ επέκταση η ενσυναίσθηση, δεν είναι εφικτό να εκδηλωθούν – σίγουρα όχι με την ίδια ευκολία. Αποτελούν έτσι, στοιχεία, που αναπόφευκτα έρχονται σε δεύτερη μοίρα, όταν δεν απουσιάζουν πλήρως από την επικοινωνία στο φέισμπουκ.

Η δεύτερη διάσταση αφορά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ταυτότητα που συντίθεται από το αβατάρ, το προφίλ, τα φωτογραφικά άλμπουμς και τις αναρτήσεις στον τοίχο. Ο πρώτος αποδέκτης αυτής της ταυτότητας δεν είναι (όπως ίσως νομίζουμε) οι άλλοι, αλλά ο ίδιος ο χρήστης που την ενεργοποιεί. Αυτό που προβάλλει ο χρήστης είναι καταρχήν ένα είδωλο με το οποίο θέλει να ταυτίζεται. Θα ήταν λοιπόν λάθος να θεωρηθεί ότι η ταυτότητα που δημιουργούμε στο φέισμπουκ έχει οπωσδήποτε σκοπό να εξαπατήσει τους άλλους. Ο κύριος λόγος ύπαρξής της είναι να επιλέξει στοιχεία από την καθημερινότητά μας, που μας καθιστούν ενδιαφέροντες και αποδεκτούς πρώτα από όλα στον εαυτό μας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι χρήστες του φέισμπουκ επιλέγουμε να κοινοποιούμε γεγονότα που θεωρούμε αξιόλογα, διασκεδαστικά ή ευχάριστα, αποσιωπώντας την πιο βαρετή ή δυσάρεστη πλευρά της ζωής μας. Με τον τρόπο αυτό, η εικόνα που κατασκευάζουμε αναπόφευκτα επιδρά στη μνήμη μας και εν τέλει στην άποψη που έχουμε για τον εαυτό μας.

Το φέισμπουκ δεν χρησιμοποιείται από όλους με τον ίδιο τρόπο. Ώριμες ηλικιακά ομάδες τείνουν να το χρησιμοποιούν για μια πιο δημιουργική μορφή επικοινωνίας, επιδιώκοντας την ενημέρωση και ανταλλαγή απόψεων για κοινωνικά, πολιτικά και καλλιτεχνικά θέματα της επικαιρότητας, που δεν περιορίζονται στον προσωπικό (συναισθηματικό ή ερωτικό) τομέα. Επαφίεται στην ικανότητα του κάθε χρήστη που ‘διευθύνει’ τη συζήτηση στον τοίχο του να διασφαλίσει ή να περισώσει το νόημα της επικοινωνίας, κατά πόσον δηλαδή θα πρόκειται όντως για συζήτηση οποιουδήποτε θέματος ή για μια σειρά από αυτιστικούς μονολόγους. Η δυσκολία κατανόησης, οι διαφωνίες και οι παρανοήσεις, η επιθετικότητα που ορισμένες φορές εκτονώνεται ακόμα και με χυδαία ή ρατσιστικά σχόλια είναι συνηθισμένα φαινόμενα. Μην ξεχνάμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή στο φέισμπουκ προσφέρει στους χρήστες την ευκαιρία να πουν ελεύθερα αυτό που σκέφτονται, κάτι που στην τετ α τετ επικοινωνία δεν είναι πάντα αποδεκτό ή εύκολο, λόγω ευνόητων κοινωνικών συμβάσεων.

Η απλή αλήθεια ότι ο κάθε χρήστης του φέισμπουκ δεν έχει πάντα κάτι ευφυές ή ενδιαφέρον να απαντήσει στο ερώτημα «Τι σκέφτεσαι;» δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι θα σταματήσουμε τις καθημερινές αναρτήσεις. Το φέισμπουκ συνεχίζει με επιτυχία να εξυπηρετεί τη βασική ανθρώπινη ανάγκη που ώθησε τον Ζάγκερμπεργκ στη δημιουργία του: την επιθυμία, δηλαδή, επικοινωνίας με ανθρώπους που δεν είναι εύκολα προσβάσιμοι με διαφορετικό τρόπο, στην καθημερινότητά μας. Άλλωστε αυτό είναι και το νόημα της παράδοξης επινόησης ενός αποκλειστικού κλαμπ ανοιχτού σε όλους.

Εύα Στάμου
Μια «αποκλειστική λέσχη» για όλους

book press, 5/11/2010

  1. Συζητήστε: Σε ποιους λόγους οφείλεται, σύμφωνα με το δημοσίευμα, η παγκόσμια επιτυχία του facebook; Ποιες ιδιαιτερότητες θεωρεί η αρθρογράφος ότι παρουσιάζει η επικοινωνία μέσω του facebook;
  2. Να χωρίσετε το κείμενο σε θεματικές ενότητες και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε ενότητα. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 150 περίπου λέξεις.
  3. Να χωριστείτε σε δύο ομάδες, για να οργανώσετε έναν αγώνα λόγου σχετικά με τη χρήση του facebook. Βασιστείτε στην εμπερία σας, καθώς επίσης και στο κείμενο που διαβάσατε, για να συγκεντρώσετε επιχειρήματα υπέρ ή κατά.  
  4. tautothtesΌπως παρατηρεί η αρθρογράφος, στο facebook προβάλλουμε μια ταυτότητα, προκειμένου να γίνουμε αποδεκτοί από τους άλλους αλλά και από τον ίδιο τον εαυτό μας. Κατασκευάζουμε μια εικόνα του εαυτού μας, επιλέγοντας στοιχεία από την καθημερινότητά μας τα οποία θεωρούμε ότι μας καθιστούν ενδιαφέροντες και αποδεκτούς, και την προβάλλουμε στο κοινωνικό δίκτυο.
  • Ομαδική εργασία: Κάθε ομάδα μελετά την ταυτότητα που προβάλλει  κάποιο μέλος της στο facebook, λαμβάνοντας υπόψη τις εξής ερωτήσεις: Ποια στοιχεία της ζωής του και της προσωπικότητάς του (γεγονότα, απόψεις, προτιμήσεις κ.ά.) επιλέγει να προβάλει και με ποια μέσα (λόγο, εικόνα, άλλο) το πετυχαίνει; Πώς θα περιγράφατε τον χαρακτήρα που αναδύεται;  
  • Ατομική εργασία για όσους είναι μέλη κοινωνικού δικτύου. Αναρωτηθείτε: Ποια στοιχεία της ζωής μου και της προσωπικότητάς μου επιλέγω να προβάλω στο facebook και ποια μέσα (λόγο, εικόνα, άλλο) αξιοποιώ, για να το πετύχω; Ποια στοιχεία παραλείπω ή ενδεχομένως αποσιωπώ; Ποια θεωρώ ότι είναι η ταυτότητα που κατασκευάζω και προβάλλω;
  • Διαβάστε το άρθρο Είναι τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης τόσο επιδραστικά όσο (θέλουμε να) πιστεύουμε;
    Συζητήστε με βάση τις εμπειρίες σας ποιο είναι το προφίλ του επιδραστικού χρήστη ενός κοινωνικού δικτύου. Αιτιολογήστε την άποψη σας, λαμβάνοντας υπόψη τον ορισμό που δίνεται στο συγκεκριμένο άρθρο.
  1. Δοκιμάστε να παίξετε με τη μετάφραση στα ελληνικά της λέξης facebook. Ακολουθούν κάποια ενδεικτικά παραδείγματα: φατσοβιβλίο, αρχαιοελληνιστί προσωποπάπυρος κ.ά. Βλέπε και Γλωσσικές ασκήσεις, Ε΄Λέξεις από ξένες γλώσσες στην ελληνική, σ. 145-150
  2. Συνεχίστε τον παρακάτω τηλεφωνικό διάλογο μεταξύ φίλων.
Εσύ:       – Έλα, τι κάνεις; Πάμε για κανα καφέ;
Αυτός:   – Έλα, καλά είμαι. Καφέ; Μπα, είμαι στο fb…
  • Να σχολιάσετε τον παραπάνω διάλογο σε ομάδες και να συζητήσετε το θέμα της φιλίας. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ένας  πραγματικός φίλος; Είναι οι «φίλοι» μέσω  facebook πραγματικοί φίλοι; Τι εκπλήξεις μπορεί να παρουσιάσει μια τέτοια φιλία;

Screen Shot 2016-03-29 at 1.59.36 PM

Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/f9S6DG

Μαλάλα Γιουσαφζάι
Ενα παιδί, ένας δάσκαλος κι ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο
12|07|2013

Screen Shot 2015-12-07 at 3.22.35 PM copy

«Δεν είμαι εδώ για να πάρω εκδίκηση από τους Ταλιμπάν. Αλλά για να υπερασπιστώ το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση». Η φωνή της Μαλάλα Γιουσαφζάι ακούστηκε και πάλι. Η έφηβη από το Πακιστάν, που έγινε στόχος των Ταλιμπάν επειδή υπερασπιζόταν το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση, έκανε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση. Στην ομιλία της στον ΟΗΕ δήλωσε πως οι σφαίρες που δέχθηκε στο κεφάλι δεν την έκαναν να σιωπήσει. Και ξανάρχισε τη μάχη της.

Μιλώντας στη Συνέλευση των Νέων στην έδρα του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη, τόνισε πως «ένα παιδί, ένας δάσκαλος κι ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο». Η Μαλάλα είχε γίνει σύμβολο στο Πακιστάν με το blog της στο οποίο από τα 14 της υπερασπιζόταν το δικαίωμα των κοριτσιών όπως εκείνη να πηγαίνουν στο σχολείο. Το όνομά της όμως έγινε γνωστό σε όλο τον κόσμο εξαιτίας της φρίκης που έζησε, όταν οι Ταλιμπάν μπήκαν σε σχολικό λεωφορείο και την πυροβόλησαν στο κεφάλι.

«Είμαι εδώ για να μιλήσω για το δικαίωμα κάθε παιδιού στην εκπαίδευση», είπε, όταν έκανε ανήμερα των γενεθλίων της την πρώτη της εμφάνιση από τη στιγμή που πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο.

«Στις 9 Οκτωβρίου με πυροβόλησαν στην αριστερή πλευρά του κεφαλιού και νόμισαν ότι οι σφαίρες θα με κάνουν να σιωπήσω, όμως απέτυχαν. Απ’ αυτή τη σιωπή ξεπήδησαν χιλιάδες φωνές. Σήμερα δεν είναι η ημέρα της Μαλάλα, είναι η ημέρα όλων των γυναικών, των αγοριών και των κοριτσιών που ύψωσαν τη φωνή τους για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους. Δεν βρίσκομαι εδώ για να πάρω εκδίκηση από τους Ταλιμπάν αλλά για να υπερασπιστώ το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση», είπε η έφηβη που καταχειροκροτήθηκε από το ακροατήριο.

Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Γκι-μουν υπενθύμισε ότι περισσότερα από 57 εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να φοιτήσουν ούτε καν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα περισσότερα από αυτά είναι κορίτσια και τα μισά ζουν σε εμπόλεμες ζώνες. Αναφερόμενος στις πρόσφατες επιθέσεις εναντίον εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στο Πακιστάν και τη Νιγηρία, σημείωσε ότι «τα σχολεία πρέπει να γίνουν καταφύγια για όλα τα παιδιά, κορίτσια και αγόρια».

Η 16χρονη, που είναι υποψήφια για το Νόμπελ Ειρήνης, παρέδωσε στον Μπαν μια πρόταση που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο και συγκέντρωσε περισσότερες από 3 εκατομμύρια υπογραφές με αίτημα να χρηματοδοτηθούν από τις 193 χώρες-μέλη του Οργανισμού εκπαιδευτικά ιδρύματα, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλα τα παιδιά θα έχουν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση μέχρι το 2015.

1. dhmosiograf eidhshΔιαβάστε την παραπάνω είδηση σε ηλεκτρονική εφημερίδα και συζητήστε σε ομάδες:

  • Ποιο γεγονός παρουσιάζει ο συντάκτης του κειμένου;
  • Ποια είναι η γνώμη του (σχόλιο) για το γεγονός και με ποιον τρόπο την προβάλλει;
  • Με ποιον τρόπο ο δημοσιογράφος οργανώνει τις πληροφορίες που παρέχει στον αναγνώστη; Θυμηθείτε και τα σχετικά με την οργάνωση της είδησης στο βιβλίο Έκφραση-Έκθεση της Β΄λυκείου, σ.32.
  • Ποια είναι η γνώμη σας για τον τίτλο της είδησης;
  • Στην είδηση περιλαμβάνονται πολλά αποσπάσματα από τον λόγο της Μαλάλα. Πώς ερμηνεύετε αυτήν την επιλογή του δημοσιογράφου;

2. Ποια ταυτότητα της Μαλάλα αναδύεται από τα αποσπάσματα;

3. Ένα παιδί, ένας δάσκαλος και ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη Μαλάλα; Να υποστηρίξετε την άποψή σας με τα κατάλληλα επιχειρήματα και τεκμήρια σε ένα άρθρο για την ιστοσελίδα του σχολείου σας.

4. Τι σκέψεις κάνετε ακούγοντας από τη μια τη φωνή της Μαλάλα, που δηλώνει Είμαι εδώ για να υπερασπιστώ το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση, και από την άλλη τις φωνές των Pink Floyd στο διάσημο τραγούδι τους, The Wall, Ακόμη ένα τούβλο στον τοίχο: Δεν χρειάζομαι εκπαίδευση. Δεν χρειάζομαι έλεγχο στη σκέψη μου. Κανένα πικρό σαρκασμό στην τάξη. Ε! Δάσκαλοι! Αφήστε τα παιδιά μόνα! Όλα είναι ένα ακόμη τούβλο στον τοίχο…; Ποια εκπαίδευση μπορεί να ανατρέψει το τραγούδι των Pink Floyd;

theatrikos dialogos5. Δουλέψτε σε ομάδες και γράψτε έναν διάλογο που θα παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάμεσα σε αυτές τις διαφορετικές φωνές που προέρχονται από δύο διαφορετικούς κόσμους, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ.114. Φανταστείτε έναν ευρωπαίο έφηβο, κορίτσι ή αγόρι, που απορρίπτει το σχολείο, να συνομιλεί με μία Πακιστανή έφηβη, που ονειρεύεται να πάει στο σχολείο, αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει το όνειρό της. Για να πλάσετε τον ρόλο της Πακιστανής, μπορείτε να κάνετε σχετική έρευνα στο διαδίκτυο, π.χ. διαβάστε αποσπάσματα από το βιβλίο «Με λένε Μαλάλα».

Νίκος Πιπέρης
Μάθημα στο διάλειμμα του διαρκούς σκασιαρχείου

Ήταν μια βαριά, μελαγχολική Τρίτη. Από αυτές τις καταραμένες Τρίτες  του Φεβρουαρίου που έρχονται πάντα λίγο μετά και τις τελευταίες εκδρομές, αρκετά πριν από τις επόμενες διακοπές. Συννεφιασμένες Τρίτες από τις οποίες τίποτε δεν περιμένει, είσαι μάλλον μελαγχολικός, σχεδόν βέβαιος ότι το καλύτερο που μπορείς να κάνεις είναι να κλείσεις τα μάτια, να ξαπλώσεις στο θρανίο, να ακουμπήσεις το κεφάλι στα χέρια σου και να περιμένεις με υπομονή ώσπου να βραδιάσει. Ξεκίνημα με Νέα (Ελληνικά), συνέχεια με Μαθηματικά, μετά Φυσική, δύο ώρες Αρχαία και στο τέλος Θρησκευτικά. Και μετά Αγγλικά, κατόπιν Γερμανικά, στο σπίτι το βράδυ ιδιαίτερο ξανά στις  Φυσικές Επιστήμες, που οι καθηγητές του σχολείου τις κάνουν να μοιάζουν πολύ πιο ακατανόητες και βαρετές απ’ ό,τι πραγματικά είναι.

Ήταν μια από εκείνες τις Τρίτες  που νιώθεις ένα κενό, που αισθάνεσαι ένα τεράστιο πλάκωμα στην ψυχή που καμιά μικροχαρά, καμιά ψιλοαπάτη, όπωs ένα μπουγέλωμα, ένας τσαμπουκάς, μια νέα γνωριμία ή μια κοπάνα, δεν μπορεί να σηκώσει από πάνω σου. Εκείνη την Τρίτη, λοιπόν, κατηφής και απαισιόδοξος όπως συνήθιζα να είμαι πάντα τέτοιες ημέρες, αναλογιζόμουν τη ματαιότητα των πραγμάτων και ειδικά αυτών των μικρών επαναστάσεων που κάναμε μέσα στο πλαίσιο της σχολικής μας ζωής: τις κοπάνες, που συνήθως ξοδεύαμε σε σπίτια φίλων, σε σφαιριστήρια και – κυρίωs – όπου γνωρίζαμε ότι θα βρίσκονται και αυτές που κάνουν κοπάνα από το Αρσάκειο.

Με τη λέξη «κοπάνα» βεβαίως  περιγράφουμε συνήθως το σκασιαρχείο που κάνει κάποιος από το σύνηθες πρόγραμμά του. Για μένα οι κοπάνες ήταν το κυρίως μενού της σχολικής μου ζωής και η ανατροπή ήταν όταν κατόρθωνα να συμπληρώσω ένα πλήρες εξάωρο παρακολούθησης. Και ύστερα ήταν και εκείνη η φράση του «φυσικού» μου. Εκείνη η απάντηση που είχε δώσει στους γονείς μου όταν είχαν έρθει να πάρουν τον έλεγχο. Που με βασάνιζε. «Ο Πιπέρης; Από τις αρχές του χρόνου έχω να τον δω. Κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να τον πάρετε από το εκλεκτό σχολείο μας διότι πιάνει τη θέση ενός μαθητή που θα ήθελε πραγματικά να μάθει». Όχι τίποτε άλλο, αλλά ο τύπος μού φαινόταν τόσο ακατάλληλος για να τον αφήσω να με διδάξει το οτιδήποτε, ώστε θεωρούσα πως είχε πλέον σεβαστεί αυτή την ιδιότυπη σχέση που είχαμε. Εγώ τον αγνοούσα, εκείνος δεν μου δημιουργούσε προβλήματα στο συμβούλιο των καθηγητών. Και να τώρα που είχε προδώσει αυτή την ιερή σχέση αδιάφορου μαθητή-κακού καθηγητή.

Εκείνη την Τρίτη αποφάσισα να μείνω στην τάξη. Να κάνω κοπάνα από τις συνηθισμένες κοπάνες μου. Να μείνω «μέσα». Για να δω, τέλος πάντων, τι είναι αυτό το τόσο τρομερό που εγώ χάνω. Εκείνη την Τρίτη παρακολούθησα και τις έξι ώρες διδασκαλίας. Την Τετάρτη δεν πήγα καθόλου στο σχολείο. Εντάξει, μην το παρακάνουμε κιόλας.

Νίκος Πιπέρης
Μάθημα στο διάλειμμα του διαρκούς σκασιαρχείου
The Schooligans

  1. Να μελετήσετε το κείμενο και να εντοπίσετε στοιχεία προφορικότητας.
  2. Να αιτιολογήσετε / σχολιάσετε τα ρηματικά πρόσωπα του κειμένου.
  3. Πού περνά συνήθως τις ώρες της «κοπάνας» ο μαθητής; Ποια διάθεσή του αναδύεται από το κείμενο;
    Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος του κειμένου;
  4. ΕΚΦΡ.ΛΟΓΟΣΕΒΧρησιμοποιώντας λέξεις ή και φράσεις του κειμένου, να γράψετε δύο σελίδες ημερολογίου.
    Η μία να αναφέρεται σε μια μέρα σκασιαρχείου, ενώ η άλλη σε μια μέρα βαρετού μαθήματος στο σχολείο.
  5. keimeno sto fbΛαμβάνοντας υπόψη το κείμενο, να συζητήσετε πώς είναι κατά τη γνώμη σας ένα ελκυστικό μάθημα. Καταγράψτε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο που αναρτάτε στον τοίχο σας στο facebook.

γελοιογραφία σκασιαρχείο

Πηγή: http://tvxs.gr/news/paideia/elliniko-sxoleio-mesa-apo-komiks-kai-geloiografies
Η γελοιογραφία δημιουργήθηκε από μαθητή της Α΄τάξης του ΓΕΛ Λουτρακίου.

  1. Να παρατηρήσετε την παραπάνω γελοιογραφία. Πιστεύετε ότι αποδίδει ο γελοιογράφος μία από τις αιτίες που οδηγούν σε σκασιαρχείο ένα μαθητή;
  2. Ναgeloiografia προσπαθήσετε να δημιουργήσετε τις δικές σας γελοιογραφίες, για να αποδώσετε τις αιτίες που, κατά τη γνώμη σας, οδηγούν σε σκασιαρχείο.
    Αν θέλετε, μπορείτε να δημιουργήσετε τη δική σας «ομιλούσα» γελοιογραφία, εργαζόμενοι σε κατάλληλο περιβάλλον, όπως το
    voki*.ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟ

 

σκασιαρχείο

Η παραπάνω εικόνα είναι  λογότυπο cafe
Σχεδιασμός:
Ideation


*voki: Διαδικτυακό περιβάλλον για τη δημιουργία ομιλούντων χαρακτήρων. Ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει έναν χαρακτήρα με προκαθορισμένες εικόνες και στη συνέχεια να προσθέσει ομιλία είτε μέσω ηχογράφησης είτε μέσω μετατροπής κειμένου σε (μηχανική) ομιλία.

Η εκδίκηση του Σκράπα
συνέντευξη

Μέχρι πρόπερσι ήταν ο “τεμπέλης”, ο “αδιάφορος”, ο “άχρηστος”… Όταν έμεινε για δεύτερη φορά στην ίδια τάξη, άρχισε να το πιστεύει και ο ίδιος. Για να ξεσπάσει, πήγε σ’ ένα γήπεδο κι άρχισε να τρέχει… Σήμερα ο Στέφανος είναι ο καλύτερος 17χρονος σπρίντερ στην Ελλάδα!

O Στέφανος είναι 17 χρονών και πάει ακόμα Γ΄ Γυμνασίου. Έμεινε μία φορά στην Α΄ και μία φορά στην Β΄ Γυμνασίου. Σ’ αυτές τις μικρές τάξεις πρέπει να ‘χεις ταλέντο για να μείνεις. Ο Στέφανος τέτοιο ταλέντο δεν είχε. Ούτε «ψυχολογικά προβλήματα», ούτε «χωρισμένους γονείς», ούτε «κοπάνες», «κακές παρέες» κλπ. Τότε γιατί έμεινε;

– Στο Δημοτικό ήσουν καλός μαθητής;
– Πολύ καλός. Τότε ακόμα διάβαζα.
– Στο Γυμνάσιο τι συνέβη;
– Δεν ξέρω. Βαριόμουν να διαβάσω. Δεν το μπορούσα με τίποτα. Άνοιγα το βιβλίο και έμενα δυο ώρες στην ίδια σελίδα.
– Καλά, απ’ την παράδοση δεν έπιανες κάτι;
– Ήμουνα μες στην τάξη, αλλά δεν παρακολουθούσα.
– Οι καθηγητές κάνανε καλό μάθημα;
– Το κλασικό μάθημα.
– Το κλασικό μάθημα είναι βαρεμάρα!
– Ναι, όντως… Εντάξει, υπήρχαν και καθηγητές που κάνανε ευχάριστο μάθημα. Θυμάμαι τον καθηγητή της Πληροφορικής, είχε πολύ χιούμορ.
– Σε πόσα μαθήματα έμεινες στο τέλος;
– Την πρώτη χρονιά σε πολλά. 
– Ήσουν ο μόνος;
– Όχι, κι άλλοι μείνανε. Ειδικά την πρώτη χρονιά ήταν αποτυχία όλοι. Εφτά από τα τριάντα παιδιά του τμήματος μείνανε “στον τόπο”… Τη δεύτερη με κόψανε στο τσακ. Αν έμενα σε 4 μαθήματα, θα πήγαινα μετεξεταστέος το Σεπτέμβριο. Εγώ έμεινα σε πέντε: Αρχαία, Ιστορία, Μαθηματικά, Αγγλικά και Θρησκευτικά.
– Καλά, έμεινες και Θρησκευτικά! Τι βαθμό σου είχαν προφορικά;
– Οχτώ.
– Οχτώ στα Θρησκευτικά!… Θεός φυλάξοι!
– Όχι πως κι εγώ διάβαζα, αλλά νομίζω ότι με είχε βάλει στο μάτι η καθηγήτρια. Είχε γίνει ένας καβγάς μαζί της μες στην τάξη.
– Τι καβγάς;
– Την ώρα του μαθήματος χτύπησε ένα κινητό, όχι το δικό μου. Νευριάζει αυτή, παίρνει το κινητό του παιδιού και αρχίζει να φωνάζει: “Ποιοι άλλοι έχουν μαζί τους κινητό; Δώστε τα μου όλα! Θα τα πάω στο γραφείο!”. Τα παιδιά φοβούνται, τα βγάζουν απ’ την τσάντα τους και της τα δίνουν. Εγώ της λέω: “Όχι. Γιατί να σας το δώσω; Αφού δε χτύπησε το δικό μου! Το ‘χα στο αθόρυβο!”. Αυτή τα παίρνει στο κρανίο: “Δώστο μου αμέσως!” “Δεν το δίνω!” “Δώστο μου αμέσως!” “Δεν το δίνω!”. Τελικά της το’ δωσα… Κόντευε να πάθει εγκεφαλικό.
– Ήσουν γενικά αντιδραστικός μαθητής;
– Ναι, πολύ. Έκανα φασαρία, αντιμιλούσα…
– Αποβολές είχες πάρει;
– Ω ναι! Κάργα!
– Πολλές;
– Τρεις μονοήμερες είχα πάρει την πρώτη χρονιά χαλαρά.
– Γιατί;
– Τι είχα κάνει; (σκέφτεται)… Α! Είχαν ένα σύστημα στο σχολείο, το οποίο έλεγε: “Όποιος μαθητής κάνει 5 ωριαίες απουσίες έχει bonus! Μια μέρα δώρο!”.
– Τι λες! Τέτοια προσφορά!
– Εγώ είχα 10 ωριαίες – έκανα φασαρία και με πετούσαν έξω – κι έτσι πήρα 2 bonus… Η τρίτη μονοήμερη ήταν γιατί ήμασταν στην εκκλησία κι εγώ σηκώθηκα κι έφυγα. Με είδε μια καθηγήτρια, άρχισε να με κυνηγάει στο δρόμο και να μου φωνάζει: “Έλα εδώ! Πού πας;”
– Σε πρόλαβε;
– Όχι… Και πήγα σπίτι μου. Την επόμενη μέρα με κάλεσε ο διευθυντής στο γραφείο: “Γιατί έφυγες απ’ την εκκλησία;” ρωτάει. Του λέω “Είδα κι άλλα παιδιά που έφευγαν κι έφυγα κι εγώ. Τι να έκανα; Βαριόμουν!”
– Σε καταλαβαίνουμε απόλυτα! 
– (γέλια) Αυτός όμως όχι! Μου’ ριξε μια μονοήμερη.

H καθηγήτρια δεν υπήρχε περίπτωση να προλάβει τον Στέφανο. Από μικρός ήταν το πιο γρήγορο παιδί στην τάξη του. Στην ΣΤ΄ Δημοτικού παίρνει μέρος με το σχολείο του σ’ ένα πρωτάθλημα της Αθήνας και βγαίνει άνετα πρώτος. Οι αρμόδιοι καταλαβαίνουν ότι έχουν να κάνουν με ένα γνήσιο ταλέντο, μια χρυσή ολυμπιακή ελπίδα, και φροντίζουν αμέσως να γραφτεί σ’ ένα σύλλογο. Από τότε παρακολουθούν συνεχώς την πορεία του… Πλάκα κάνουμε! Ένα «μπράβο» του είπαν μόνο και τον άφησαν στην τύχη του…

– Οι γυμναστές στο σχολείο σου δεν είχαν πάρει χαμπάρι το ταλέντο σου;
– Απλά έλεγαν «καλός αυτός». Με έβλεπαν που έπαιζα μπάσκετ, ποδόσφαιρο…
– Σας κάνανε κανονικά Γυμναστική ή… «πάρτε μπάλα και παίξτε»;
– Είχαμε δύο γυμναστές. Ο ένας έκανε συνήθως ασκήσεις, ο άλλος «πάρτε μπάλα και παίξτε».
– Εσύ τον στίβο πότε τον ανακάλυψες;
– Όταν έμεινα για δεύτερη φορά. Εκείνο το καλοκαίρι – για να ξεσπάσω – άρχισα να πηγαίνω σ’ ένα στάδιο, στην Καισαριανή, και να τρέχω.
– Μόνος σου;
– Μόνος μου.
– Ήξερες τι ακριβώς να κάνεις;
– Όχι. Ό,τι μου ‘ρχόταν έκανα. Στροφούλες, τζόγκινγκ, κάποια γρήγορα κομμάτια… Κάποια στιγμή με βλέπει ένας περαστικός (γυμναστής σ’ ένα σχολείο του Ζωγράφου) και μου λέει “Έχεις πολύ ωραίο στυλ. Σε ποιο σύλλογο πας;”. Του λέω “Σε κανέναν”. Μου λέει “Σοβαρά μιλάς; Να πας αμέσως να γραφτείς σε κάποιο σύλλογο. Έχεις μεγάλο ταλέντο”. Και μου πρότεινε να πάω στον Πανελλήνιο.
– Τον ξαναείδες αυτόν τον άνθρωπο;
– Όχι, ποτέ! Ούτε τ’ όνομά του δεν ξέρω.
– Φοβερό! O άνθρωπος που σου άλλαξε τη ζωή… Πήγες στον Πανελλήνιο;
– Tην άλλη μέρα κιόλας! Μου λένε: “Θ’ αρχίσεις 16 Σεπτεμβρίου με τις Ακαδημίες”. Περίμενα λοιπόν αυτή τη μέρα.
– Στο μεταξύ το σχολείο τι γίνεται;
– Πήρα την απόφαση να φύγω απ’ το παλιό σχολείο (το 2ο Γυμνάσιο Καισαριανής). Καλώς ή κακώς, πίστευα ότι μ’ έχουν βάλει στο μάτι. Ήθελα ν’ αλλάξω περιβάλλον. Και πήγα στο 3ο Εσπερινό Γυμνάσιο Παγκρατίου.
– Εκεί πώς σε υποδέχονται;
– Μια χαρά! Η διευθύντρια ήταν πολύ καλή, αγαπούσε όλα τα παιδιά.
– Ωραία, ας γυρίσουμε στον Πανελλήνιο…
– Φτάνει λοιπόν η πρώτη μέρα. Μας είχαν πει 4 η ώρα, εγώ ήμουν από τις 3 και περίμενα. Έρχεται η προπονήτρια, η κυρία Βίκυ, και μας βάζει κάτι προκαταρκτικά –  ήμασταν 5-6 παιδιά. Με βλέπει εμένα, μου λέει “Εσύ είσαι γρήγορος, κάτσε να σε πιάσω κατευθείαν με χρονόμετρο ένα 60άρι”. Κάνω το 60άρι και μένει έκπληκτη.
– Τι χρόνο έκανες;
– Δε μου ‘πε. Προφανώς δεν ήθελε να πάρουν τα μυαλά μου αέρα. Αλλά είδα την έκπληξη στο ύφος της. Μου λέει “Θα μιλήσω με έναν άλλο προπονητή να σε αναλάβει. Θα μπεις στο αγωνιστικό τμήμα”.
– Φαντάζομαι τη χαρά σου!
– Καλά! Πήγα σπίτι κι όλο αυτό σκεφτόμουν… Άσε που στο αγωνιστικό τμήμα δε θα χρειαζόταν και να πληρώνω. Είναι κι αυτό.
– Σωστά. Έχουν λεφτά οι γονείς σου;
– Όχι πολλά. Εργάζονται και οι δύο για να τα βγάλουμε πέρα.
– Πηγαίνεις λοιπόν στον καινούριο προπονητή…
– Ναι, τον Κώστα Αντωνόπουλο. Με βάζει κι αυτός να κάνω 60άρι. “Πολύ καλά” μου λέει. “Πόσο καλά, κύριε;”, “Πολύ-πολύ καλά” μου λέει. Ούτε αυτός μου λέει χρόνο.
– Βρε μανία!
– Kαι από κει και πέρα αρχίζω προπονήσεις κάθε μέρα… 
– Στο σχολείο αλλάζει κάτι;
– Ναι, αλλάζει. Ένιωθα – πώς να το πω; – πιο ώριμος, πιο σοβαρός. Κι άρχισα να ρίχνω βάρος και στα μαθήματα.
– Εσύ πώς το εξηγείς αυτό; Μέχρι τότε βαριόσουν… 
– Λόγω του στίβου. Ότι πήγα καλά, ρε παιδί μου, σε κάτι κι ένιωσα αυτοπεποίθηση. Αυτό ακριβώς είναι! Η αυτοπεποίθηση που σε κάνει να θες να πας καλά και στα άλλα πράγματα.

Συναντήσαμε τους καθηγητές του Στέφανου στο 3ο Εσπερινό Γυμνάσιο Παγκρατίου και τους ρωτήσαμε πώς είναι ο Στέφανος μες στην τάξη.
Κυρία Ασημακοπούλου, φιλόλογος: «Εξαιρετικός θα έλεγα. Είναι συνεργάσιμος, είναι φιλικός. Μπορεί εδώ να είναι λίγο χαμηλότερο το επίπεδο, αλλά και στο μάθημα προσέχει και ερωτήσεις κάνει και εύστοχα απαντάει»
Κύριος Γώγος, φυσικός: «Συγκρατεί και τα επιπλέον πράγματα που λέμε. Ιδιαίτερα Βιολογία, Χημεία που τον ενδιαφέρουν, προσέχει πολύ και τα θυμάται όλα. Την πρώτη φορά που μπήκα στην τάξη και δεν ήξερα κανέναν, ήταν ο μόνος με τον οποίο μπορούσα να κάνω μάθημα. “Αυτός πρέπει να είναι καλός μαθητής” είπα μέσα μου».

Τον Ιούνιο του 2003 ο Στέφανος τελειώνει (επιτέλους!) τη Β’ Γυμνασίου με βαθμό 15 . «Σ’ ένα κανονικό σχολείο μπορεί να μην ήταν 15, αλλά 12-13 θα ήταν σίγουρα» μας λέει. Συγχρόνως έρχεται η αθλητική καταξίωση: Χρυσό μετάλλιο στα 100 μέτρα στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Παίδων. Με 9 μόνο μήνες προπόνηση γίνεται ο καλύτερος Έλληνας σπρίντερ στην ηλικία του. Τον καλούν αμέσως στην Εθνική ομάδα. Λίγες μέρες μετά γίνεται το Βαλκανικό πρωτάθλημα. Νέο χρυσό μετάλλιο και ο Στέφανος γίνεται ο καλύτερος σπρίντερ στα Βαλκάνια! Τον χειμώνα ισοφαρίζει με χρόνο 6.91 το πανελλήνιο ρεκόρ Παίδων στα 60 μέτρα, ρεκόρ που δεν είχε φτάσει κανείς για 7 χρόνια!

– Πώς γιορτάζεις μια νίκη; 
– Δε δείχνω τη χαρά μου αμέσως. Φαίνομαι ήρεμος, αλλά μέσα μου είναι ένα ηφαίστειο. Και το βράδυ, κλασικά, βγαίνω με τους φίλους μου έξω και ξεσπάμε.
– Πριν από έναν αγώνα τι κάνεις;
– Ίσως παίξω λίγο πιάνο στο σπίτι. Με ηρεμεί αυτό και συγκεντρώνομαι.
– Ξέρεις πιάνο;
– Αυτοδίδακτος είμαι. Έχω ένα αρμόνιο στο σπίτι και προσπαθώ να παίξω αυτά που ακούω στο ράδιο.
– Τι μουσική σου αρέσει;
– Πιο πολύ μ’ αρέσουν τα ερωτικά κομμάτια, οι μπαλάντες.
– Χατζηγιάννης;
– Μπράβο! 
– Με τα κορίτσια πώς τα πας; Άλλαξε κάτι μετά τις αθλητικές επιτυχίες;
– Για να είμαι ειλικρινής, δεν είχα ποτέ πρόβλημα με τις κοπέλες. Και κακός μαθητής που ήμουν δηλαδή, στις σχέσεις μου τα πήγαινα καλά.
– Το σεξ πριν τον αγώνα είναι καλή ιδέα;
– Όχι, σε καμία περίπτωση! Χάνεις όλη σου την ενέργεια! 
– Πού το ξέρεις; Το’ χεις δοκιμάσει;
– (γέλια) Δεν το ρισκάρω!
– Φίλους καλούς έχεις;
– Έχω τον κολλητό μου, ο οποίος είναι 21 χρονών. Μπορεί να έχουμε 4 χρόνια διαφορά, αλλά είμαστε πολύ δεμένοι.
– Από αθλητές ποιο είναι το πρότυπό σου;
– Ο Μάικλ Τζόνσον.
– Πες μας κάτι: Ακούμε συνέχεια φήμες για αναβολικά στο στίβο. Ισχύουν;
– Δυστυχώς τα αναβολικά παίζουν πολύ στο χώρο μας.
– Εσένα σου έχουν προτείνει;
– Όχι ακόμα!
– Αν σου προτείνουν τι θα κάνεις;
– Δεν ξέρω.
– Το πιο τρελό σου όνειρο ποιο είναι;
– Τι άλλο; Να βγω πρώτος σε μία Ολυμπιάδα. Θέλω όμως πολλή δουλειά ακόμα.
– Με το σχολείο τι θα κάνεις;
– Τελειώνω τώρα τη Γ’ Γυμνασίου και θα συνεχίσω και στο Λύκειο.
– Σου ΄χει μείνει καμιά πίκρα απ’ το παλιό σου σχολείο;
– Όχι, καμία! Τώρα πια είμαι τόσο ενθουσιασμένος που δεν μ’ ενδιαφέρει. 
– Υπήρξε κάποια στιγμή τότε που ένιωσες μηδενικό; 
– Μηδενικό όχι. Αποτυχημένος σίγουρα. 
– Είχες κλάψει εκείνο το καλοκαίρι;
– Ναι, πάρα πολύ.
– Μόνος σου;
– Και μόνος μου και μπροστά στους φίλους μου, στους γονείς μου… 
– Τι σε στήριξε;
– Ο ίδιος ο αθλητισμός.
– Κάποιο πρόσωπο;
– Ο πατέρας μου… Μου’ λεγε πάντα: “Δεν πειράζει. Προσπάθησε”. Η μαμά ήταν πιο γκρινιάρα…
– Τώρα τι σκέφτονται για σένα;
– Τώρα έχουν αλλάξει εντελώς. Μες στη χαρά και οι δύο. Όλο “μπράβο” και “μπράβο” και “κοίτα τι έκανε ο γιος μου” στους συγγενείς. Μόλις έρχεται κάποιος στο σπίτι: “Έλα να δεις τα κύπελλα του γιου μου”.
– Ενώ πριν;
– Πριν κρυβόντουσαν. Ερχόντουσαν επίσκεψη συγγενείς ή γείτονες και απέφευγαν να μιλήσουν για μένα.
– Απ’ το παλιό σου σχολείο έχεις ξαναπεράσει;
– Όχι. Ούτε απ’ έξω.
– Γιατί; Από αποστροφή;
– Ναι, δεν γουστάρω… Μου στοίχισαν πολύ εκείνα τα δύο χρόνια.
– Νιώθεις ότι πήρες το αίμα σου πίσω;
– Τώρα πια, ναι!

Λίγες μέρες μετά τη συνέντευξη ανακοινώθηκαν από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ οι υποτροφίες για τους Έλληνες αθλητές που ξεχώρισαν την περσινή χρονιά για τις υψηλές επιδόσεις τους… Στα 100 μέτρα: Στέφανος Μπαρούτσας.

The Schooligans

  1. Screen Shot 2016-05-19 at 11.23.09 AMΝα επισημάνετε λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται κυρίως από νέους / μαθητές.
  2. Η συνέντευξη χωρίζεται σε δυο μέρη. Στο α΄ μέρος ο Στέφανος μιλά για το σχολείο και τη σχέση με τους δασκάλους.
    Στο β΄ μέρος αναφέρεται στον αθλητισμό. ΣΥΝΝα επισημάνετε την αλλαγή της ταυτότητας του μαθητή. Τι είναι αυτό που την διαφοροποιεί σε κάθε μέρος;
    Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στη γλώσσα που χρησιμοποιεί;
  3. Το κείμενο είναι συνέντευξη. Ποια γνωρίσματα του προφορικού λόγου ανιχνεύετε;
    Να συζητήσετε τον τρόπο με τον οποίο έχει στήσει τη συνέντευξη ο δημοσιογράφος, λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω ερωτήματα:
  • ποιος είναι ο στόχος του δημοσιογράφου;
  • ποια είναι η θέση του και σε ποια σημεία του κειμένου διατυπώνεται άμεσα ή έμμεσα;
  • τι γνωρίζει εκ των προτέρων για το ερωτώμενο πρόσωπο και με ποιο κριτήριο επιλέγει τις ερωτήσεις που του κάνει;
  • με ποιον τρόπο νομίζετε ότι μπορεί να κατέγραψε τις απαντήσεις του ερωτώμενου (μαγνητοφώνηση, κρατώντας σημειώσεις, κ.ά.);
    Πώς τις απέδωσε (ρηματικό πρόσωπο, παραγλωσσικά στοιχεία, κτλ);
  1. Να εργαστείτε σε ομάδες και να οργανώσετε μια μικρή έρευνα για τη φοίτηση των μαθητών, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο τη συνέντευξη.
    Μπορείτε να πάρετε συνεντεύξεις από μαθητές που παρακολουθούν τακτικά το σχολείο και δεν κάνουν «κοπάνες», καθώς και από μαθητές που κάνουν συχνά «κοπάνες».
    Να ανακοινώσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε άρθρο που θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

Άτιμη κοινωνία

Άτιμη κοινωνία! Να θες ν’ αλλάξεις εξάτμιση στο μηχανάκι σου και να μην μπορείς, επειδή δεν έχεις λεφτά. Και να μην μπορείς να ζητήσεις λεφτά από τους γονείς σου. Τι να πεις; Μάνα, δώσε μου λεφτά να κάνω το μηχανάκι να πηγαίνει σαν τρελό; θα σε πλακώσει στο ξύλο! Και δίκιο θα’ χει! Σε ένα αδιέξοδο ζούμε όλοι εμείς που έχουμε μηχανάκια. Πιο μεγάλο πρόβλημα έχουμε εμείς παρά οι επιχειρηματίες. Αυτοί έχουν ό,τι γουστάρουν, ενώ εμείς αγκομαχούμε για μια εξάτμιση. Κι όχι τίποτα άλλο. Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς σε τίποτα που προσπαθείς να κάνεις! Κάθεσαι να διαβάσεις και σου περνάνε εξατμίσεις από μπροστά…

Άτιμη κοινωνία
The Schooligan
s

  1. Τι απασχολεί τον νέο του κειμένου; Δώστε με δυο τρία χαρακτηριστικά το πορτρέτο του μαθητή.
  2. ufosΝα σχολιάσετε το ύφος του κειμένου.
  3. keimeno sto fbΝα γράψετε ένα ανάλογο κείμενο στο οποίο ένας νέος εκφράζει την ανεκπλήρωτη επιθυμία του για ένα ακριβό απόκτημα, ένα επώνυμο ρούχο, ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια, έναν υπολογιστή, κ.ά.
    Υποθέστε ότι πρόκειται για κείμενο που σκοπεύετε να αναρτήσετε στον τοίχο σας στο facebook.  
  4. ekthesi zwgrafΝα συζητήσετε το θέμα της στέρησης άλλοτε και τώρα, π.χ. άλλοτε ο Μέλιος (απόσπασμα 2) ένιωθε στέρηση, γιατί δεν μπορούσε να αγοράσει βιβλία, ενώ σήμερα κάποιο παιδί στην ηλικία του Μέλιου νιώθει στέρηση, γιατί δεν μπορεί να αγοράσει ένα tablet, ένα smartphone κ.ά.
  5. Ποιες είναι όμως οι  πραγματικές ανάγκες μας; Ο ζωγράφος Χρήστος Μποκόρος δίνει τη δική του απάντηση με την έκθεση των  έργων του «Τα στοιχειώδη».
    Η Κατερίνα Ασημακοπούλου παρουσιάζει και σχολιάζει την έκθεση στο παρακάτω  δημοσίευμα.

 

Ασημακοπούλου Κατερίνα
«Τα στοιχειώδη» του Χρήστου Μποκόρου

H εικόνα μιας λιτής ευημερίας με ζωγραφική πάνω σε μακρόστενα ξύλα από γεφύρια

Τα στοιχειώδη

Σαν να μπαίνεις σε ένα μικρό ξωκλήσι, αισθάνεσαι καθώς περνάς την πόρτα για την έκθεση του Χρήστου Μποκόρου, στο Μουσείο Μπενάκη. Η δυναμική του χώρου επιβάλλει την κατάνυξη, ο τόνος της φωνής αυτόματα χαμηλώνει και οδηγεί σε μία σχεδόν σιωπηλή παρατήρηση των εικόνων.

Ο Χρήστος Μποκόρος ζωγραφίζει για μία ακόμα φορά σε παλιά, φθαρμένα ξύλα, με καθαρά πάνω τους τα σημάδια και τα ίχνη του χρόνου. Παλιότερα, με την άψογη τεχνική του, ζωγράφιζε μικρές φλόγες και κλαδιά ελιάς, λινές πετσέτες και πιο παλιά «ωά».  Πάντα τα στοιχειώδη. Κι αυτή τη φορά, πάνω στα μακρόστενα ξύλα από γεφύρια, πιθανόν της Ηπείρου, με «τα στοιχειώδη» καταπιάνεται, εκείνα που δημιουργούν την εικόνα μιας λιτής ευημερίας.

Τα στοιχειώδη 2

Στο πρώτο δωμάτιο της έκθεσης μία σειρά από έξι μορφές ξαπλωμένες στη φύση μάς κοιτάζουν στα μάτια όταν δεν στρέφουν το βλέμμα στον έναστρο ουρανό ή στα ανοιξιάτικα χαμομήλια. Μία ξύλινη πόρτα με το φως του πίσω δωματίου να φαίνεται από τις χαραμάδες της, μας οδηγεί νοητά (στο δεύτερο δωμάτιο της έκθεσης) στα ενδότερα. Μετά τον εξωτερικό χώρο, ο εσωτερικός: το σπίτι. Εκεί ένα τρίπτυχο, πάντα σε σανίδες από γεφύρια, πραγματεύεται τα στοιχειώδη του οίκου: στο πρώτο πάνελ του τρίπτυχου ένα ξέστρωτο κρεβάτι,  στο δεύτερο μία πετσέτα, ένα καθρεφτάκι και ένα σαπούνι μόλις χρησιμοποιημένο, και στον τρίτο ένα τραπέζι με ένα κομμάτι ψωμί, δυο πιάτα φασολάδα και δύο ποτήρια κρασί. Ο Μποκόρος  ζωγραφίζει τη λεπτομέρεια αλλά ταυτοχρόνως επιμένει σε μία αφαίρεση, που καθηλώνει. Είδα πολλούς θεατές της έκθεσης που επιχειρούσαν να αγγίξουν τις ζωγραφιές. Για να βεβαιωθούν ότι είναι ζωγραφική και όχι πραγματικά αντικείμενα. Η υγρασία που αφήνει το βρεγμένο σαπούνι πάνω στο ξύλο όπου μόλις ακούμπησε, οι πτυχές της πετσέτας που ακόμα δεν έχει χρησιμοποιηθεί ή του τσαλακωμένου σεντονιού που είναι ακόμα ζεστό από τον ύπνο: η ευαισθησία του ζωγράφου αποτυπωμένη σε ένα φθαρμένο ξύλο.

Σε μια εποχή που το περιττό έχει γίνει κομμάτι της καθημερινότητάς μας, που συνεχώς απομακρυνόμαστε από τα στοιχειώδη, τα  βασικά και τα πρωταρχικά, σε μια εποχή που, κατά τον ζωγράφο, «για να μάθουμε τον καιρό δεν κοιτάμε πια τον ουρανό αλλά το internet», η ματιά στα στοιχειώδη μοιάζει με κάθαρση.

Με την έκθεση του Μποκόρου δεν θέλαμε να δούμε τίποτε άλλο εκείνη τη μέρα στο Μουσείο Μπενάκη. Μήπως μας προκάλεσε μια ψυχική ανάταση;

Ασημακοπούλου Κατερίνα
«Τα στοιχειώδη» του Χρήστου Μποκόρου
Το Βήμα, 23/01/2014

  • Ποια είναι τα στοιχειώδη για τον καλλιτέχνη; Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη τις φωτογραφίες από τους δύο πίνακες που συνοδεύουν το δημοσίευμα, καθώς επίσης και τα σχόλια της συντάκτριας του κειμένου.
  • Να συζητήσετε τις επιλογές του ζωγράφου, ως προς τα θέματα, τις μορφές, τα σχήματα, τα χρώματα και το υλικό που χρησιμοποιεί.
    Μπορείτε να αναζητήσετε στο διαδίκτυο και άλλους πίνακες του ζωγράφου.
  • organwsh keimenouΝα παρατηρήσετε την οργάνωση του κειμένου. Ποιες πληροφορίες δίνονται σε κάθε παράγραφο;
    Δοκιμάστε να γράψετε πλαγιότιτλους.   
  • Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση εικόνα μιας λιτής ευμερίας με την οποία η συντάκτρια του κειμένου χαρακτηρίζει τη ζωγραφική του Μποκόρου στον υπότιτλο του δημοσιεύματος;
    Νομίζετε ότι ευημερία και λιτός βίος είναι συμβατές έννοιες ή όχι; Επιχειρηματολογήστε ανάλογα.
  • Ποιον προβληματισμό και ποια συναισθήματα προκάλεσε η ζωγραφική του Μποκόρου στη συντάκτρια του κειμένου;  
  • stoxastikos logosΑναρωτηθείτε ποια είναι τα δικά σας στοιχειώδη και ποια τα περιττά και καταγράψτε τις σκέψεις σας.
    Δώστε στο κείμενό σας ό,τι μορφή επιθυμείτε, π.χ. ποίημα, χρονογράφημα, ημερολόγιο, μήνυμα στο facebook, κ.ά. 
  1. Και ο Οδυσσέας Ελύτης στον «Μικρό ναυτίλο» σημειώνει:

ΓΥΜΝΟΣ ΙΟΥΛΙΟ ΜΗΝΑ, το καταμεσήμερο. Σ’ ένα στενό κρεββάτι, ανάμεσα σε δυο σεντόνια χοντρά, ντρίλινα, με το μάγουλο πάνω στο μπράτσο μου που το γλείφω και γεύομαι την αρμύρα του, κοιτάζω τον ασβέστη αντικρύ στον τοίχο της μικρής μου κάμαρας. Λίγο πιο ψηλά το ταβάνι με τα δοκάρια. Πιο χαμηλά την κασέλα που έχω αποθέσει όλα μου τα υπάρχοντα: δυο παντελόνια, τέσσερα πουκάμισα, κάτι ασπρόρουχα. Δίπλα η καρέκλα με την πελώρια ψάθα, χάμου, στ΄άσπρα και μαύρα πλακάκια, τα δυο μου σάνταλα. Έχω στο πλάι μου και ένα βιβλίο.

Γεννήθηκα για να ΄χω τόσα. Δεν μου λείπει τίποτε να παραδοξολογώ. Από το ελάχιστο φτάνεις πιο σύντομα στο οπουδήποτε. Μόνο που ΄ναι πιο δύσκολο…

 

  • Ποια θεωρεί απαραίτητα ο ποιητής και ποια ψυχική διάθεση αποπνέει ο λόγος του;
  • Να συζητήσετε τον προβληματισμό του ποιητή στις δυο τελευταίες σειρές του αποσπάσματος.
  • Στο απόσπασμα υπάρχει ένα περιγραφικό και ένα στοχαστικό μέρος. Να τα εντοπίσετε. Τι περιγράφει ο ποιητής και σε ποιες σκέψεις οδηγείται;
    Η λιτότητα των αγαθών και η ψυχική επάρκεια που νιώθει μπορούν να συμβιβαστούν, κατά τη γνώμη σας; Να συζητήσετε το θέμα στην τάξη σας.

Διαβάστε το αφήγημα Ένας αριθμός του Άντον Τσέχωφ, (Κ.Ν.Λ. Β΄ Γυμνασίου, σ. 196-197) και παρατηρήστε πώς αποδίδεται η σιωπή της Ιουλίας  που δεν τολμά να διεκδικήσει τα δικαιώματά της στη συνομιλία με τον εργοδότη της. Ο εργοδότης στο τέλος τής αποκαλύπτει πως της έκανε μια φάρσα, για να της γίνει ένα σκληρό μάθημα, και την ρωτάει: Γιατί είσαι τόσο άβουλη;. Η Ιουλία δεν απαντά, αλλά μουρμουρίζει κάποια ευχαριστώ και φεύγει.                                             

  1. Να φανταστείτε τις σκέψεις και τα συναισθήματα της Ιουλίας για το περιστατικό και να γράψετε μια σελίδα στο  ημερολόγιό της.
  2. δημ.γραφή ΘΕΑΤΡ. διάλογοςΔουλεύοντας σε ομάδες, να μετατρέψετε το αφήγημα σε θεατρικό διάλογο, να το σκηνοθετήσετε και να το «παίξετε», βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 114.

Screen Shot 2016-04-12 at 3.10.09 PM

Άντον Τσέχωφ
Η φωτογραφία από τη διεύθυνση http://goo.gl/XNdPSd

ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΕΦΗΒΩΝ – ΓΟΝΕΩΝ
Επικοινωνία εφήβων – γονέων μέσω επιστολών

Αγαπητή μαμά,

Έχω κάποια παράπονα από σένα που θέλω να σου τα πω. Λοιπόν, πρώτα απ’ όλα κάθε φορά που προσπαθώ να σου μιλήσω δεν με ακούς ποτέ. Δεν γίνεται όμως άλλο έτσι. Πάντα θες να γίνεται μόνο το δικό σου. Θέλεις να σου μιλάω μόνο όταν εσύ είσαι καλά. Δεν έχεις καθίσει ποτέ να ακούσεις όλα αυτά που θέλω να σου πω. Αν έχω κάποιο πρόβλημα που θέλω να ζητήσω τη γνώμη σου πού αλλού να στραφώ, αν δεν μπορώ να τα πω σε σένα που είσαι η μαμά μου;

Ας αλλάξει αυτή η κατάσταση, γιατί δεν πάει άλλο.

Αντωνία

Αγαπητοί μου γονείς,
Όλα αυτά τα χρόνια με μεγαλώσατε εξαιρετικά και όπως κάθε παιδί θα ήθελε, ωστόσο έχω ένα παράπονο από εσάς.

Αυτό που με ενοχλεί περισσότερο είναι η υπερπροστατευτικότητα που μου δείχνετε. Κάθε φορά που θα πάω κάπου φέρεστε παράλογα και μου επιβάλλετε επίσης παράλογα πράγματα. Μου ζητάτε να κουβαλάω το κινητό μου ακόμα και σε πολύ μικρές αποστάσεις και φυσικά να είναι ενεργοποιημένο. Αγχώνεστε χωρίς λόγο και στενοχωριέστε και το χειρότερο είναι ότι κάποιες φορές μου το μεταδίδετε και σε μένα.

Επίσης έχω συζητήσει το θέμα της υπερπροστατευτικότητας με τους κοντινούς μου φίλους και έχω διαπιστώσει ότι δεν είμαι το μοναδικό παιδί που του συμβαίνει αυτό. Παλιά δίκαια ανησυχούσατε αφού ήμαστε μικροί και απροστάτευτοι. Τώρα όμως έχουμε μεγαλώσει, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα θέματα με ωριμότητα και μπορούμε να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας.

Το μόνο που ζητάω από σας είναι να μου δείξετε εμπιστοσύνη και να καταλάβετε ότι δείχνοντας εμπιστοσύνη σε μένα είναι σα να δείχνετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας και στον τρόπο που εσείς με μεγαλώσατε. Σας το διαβεβαιώνω: με μεγαλώσατε πολύ καλά. Μη φοβάστε, εμπιστευτείτε με και όλα θα πάνε καλά.

Με αγάπη, ο γιος σας, Ηλίας

http://logotexnikhdrashpallatideiou.blogspot.gr/2013/04/blog-post_6575.htm

  1. Ποιες απαντήσεις, νομίζετε ότι θα έδιναν οι γονείς στα παιδιά τους, από τη δική τους σκοπιά;
  2. Ανατρέχοντας και στις προσωπικές σας εμπειρίες, ποια προβλήματα στην επικοινωνία των εφήβων με τους γονείς θεωρείτε σημαντικότερα; Να αιτιολογήσετε τις απόψεις σας.
  3. ημερολογιοΝα σχολιάσετε το ύφος των κειμένων και να μετατρέψετε την πρώτη επιστολή σε ημερολογιακή σελίδα. βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου σ.108.

Δημήτριος Γατόπουλος
Ο λαός αρχίζει την Αντίσταση

πολιτική 4

(από το βιβλίο των: Γκώνιας Ν. – Ραπτοπούλου Σ.,
Το έπος του 1940, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 1995)

Ο Μανόλης Γλέζος διηγείται πώς αυτός και ο σύντροφός του Απόστολος Σάντας πραγματοποίησαν το ανδραγάθημά τους

…Έτσι, στις 30 του Μάη του 1941, γυρίζαμε άσκοπα στους στυγνούς δρόμους της Αθήνας.
-Λάκη, το βλέπεις κείνο εκεί;
Το φασιστικό σύμβολο, πελώριος συμπυκνωμένος βραχνάς, πλάκωνε τον ουρανό της Αθήνας. Δε χρειάζονταν περισσότερα λόγια. 0 ένας κατάλαβε τον άλλον. Σε μας έλαχε ο κλήρος —απλοί, ανώνυμοι ερμηνευτές της φλόγας ενός ολόκληρου λαού, της θέλησής του, θα προβαίναμε στην υποστολή της Γερμανικής σημαίας.
Δώσαμε τα χέρια και χωρίσαμε. Το βράδυ, ραντεβού στις 8 στην πλατεία Κουμουνδούρου (Ελευθερίας). Όταν ανταμώσαμε, τα χέρια μας σφίχτηκαν νευριασμένα. Δεν ήταν από φόβο. Ήταν συγκίνηση για το μεγάλο σκοπό, για την επιτυχία!
Είχε σκοτεινιάσει. Το φεγγάρι είχε βγει. Ήταν μια όμορφη αττική βραδιά. Αμίλητοι προχωρήσαμε μέσα απ’ την Πλάκα. Απ” το πρωί είχαμε κανονίσει τις τεχνικές λεπτομέρειες κι είχαμε μαζί μας ένα κλεφτοφάναρο. Κάναμε μια βόλτα γύρω απ’ την Ακρόπολη. Η  γερμανική φρουρά φαινόταν. Τάχα στον κοντό να υπήρχε σκοπός; Ήταν δεν ήταν, εμείς θ’ ανεβαίναμε. Σε μια στιγμή, που δε φαινόταν κανένας γύρω, πηδήξαμε το συρματόπλεγμα πούναι γύρω στο δασάκι των πεύκων της βόρειας πλευράς και, σιγά σιγά, ο ένας πίσω απ’ τον άλλον, προχωρήσαμε σκαρφαλώνοντας στ’ απόκρημνα βράχια.
φτάσαμε σε μια πορτίτσα ξύλινη, πούφραζε το άνοιγμα που υπάρχει εκεί που αρχίζουν τα τείχη. Στην είσοδο, που κατά τους αρχαιότερους Αθηναίους μπαινόβγαινε  το ιερό φίδι του Παρθενώνα.
Ευτυχώς, το λουκέτο δεν ήταν κλειστό. Σπρώξαμε και μπήκαμε. Είχαμε φτάσει. Με κομμένες τις αναπνοές ρίξαμε ένα βλέμμα γύρω μας: δεξιά τα Προπύλαια, απέναντι ο Παρθενώνας, αριστερά το Ερεχθείο, ψηλά, μεγαλόπρεπα, φωτίζονταν υποβλητικά απ’ το φεγγάρι. Τα σπασμένα μάρμαρα σκόρπια παντού, κάτω απ’ το διόχρωμο εκείνο φως, παρουσιάζουν περίεργα σχήματα.
Προς το παρόν, κανένας Γερμανός δε φαινόταν. Σκυφτοί καθώς είμαστε, κρυβόμενοι πίσω απ’ τα μάρμαρα, προχωρούσαμε. Κάπου κάπου πετούσαμε μακριά κανένα πετραδάκι, ώστε να δημιουργείται θόρυβος έξω από κει που ευρισκόμεθα εμείς, ώστε, αν υπήρχε κανένας σκοπός, να προσέξει προς τα εκεί και ν’ αποφύγουμε εμείς τον κίνδυνο.
Ως την ώρα δεν είδαμε ούτε ίχνος σκοπού. Εδώ, όμως ήταν τα σκούρα: μήπως σ’ εκείνο το κυκλικό νυχάκι υπήρχε κανένας; Για πολλή ώρα, πίσω απ’ τη σκιά του βόρειου τείχους, σταματήσαμε. Έπειτα όμως, θαρραλέα προχωρήσαμε προς τη βάση του κοντού. Δεν υπήρχε κανένας. Από πάνω μας κυμάτιζε το φασιστικό σύμβολο.
Λύσαμε το συρματόσχοινο κι αρχίσαμε να τραβάμε για να την κατεβάσουμε. Μα τα σύρματα δεν άκουγαν. Είχαν μπλεχτεί. Η σημαία δεν κατέβαινε. Τι έπρεπε να γίνει;
-Να κατέβει η σημαία! απαντούσε η φωνή της συνείδησης, η φωνή του σκλαβωμένου λαού!
…Το μυαλό δούλευε γρήγορα. Άρπαξα το σιδερένιο κοντό κι άρχισα ν’ ανεβαίνω, έπιασα τη σημαία κι άρχισα να την τραβάω. Τίποτα όμως. Δεν έπεφτε! Κουράστηκα και κατέβηκα. Δεύτερη απόπειρα έφερε τα ίδια αποτελέσματα.
-Τώρα, Λάκη, η σειρά σου! είπα στο σύντροφό μου.
Όμως ούτε κείνος μπόρεσε. Για τρίτη φορά, τότε, αναριχιέμαι με λύσσα—με δόντια και με χέρια κρεμάστηκα από τη σημαία. Και τώρα, όμως, τίποτα. Η σημαία, όμως, έπρεπε να κατεβεί.
Και κατέβηκε! Και να πώς: το σιδερένιο κοντάρι υποβασταζόταν από τρία συρματόσχοινα. Τα λύσαμε από κει που ήταν δεμένα και δίνοντας παλμικές κινήσεις στο κοντάρι τα ξεμπλέξαμε και η σημαία έπεσε επάνω μας και μας κουκούλωσε. Ξεκουκουλωθήκαμε και βάζοντάς την κάτω, αγκαλιαστήκαμε και χορεύαμε πατώντας τα φασιστικά σύμβολα.
Εκείνη την ώρα το φεγγάρι χανόταν πίσω απ’ το Αιγάλεω. Κόψαμε από ένα κομμάτι ο καθένας, εκεί κοντά στον αγκυλωτό σταυρό. Τα κομμάτια αυτά τα πήραμε μαζί μας, αλλά στον καιρό της τρομοκρατίας οι μανάδες μας τάκαψαν!
Την υπόλοιπη τη μαζέψαμε γρήγορα γρήγορα και τη ρίξαμε στο ξεροπήγαδο που βρίσκεται ανάμεσα στα τείχη και στο Βράχο. Ίσως, τώρα, ύστερα από τόσα χρόνια, νάχει πια λιώσει!
Γυρίζοντας, αργά, στα σπίτια μας, μας έπιασε ο σκοπός έξω από το Κρατικό Ταμείο (Ερμού). Η ώρα ήταν 12.10′ και η κυκλοφορία είχε σταματήσει. Του δικαιολογηθήκαμε ότι είμαστε σε γλέντι και μας άφησε. Και πραγματικά σε γλέντι είμαστε, διότι κείνο που ποθούσαμε είχε γίνει. Η απαρχή του σκληρού αγώνα έγινε. Το μάθημα στους Γερμανούς είχε δοθεί! 

 

Δημήτριος Γατόπουλος,
Ο λαός αρχίζει την Αντίσταση,
Ιστορικόν Αρχείον Εθνικής Αντιστάσεως,
τεύχος 1ον,

  1. afhghshΤο κείμενο είναι αφηγηματικό. Να διαβάσετε τον ορισμό της αφήγησης, Έκφραση Έκθεση Α΄ Λυκείου, σελ.210  και να προσδιορίσετε:
  • τη σειρά των γεγονότων
  • τον αφηγητή και τον αποδέκτη της αφήγησης
  • τις πληροφορίες του αφηγητή για τον τόπο, τον χρόνο, τα πρόσωπα και τα αίτια του συμβάντος.
  1. Να προσδιορίσετε το αφηγηματικό είδος, το ύφος του κειμένου, τον στόχο του, την οπτική γωνία, τον χρόνο των γεγονότων και τον χρόνο της αφήγησης. Ποια ρηματικά πρόσωπα χρησιμοποιεί ο αφηγητής και τι επιτυγχάνει με αυτή την επιλογή;
  2. Στο κείμενο συνυπάρχουν καθαρά αφηγηματικά στοιχεία και σχόλια. Να επισημάνετε τα σχόλια του αφηγητή.
  3. Να αναφέρετε σημεία του κειμένου όπου ο λόγος γίνεται περιγραφικός.     
  4. Ποια ταυτότητα προβάλλει ο Μ. Γλέζος στο συγκεκριμένο κείμενο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.
  5. prosxed profor logosΟ αφηγητής και ο σύντροφός του είναι φοιτητές και αντιδρούν με τον δικό τους τρόπο στη γερμανική κατοχή.
    Εργαστείτε σε ομάδες, για να βρείτε και να παρουσιάσετε στην τάξη χαρακτηριστικά παραδείγματα νεανικών αντιδράσεων απέναντι σε καθεστώτα καταπίεσης και βίας στον σύγχρονο κόσμο. Η παρουσίασή σας να γίνει σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο και να συνοδεύεται από το κατάλληλο οπτικό ή οπτικοακουστικό υλικό με την αξιοποίηση των ΤΠΕ.project

 

Ο Γιώργος Σεφέρης στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας είχε επιλέξει τη σιωπή και την άρνηση να δημοσιεύει δουλειά του στην Ελλάδα. Δύο χρόνια πριν τον θάνατό του, στις 28 Μαρτίου 1969, αποφασίζει να μιλήσει για πρώτη φορά δημόσια. Η δήλωσή του κατά της χούντας στο BBC έκανε μεγάλη αίσθηση και ο Σεφέρης παύτηκε από πρέσβης επί τιμή, ενώ του απαγορεύτηκε να κάνει χρήση του διπλωματικού διαβατηρίου του. Ακολουθεί η δήλωση.

28 Μαρτίου 1969
Δήλωση  Γιώργου Σεφέρη κατά της χούντας

Πάει καιρὸς ποὺ πῆρα τὴν ἀπόφαση νὰ κρατηθῶ ἔξω ἀπὸ τὰ πολιτικὰ τοῦ τόπου. Προσπάθησα ἄλλοτε νὰ τὸ ἐξηγήσω. Αὐτὸ δὲ σημαίνει διόλου πὼς μοῦ εἶναι ἀδιάφορη ἡ πολιτικὴ ζωή μας. Ἔτσι, ἀπὸ τὰ χρόνια ἐκεῖνα, ὡς τώρα τελευταῖα, ἔπαψα κατὰ κανόνα νὰ ἀγγίζω τέτοια θέματα· ἐξάλλου τὰ ὅσα δημοσίεψα ὡς τὶς ἀρχὲς τοῦ 1967 καὶ ἡ κατοπινὴ στάση μου – δὲν ἔχω δημοσιέψει τίποτα στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τότε ποὺ φιμώθηκε ἡ ἐλευθερία – ἔδειχναν, μοῦ φαίνεται, ἀρκετὰ καθαρὰ τὴ σκέψη μου.

Μολαταῦτα, μῆνες τώρα, αἰσθάνομαι μέσα μου καὶ γύρω μου, ὁλοένα πιὸ ἐπιτακτικά, τὸ χρέος νὰ πῶ ἕνα λόγο γιὰ τὴ σημερινὴ κατάστασή μας. Μὲ ὅλη τὴ δυνατὴ συντομία, νὰ τί θὰ ἔλεγα:

Κλείνουν δυὸ χρόνια ποὺ μᾶς ἔχει ἐπιβληθεῖ ἕνα καθεστὼς ὁλωσδιόλου ἀντίθετο μὲ τὰ ἰδεώδη γιὰ τὰ ὁποῖα πολέμησε ὁ κόσμος μας καὶ τόσο περίλαμπρα ὁ λαός μας στὸν τελευταῖο παγκόσμιο πόλεμο. Εἶναι μία κατάσταση ὑποχρεωτικῆς νάρκης, ὅπου ὅσες πνευματικὲς ἀξίες κατορθώσαμε νὰ κρατήσουμε ζωντανές, μὲ πόνους καὶ μὲ κόπους, πᾶνε κι αὐτὲς νὰ καταποντιστοῦν μέσα στὰ ἑλώδη στεκούμενα νερά. Δὲ θὰ μοῦ ἦταν δύσκολο νὰ καταλάβω πῶς τέτοιες ζημιὲς δὲ λογαριάζουν πάρα πολὺ γιὰ ὁρισμένους ἀνθρώπους.

Δυστυχῶς δὲν πρόκειται μόνον γι᾿ αὐτὸ τὸν κίνδυνο. Ὅλοι πιὰ τὸ διδάχτηκαν καὶ τὸ ξέρουν πὼς στὶς δικτατορικὲς καταστάσεις ἡ ἀρχὴ μπορεῖ νὰ μοιάζει εὔκολη, ὅμως ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στὸ τέλος. Τὸ δράμα αὐτοῦ τοῦ τέλους μᾶς βασανίζει, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, ὅπως στοὺς παμπάλαιους χοροὺς τοῦ Αἰσχύλου. Ὅσο μένει ἡ ἀνωμαλία, τόσο προχωρεῖ τὸ κακό.

Εἶμαι ἕνας ἄνθρωπος χωρὶς κανένα ἀπολύτως πολιτικὸ δεσμὸ καί, μπορῶ νὰ τὸ πῶ, μιλῶ χωρὶς φόβο καὶ χωρὶς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τὸν γκρεμὸ ὅπου μᾶς ὁδηγεῖ ἡ καταπίεση ποὺ κάλυψε τὸν τόπο. Αὐτὴ ἡ ἀνωμαλία πρέπει νὰ σταματήσει. Εἶναι ἐθνικὴ ἐπιταγή.

Τώρα ξαναγυρίζω στὴ σιωπή μου. Παρακαλῶ τὸ Θεὸ νὰ μὴ μὲ φέρει ἄλλη φορὰ σὲ παρόμοια ἀνάγκη νὰ ξαναμιλήσω.

Γιώργος Σεφέρης
Δήλωση κατά της χούντας

  1. Λαμβάνοντας υπόψη τη Δήλωση του Γιώργου Σεφέρη (εδώ μπορείτε να ακούσετε σε ηχογράφηση τον ίδιο τον ποητή) και τη βιογραφία του, να συζητήσετε τη στάση που κράτησε κατά τη δικτατορία: Ποια είναι η σημασία της σιωπής του Σεφέρη στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας; Γιατί αποφάσισε να μιλήσει; Πώς ερμηνεύετε τα λόγια: Τώρα ξαναγυρίζω στη σιωπή μου. Παρακαλώ το Θεό να μη με φέρει άλλη φορά σε παρόμοια ανάγκη να ξαναμιλήσω. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, είχε η δήλωσή του τόση μεγάλη απήχηση, και μάλιστα διεθνώς;
  2. Προσέξτε  τα λόγια του Σεφέρη: Πήρα την απόφαση να κρατηθώ έξω από τα πολιτικά του τόπου. Αυτό δε σημαίνει διόλου πως μου είναι αδιάφορη η πολιτική ζωή μας… Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανένα απολύτως πολιτικό δεσμό και μπορώ να μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, τονίζει ο Σεφέρης ότι δεν έχει πολιτική δέσμευση;
  3. Σύμφωνα με τον Σεφέρη, το καθεστώς της δικτατορίας είναι σε πλήρη αντίθεση με τα ιδεώδη και τις πνευματικές αξίες για τις οποίες πολέμησε ο ελληνικός λαός. Σε ποια ιδεώδη και σε ποιες αξίες μπορεί να αναφέρεται ο Σεφέρης;
  4. sugkrish antithesiΝα καταγράψετε τις αντιθέσεις, όσον αφορά τις αξίες, ανάμεσα σε ένα δημοκρατικό και σε ένα δικτατορικό καθεστώς. Μετά να γράψετε ένα κείμενο, απόσπασμα από αφιέρωμα στη γιορτή του Πολυτεχνείου, στο οποίο θα αντιπαραθέσετε τα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας με αυτά της δικτατορίας. Να οργανώσετε το κείμενό σας με σύγκριση και αντίθεση.
  5. tautothtesΑς θυμηθούμε ότι, χρησιμοποιώντας τον λόγο, προβάλλουμε κάθε φορά μια εικόνα του εαυτού μας, μια ταυτότητα, σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό και επικοινωνιακό πλαίσιο. Ποια εικόνα του εαυτού του προβάλλει ο Σεφέρης μέσα από τη συγκεκριμένη δήλωση;
  6. Διαβάστε και το ποίημα Επί ασπαλάθων,  το τελευταίο  που έγραψε ο Σεφέρης  και το οποίο δημοσιεύτηκε λίγες μέρες μετά τον θάνατό του. Αποτελεί μια ισχυρή καταγγελία κατά της δικτατορίας και ένα πρόκριμα για τη σκληρή τιμωρία που πρέπει να αποδοθεί στους δικτάτορες.  
  7. Να οργανώσετε μία έρευνα για την τιμωρία που επιβλήθηκε στους πρωτεργάτες του πραξικοπήματος του 1967 στην Ελλάδα. Θεωρείτε ότι η ποινή που εφαρμόστηκε ήταν  ανάλογη προς  το αδίκημα που διέπραξαν; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας με επιχειρήματα.  

Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 20 Σεπτεμβρίου 1971, ο Σεφέρης πέθανε και η κηδεία του εξελίχθηκε σε διαδήλωση κατά της δικτατορίας. Μπορείτε να βρείτε σχετικές φωτογραφίες στο διαδίκτυο και να ακούσετε το ηχητικό ντοκουμέντο της κηδείας. Διαβάστε και το παρακάτω απόσπασμα στο οποίο ο αφηγητής καταθέτει την εμπειρία του από τη συγκεκριμένη διαδήλωση.

Νίκος Μπίστης
Προχωρώντας και αναθεωρώντας

Όλα αυτά μας ήταν παντελώς άγνωστα και αδιάφορα εκείνο το απομεσήμερο του Σεπτέμβρη του 1971 που μαζί με την Κατερίνα στριμωχτήκαμε έξω από τον ναό του Σωτήρος για το στερνό αντίο στον Σεφέρη. Η κηδεία είχε αντιδικτατορικό χρώμα, σχεδόν όλοι είχαμε προστρέξει επί τούτου, για να διαδηλώσουμε την αντίθεσή μας στη Χούντα. Η ατμόσφαιρα, ηλεκτρισμένη από την αρχή, φορτιζόταν από τις αλλεπάλληλες αφίξεις προσωπικοτήτων του παλαιού πολιτικού κόσμου. Χλιαρά και αναγκαστικά τους χειροκροτούσαμε, για να υποδηλώσουμε τα αντιδικτατορικά μας αισθήματα. Το προαύλιο της εκκλησίας πήρε φωτιά και ο κόσμος βρήκε τη λαλιά του μόλις εμφανίστηκε το μεγάλο, γεμάτο γαρίφαλα στεφάνι με την υπογραφή «Πολιτικοί κρατούμενοι φυλακών Κορυδαλλού». Η ίδια η κηδεία ήταν μια επίδειξη αντιδικτατορικής ενότητας, προάγγελος της Ελλάδας της συμφιλίωσης και εκατέρωθεν ανοχής που οικοδομήθηκε μετά το 1974. […]

Αν στο φέρετρο του Παλαμά ακουμπούσε όλη η Ελλάδα, όπως είπε ο μεγαλόστομος Σικελιανός, στο φέρετρο του Σεφέρη ακουμπούσε η αγωνιζόμενη Ελλάδα. […] Όλη η δύναμη της Αστυνομίας ήταν εκεί μαζί με το σπουδαστικό και το συνδικαλιστικό της Ασφάλειας. Μόλις το φέρετρο βγήκε από την Εκκλησία, κάποια μισόκλειστα χείλη  άρχισαν να μουρμουρίζουν τραγουδιστά το πασίγνωστο «Περιγιάλι». «Ησυχία», «Σκασμός», «Διαλυθείτε», φώναζαν οι επικεφαλής της Αστυνομίας και οι ασφαλίτες, αλλά το πλήθος τους ξεπέρασε, πήρε στο κατόπι το φέρετρο, το μουρμούρισμα δυνάμωσε, έγινε λέξεις και σε δευτερόλεπτα τραγούδι και κραυγή ελευθερίας.

Διψάσαμε το μεσημέρι μα το νερό γλυφό.
Με τι καρδιά, με τι πνοή, τι πόθους και τι πάθος
πήραμε τη ζωή μας. Λάθος. Κι αλλάξαμε ζωή.

Όσο κι αν ο έρωτας αποτελεί στην απόλυτη μορφή του κατάθεση ελευθερίας, δύσκολα ο νεκρός θα φανταζόταν ότι η ερωτική – σε πρώτη ανάγνωση – και λυρική  του «Άρνηση» θα μετατρεπόταν σε αγωνιστικό παιάνα. Υπάρχουν, όμως, στιγμές που οι λέξεις ξεπερνάνε τον δημιουργό και τις προθέσεις του, αυτονομούνται και εκφράζουν την ταραγμένη εποχή και αυτούς που τις έχουν στα χείλη τους. Κρατώντας με το ένα χέρι την Κατερίνα και με το άλλο ένα νεαρό Λαμπράκη που βρέθηκε δίπλα μου, ανεβαίναμε τραγουδώντας προς το Πρώτο Νεκροταφείο. Από τα ανοικτά παράθυρα των πολυκατοικιών ξεπρόβαλλαν κάμερες που κινηματογραφούσαν την πορεία. Ήταν συνεργεία διεθνών μέσων ενημέρωσης; Ήταν της ασφάλειας; Πιθανόν και τα δύο. Η μέθη και η συγκίνηση της πρώτης οιονεί διαδήλωσης χαράχτηκε στην μνήμη. Ήταν μια περίεργη πορεία με λίγα συνθήματα και πολύ Θεοδωράκη, περισσότερο μια προθέρμανση για τον αγώνα που θα ακολουθούσε. Ο κόσμος ηλικιακά μισός-μισός. Πολλοί είχαν συμμετάσχει στις προδικτατορικές κινητοποιήσεις, αλλά πάρα πολλοί παίρνανε το βάπτισμα του πυρός. Όλο το δίχτυ από παρέες και επαφές που είχε φτιαχτεί με υπομονή την προηγούμενη χρονιά, χωρίς προσυνεννόηση, από εσωτερική παρόρμηση ήταν εκεί. Με όλα αυτά τα νεανικά πρόσωπα διασταυρωνόμουν συνέχεια τα επόμενα τρία χρόνια. Όλοι τραγουδούσαν, λιγότεροι φώναζαν συνθήματα, πιο μαχητικοί οι νεότεροι που είχαν άγνοια κινδύνου, πιο συγκρατημένοι οι μεγαλύτεροι που είχαν δει πολλά τα μάτια τους. Ακριβώς πίσω μου μια παρέα από Λαμπράκηδες έριχνε τα συνθήματα. Στο «Ελευθερία» και «Δημοκρατία» ακολουθούσε μεγάλο κομμάτι των διαδηλωτών.

[…] Τότε με την άκρη του ματιού μου είδα ένα μεσόκοπο γκριζομάλλη,[…] χωρίς ανάσα ξεκίνησε να τραγουδά την «Μαργαρίτα-Μαργαρώ». Ακαριαία ο μουδιασμένος κόσμος βρήκε διέξοδο και για λίγο η πένθιμη πομπή χόρευε και λικνίζονταν στον γνωστό ρυθμό. […]

Νίκος Μπίστης,
Προχωρώντας και αναθεωρώντας

  1. Να συζητήσετε τις αντιδράσεις του κόσμου που συμμετείχε στην κηδεία, όπως τις περιγράφει και τις σχολιάζει  ο δημοσιογράφος. Ποιο νόημα αποκτά η κηδεία του Σεφέρη, σύμφωνα με τον αφηγητή;
  2. tautothtesΠοια ταυτότητα προβάλλει ο Μπίστης μέσα από την αφήγηση; Τεκμηριώστε την απάντησή σας με αναφορά σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.
  3. Να δώσετε έναν τίτλο στο απόσπασμα.
  4. gegonos sxolioΥποθέστε ότι είστε ένας δημοσιογράφος που παρακολούθησε την κηδεία του Σεφέρη και γράφει μια είδηση με σχόλιο για το γεγονός. Αξιοποιήστε τις φωτογραφίες που συγκεντρώσατε, το ηχητικό ντοκουμέντο και το κείμενο του Μπίστη, για να γράψετε την είδηση, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄λυκείου, σ.48.
  5. Να συζητήσετε τη στάση των νέων απέναντι στη δημοκρατία σήμερα, περίπου 40 χρόνια μετά την αποκατάστασή της. Νομίζετε ότι οι νέοι εκτιμούν και προστατεύουν το δημοκρατικό πολίτευμα ή το θεωρούν δεδομένο και εφησυχάζουν;
  6. Ακούγεται συχνά η φράση από μια άποψη όλα είναι πολιτική. Τι σημαίνει για σας αυτή η φράση; Σκεφτείτε και τη σχετική φράση του Αριστοτέλη: Φύσει μέν ἐστιν ἄνθρωπος ζῷον πολιτικόνΠολιτικά Γ, 1278.b9 (Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό όν).
  7. Να συζητήσετε σε ομάδες το θέμα του ενεργού πολίτη. Κάθε ομάδα να επιχειρήσει να δώσει τον δικό της ορισμό, καταρτίζοντας τον δεκάλογο των δράσεων του ενεργού πολίτη.  Καλό θα ήταν για τη συγκεκριμένη εργασία να πλοηγηθείτε στον διαδικτυακό τόπο του εκπαιδευτικού προγράμματος Νοιάζομαι και δρω από όπου μπορείτε να αντλήσετε ιδέες και χρήσιμο υλικό. Το πρόγραμμα αυτό έχει στόχο την ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών, την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης, της δημοκρατίας και της βιώσιμης ανάπτυξης.  

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΟΥΣΟρισμένες φορές ένα πρόσωπο με ανώτερο κύρος επιβάλλει με τον λόγο την εξουσία του στους άλλους, οι οποίοι συναινούν και σιωπούν. Σε αυτές τις περιστάσεις ο προφορικός λόγος, που είναι συνήθως διαλογικός, μετατρέπεται σε μονόλογο. Το κείμενο που ακολουθεί αναλύει αυτή την περίσταση επικοινωνίας.

Άννα Φραγκουδάκη
Η γλώσσα των εξουσιών και η υποτέλεια της σιωπής

Η ιδεολογική γλώσσα επιβάλλει σιωπή στο δέκτη, παγιδεύοντάς τον σε εκβιαστική αποδοχή αυτών που λέει ο πομπός, με την παρανόηση, την ακατανοησία και την απαγόρευση του αν­τιλόγου. Η επιβολή αυτή είναι από μόνη της άσκηση βίας. Αφαιρεί από το λόγο τη «διπολική» του ιδιότητα και από το δέκτη το ρόλο του εξίσου κύριου προσώπου της ομιλίας. Ο λό­γος μετατρέπεται σε μονόλογο, άρα εξουσιάζει τους δέκτες. Ο μονόλογος του πομπού μετατρέπει τη σιωπή του δέκτη σε υπο­ταγή, γιατί τον εμποδίζει να ασκήσει το ρόλο του δέκτη, έστω και αρνούμενος την επικοινωνία.

Ο δέκτης διατηρεί πλήρως το ρόλο του ως εξίσου κύριο πρό­σωπο της ομιλίας, είτε συνομιλεί είτε αρνείται να αναλάβει την ευθύνη για την καταστροφή της επικοινωνίας είτε ακόμα αρνείται να παίξει το ρόλο του δέκτη. Εάν ο δέκτης δηλώσει ότι δεν καταλαβαίνει, διατηρεί το ρόλο του, ρίχνοντας την ευθύνη για τη μη επικοινωνία στον πομπό, η δήλωσή του είναι κριτική και απαιτεί τουλάχιστον αναδιατύπωση του μηνύματος. (Συχνά άλλωστε η φράση «Δεν καταλαβαίνω» ή «Δεν κατάλαβα» ση­μαίνει αμφισβήτηση και άρνηση στον πομπό του δικαιώματος να έχει εκφράσει αυτό που είπε). Εξίσου διατηρεί το ρόλο του ο δέκτης, όταν αρνείται να τον ασκήσει. Η ερώτηση «Σε ποιον μιλάς;» συχνά σημαίνει κριτική, ο δέκτης αμφισβητεί στον πομπό το δικαίωμα στο λόγο που του απευθύνει και υπονοεί ότι έχουν παραβιαστεί κανόνες της επικοινωνίας, πράγμα που τον κάνει να την αρνείται.

Η επικοινωνία καταστρέφεται, όταν ο πομπός πετυχαίνει να επιβάλει στο δέκτη σιωπή. Όταν πετυχαίνει να τον αναγκά­σει να αναλάβει ολόκληρη την ευθύνη για την απουσία επκοινωνίας, να τον εμποδίσει να καταλάβει την επικοινωνιακή καταστροφή, να τον δεσμεύσει, εμποδίζοντάς τον να ασκήσει, αλλά και να αρνηθεί το ρόλο του δέκτη. Ο εξαναγκασμός του δέκτη στη σιωπή είναι άσκηση βίας αόρατης αλλά συνθλιπτικής. Η αναγκαστική σιωπή είναι η ύστατη υποτέλεια.

Στόχος της ιδεολογικής γλώσσας είναι η επιβολή της σιω­πής. Παραβιάζει την επικοινωνία, γιατί έχει άλλη κοινωνική λειτουργία, δε σκοπεύει να πληροφορήσει ούτε να πείσει.

Στη γλώσσα των θρησκειών είναι εύκολα κατανοητό το φαινόμενο της μη επικοινωνίας. Η παραβίαση της επικοινωνιακής λειτουργίας του λόγου είναι και ονομάζεται νόμιμη, για­τί στόχος ρητός αυτής της γλώσσας είναι η μετάδοση της χά­ρης που αποκλείει την επικοινωνία μεταξύ αμαρτωλών και του Θείου Πνεύματος.

Στην πολιτική γλώσσα ωστόσο, που έχει ρητό αντικείμενο και σκοπό να κατακτήσει τους δέκτες, αποδεικνύοντας το σω­στό και το συμφέρον, να τους πείσει να ασπαστούν ορισμένη πολιτική και να ψηφίσουν ορισμένους υποψηφίους, μοιάζει πα­ράδοξος ο ισχυρισμός ότι υπάρχει πολιτική γλώσσα που δεν έχει στόχο την επικοινωνία.

Στην επιστημονική γλώσσα, ο στόχος μη επικοινωνίας μοιά­ζει ακόμα αντιφατικότερος, καθώς μοναδικός ρητός σκοπός του επιστημονικού λόγου είναι η μετάδοση γνώσεων.

Άννα Φραγκουδάκη
Γλώσσα και ιδεολογία

  1. Με αφόρμηση το κείμενο της Άννας Φραγκουδάκη, να συζητήσετε σε ομάδες:
  • Πώς αντιλαμβάνεστε την ιδεολογική γλώσσα στην οποία αναφέρεται η συγγραφέας;
  • Με ποιον τρόπο μπορεί ο πομπός να επιβάλει την εξουσία του στον δέκτη;
  • Τι κάνει τον δέκτη να συναινεί; Πώς μπορεί ο πομπός να αντισταθεί;
  • Πώς επιδρά η ιδεολογική  γλώσσα στην επικοινωνία;
  1. Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΕΞΝα αναφέρετε παραδείγματα ιδεολογικής γλώσσας από τον χώρο της πολιτικής ή της επιστήμης. Για τη γλώσσα της εξουσίας βλ. Έκφραση-Έκθεση Γ΄λυκείου, σ.218.
  2. Βρεθήκατε ποτέ στη θέση του δέκτη που υφίσταται τον μονόλογο του πομπού; Σε ποια περίσταση επικοινωνίας; Πώς αισθανθήκατε; Συναινέσατε ή αντιδράσατε και πώς;
    Βρεθήκατε ποτέ στη θέση του πομπού που επιβάλλει στον δέκτη τη σιωπή; Μοιραστείτε σε ομάδες τις εμπειρίες σας.
  • Τι συμβουλές  θα δίνατε σε έναν φίλο σας που παραπονιέται ότι  βομβαρδίζεται από τον μονόλογο ενός προσώπου; Να γράψετε τις συμβουλές σας σε ένα κείμενο με τη μορφή φιλικής επιστολής.
  1. Δραματοποίηση
    Μια ομάδα μαθητών παρουσιάζει μια κωμική σκηνή, όπου ένας επιστήμονας κάνει διάλεξη, χρησιμοποιώντας στριφνή και ακατανόητη γλώσσα. Ένας μαθητής αναλαμβάνει τον ρόλο του επιστήμονα, ενώ οι υπόλοιποι υποδύονται τους ακροατές. Οι μαθητές σε ρόλο ακροατών σιωπούν. Τι άραγε να σκέφτονται; Ο εμψυχωτής χρησιμοποιεί την τεχνική «παρακολούθηση σκέψης», ώστε να ακουστούν οι ανομολόγητες σκέψεις των ακροατών.
  1. Να διαβάσετε το παρακάτω ποίημα για την αδυναμία επικοινωνίας. Διαπιστώνετε σχέσεις υποτέλειας και εξουσίας της γλώσσας; Με ποιες λέξεις υποδηλώνονται; Με βάση το ποίημα, να γράψετε ένα σύντομο κείμενο στο οποίο θα εκφράζετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα του ποιητικού υποκειμένου.

Πετριές

Προσπάθησα να μιλήσω
Ίσως να μην ξέρω τη γλώσσα
Όλες οι προτάσεις λανθασμένες
Οι απαντήσεις πετριές.

Τζόρτζιο Καπρόνι
Ποιήματα

Επιστολή του Οδυσσέα Ελύτη στον Ευάγγελο Παπανούτσο
Ένα γράμμα για τη σύγχρονη τέχνη
Screen Shot 2016-06-17 at 12.46.17 PM

Clock melting clocks,
Salvador Dali

Screen Shot 2016-06-17 at 12.46.22 PM

Το ψάρι που τραγουδά,
Joan Miro

Screen Shot 2016-06-17 at 12.46.27 PM

Οι δεσποινίδες της Αβινιόν,
Pablo Picasso

Αγαπητέ μου κ. Παπανούτσο,

Θα ήτανε περιττό ίσως να τονίσω με πόση ανυπομονησία περίμενα τις διαλέξεις σας και με πόσο ενδιαφέρον τις παρακολούθησα μαζί με πολλούς άλλους φίλους της νέας τέχνης, που δεν έχουν συχνά την ευκαιρία στον τόπο μας ν’ ακούσουνε για ζητήματα που θεωρούνε πολύ ζωτικά και που, νομίζουν, θα ήταν ευχής έργον αν μπορούσανε να διαδοθούνε σ’ ένα κοινό πλατύτερο. Δυστυχώς — και παίρνω αμέσως το θάρρος να σας το πω — ούτε οι φίλοι μου ούτε, πολύ περισσότερο, εγώ, που έμενα πάντοτε με την εντύπωση μερικών ωραίων μας συζητήσεων από το περασμένο καλοκαίρι, δε μείναμε ικανοποιημένοι. Και δε μείναμε ικανοποιημένοι, όχι τόσο για άλλους λόγους, όσο γιατί βρήκαμε πως έλειπε γενικά από την ομιλία σας η αγάπη και γιατί, ακριβώς, νομίζουμε πως μια πράξη που δεν ξεκινάει από την αγάπη ή, έστω, το μίσος είναι κατά βάθος ανώφελη.

[…]

Αλλά εγώ είμαι ένας άνθρωπος που αγαπώ τη ζωγραφική όσο και την ποίηση, που παρακολουθώ τη ζωγραφική όσο και την ποίηση, και δε βλέπω καθόλου να περνάνε κρίση· μήτε να κινδυνεύουν να γκρεμιστούν σε κανένα χάος, εξόν κι αν είναι το χάος του ακαδημαϊσμού που, σαν από κατάρα, έχει ανοίξει και στον τόπο μας ένα μόνιμο λάκκο για τις αδύναμες ψυχές. Γι’ αυτό επιμένω στο συμπέρασμά σας, το καταδικαστικό, επιμένω σα σε μια διαμαρτυρία που — πάρτε την όπως θέλετε — από τη μια της όψη είναι παράπονο κι από την άλλη κατηγορία. Ξέρω πολλούς που συμφωνούν μαζί μου και θα ΄θελα σαν από το στόμα όλων να μιλήσω, να μιλήσουμε μαζί, και να σας πούμε ότι, καθώς λέει ο λαός, «κάνατε ένα καλό και το ρίξατε στο γιαλό».

Μιλήσατε για τις νέες τάσεις, άριστα πληροφορημένος, σε ύφος, θα έλεγα, κάπως περιληπτικό· μας αναφέρατε, π.χ., κυβιστές σαν τον Βraque, τον Leger ή τον Juan Gris, χωρίς να τονίσετε καθόλου την τεράστια σημασία που είχε για την εξέλιξη της Τέχνης η παραγωγή τους, ή για τούς υπερρεαλιστές, τον Μax Ernst  τον Joan Miro, τον Arp ( τον Salvador Dali και τον Giorgio de Chirico δεν τους άκουσα καθόλου, μήπως έχω λάθος;), χωρίς να μπείτε καθόλου στον τρόπο της εργασίας τους και στους συγκεκριμένους σκοπούς που επιδιώκουν, και καταλήξατε να χαρακτηρίσετε τον κολοσσό αυτόν πού λέγεται Picasso και που, γι’ αυτόν, κάθε άνθρωπος, σ’ οποιοδήποτε έθνος και αν ανήκει, δίκαια υπερηφανεύεται, καταλήξατε, λέω, να χαρακτηρίσετε τον Picasso  σαν αδύναμο και ασταθή, παίρνοντας για επιχείρημα τα διαδοχικά στάδια που η μεγαλοφυΐα του δρασκέλισε, θέλοντας έμπρακτα να υποδηλώσει ότι δεν υπάρχει τέλος στις αναζητήσεις ενός αληθινά δυναμικού και ζωντανού καλλιτέχνη. Αυτό είναι το μυστικό που κάνει τον Picasso να μην αποστεώνεται, αυτή είναι η αρετή του. Και σεις κατακρίνετε ίσα-ίσα την αρετή του αυτή, απογοητεύεστε γιατί ολόκληρη η νέα τέχνη δε σας δίνει κανένα τέλος (σάμπως θάτανε  τόσο κουτή να υπογράψει την καταδίκη της), και την ξεγράφετε, γιατί δε σας οδήγησε σε μια νέα ισορροπία. Αλλά, προς Θεού, με το να γίνεστε ζηλωτής της ισορροπίας, ύστερ’ από τη μελέτη του μυστικού των συγχρόνων καλλιτεχνών, δεν είναι σαν να ομολογείτε πως δεν μπήκατε καθόλου στο μυστικό τους;

[…] Δε θέλω όμως να επεκταθώ εδωπέρα σε θέματα πιο ειδικά και σε προσωπικές απόψεις. Θέλω μονάχα ν’ αναλάβω για μια στιγμή την ολοκληρωτική αλλά και νόμιμη υπεράσπιση της νέας τέχνης, έτσι όπως μας παρουσιάζεται, κορεσμένη από αντιφάσεις αλλά και κορεσμένη από ζωή, ακαταστάλακτη και σπασμωδική, αλλά όχι νεκρή, όχι αδιάφορη, όχι ανώφελη. Και για να γίνω σαφέστερος: θέλω ν’ αναλάβω την υπεράσπιση του γενικότερου πνεύματος που χαρακτηρίζει την τεχνοτροπία των μοντέρνων καλλιτεχνών, του καθαρά δημιουργικού πνεύματος που έσωσε την τέχνη από το θάνατο σε ολόκληρο το διάστημα της παράδοξης αυτής μεσοπολεμικής εικοσαετίας, και κράτησε το προνόμιο της γνήσιας έκφρασης μονάχα — τι μεγάλη τιμή — για τον εαυτό της.

Αγαπητέ κ. Παπανούτσο, μας χωρίζουνε αρκετά χρόνια και δεν ειμ’ εγώ εκείνος, που, προκειμένου να σας μιλήσει, θ’ άφηνε κατά μέρος το σεβασμό. Θα ήθελα όμως να διαπιστώσω τη μεγάλη διαφορά νοοτροπίας που μας χωρίζει και που με ρίχνει τώρα στον κίνδυνο να κατηγορηθώ σα νέος που βιάζεται να κάνει το σπουδαίο ή το σοφό, ενώ, απλούστατα, βιάζεται να μιλήσει στο όνομα μιας αισιοδοξίας που, παρά τη διάχυτη γύρω απορία, υπάρχει κι εγκυμονείται βαθιά στα σπλάχνα του αποτρόπαιου σημερινού πολέμου, υπάρχει και ταξιδεύει στα στήθια των αντάξιων της εποχής τους νέων όλου του κόσμου. Όταν έρθει η μέρα που θα μπει επιτέλους μια νέα τάξη στον υλικό κόσμο, θα μπορέσουμε κι εμείς να εκφραστούμε καλύτερα, προπάντων πειραματικότερα.  Αλλά τότε — το πιστεύουμε — θα ΄χουμε κι ανθρώπους που θα μπορούνε να μας κρίνουν με νέα κριτήρια, καλύτερα και πειραματικότερα. Κι αυτό δε θα ΄ναι πια μια κριτική από ύψους, αλλά μια συνεργασία που θα δώσει καρπούς ικανούς ν’ απελπίσουν την ανυπαρξία και το κενό — ν’ απελπίσουν την ήττα και το θάνατο.

Οδυσσέας  Ελύτης,
Ανοιχτά Χαρτιά, 1940

  1. ΑΝΤΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΠοιες είναι οι απόψεις του Ελύτη για την τότε, το 1940, νέα τέχνη; Με ποια επιχειρήματα υποστηρίζει τις απόψεις του;
  2. Ποιες θεωρείτε ότι μπορεί να είναι οι απόψεις του Παπανούτσου με τις οποίες διαφωνεί ο Ελύτης; Να κάνετε υποθέσεις με βάση το περιεχόμενο της επιστολής.
  3. Ποιον χαρακτηρισμό αποδίδει ο Παπανούτσος στον Picasso και σε ποιο επιχείρημα φαίνεται ότι στηρίζει τον χαρακτηρισμό του; Ποιο αντεπιχείρημα χρησιμοποιεί ο Ελύτης, για να υπερασπιστεί τον Picasso; Ποιο από τα δύο επιχειρήματα θεωρείτε πιο πειστικό; Βλ. και Έκφραση-Έκθεση  Γ΄ λυκείου, σ. 30, 31.
  4. ΥΦΟΣ-ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΟ Ελύτης διαφωνεί με τις απόψεις του Παπανούτσου για την τέχνη και καταθέτει τις δικές του. Να σχολιάσετε τον τρόπο με τον οποίο ο Ελύτης εκφράζει την  αντιπαράθεσή του και να χαρακτηρίσετε το ύφος της επιστολής με αναφορές σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 36-37.   Ποια ταυτότητα προβάλλει ο Ελύτης μέσα από την επιστολή;
  5. Ποια είναι σήμερα η κυρίαρχη αντίληψη για την τότε μοντέρνα τέχνη; Πιστεύετε ότι δικαιώθηκε ο Ελύτης; Αν ναι, πώς θα σχολιάζατε το γεγονός, λαμβάνοντας υπόψη και το παρακάτω απόσπασμα από μια άλλη επιστολή του;

Την τύχη του (έργου τέχνης) αυτή, σήμερα, την προσδιορίζετε σεις, αύριο θα την προσδιορίσουν οι άλλοι που θα ΄ρθουν, και θα εξακολουθούνε πάντοτε να την προσδιορίζουνε άνθρωποι, ανάλογα με την αισθητική αντίληψη που θα χαρακτηρίζει την εποχή τους.

Ανοιχτά Χαρτιά, 1940

  1. projectΟργάνωση project : Ζωγράφοι και η εποχή τους.
    Εργαστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα θα αναλάβει να μελετήσει το έργο ενός από τους ζωγράφους που αναφέρει ο Ελύτης στην επιστολή του και να το παρουσιάσει.  Θα αναλάβει, επίσης, να διερευνήσει, μεταξύ άλλων, τα ερωτήματα:  Πώς αντιμετωπίστηκε το έργο του ζωγράφου στην  εποχή του; Αναγνωρίστηκε η αξία του ή δέχτηκε αρνητικές κριτικές; Πώς εκτιμάται σήμερα η συμβολή του ζωγράφου στην εξέλιξη της τέχνης; Οι εργασίες των ομάδων θα παρουσιαστούν σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο με το κατάλληλο λογισμικό και θα συζητηθούν στην ολομέλεια. 

Στο παρακάτω κείμενο ο μεγάλος παιδαγωγός Μίλτος Κουντουράς αναλύει τις απόψεις του για τη σημασία της διδασκαλίας των τεχνών στην εκπαίδευση. Ο Κουντουράς έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στις τέχνες ως Διευθυντής του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης (1927-30).

Μίλτος Κουντουράς
Το  νόημα της Τέχνης

Λίγα λόγια  μονάχα συνοπτικά θα μπορούσαν να ειπωθούν, για τον τρόπο τουλάχιστον  που ζούσαμε το νόημα της Τέχνης στο Σχολειό μας εμείς. Και πρώτα πρώτα πρέπει να τονιστεί ότι δεν είναι τίποτε άλλο στη ζωή που ν΄ ανεβάζει τον άνθρωπο πάνω από τον εαυτό του όσο η δημιουργία της Τέχνης. Ο άνθρωπος  περικλείνει όλη την ανθρωπότητα μέσα του και εγγίζει τον υπεράνθρωπο μόνο με τα δημιουργήματα της Τέχνης. Όλη η  ανθρώπινη παραγωγή, μόνο διανοητική ή μόνο συναισθηματική, είναι μονομερής, και τα δημιουργήματά της, όσο μεγάλα κι αν είναι, είναι ακρότητες που οδηγούν την ανθρωπότητα σε ανισορροπία της ζωής και σ’ εκφυλισμό.  Η πραγματική όμως Τέχνη είναι φυσιολογική και αβίαστη και αρμονική ισορρόπηση όλων των ψυχικών (διανοητικών, συναισθηματικών, ηθικών υποσυνείδητων κ.τ.λ.) και σωματικών δυνάμεων σ’ ένα έργο με μορφή συνοπτική, που συνάμα περικλεί την απεραντοσύνη. Γιατί η Τέχνη δεν περιέχει την ακρότητα και τη μονομέρεια, παρά είναι μεσότητα («μέτρον») δυνάμεων μιας στιγμής της ανθρώπινης προαγωγής και ανάτασης [..]

Είναι η αβίαστη και φυσιολογική τάση προς αυτοπραγμάτωση του Εγώ του ανθρώπου, οι Ιδέες του Πλάτωνα, ή η Εντελέχεια του Αριστοτέλη. Αυτό περίπου εννοούσαμε όταν λέγαμε «Το νόημα της Τέχνης», και με το νόημα αυτό προσπαθούσαμε να διαποτίσουμε όλη τη ζωή, πνευματική, ηθική, κοινωνική, σωματική, του Σχολειού μας.

Τέχνη όμως για μας δεν ήταν απλώς μάθηση και δεξιοτεχνία, όπως μάθηση δεν ήταν απλώς απομνημόνευση και απόχτηση ενός ποσού γνώσεων, καθώς επίσης ηθική δεν ήταν άσκηση της βούλησης για την επιτέλεση καλών πράξεων, καταπώς ήθελε η παλιά παιδαγωγική. Τέχνη δεν ήταν απλώς επιτυχία από μέρος του παιδιού εκτέλεσης, πάνω σε γνωστούς τύπους, όσο τέλειοι κι αναγνωρισμένοι κι αν ήσαν, μορφών ή τόνων ή λογοτεχνημάτων που να προκαλούν ευάρεστα σχόλια των θεατών και των επισκεπτών του Σχολειού μας. Κι ακόμα Τέχνη δεν ήταν επιπόλαιη κι αποθαυμαστική, ή έστω και βαθύτερη μονάχα απόλαυση έργων Τέχνης, οσοδήποτε μεγάλα κι οσοδήποτε ελκυστικά κι αν ήσαν αυτά. Γιατί η αντίληψη αυτή της Τέχνης, σχετικά με την αγωγή του νέου σχολειού, περιέχει πολύ λίγο από το μορφωτικό στοιχείο, συγκρινόμενο μ’ εκείνο που εγώ επιζητούσα. Είναι στείρα και δρα παθητικά η τέχνη αυτή πάνω στο παιδί, γιατί ή είναι απονεκρωτική των δυνάμεων της ψυχής του παιδιού, μίμηση προτύπων μεγάλων που περιέχουν μέσα τους καταπιεστική αυθεντία, ή παθητικό νερούλιασμα και τεμπέλιασμα της ψυχής, που παραδίνεται αδρανής σ ένα είδος θρησκευτικής καταληψίας.

Αλλά την Τέχνη την θέλαμε, όπως και την εργασία και όλη τη ζωή, έκφραση της ζωής του παιδιού και ξετύλιγμα των ψυχικών και σωματικών του δυνάμεων προς μια μορφή, που σ’ εξωτερικές εικόνες θα επρόβαλλε γραφικά τη δικιά του, την ατομική του ψυχή, διαρκώς τελειοποιούμενη. Κι εδώ πια το νόημα της Τέχνης εκάλυπτε το νόημα της Μόρφωσης.

Μίλτος Κουντουράς,
Κλείστε τα σχολειά, επιμέλεια Αλέξη Δημαρά

  1. ufosΟ Αλέξης Δημαράς επισημαίνει τη γλωσσοπλαστική-μεταφορική τάση στον λόγο του Κουντουρά, τη λογοτεχνική του φλέβα αλλά και ένα πάθος που θα αποτελέσει κύριο χαρακτηριστικό της στάσης και της δράσης του. Εντοπίζετε τέτοια στοιχεία στο συγκεκριμένο κείμενο; Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος του κειμένου; Βλέπε και Γλωσσικές ασκήσεις, Α΄ Από τις σημασίες των λέξεων, 7. Ύφος – Επίπεδα λόγου  σ. 73 κ.ε.
  2. ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ-ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗΠροσπαθήστε να απαριθμήσετε τα επιχειρήματα του Κουντουρά υπέρ της Τέχνης και να τα αποδώσετε με δικά σας λόγια, επιλέγοντας αντί της μεταφορικής γλώσσας  την κυριολεκτική.
  3. Πώς αντιλαμβάνεστε την άποψη του Κουντουρά ότι ο άνθρωπος περικλείνει όλη την ανθρωπότητα μέσα του μόνο με τα δημιουργήματα της Τέχνης; Συμφωνείτε ή διαφωνείτε; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.
  4. Ο Κουντουράς προσπάθησε να εφαρμόσει τις καινοτόμες ιδέες του Εκπαιδευτικού Δημοτικισμού και της Νέας Αγωγής στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης.  Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κινούνται και οι απόψεις του για τη διδασκαλία των τεχνών στο νέο σχολείο που οραματίστηκε. Προσπαθήστε να συνοψίσετε τις απόψεις αυτές, επισημαίνοντας: α) αυτά που θεωρούσε λιγότερο σημαντικά,  β) αυτά που θεωρούσε πολύ σημαντικά για το νέο σχολείο και γ) αυτά που αφορούσαν την παλιά παιδαγωγική και ήθελε να τα αποφύγει.
  5. Να γράψετε ένα κείμενο με τη μορφή απαντητικής επιστολής προς τον Μίλτο Κουντουρά. Σκόπιμο θα ήταν να συγκεντρώσετε προηγουμένως πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του.
  6. Εκφυλισμός, απεραντοσύνη, μονομέρεια, δεξιοτεχνία: Να συνδυάσετε τα αφηρημένα ουσιαστικά με μια γενική προσδιοριστική, π.χ. «μονομέρεια της σκέψης», και να χρησιμοποιήσετε τα ονοματικά σύνολα που θα προκύψουν σε φράσεις.
  7. projectΟργάνωση project: Εκπαιδευτικός Δημοτικισμός: Να εργαστείτε σε ομάδες, για να ερευνήσετε το μεταρρυθμιστικό κίνημα του Εκπαιδευτικού Δημοτικισμού. Μπορεί κάθε ομάδα να αναλάβει να παρουσιάσει, με το κατάλληλο υποστηρικτικό λογισμικό, τη ζωή και το έργο ενός από τους μεγάλους παιδαγωγούς  που έδρασαν μέσα σε αυτό το πλαίσιο,  όπως του Αλέξανδρου Δελμούζου, του Δημήτρη Γληνού, του Μανώλη Τριανταφυλλίδη, του Θεόδωρου Κάστανου, του Μιχάλη Παπαμαύρου, της Ρόζας Ιμβριώτη κ.ά.ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Οδυσσέας  Ελύτης
Η αγάπη στην ποίηση

Screen Shot 2016-07-25 at 3.00.06 PMΠάπυρος

Screen Shot 2016-07-25 at 3.00.10 PMΣαπφώ

1

Η αγάπη στην ποίηση μου ήρθε από μακριά και, αν μπορεί να το πει αυτό κανένας, έξω από τη λογοτεχνία. Το συνειδητοποίησα μια μέρα καθώς τριγύριζα στις αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου και βρέθηκα μπροστά σ’ ένα πάπυρο πρασινωπό, αν θυμάμαι καλά με χαραγμένο επάνω του, αρκετά καθαρά, ένα απόσπασμα της Σαπφώς. Ύστερα από τους σωρούς τα λατινικά χειρόγραφα που κατάπινα τα χρόνια εκείνα, ένιωθα μια πραγματική ανακούφιση· μου φαινότανε ότι ο κόσμος ίσιωνε κι έμπαινε στη σωστή του θέση. Αυτά τα λιγνόκορμα, συμπαγή κεφαλαία συγκροτούσανε μια γραφική παράσταση διαυγή και μυστηριακή μαζί, που μου έκανε νόημα φιλικό μέσ’ από τους αιώνες. Σα να βρισκόμουν πάλι σ’ ένα γιαλό της Μυτιλήνης και ν’ άκουγα την κόρη του περιβολάρη μας να τραγουδά.

Κι άξαφνα, όπως ένας ήχος ή μια μυρωδιά, πριν προλάβουμε να το καλοσκεφτούμε, ανασταίνουν μέσα μας μια θαμμένη από καιρό εντύπωση, ξανάβλεπα τον εαυτό μου μαθητή στο Δημοτικό Σχολείο να σκαλίζει τα βιβλία των μεγάλων και να στέκεται με απορία μπροστά σε μιαν ωδή του Πινδάρου. Δεν κάνω λάθος, είμαι βέβαιος, από τότε μου ΄μεινε το κλασικό εκείνο: άριστον μεν ύδωρ. Αλλά εδώ δεν ήταν η ουσία, ήταν η διαφορετική διάταξη της γραφής, που με τραβούσε, νομίζω, τόσο ακατανίκητα. Τι τους έπιανε τους ανθρώπους να συνδυάζουν τις λέξεις έτσι που να μη λεν αυτά που λέμε κάθε μέρα; Και γιατί δεν τραβούσαν ως την άκρια της σελίδας αλλά σταματούσαν και ξανάρχιζαν από την άλλη αράδα; 
[…]

2

ΠΑΙΔΑΚΙ, ΘΥΜΑΜΑΙ, δε μου πολυμιλούσε η ποίηση. Από τα Νεοελληνικά Αναγνώσματα είχα μείνει με την αόριστη εντύπωση ότι δεν πρόκειται παρά για ένα φλύαρο και ανιαρό ρυθμοκόπημα. Τα ποιήματα χρησίμευαν για να μιλάνε τα βουνά ή τα ποτάμια, και να λεν κοινοτοπίες. “Άλλωστε, οι καθηγητές μας τα προσπερνούσανε, για να τ’ απαιτήσουνε μονάχα στις εξετάσεις του Ιουνίου. Κι όμως, όταν ο αδελφός μου, ο σχεδόν συνομήλικος, ξόδευε όλο του το χαρτζιλίκι σε γλυκά και σε μπάλες ποδοσφαίρου, εγώ, με αγάπη σχεδόν παθολογική για το τυπωμένο χαρτί, σώρευα στα ντουλάπια μου περιοδικά και βιβλία. Τι γύρευα; Τι ήταν αυτό που λάτρευα;
Τίποτε άλλο, νομίζω, τη στιγμή εκείνη, παρά την ιδέα του βιβλίου. Δεν ήμουν πια και παιδί. Λίγα χρόνια πριν η Διάπλασις των Παίδων με είχε βοηθήσει ν’ αποσπασθώ από τον Ιούλιο Βερν, ή τους χοντρούς χρυσόδετους τόμους της Bibliotheque Rose, και να ΄ρθω σ’ επαφή με το πρώτο νεοελληνικό λογοτεχνικό βιβλίο. Ήταν ένα βραβείο που κέρδισα σε διαγωνισμό, τα Στάχυα και Παπαρούνες, του Γρηγορίου Ξενόπουλου. Ο λόγος βέβαια εδώ δεν είναι για το περιεχόμενο. Αλλά το γεγονός και μόνον ότι ένας σύγχρονος, ζωντανός άνθρωπος (όχι όπως οι άλλοι, απόμακρος και ξένος) μπορούσε να μεταβάλει τον εαυτό του σ’ αυτό το μικρό ορθογώνιο αντικείμενο, αυτό και μόνο, με χτύπησε κατακέφαλα.

Οδυσσέας  Ελύτης,
Ανοιχτά χαρτιά, 1940

  1. Ποια ήταν η αφορμή για να συνειδητοποιήσει ο Ελύτης την αγάπη του για την ποίηση, σύμφωνα με το πρώτο απόσπασμα; Πώς ερμηνεύει την παθολογική αγάπη που είχε μικρός  για το βιβλίο, σύμφωνα με το δεύτερο απόσπασμα;
  2. ΥΦΟΣΝα σχολιάσετε τη γλώσσα και το ύφος του κειμένου, προσέχοντας την επιλογή του λεξιλογίου και  του ρηματικού προσώπου, τη χρήση μεταφορικών εκφράσεων, τη συνοχή της αφήγησης, κ.ά.
  3. Ο Ελύτης χρησιμοποιεί στην αφήγησή του κάποιες ερωτήσεις. Να τις εντοπίσετε  και να συζητήσετε τη λειτουργία τους μέσα στην αφήγηση.
  4. Να συζητήσετε με τους συμμαθητές σας την εμπειρία σας από το πρώτο λογοτεχνικό βιβλίο που διαβάσατε.
  5. Να καταθέσετε την προσωπική σας εμπειρία που σας βοήθησε να ανακαλύψετε την αγάπη σας για κάποια μορφή  τέχνης σε μια γραπτή αφήγηση με εξομολογητικό τόνο και προφορικό ύφος. Μοιραστείτε τις αφηγήσεις σας με τους συμμαθητές σας.
  6. Να χωριστείτε σε ομάδες, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά σας, και να δημιουργήσετε ένα έργο εικαστικό ή λογοτεχνικό (π.χ. αφίσα, πίνακα, γκράφιτι, θεατρικό διάλογο/ μονόλογο, αφήγημα κ.ά.) με αφορμή ένα σύγχρονο θέμα που σας επηρέασε θετικά ή αρνητικά.
  7. ΜΕΤΑΦΟΡ.ΛΟΓΟΣΠοια είναι η κυριολεκτική σημασία των παρακάτω μεταφορικών εκφράσεων; Δοκιμάστε να τις αποδώσετε με κυριολεκτικό λόγο. Θεωρείτε ότι μπορούμε να αποδώσουμε πλήρως μια μεταφορά με κυριολεκτικό λόγο ή μήπως κάτι χάνουμε από τη μαγεία της;
    τα χειρόγραφα που κατάπινα τα χρόνια εκείνα,  ξανάβλεπα τον εαυτό μου να σκαλίζει τα βιβλία των μεγάλων,  παιδάκι θυμάμαι δεν μου πολυμιλούσε η ποίηση.

Screen Shot 2016-07-25 at 4.23.00 PMΜορφή μιας γυναίκας, Εγγονόπουλος
Νίκος  Εγγονόπουλος
Nέα περί του θανάτου του Iσπανού ποιητού
Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα1 στις 19 Aυγούστου του 1936
μέσα στο χαντάκι του Kαμίνο Nτε Λα Φουέντε

…una accion vil y disgraciado.

η τέχνη κι’ η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε:
η τέχνη και η ποίησις μας βοηθούνε
να πεθάνουμε

περιφρόνησις απόλυτη
αρμόζει
σ’ όλους αυτούς τους θόρυβους
τις έρευνες
τα σχόλια επί σχολίων
που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν
αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες
γύρω από τις μυστηριώδικες κι’ αισχρές συνθήκες
της εκτελέσεως του κακορρίζικου του Λόρκα
υπό των φασιστών

μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει
πως
από καιρό τώρα
― και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα ―
είθισται
να δολοφονούν
τους ποιητάς

Νίκος  Εγγονόπουλος,
Ποιήματα, B΄, 1977


Λόρκα (1899-1936): εκτελέστηκε από τους φαλαγγίτες του Φράνκο στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο.
una acción…: μια πράξη άναντρη και απεχθής· το μότο αυτό που είναι γραμμένο στα ισπανικά χαρακτηρίζει τη δολοφονία του Λόρκα.

  1. Να χαρακτηρίσετε το ύφος και τη γλώσσα του κειμένου. Πώς η γλώσσα υπηρετεί τη στάση του ποιητή;
  2. Ο Εγγονόπουλος όπως στη γλώσσα έτσι και στη ζωγραφική συνδυάζει/ συνθέτει σύγχρονα στοιχεία με άλλα περισσότερο παραδοσιακά. Να στηρίξετε την παραπάνω άποψη, δίνοντας  συγκεκριμένα παραδείγματα από το ποιητικό κείμενο αλλά και από το εικαστικό έργο του Εγγονόπουλου (μπορείτε να το αναζητήσετε στο διαδίκτυο).  
  3. Με το ποίημά του αυτό ο Εγγονόπουλος ασκεί κριτική στους δημοσιογράφους της εποχής του.
    α) Σε ποια σημεία του ποιήματος φαίνεται αυτό περισσότερο  και με ποιους τρόπους το επιτυγχάνει;
    β) Να γράψετε το κείμενο που θα ανεβάζατε εσείς σήμερα  στο facebook  για τον θάνατο του ποιητή, αν υποθέταμε ότι το γεγονός της δολοφονίας του Λόρκα ήταν σύγχρονο.
  4. Να συγκεντρώσετε πληροφορίες για τη ζωή και τη δολοφονία του Φ. Γκαρθία Λόρκα και να συζητήσετε στην τάξη σας:
    α) για τον  ρόλο του ποιητή απέναντι στα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα
    β) για την αντιμετώπισή του από το κοινωνικό και πολιτικό κατεστημένο.
  5. Να ακούσετε μελοποιημένους στίχους του Φ. Γκαρθία Λόρκα. Έπειτα να τους συζητήσετε στην τάξη και να προσέξετε πώς διαλέγεται η ποίηση με τη μουσική.
    Ακούστε/παρακολουθήστε τα βίντεο:

    Νανούρισμα
    Το φεγγάρι
    Αβάσταχτο να σ’ αγαπώ
    Λούζεται η αγάπη μου
    Αχ, έρωτα!

Γεωργία Τριανταφυλλίδου
Ο  Έβρος δεν χτενίζεται

6 Φεβρ 2015, 17:00

Αυτή τη στιγμή πέφτει στην Καβάλα καταρρακτώδης βροχή. Σκέφτομαι τους κατοίκους του Έβρου και την ετήσια πλέον αντιπαλότητά τους με την «άδολη εχθρότητα της φύσης». Δηλ. μια ολότελα άχρηστη «ανθρωπιστική» σκέψη. Πιο πολύ κι από την είδηση της καμπάνας που χτύπησε για να ειδοποιήσει τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, μου έκανε εντύπωση το παράπονο και η αμηχανία μπρος στο φακό μιας κυρίας που το κακό τη βρήκε απροετοίμαστη. Βγήκε όπως-όπως από το σπίτι της. “Ούτε χτενίστηκα” είπε ντροπιασμένη. Τα φράγματα υποχωρούν, η Βουλγαρία αδυνατεί να διαχειριστεί τον τεράστιο όγκο νερού που έρχεται καταπάνω τους, τα αναχώματα πέφτουν. Τις τελευταίες μέρες, όλη η Ευρώπη κι ο κόσμος όλος ασχολείται καθημερινά (και) με τις στυλιστικές επιλογές της νέας κυβέρνησης. Τα αίτια της χαμένης κοκεταρίας μιας γυναίκας στον Έβρο είναι αστείος λόγος για ένταξη σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα.

Γεωργία Τριανταφυλλίδου,
Ο Έβρος δεν χτενίζεται, το κείμενο από το facebook

  1. Ποιο γεγονός σχολιάζει η συντάκτρια του κειμένου;
  2. Να εντοπίσετε στοιχεία προφορικότητας και ειρωνείας στο κείμενο.
  3. Να συζητησετε τη χρήση των εισαγωγικών: άδολη εχθρότητα της φύσης, ανθρωπιστική, ούτε χτενίστηκα.
  4. Με βάση  ποια στοιχεία θα μπορούσατε να  χαρακτηρίσετε το κείμενο χρονογράφημα;
  5. Σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης η συντάκτρια παρουσιάζει ένα γεγονός. Ποιος υπαινιγμός λανθάνει πίσω από αυτό;
  6. Το συγκεκριμένο «χρονογράφημα» αγγίζει περισσότερο τον χώρο της λογοτεχνίας ή τον χώρο της δημοσιογραφίας; Να απαντήσετε με στοιχεία του κειμένου, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου σ. 280-281.
  7. xronografhmaΔοκιμάστε να γράψετε κι εσείς ένα «χρονογράφημα», χρησιμοποιώντας στοιχεία ειρωνείας και προφορικότητας.

Διαβάστε τα παρακάτω αποσπάσματα  για το σχολικό θέατρο από τις σημειώσεις του Μίλτου Κουντουρά, ο οποίος έβαλε τις τέχνες και ειδικότερα το θέατρο στο κέντρο του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης (1927-30). Στα συγκεκριμένα αποσπάσματα ο Κουντουράς τονίζει τον παιδαγωγικό χαρακτήρα του σχολικού θεάτρου, συγκρίνοντάς το με το «κοσμικό», δηλαδή το επαγγελματικό θέατρο. Επιπλέον, επιδιώκει να δείξει τη λειτουργία του σχολικού θεάτρου μέσα στο πλαίσιο του Σχολείου Δημιουργίας που προσπάθησε να οικοδομήσει σε αντίθεση με το παλαιότερο Σχολείο των Γνώσεων.  

Μίλτος Κουντουράς
Κλείστε τα σχολειά

Το θέατρο κ’οι θεατρικές παραστάσεις των παιδιών δεν έχουν τίποτε το κοινό με τα συνηθισμένα θέατρα της πόλης. Και στην εξωτερική του εμφάνιση, αλλά κυρίως στην εσωτερική, έχει άλλες προϋποθέσεις και άλλους σκοπούς.

Το σχολικό θέατρο βασίζεται:

α) Στη δημιουργικότητα και την αυτοεξέλιξη του παιδιού από σωματικής, πνευματικής και ψυχικής απόψεως, κ’ είναι έκφραση συνολική της τάσεώς του αυτής∙

β)  στην καλλιέργεια της τέχνης που αντανακλά την ψυχή του παιδιού στη δημιουργική του εξέλιξη∙

γ) στη χαρά του παιδιού που τείνει από κοινή χαρά των αισθήσεων να γίνει πνεύμα και ιδέα.

Τα έργα που θα παίζονται πρέπει να είναι αυτή η ζωή των νιάτων ανεβασμένη σ’έναν άλλο κόσμο μαγείας και ιδεών.

Το παιδικό θέατρο δε θέλει να ξαναδώσει θεατρικά έργα καλλιτεχνικά, όπως δίνονται έξω, δε θέλει να μιμηθεί ή να υπερβάλει το κοσμικό θέατρο ή να δημιουργήσει κοσμικούς καλλιτέχνες, γιατί τότε το θέατρο αυτό θα κάνει κάτι το τυραννικό στο Σχολειό που θα παραβλάψει ουσιωδώς το έργο της Αγωγής, όπως εγώ το αντιλαμβάνομαι, δηλαδή (της αγωγής) μιας προσωπικότητας που εξελίσσεται προς ατομική δημιουργία. Το παιδικό θέατρο που προσφέρει έργα τυχαία, αδιάφορο αν είναι καλλιτεχνικά ή όχι, που θέλει να μιμηθεί τον α ή β καλλιτέχνη, μάλλον βλάφτει ή ωφελεί το έργο της αγωγής, γιατί τότε και το θέατρο αυτό άλλο δεν είναι παρά ένα καλούπι σαν εκείνα που με χίλιους καλούς ή κακούς τρόπους επέβαλε στα παιδιά το Σχολειό των Γνώσεων. Γι’ αυτό και μια παράσταση μπορεί να μην αρέσει στους θεατές που μέτρο κρίσης των θα είναι το κοσμικό θέατρο, κι όμως να είναι κείνη  που πρέπει∙  κι αντίθετα ν’αποτύχει κατουσία και να μην υψωθεί στον προορισμό της, ενώ θα έχει καταχειροκροτηθεί από τους θεατές.

Οι παραστάσεις, τα έργα των παιδιών, δεν είναι, και δε θέλουν να είναι, έργα τέχνης, όπως τα εννοούμε. Αρκεί να είναι έργα προάσκησης που οδηγεί προς γνήσια καλλιτεχνική απόλαυση, προς γνήσια δημιουργία και γνήσιο πολιτισμό. Ότι, όμως, δεν μπορεί παρά να πετύχουν στο τέλος τέτοια έργα φαίνεται και από τα εξής: ότι τα έργα αυτά δε θα’ναι ξένα, αλλά θα είναι δημιουργήματα των παιδιών, θα είναι από τη ζωή τους την καθημερινή ή την ψυχική […]  Έργα μεγάλα δε θα είναι, ούτε καλλιτεχνικά. Όμως θα περιέχουν κάτι από φωτιά και μεγαλοφυϊα. Τη φωτιά και τη μεγαλοφυϊα της παιδικής ψυχικής!

Το σχολικό θέατρο το έβλεπα από χίλιες απόψεις. Εκτός από την κίνηση, τη λογοτεχνική δημιουργικότητα, την ομαδική ζωή, την κριτική, τη χειροτεχνία, τη χαρά κτλ., είχα πολύ υπόψη μου και την έρευνα την επιστημονική. Το τελευταίο το ήθελα στη δραματοποίηση της ιστορίας.  Εμβάθυνση στην κοινωνική ζωή, στο χαραχτήρα, στα ιστορικά γεγονότα, στην ιστορική σκέψη, στη μιμητική απόδοση κ.τ.λ. Τα ήθελα μέσου της δράσης και της χαράς μιας θεατρικής παράστασης.

Μίλτος Κουντουράς,
Κλείστε τα σχολειά, επιμέλεια Αλέξη Δημαρά

  1. Εργαστείτε σε ομάδες, για να συζητήσετε  τις  απόψεις του Κουντουρά για το σχολικό θέατρο και να εκφράσετε τις δικές σας θέσεις σχετικά με τα επιμέρους ζητήματα που θίγει. Να λάβετε υπόψη στη συζήτηση  τις συγκρίσεις που κάνει, καθώς και τις παρακάτω ερωτήσεις.
  • Ποιοι είναι οι στόχοι του σχολικού θεάτρου;  
  • Τι πρέπει να αποφεύγεται στο σχολικό θέατρο και για ποιους λόγους;
  • Τι  προτείνει ο Κουντουράς σχετικά με τα θεατρικά έργα που ανεβάζονται στο σχολείο; Με ποια επιχειρήματα υποστηρίζει την πρότασή του;
  • ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΔιαφαίνεται στο κείμενο το όραμα του Κουντουρά για το Σχολεio Δημιουργίας;  Ποια ταυτότητα δασκάλου προβάλλεται μέσα από το κείμενο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
  1. Νομίζετε ότι μπορεί το θέατρο να βοηθήσει στη διδασκαλία κάποιου μαθήματος, όπως προτείνει ο Κουντουράς; Έχετε κάποια παρόμοια εμπειρία;
  2. ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗΝα γράψετε ένα κείμενο με τη μορφή ανοικτής επιστολής προς το Υπουργείο Παιδείας, για να υποστηρίξετε με επιχειρήματα την ενίσχυση της θεατρικής παιδείας στο σχολείο. Φροντίστε να δημοσιευτεί η επιστολή σας στον τοπικό τύπο.
  3. ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣΑκολουθήστε την πρόταση του Κουντουρά και γράψτε τα δικά σας θεατρικά έργα, βλ. Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 114 κ.ε..

Γιώργος Σεφέρης
Θεόφιλος
Screen Shot 2016-07-06 at 2.23.01 PM

Μια φορά κι έναν καιρό, καθώς λένε, ένας φούρναρης παράγγειλε σ’ ένα φτωχό ζωγράφο να τονε ζωγραφίσει την ώρα που φούρνιζε ψωμιά. Ο ζωγράφος άρχισε να δουλεύει, και όταν καταπιάστηκε να εικονίσει το φουρνιστήρι, αντί να το φτιάξει οριζόντιο, σύμφωνα με την προοπτική, το έφτιαξε κάθετο, δείχνοντας όλο του το πλάτος· έπειτα, με τον ίδιο τρόπο, ζωγράφισε πάνω στο φουρνιστήρι κι ένα καρβέλι. Πέρασε ένας έξυπνος άνθρωπος και του είπε: «Το ψωμί, έτσι που το ‘βαλες, θα πέσει». Ό ζωγράφος αποκρίθηκε, χωρίς να σηκώσει το κεφάλι: «Έννοια σου· μόνο τα αληθινά ψωμιά πέφτουν· τα ζωγραφισμένα στέκουνται- όλα πρέπει να φαίνουνται στη ζωγραφιά!»
Το παραμύθι αυτό μου θυμίζει έναν πολύ μεγάλο τεχνίτη, που επειδή ακριβώς «όλα πρέπει να φαίνονται στη ζωγραφιά», ιστορίζοντας την άποψη του Τολέδου, έβγαλε από τη μέση, με το δικαίωμα της τέχνης του, το νοσοκομείο του Δον Χουάν Ταβέρα και το τοποθέτησε σ’ ένα χάρτη. Ο μεγάλος τεχνίτης, το ξέρετε, είναι ο Κρητικός Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, και ο ζωγράφος του παραμυθιού είναι ο Μυτιληνιός Θεόφιλος Γ. Χατζημιχαήλ, «άλλοτε οπλαρχηγός και θυροφύλαξ εν Σμύρνη».
Η παραβολή μου δεν είναι ασέβεια. Γιατί ή μεγάλη διάκριση δεν είναι, ανάμεσα στους πολύ μεγάλους και στους μικρότερους τεχνίτες, που ξεκινά τις περισσότερες φορές από μια εγκυκλοπαιδική ή μια τουριστική διάθεση, αλλά ανάμεσα σ’ εκείνους που έφεραν έστω και μια σταγόνα λάδι στο φάρο της τέχνης, και σ’ εκείνους που η ύπαρξή τους είναι για την τέχνη αδιάφορη. Το πρώτο ζήτημα δεν είναι ποιος είναι μεγάλος και ποιος είναι μικρός, αλλά ποιος κρατάει την τέχνη ζωντανή. Ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που βλέπω σα μια πηγή ζωής για τη σύγχρονη ζωγραφική μας είναι ό Θεόφιλος. Τα ψωμιά του δεν έπεσαν στέκουνται, για να μεταχειριστώ τα δικά του τα λόγια· στέκουνται και θρέφουν.

Ο Θεόφιλος μας έδωσε ένα καινούργιο μάτι· έπλυνε την δράση μας όπως αυγάζει ο ουρανός, και τα σπίτια, και το κόκκινο χώμα, και το παραμικρό φυλλαράκι των θάμνων, ύστερα από την κάθαρση ενός απόβροχου· κάτι από αυτόν τον παλμό της δροσιάς. Μπορεί να μην είναι δεξιοτέχνης, μπορεί η αμάθειά του σε τέτοια πράγματα να είναι μεγάλη. Όμως αυτό το τόσο σπάνιο, το ακατόρθωτο πριν απ’ αυτόν για το ελληνικό τοπίο: μια στιγμή χρώματος και αέρα, σταματημένη εκεί μ’ όλη την εσωτερική ζωντάνια της και την ακτινοβολία της κίνησής της· αυτό τον ποιητικό ρυθμό — πώς να τον πω αλλιώς —που συνδέει τα ασύνδετα, συγκρατεί τα σκορπισμένα και ανασταίνει τα φθαρτά· αυτή την ανθρώπινη ανάσα που έμεινε σ’ ένα ρωμαλέο δέντρο, σ’ ένα κρυμμένο άνθος ή στο χορό μιας φορεσιάς· αυτά τα πράγματα που τ’ αποζητούσαμε τόσο πολύ, γιατί μας έλειψαν τόσο πολύ· αυτή τη χάρη μας έδωσε ο Θεόφιλος […] ένα παραμύθι. […]

Γιώργος Σεφέρης, Θεόφιλος, Δοκιμές

  1. Tι μας έδωσε ο Θεόφιλος με τη ζωγραφική του, σύμφωνα με την κριτική του Σεφέρη;
  2. ΥΦΟΣΤι παρατηρείτε σχετικά με τη γλώσσα και το ύφος του κειμένου;
  3. Ο Σεφέρης αρχίζει το κείμενό του για τον ζωγράφο Θεόφιλο με ένα «παραμύθι».
  • Ποια εντύπωση σας προκάλεσε το παραμύθι;
  • ΠΑΡΑΜΎΘΙΠοιος είναι ο συμβολισμός του παραμυθιού και τι νομίζετε ότι εξυπηρετεί στη συγκεκριμένη περίπτωση;
  1. Πλοηγηθείτε στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση (https://www.sansimera.gr/biographies/166), παρατηρήστε με προσοχή τα έργα του Θεόφιλου και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:
  • Ποια θέματα επιλέγει κυρίως να ιστορήσει ο Θεόφιλος και γιατί, κατά τη γνώμη σας;
  • Συχνά ο Θεόφιλος συνηθίζει να βάζει λεζάντες στα έργα του. Πώς το εξηγείτε; Παρατηρήστε και σχολιάστε μερικές από αυτές. Τι έχετε να πείτε για τη γλώσσα που χρησιμοποιεί και για την ορθογραφία;
  • Ποια στοιχεία περισσότερο παραδοσιακά και ποια πιο μοντέρνα μπορείτε να διακρίνετε στη ζωγραφική του;
  • Συμφωνείτε με την άποψη ότι η ζωγραφική του Θεόφιλου θυμίζει παιδική ζωγραφική; Επιχειρηματολογήστε ανάλογα.
  1. Ο Θεόφιλος είναι ένας λαϊκός ζωγράφος που θεωρείται ότι ανήκει στους ναΐφ καλλιτέχνες. Πρόκειται κυρίως για λαϊκούς καλλιτέχνες, χωρίς ειδικές γνώσεις, αυτοδίδακτους, που η τέχνη τους, με ακαδημαϊκά κριτήρια, είναι απλοϊκή και αδέξια και θυμίζει ορισμένες φορές την τέχνη των παιδιών ή των πρωτογόνων. Να ερευνήσετε αυτό το είδος της τέχνης.
  • ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣΝα ασχοληθείτε με τη σημασία του όρου ναΐφ ή πριμιτίφ, ανατρέχοντας σε λεξικά. Να βρείτε συνώνυμα και αντώνυμα στην ελληνική, Γλωσσικές ασκήσεις, Ε. Λέξεις από ξένες γλώσσες στην Ελληνική σ. 145 κ.ε.
  • Συζητήστε αν ο όρος ναΐφ έχει αρνητική ή θετική σημασία στην περίπτωση που χαρακτηρίζει έναν καλλιτέχνη και στην περίπτωση που αναφέρεται απλώς σε ένα άτομο.
  • ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΚΡΙΤΙΚΗΝα συγκεντρώσετε πίνακες ζωγραφικής που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, να επιλέξετε αυτούς που προτιμάτε και να τους παρουσιάσετε με τα σχόλιά σας στην ολομέλεια, βλ. και Έκφραση- Έκθεση Β΄  λυκείου, σ. 188.
  1. EREYNHTIKH ERGASIAΕρευνητική εργασία: Με αφόρμηση τον Θεόφιλο, να ερευνήσετε το θέμα του αυτοδίδακτου ζωγράφου/ καλλιτέχνη. Προσπαθήστε να βρείτε παραδείγματα καλλιτεχνών που διέπρεψαν, χωρίς να φοιτήσουν σε ανάλογο εκπαιδευτικό ίδρυμα, π.χ. σε Σχολή Καλών Τεχνών. Κάθε ομάδα μπορεί να επιλέξει έναν καλλιτέχνη που την ενδιαφέρει και να παρουσιάσει τη ζωή και το έργο του με το κατάλληλο λογισμικό, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 73 κ.ε. Η εργασία της ομάδας μπορεί να λάβει υπόψη ερωτήματα όπως: Πώς κατάφερε ο καλλιτέχνης, χωρίς ειδική εκπαίδευση, να «μάθει» την τέχνη που άσκησε; Πώς έγινε γνωστός;
    Στη συζήτηση των αποτελεσμάτων να εστιάσετε στα εξής: Ποια συμπεράσματα προκύπτουν από την έρευνα των επί μέρους παραδειγμάτων; Πού στηρίζεται ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης; Τι μπορεί να προσφέρει η εκπαίδευση σε ένα άτομο που θέλει να γίνει καλλιτέχνης;

Παπανάγνου Βάιος
Ερωτική επιστολή στη Γη

Screen Shot 2016-07-12 at 5.41.34 PMΟ Σεμπαστιάο Σαλγκάδο με τη γυναίκα του
Από τη διεύθυνση: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=521983

Ο μεγάλος βραζιλιάνος φωτογράφος Σεμπαστιάο Σαλγκάδο μιλάει για τη νέα φωτογραφική ιστορία του που λέγεται «Genesis», ένα πορτρέτο του πλανήτη χωρίς τα σημάδια του πολιτισμού

Όταν μιλάει για τις φωτογραφίες του ο Σεμπαστιάο Σαλγκάδο δεν λέει «η συλλογή», «το άλμπουμ», «το πρότζεκτ», λέει «οι ιστορίες μου». Τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει πει άλλες δύο μεγάλες ιστορίες. Η καθεμιά τού πήρε σχεδόν μία δεκαετία για να την ολοκληρώσει. Η πρώτη είναι για τους εργάτες σε όλον τον κόσμο στο βιβλίο του «Workers» και η άλλη για τους μετανάστες στο «Migrations». Όλες του οι ιστορίες είναι παγκόσμιες. Η τελευταία λέγεται «Genesis» και για αυτήν  ο βραζιλιανός φωτογράφος ταξίδεψε  σε 32 χώρες. Ήταν 60 χρόνων το 2004 όταν την ξεκίνησε. Είχαν περάσει σχεδόν 30 χρόνια από  τότε που παράτησε την καριέρα του ως οικονομολόγος για να κυνηγήσει  τις ιστορίες του με μια Pentax στο χέρι, δώρο της γυναίκας του, της Λέλιας. Όλοι θυμούνται μια φωτογραφία του Σαλγκάδο ακόμη κι αν τη δουν μία φορά, και είναι αυτό το ιδι­αίτερο οπτικό ιδίωμα που έχει, σαν ασπρόμαυρος ιμπρεσιονι­σμός, που τον κατηγοριοποιεί στους καλύτερους φωτογρά­φους του κόσμου, τον σημα­ντικότερο ντοκιμαντερίστα-φωτογράφο εν ζωή. Η ιστορία του «Genesis» είναι η ζωή σε αυτόν τον πλανήτη όπως ήταν στην αρχή, όταν ο άνθρωπος ζούσε μέσα στη φύση, και όλα τα ταξίδια του Σαλγκάδο ήταν σε αυτές τις περιοχές όπου ο πολιτισμός δεν έχει φθάσει ακόμη. Η ιδέα ήταν δική του και της Λέλιας, αποτέλεσμα της αφοσίωσής τους σε ένα μεγάλο περιβαλλοντικό έργο που είχαν αναλάβει μαζί, την αναδάσωση με εκατοντάδες χιλιάδες δέντρα μιας μεγάλης περιοχής τροπικού δάσους στην πατρίδα του στη Βραζιλία. Για τον ίδιο αυτό το βιβλίο είναι «μια ερωτική επι­στολή στη Γη και στην επιμονή της φύσης».

Έχετε καταλάβει  πλέον γιατί το ταξίδι ήταν τόσο σημαντι­κό για εσάς;

«Είμαι φωτογράφος-ντοκιμαντερίστας και αυτά που θέλω να φωτογραφίσω δεν είναι έξω από την πόρτα μου. Ταξιδεύω όλη μου τη ζωή. Ξεκινάω από μια ιδέα, δουλεύω το κόνσεπτ  και μετά πρέπει να το κυνηγή­σω. Η ζωή και η δουλειά μου ενώνονται. Δεν αποζητώ την περιπέτεια. Αυτό που με ενδι­αφέρει είναι οι ιστορίες μου, ακριβώς όπως ένας δημοσιογράφος ξεκινάει να καλύψει το θέμα του. Δεν έχει σημασία η  γεωγραφική τοποθεσία στην οποία βρίσκομαι αλλά η ιστο­ρία στην οποία  συμμετέχω».

Αν είχατε παραμείνει οικο­νομολόγος, δεν θα είχατε μια πιο κανονική ζωή;

«Τότε ταξίδευα περισσότερο από τώρα. Δούλευα σε ένα επενδυτικό fund στην Αγγλία και για τη δουλειά έπρεπε να βρίσκομαι στη Γουινέα, στην Ουγκάντα, στο Κονγκό, στη Ρουάντα και στο Μπουρούντι. Έπρεπε να συλλέγω πληροφο­ρίες σε όλες αυτές τις χώρες και τα ταξίδια πέρα-δώθε ήταν ατελείωτα. Ούτε αυτό ήταν πε­ριπέτεια».

Ποια ήταν η πιο δύσκολη εμπειρία σας στα ταξίδια για το «Genesis»;

«Στο Μπουτάν, στα σύνορα των  Ιμαλάϊων  με την Κίνα, περ­πατούσαμε πάρα πολύ με τον βοηθό μου Ζακ Μπαρτελεμί για μια ιστορία που θέλαμε να φωτογραφίσουμε. Όταν ξεκινήσαμε την αποστολή είχε αρχί­σει να βρέχει, αλλά θεωρήσαμε ότι δεν θα συνέχιζε. Δεν σταμά­τησε ποτέ. Έβρεχε συνεχόμενα για δύο μήνες και ήταν αδύνα­τον να φωτογραφίσεις, ακόμη και να πλύνεις τα ρούχα σου ήταν αδύνατον, δεν στέγνωναν ποτέ. Ήταν πολύ δύσκολη και απογοητευτική περίοδος. Δεν έχω καμία φωτογραφία από αυτή την αποστολή».

Έχετε γνωρίσει ανθρώπους σε όλον τον κόσμο. Ποιο είναι το συμπέρασμά σας για την ανθρωπότητα;

«Υπάρχει μόνο ένα είδος, μία φυλή, η ανθρώπινη. Ό,τι είναι απαραίτητο για τον πιο λευκό άνθρωπο είναι απαραίτητο για τον πιο μαύρο άνθρωπο, για τον πιο κόκκινο, για τον πιο κίτρινο. Είμαστε όλοι το ίδιο ζώο».

Έχετε φωτογραφίσει όμως και την ανθρώπινη σκληρότη­τα.

«Είμαστε το πιο σκληρό και αδίστακτο ζώο, το πιο επιθε­τικό. Ακόμη και το λιοντάρι σκοτώνει μόνο ό,τι χρειάζε­ται να φάει, δεν σκοτώνει για να βάλει σε ένα ψυγείο. Εμείς εκμεταλλευόμαστε ο ένας τον άλλον για να αυξήσουμε τους τραπεζικούς μας λογαριασμούς. Έχουμε σχολές που σε μαθαίνουν να σκοτώνεις ανθρώπους, οι στρατοί είναι σχολεία επιθετικότητας. Όλοι οι πόλεμοι μεταξύ μας, ο τρό­πος που εκμεταλλευόμαστε όλα τα άλλα είδη, ζωικά και φυτικά, δείχνουν πόσο δύσκο­λο είδος είμαστε».

Πιστεύετε στη δράση των ατόμων ή των ομάδων;

«Πιστεύω στη συλλογικότητα. Η ιστορία μας είναι η ιστορία κοινοτήτων. Πιστεύω στην αλληλεγγύη, στην κοινότητα, και αυτές είναι οι πραγματικές αξί­ες για μένα. Δεν δέχομαι την ατομικότητα, τον κυνισμό και τον εγωκεντρισμό».

Μπορεί η τέχνη να πιέσει προς αλλαγές;

«Από μόνη της όχι. Αλλά η φω­τογραφία μαζί με τη δημοσιο­γραφία, την ερευνητική τηλεόραση, τους ανθρωπιστικούς οργανισμούς, μπορεί να φτιάξει ένα σύστημα ενημέρωσης που να ξεκινάει τέτοιες συζητήσεις. Η δική μου φωτογραφία είναι μέλος αυτού του κινήματος, αλ­λά μόνη της δεν κάνει τίποτα».

Οι άνθρωποι είναι περισσό­τερο χαρούμενοι στη φύση ή στα αστικά περιβάλλοντα;

«Είναι πιο πολύ χαρούμε­νοι στη φύση γιατί από εκεί προερχόμαστε προτού μετοι­κήσουμε στις πόλεις. Όταν ζούσαμε σε επαφή με τον πλανήτη μας, ήμασταν λιγό­τερο επιθετικοί. Τώρα ζούμε σε διαμερίσματα, πρέπει να υπακούμε σε νόμους, να είμα­στε προσεκτικοί, να πληρώ­νουμε τους φόρους μας, πρέ­πει να έχουμε κυβερνήσεις και θρησκείες, να ακολουθούμε πολιτικές και αποδεκτές πρα­κτικές. Ζούμε σε μεγάλη πίε­ση την οποία οι πρωτόγονες φυλές δεν γνωρίζουν».

Ποιο ζώο σάς πόζαρε πιο εύ­κολα;

«Οι χελώνες, οι φώκιες και οι φάλαινες. Φωτογράφισα ένα είδος φάλαινας, τη Southern Right. Έρχονταν στις βάρκες μας σαν σκύλοι. Κολυμπού­σαν γύρω μας, μπορούσες να τις ακουμπήσεις, ήταν πολύ φιλικές. Ήταν καταπληκτικό το μεγαλύτερο ζώο στον πλα­νήτη  – επτά μέτρα ήταν – να έρχεται έτσι δίπλα σου σαν κατοικίδιο».

Ο φωτογράφος είναι παρα­τηρητής ή συμμετέχων;

«Ο ντοκιμαντερίστας φωτο­γράφος συμμετέχει αναγκα­στικά, δεν μπορεί να πάρει μια φωτογραφία και να φύ­γει. Χρειάζεται χρόνο για να γίνει μέρος της ιστορίας που τον ενδιαφέρει και όλοι όσοι κάνουμε αυτή τη δουλειά έτσι δουλεύουμε. Δεν είσαι φωτορεπόρτερ, πρέπει να έχεις την ταύτιση που απαιτείται και αυ­τό δεν γίνεται αν κλέψεις δυο στιγμές και φύγεις».

Γεννιέται κανείς με καλό μά­τι για φωτογραφία;

«Για να είσαι πραγματικός φω­τογράφος πρέπει να το έχεις. Μπορείς να εξελιχθείς τεχνικά, αλλά αν δεν έχεις το κατάλλη­λο κίνητρο δεν θα το κάνεις για πολύ. Η φωτογραφία είναι μια πολύ δυνατή γλώσσα, αλλά απαιτεί χρόνο και προσπάθεια. Για όσους δεν είναι πραγματικοί φωτογράφοι είναι πολύ βαρετή δουλειά».

Φωτογραφίζετε και τις προ­σωπικές σας στιγμές σε ασπρόμαυρο;

«Όλα σε ασπρόμαυρο, δεν παίρνω ποτέ έγχρωμες. Έχω έναν γιο που έχει σύνδρομο Ντάουν και τον φωτογραφίζω από τότε που γεννήθηκε ως τώρα που είναι 23 χρόνων πά­ντα σε ασπρόμαυρο. Πολύ λίγοι φωτογραφίζουν αποκλειστικά μονοχρωματικά και πρέπει να καταλαβαίνεις όλα τα γκρι και τις αποχρώσεις τους για να το κάνεις.

Παπανάγνου Βάιος, Ερωτική επιστολή στη Γη, Το Βήμα 14/7/2013

Screen Shot 2016-07-12 at 5.44.58 PMANTARCTICA, 2005. © Sebastião Salgado / Amazonas Images
Από τη διεύθυνση: http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22784&subid=2&pubid=4448818

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.46.06 PMSebastião Salgado, Amazonas, Brazil, 2009, from the series Genesis. © Sebastião Salgado / Amazonas Images
Από τη διεύθυνση: http://kostasvakouftsis.blogspot.gr/2013/10/sebastiao-salgado-genesis.html

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.47.15 PMSebastião Salgado, The State of Amazonas, Brazil. 2009
Από τη διεύθυνση: https://chloenelkin.wordpress.com/tag/sebastiao-salgado/

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.48.45 PMSebastião Salgado, Kafue National Park. Zambia. 2010.Amazonas images-Contact Press Images.
Από τη διεύθυνση: http://www.loeildelaphotographie.com/events/exhibition/sebastiao-salgado-genesis–2

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.49.44 PMTHE WHALES, Patagonia, Argentina. 2004
Από τη διεύθυνση: http://kostasvakouftsis.blogspot.gr/2013/10/sebastiao-salgado-genesis.html

 

Screen Shot 2016-07-12 at 5.50.45 PMΑπό τη διεύθυνση: http://www.snpcultura.org/genesis_exposicao_sebastiao_salgado.html

  1. Όταν μιλάει για τις φωτογραφίες του ο Σεμπαστιάο Σαλγκάδο δεν λέει η συλλογή, το άλμπουμ, το πρότζεκτ, λέει οι ιστορίες μου. Γιατί, πιστεύετε, ο διάσημος φωτογράφος προτιμά να ονομάζει έτσι τα έργα του; Θεωρείτε ότι η φωτογραφία είναι μια ξεχωριστή γλώσσα; Είναι κατά τη γνώμη σας ικανή να περιγράφει, να αφηγείται, να εκφράζει συναισθήματα, να ασκεί κριτική; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας και στοιχεία από το φωτογραφικό έργο του Σαλγκάδο.
  2. Ο Σαλγκάδο χαρακτηρίζεται φωτογράφος-ντοκιμαντερίστας. Διαβάστε προσεκτικά το κείμενο και απαντήστε τι είναι ο φωτογράφος-ντοκιμαντερίστας και ποια η διαφορά του από τον φωτορεπόρτερ.
  3. Ποια είναι, σύμφωνα με τον Σαλγκάδο, η συνεισφορά της τέχνης στην αλλαγή στάσης ζωής; Συμφωνείτε με την άποψη αυτή;
  4. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΠοιες είναι οι αντιλήψεις του Σαλγκάδο για τον άνθρωπο, τη ζωή και το περιβάλλον; Σε ποιες αξίες πιστεύει; Ποια ταυτότητα του Σαλγκάδο αναδύεται μέσα από τις απαντήσεις που δίνει στη συνέντευξη;
  5. ΣΥΝΤο παραπάνω κείμενο είναι συνέντευξη. Αν συναντούσατε τον διάσημο φωτογράφο, ποιες  επιπλέον ερωτήσεις θα του υποβάλατε;

Μαριλένα Αστραπέλλου
Ο Ai Weiwei στην Αθήνα

Ο πολυσυζητημένος κινέζος εικαστικός και ακτιβιστής που ετοιμάζεται να παρουσιάσει την πρώτη έκθεσή του στην Ελλάδα και στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης μιλάει στο BHMAgazino για το αμφιλεγόμενο έργο του

[…] Η ανεκτική Ελλάδα που αγάπησε ο Ai Weiwei

Ο ίδιος τουλάχιστον είναι συνεπαρμένος από την Ελλάδα και τον τελευταίο καιρό την επισκέπτεται συχνά. […] Η παρουσία του στη Λέσβο και στην Ειδομένη, όπου έσπευσε προκειμένου να βρεθεί στο πλευρό των προσφύγων, ήταν πιο ηχηρή, δεν διέφυγε της προσοχής κανενός. Φωτογραφήθηκε μαζί τους, υποσχέθηκε ένα μνημείο, έστησε ένα workshop, έφερε ένα πιάνο στον καταυλισμό για να παίξουν πρόσφυγες που το επιθυμούσαν όσο περίμεναν να περάσουν τα σύνορα. Είναι πάντα αεικίνητος, αλλά και επί ελληνικού εδάφους δεν είχε ησυχία. Πανταχού παρών, μαζί με το συνεργείο του αποτύπωσαν την κατάσταση των προσφύγων, μίλησαν μαζί τους, «ακόμη και με ανθρώπους που αναλαμβάνουν να θάψουν όσους πρόσφυγες χάσουν τη ζωή τους στο ταξίδι για μια καλύτερη ζωή». […]

Το μήνυμα είναι το μέσο

Η απόφασή του να ταξιδέψει στη Λέσβο και στην Ειδομένη απέσπασε αρκετά ειρωνικά σχόλια και μπόλικη δυσπιστία. Πολύς κόσμος, στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα που τον μάθαμε καλύτερα πρόσφατα, ξεχνάει το σημαντικό ιστορικό του, τον ακτιβισμό του που είναι συνυφασμένος με το αμιγώς δημιουργικό έργο του, και αντ’ αυτού βλέπει τα φλας που αστράφτουν, τις selfies με τους πρόσφυγες, εν ολίγοις το «σταριλίκι» του ακτιβιστή καλλιτέχνη, ο οποίος είναι πέρα από κάθε αμφιβολία γνωστός σε κάθε σημείο του πλανήτη. Μα, ο Ai Weiwei είναι σταρ, δεν χρειάζεται συζήτηση επ’ αυτού, χαρακτηρισμός που μάλλον τον αφήνει αδιάφορο, αν και κρίνοντας από τις συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η παρούσα συνέντευξη, ενίοτε κάνει χρήση της δύναμης και της εξουσίας που του εξασφαλίζει η προνομιούχα θέση του. «Είμαι ένας καλλιτέχνης που τυχαίνει να είναι σημαντικός. Όμως, είτε ως καλλιτέχνης είτε ως ακτιβιστής, για εμένα το μήνυμα είναι το πιο σημαντικό πράγμα. Με το μήνυμα έρχονται η γλώσσα και η έκφραση, η επικοινωνία. Ορισμένες φορές, όταν φύγει από εμένα, φτάνει στους ανθρώπους και πιστεύω ότι πρόκειται για ένα θαύμα» θα πει. Τα φαινόμενα, λοιπόν, κάποιες φορές απατούν. Η παρουσία του σε Λέσβο και Ειδομένη δεν ήταν μια κίνηση εντυπωσιασμού σε αρμονία με τη μόδα της εποχής, να περνούν δηλαδή διάσημες προσωπικότητες από τους χώρους υποδοχής προσφύγων, αλλά μια δράση απόλυτα συνεπής από την πλευρά του καλλιτέχνη που έφερε, για παράδειγμα, στο φως την τραγωδία της επαρχίας του Σετσουάν, όπου το 2008 ο φονικός σεισμός των 8 ρίχτερ σκότωσε σχεδόν 70.000 ανθρώπους, ανάμεσά τους και πολλά παιδιά. Έπειτα από ενδελεχή έρευνα και με τη βοήθεια ακτιβιστών, ο Ai Weiwei ανάρτησε online τη λίστα με τα 5.212 ονόματα των παιδιών που κανείς κυβερνητικός παράγοντας δεν αναλάμβανε την ευθύνη να αναγνωρίσει ως θύματα. Ο εικαστικός Ai Weiwei ανέκαθεν πίστευε ότι η τέχνη, ή τουλάχιστον η καλή τέχνη, δημιουργείται βάσει των αρχών ενός μανιφέστου. «Το δικό μου μανιφέστο, αν μπορώ να πω ότι έχω ένα, είναι να αναγνωρίζω την ανθρώπινη κατάσταση και να καταλήγω σε μια προσωπική ερμηνεία της. Δεν αλλάζει με τον χρόνο, είναι πάντα σταθερό. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, ο χρόνος που έχουμε επάνω στη Γη είναι πολύ περιορισμένος».

Ο Ai Weiwei και ο μικρός Αϊλάν

Ωστόσο, ενδέχεται πάνω στη βιασύνη να τον αξιοποιήσει κανείς αυτόν τον χρόνο να πέφτει σε ατοπήματα, να το παρατραβάει, ενδεχομένως και να κάνει λάθη. «Δεν φαντάζομαι πράγματα. Ενεργώ αυτοστιγμεί. Δεν έχω φαντασία, δεν έχω καλή μνήμη» έχει δηλώσει. Χωρίς να μπορεί κανείς να αμφισβητήσει το ειλικρινές ενδιαφέρον του για το δράμα των προσφύγων – στο κάτω κάτω, μεταξύ άλλων, ακύρωσε μια έκθεσή του στη Δανία ως διαμαρτυρία για την επίμαχη απόφαση της κυβέρνησης να κατάσχει τα χρήματα και τα τιμαλφή τους -, η αναπαράσταση της φωτογραφίας του τρίχρονου Αϊλάν Κούρντι έτσι όπως τον ξέβρασε πνιγμένο η θάλασσα στο Μπόντρουμ της Τουρκίας τον περασμένο Σεπτέμβριο, με τον κινέζο εικαστικό στη θέση του, με το πρόσωπο θαμμένο στην άμμο, ήταν για πολλούς μια αμήχανη, μια ατυχής στιγμή στην καριέρα του. Η ζωή αποδεικνύεται πιο φοβερή από την τέχνη και οποιοδήποτε βιαστικό σχόλιο επάνω στην τραγική μοίρα ενός παιδιού, έστω αρθρωμένο με τις καλύτερες προθέσεις, μοιάζει με κακόγουστη φάρσα, στην καλύτερη περίπτωση. «Eγωκεντρικό τέχνασμα», «έχει το σύνδρομο του Μεσσία», «είναι εξαρτημένος από τη διασημότητα» συνόψισε την κριτική απέναντί του ο Τζόναθαν Τζόουνς στην εφημερίδα «The Guardian» και ήταν πολλοί εκείνοι που κούνησαν καταφατικά το κεφάλι. Και έπειτα έδωσε τη χαριστική βολή: «Αυτή η φωτογραφία είναι κακή τέχνη». Από καλλιτεχνικής απόψεως αλλά και όσον αφορά το αποτέλεσμα της ακτιβιστικής δράσης του, η δουλειά του Ai Weiwei είναι πολύ πιο δυνατή όταν δεν βρίσκεται και ο ίδιος μέσα στο κάδρο της ή τουλάχιστον όταν δεν το μονοπωλεί με τόσο απόλυτο τρόπο (βλέπε περίπτωση Σετσουάν). Έπειτα, αν δεν σε έχει ευαισθητοποιήσει η αδιανόητη αληθινή εικόνα, η φωτογραφία, την οποία μάλιστα είδαν διαδικτυακά είκοσι εκατομμύρια άνθρωποι μέσα σε μόλις 12 ώρες, τότε μάλλον ούτε και η τέχνη θα το καταφέρει, όσο αγαστές και αν είναι οι προθέσεις του δημιουργού της. Σωστά;

Αυτή βεβαίως δεν είναι η άποψη του Ai Weiwei. «Το έργο ενός καλλιτέχνη δεν μπορεί να εκτιμηθεί βάσει των κοινών ή καθημερινών ηθικών περιορισμών. Το αντίθετο, συχνά είναι ενάντια σε τέτοιου είδους επιφανειακές ηθικές κρίσεις. Ένα έργο τέχνης μπορεί να θεωρείται άξιο λόγου όταν θέτει σε δοκιμασία τέτοια θέματα. Αλλιώς, μιλάμε για ένα μέτριο έργο τέχνης. Για μένα, αυτή η κίνηση ήταν μια πολύ απλή πράξη και μεταφέρει το μήνυμα που θα έπρεπε να μεταφέρει και τίποτε περισσότερο. Όποιοι αισθάνθηκαν προσβεβλημένοι από την πράξη μου θα πρέπει να ρωτήσουν τον εαυτό τους τι δεν πηγαίνει καλά με το δικό τους σύστημα αξιών, πώς μπορούν να το χρησιμοποιούν ή να το απονεκρώνουν προκειμένου να δικαιολογούν ή να προστατεύουν τη δική τους συμπεριφορά, να αγνοούν δηλαδή το γεγονός ότι δύο παιδιά πεθαίνουν στην ίδια θάλασσα κάθε ημέρα. Ο Τύπος έκανε τον Αϊλάν σύμβολο της τραγωδίας, όμως συχνά το σύμβολο είναι λιγότερο τραγικό από την πραγματικότητα. Η πραγματική τραγωδία είναι η απάνθρωπη ανοχή για χάρη της διατήρησης και προστασίας του status quo». […]

Μαριλένα Αστραπέλλου,
Το Βήμα, 16/05/2016

  1. Ποια κριτική δέχτηκε ο Ai Weiwei για την επίσκεψή του στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Μυτιλήνης και της Ειδομένης; Ποια είναι η άποψη της δημοσιογράφου σχετικά με το θέμα αυτό; Τον υπερασπίζεται; Με ποια επιχειρήματα και με ποια τεκμήρια υποστηρίζει την άποψή της;
  2. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΠοια κριτική δέχτηκε ο Ai Weiwei ειδικά για την αναπαράσταση της  δραματικής σκηνής με το σώμα του Αϊλάν, που φωτογραφήθηκε και κυκλοφόρησε μέσω των κοινωνικών δικτύων σε όλο τον πλανήτη; Ποια θέση παίρνει η δημοσιογράφος στο θέμα αυτό; Με ποια επιχειρήματα υπερασπίζεται ο ίδιος τη συγκεκριμένη παρέμβασή του; Ποια είναι η δική σας άποψη για το θέμα αυτό; Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις  σας με αναφορές στο δημοσίευμα και με τα δικά σας επιχειρήματα. Βλ. και την επίμαχη φωτογραφία στο δημοσίευμα Ο Ai WeiWei  προκαλεί με μία φωτογραφία
  3. Να αντιπαραβάλετε την άποψη του Βαρώτσου, που είδαμε ότι υποστηρίζει πως ο καλλιτέχνης παραμένει σιωπηλός και στοχαστικός μπροστά στην ανθρώπινη τραγωδία και πώς η καλλιτεχνική δημιουργία μπορεί να προκύψει με τον καιρό, με την πρακτική του ακτιβιστή  Ai WeiWei, ο οποίος δημιουργεί και δρα άμεσα, όπως έκανε στην περίπτωση με την αναπαράσταση του Αϊλάν. Ποια είναι η δική σας γνώμη;  
  4. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΛαμβάνοντας υπόψη το άρθρο που διαβάσατε, καθώς και το παρακάτω απόσπασμα από συνέντευξη που έδωσε Ai WeiWei στη Μυτιλήνη, να συζητήσετε ποια ταυτότητα προβάλλει με τον λόγο και με το έργο του.
Ο Ai WeiWei δήλωσε ότι έχει σκοπό να επικοινωνήσει με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους για ό,τι συμβαίνει στη Μυτιλήνη, χρησιμοποιώντας όλες τις μορφές της Τέχνης, αλλά και τα κοινωνικά δίκτυα. Συγκεκριμένα είπε: «Η σπουδαία Τέχνη έρχεται από εκεί που δοκιμάζονται υψηλές αξίες, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. […] Κάνω την προσπάθειά μου ως άτομο, ως πολίτης, ως καλλιτέχνης. Με το έργο μου υποστηρίζω τις πιο σημαντικές από τις ανθρώπινες αξίες. Αυτή είναι η καλλιτεχνική μου προσπάθεια, στην οποία κάθε φορά αφοσιώνομαι με όλες μου τις δυνάμεις», βλ. http://www.politikalesvos.gr/ai-wei-wei/
  1. Να αναζητήσετε σε λεξικά τον όρο ακτιβισμός και να διαβάσετε το άρθρο Φιλανθρωπία ή Κοινωνικός Ακτιβισμός; στο οποίο  ο συντάκτης επιχειρεί να διακρίνει τους δύο όρους.
  • Προσπαθήστε, με βάση το άρθρο, να συνοψίσετε σε μία παράγραφο τα κοινά και τις διαφορές  ανάμεσα στους δύο όρους.
  • Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση του κειμένου Η «τυπολατρική φιλανθρωπία» όπως και ο «αυτάρεσκος ακτιβισμός» αποτελούν στρεβλώσεις;
  1. Οργάνωση project:
    Να κάνετε μια έρευνα σχετικά με φορείς και οργανώσεις που αναλαμβάνουν ακτιβιστικές δραστηριότητες σε διάφορους τομείς, π.χ. ανθρώπινα δικαιώματα,  προστασία του περιβάλλοντος, της εργασίας, της μόρφωσης κτλ. Μπορείτε π.χ. να ασχοληθείτε με τη Διεθνή Αμνηστία, με τη Greenpeace  κ.ά., λαμβάνοντας υπόψη και τα παρακάτω ερωτήματα: Ποιοι είναι οι στόχοι της οργάνωσης; Ποιες μορφές δράσης χρησιμοποιεί; Είναι αποτελεσματικές; Με ποιους τρόπους χρηματοδοτείται; Με ποια μέσα δημοσιοποιεί τις δράσεις της; Ποια κριτική, αρνητική ή θετική, έχει δεχτεί και από ποιους;
    Να παρουσιάσετε την εργασία σας με το κατάλληλο λογισμικό.
  2. Ο ακτιβισμός συνδέεται άμεσα με τον εθελοντισμό, ο οποίος βασίζεται στην αλληλεγγύη και στην ανιδιοτελή προσφορά και συμβάλλει στην αντιμετώπιση ποικίλων κοινωνικών προβλημάτων. Να παρακολουθήσετε το βίντεο «Δράσε θετικά» για τον εθελοντισμό, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 2012. Πρόκειται για ένα σποτάκι με στόχο την ενημέρωση των θεατών και την προώθηση του εθελοντισμού. Ποια μέσα χρησιμοποιούνται στο σποτάκι, για να επιτευχθεί  αυτός ο διπλός στόχος; Θεωρείτε ότι πετυχαίνει τον στόχο του; Θα προτείνατε κάποιες βελτιωτικές αλλαγές;
  3. Οργάνωση project:
    Τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης και της αποδυνάμωσης του κοινωνικού κράτους έχουν εμφανιστεί νέες μορφές εθελοντισμού με τοπική δράση, όπως τα δίκτυα ανταλλαγής υπηρεσιών-τράπεζες χρόνου, τα κοινωνικά παντοπωλεία, τα κοινωνικά φροντιστήρια, τα κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία. Χωριστείτε σε ομάδες. Η καθεμιά να ασχοληθεί με ένα από τα παραπάνω δίκτυα εθελοντισμού και να το παρουσιάσει με το κατάλληλο λογισμικό. Η παρουσίαση των δικτύων να εστιάσει: α) στον τρόπο οργάνωσης και διοίκησής τους, β) στους τρόπους που λειτουργούν και στις υπηρεσίες που επιτελούν, γ) στους τρόπους στελέχωσής τους, γ) στα μέσα δημοσιοποίησης των δράσεών τους, δ) στους τρόπους  χρηματοδότησής τους, ε) στην κριτική που δέχονται.
  4. Περιηγηθείτε στην ιστοσελίδα του προγράμματος Νοιάζομαι και δρώ, που αφορά τον εθελοντισμό, και ενημερωθείτε σχετικά με δράσεις εθελοντισμού διαφόρων σχολείων, που αναφέρονται, στο κείμενο  του Νίκου Γκόβα και της Πόπης Κύρδη Ο εθελοντισμός στο σχολείο, προκαταρκτική μελέτη. Σχεδιάστε και πραγματοποήστε  και σεις με την τάξη σας μια ανάλογη εθελοντική δράση.

Ιωάννα Λαλιώτου
Οι γειτονιές της ξένης χώρας
(20ος αιώνας. Η Ελλάδα που αλλάζει. Μετανάστευση)

Οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών από χώρα σε χώρα διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό την ιστορία της τελευταίας εκατονταετίας

screen-shot-2016-09-12-at-12-16-39-pmΟι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών αποτέλεσαν συνολικά ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα του 20ού αιώνα. Η πληθυσμιακή εικόνα του πλανήτη στο τέλος της δεύτερης χριστιανικής χιλιετίας φέρει τα σημάδια των δημογραφικών μεταβολών που επέφεραν αλλεπάλληλοι πόλεμοι, οικονομικές μεταναστεύσεις, διωγμοί και γεωπολιτικές εξελίξεις. […]

Τα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά αποτελέσματα των μεταναστεύσεων έχουν σε μεγάλο βαθμό διαμορφώσει την ιστορία του 20ού αιώνα τόσο στις χώρες υποδοχής όσο και στις χώρες αποστολής μεταναστών. Ένα από τα αποτελέσματα των μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών διαμέσου παγιωμένων εθνικών συνόρων ήταν η συγκρότηση του μετανάστη ως νέου κοινωνικού υποκειμένου με συγκεκριμένα ­ αν και ποικίλα ­ χαρακτηριστικά και ιδιάζουσες λειτουργίες στο εσωτερικό των σύγχρονων κοινωνιών.

Η κοινωνική συνείδηση

Πώς οι μετανάστες δομούν και αναπαριστούν τους εαυτούς τους ως υποκείμενα της ιστορίας του 20ού αιώνα και των σύγχρονων κοινωνιών; […]

Η τρίτη κουλτούρα των μεταναστών ­που δεν ταυτίζεται με τον πολιτισμό ούτε των χωρών αποστολής, ούτε των χωρών υποδοχής εκφράζει τις μοναδικές κάθε φορά εμπειρίες της μετανάστευσης και αναπαριστά τη σύγχρονη ιστορία μέσα από την οπτική εκείνων που καταλαμβάνουν θέσεις ταυτόχρονα μέσα και έξω από τις παγιωμένες φαντασιακές κοινότητες και μορφές κοινωνικότητας.

Η κουλτούρα και οι ταυτότητες

Τι μας λένε οι τρίτες κουλτούρες για την ιστορία του αιώνα που φεύγει;

Σε αντίθεση με την κυρίαρχη αντίληψη ότι υπάρχει μια δεδομένη σχέση μεταξύ του πολιτισμού και της ταυτότητας ενός λαού και ενός συγκεκριμένου τόπου, η κουλτούρα και οι ταυτότητες των μεταναστών είναι ως ένα ορισμένο βαθμό αποδεσμευμένες από την τοπικότητα. Αυτή η οπτική μας επιτρέπει-αναγκάζει ­ ανάλογα με την προδιάθεσή μας ­ να αναζητήσουμε για παράδειγμα την ελληνικότητα πολύ πέρα των ορίων του ελληνικού κράτους. Η ίδια οπτική μας επιτρέπει-αναγκάζει να αναζητήσουμε την αλβανικότητα στη σύγχρονη ιστορία του ελληνικού κράτους. Κληρονομιά για τον ιστορικό του 21ου αιώνα που θα ασχοληθεί με την ιστορία της πλατείας ως τόπου συνεύρεσης των Αθηναίων της δεκαετίας του 1990 θα είναι να μελετήσει τις μορφές κοινωνικότητας των Ρώσων και Πολωνών Αθηναίων. […]

Οι τοπικές κοινωνίες

Τέλος, οι τρίτες κουλτούρες υποδεικνύουν ότι οι εθνικές ταυτότητες δημιουργούνται στο πλαίσιο κοινωνικών και διαπολιτισμικών σχέσεων και ανταλλαγών που διαπερνούν τα όρια του έθνους-κράτους. Οι πολιτισμικές εκφράσεις των μεταναστών υποδεικνύουν ότι οι ταυτότητες και η υποκειμενικότητα διαμορφώνονται πάντα στο πλαίσιο της συνάντησης τοπικών μορφών κοινωνικότητας με τις επιταγές της παγκόσμιας οικονομίας. Ο μετανάστης ως προϊόν αυτής της συνάντησης είναι στο τοπικό επίπεδο ταυτόχρονα ξένος και ντόπιος. Αυτή ακριβώς η αμφιταλάντευση αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του μετανάστη ως κοινωνικού και ιστορικού υποκειμένου.

Ωστόσο η αμφιταλάντευση ανάμεσα στο οικείο και στο ξένο, στο ίδιο και στο διαφορετικό είναι ίσως χαρακτηριστικό κάθε μορφής κοινωνικής ταυτότητας που καθημερινά καλούμαστε να αποδεχθούμε, να μεταβάλλουμε, να μιμηθούμε. Σύγχρονοι διανοητές όπως η Τζούλια Κρίστεβα, ­ η ίδια ταυτόχρονα Γαλλίδα και ξένη, ­ έχουν τονίσει ότι ως ένα βαθμό είμαστε όλοι ξένοι προς τον εαυτό μας, ξένοι προς μια σειρά κοινωνικών, πολιτικών, έμφυλων ταυτοτήτων που θεωρητικά μας αντιπροσωπεύουν. Κληρονομιά που αφήνει η κουλτούρα των μεταναστών του 20ού αιώνα στον πολίτη του 21ου είναι η δυνατότητα ενόρασης εναλλακτικών μορφών κοινότητας που δεν βασίζονται αναγκαστικά στην αρχή της ταύτισης και της ομοιότητας, αλλά στην ειρωνική πραγματικότητα της διαφορετικότητας και της αμφιταλάντευσης.

Ιωάννα Λαλιώτου, Το Βήμα, Νέες Εποχές, 19/12/1999

  1.  Λαμβάνοντας υπόψη ότι το κείμενο της Λαλιώτου αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου, να συζητήσετε σχετικά με:
  • το ύφος του κειμένου
  • τη χρήση της αναφορικής λειτουργίας της γλώσσας
  • την οργάνωση/ δομή του κειμένου.
  1. Το συγκεκριμένο απόσπασμα από επιστημονικό λόγο είναι απαιτητικό. Προσπαθήστε να αποδώσετε το νόημα του κειμένου με απλούστερο λόγο.
  2. Πρώτον, σε αντίθεση με την κυρίαρχη … Ρώσων και Πολωνών Αθηναίων: Να συζητήσετε την άποψη της συντάκτριας του άρθρου.
  3. Σύμφωνα με τη Λαλιώτου ο μετανάστης είναι ταυτόχρονα ξένος και ντόπιος. Να διερευνήσετε το θέμα αυτό:

Μάρω Θεοδωράκη

Επιστολή ενός ανώνυμου μετανάστη

Όταν αποφάσισα να γράψω αυτά τα λιγοστά λόγια θέλησα να σου συστηθώ. Όμως αμέσως σκέφτηκα πως τα ονόματα και τα επίθετα είναι περιττά. Ο μόνος λόγος που μου χρειάζονται είναι ίσως ο φόβος …

Είμαι εικοσιέξι χρονών. Η ηλικία μου βέβαια προσδίδει ένα λαμπρό μέλλον. Όμως ο δρόμος που ξεπροβάλλει μπροστά μου είναι ανηφορικός. Τόσο, που τίποτα λαμπρό δεν φαίνεται στο διάβα του. Πουλάω πειρατικά cd στις πλατείες και στους πολυσύχναστους δρόμους: στις παραλίες, στις ταβέρνες, στη γύρα… Το κέρδος πενιχρό αλλά ικανοποιητικό για έναν μετανάστη. Έναν έγχρωμο, Αφρικανό μετανάστη.

Ονειρεύομαι συχνά. Μ’ αρέσει. Μπορώ να ονειρεύομαι ακόμη και με ανοιχτά μάτια. Κάποιοι πιστεύουν πως δεν έχω τούτο το δικαίωμα. Το ξέρω. Το έχω δει. Ίσως και να το  καταλαβαίνω.

Με βλέπεις στο φούρνο της γειτονιάς και ντρέπεσαι που τρώω το ψωμί σου. Με συναντάς στο μανάβικο και αηδιάζεις με τη σκέψη ότι αγγίζω τα λαχανικά σου. Στο μετρό με αποφεύγεις, ενώ η ματιά σου καρφώνεται χωρίς καμία αναστολή στο μαύρο μου δέρμα. Στο λεωφορείο δεν θα τολμήσω ποτέ να κάτσω. Είναι θρασύ και χυδαίο για σένα.

Η περιφρόνηση συναντά την διαφορετικότητα με τρόπο μοναδικό!

Κατά βάθος όμως σε καταλαβαίνω. Υποχρεώθηκες να με βλέπεις μέρα νύχτα. Ανέχτηκες να χρησιμοποιώ τις δημόσιες τουαλέτες σου. Να κοιμάμαι στα παγκάκια σου. Να καπνίζω τα τσιγάρα σου. Να πουλάω τα τσιγάρα σου. Να πίνω το νερό σου. Να μένω στο σπίτι σου. Να απολαμβάνω τον ήλιο σου. Να αναπνέω τον αέρα σου. Να ονειρεύομαι κάτω από το φεγγάρι σου… Κι αυτό το τελευταίο ενοχλεί.

Μα μην φοβάσαι!

Η χώρα τούτη σου ανήκει. Είναι ολότελα δική σου.

Μην τρέμεις! Η πατρίδα τούτη είναι μόνο δική σου.

Η δική μου είναι εκεί πίσω, κρυμμένη πίσω από τις φοινικιές και τις χουρμαδιές. Η δική μου έχει τη μυρωδιά του παζαριού που βουίζει από τις παιδικές φωνές. Ο δικός μου τόπος είναι ζωγραφισμένος με το νοτισμένο χώμα, την  κόκκινη λάσπη, το καυτό ηλιοβασίλεμα. Τούτα τα χρώματα δεν θέλω να ξεχάσω. Γιατί για μένα η πατρίδα μου μετράει πάνω από όλα.

Θυμώνω, γιατί κάποτε ένας φίλος μου είχε πει πως η σιωπή είναι το καλύτερο φάρμακο στην ξενιτιά. Μα αυτή για μένα δεν είναι παρά μια ηλίθια θεωρία. Ή καλύτερα μια ύπουλη συμβουλή. Δεν πρέπει να μιλάς, γιατί δεν έχεις τίποτα καλό να πεις! Μη μιλάς! Πούλα μόνο τα cd σου!

Όλο αυτό ακούγεται τόσο σκληρό όσο είναι. Φαίνεται τόσο ρομαντικό όσο είναι. Πίστεψέ με!

Ζω καλά εδώ. Δεν έχω παράπονο. Αγαπώ τη χώρα σου.

Μα δεν τολμώ να σου το πω κατάμουτρα. Δεν είναι εύκολο να ξεγλιστρήσω μέσα από τη βουβή πραγματικότητα. Είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας, θέμα συνήθειας. Αρχίζω μάλλον και συνηθίζω στα λίγα λόγια, στη σιωπή εκείνου του φίλου.

Το βλέμμα μου όμως δεν μπορεί να αλλάξει. Το πνίγω μέσα στη σιωπή μου. Τα μαύρα μάτια μου αντανακλούν τα συναισθήματά μου. Μαρτυρούν το φόβο και την οργή μου. Θέλω να χαμογελάσω. Μα δεν μπορώ. Είναι λάθος να χαμογελάς στην χώρα που σου δίνει ψωμί να φας.

Μη χαμογελάς! Πούλα μόνο τα cd σου!

Για αυτά που δεν μπορώ να μιλήσω πρέπει τουλάχιστον να μπορώ να τα ονειρεύομαι. Δε σου ακούγεται τόσο καλό, αλλά ξέρεις πολύ καλά πως η πραγματικότητα δεν είναι για όλους καλή.

Άφησέ με τουλάχιστον, λοιπόν, να ονειρεύομαι! Νόμιμος ή παράνομος έχω ακόμα αυτό το δικαίωμα. Ξύπνιος ή κοιμισμένος έχω ακόμα αυτό το προνόμιο.

Δικαίωμα στο όνειρο. Το δικό μου όνειρο.

Και κάτι ακόμα! Νομίζω πως ήρθε ο καιρός να αφήσεις να μιλήσουν τα λεπτά σου αισθήματα. Εκείνα που τα έχεις καλά κλειδωμένα στην άκρη της ψυχής σου. Είμαι σίγουρος ότι θα τα βρεις. Έτσι θα μπορέσεις κάποτε να με κοιτάξεις σια μάτια.

YΓ.1: Σε παρακαλώ μη σκίσεις αυτό το γράμμα. Ούτε να το πετάξεις στο καλάθι των αχρήστων. Κάποτε θα σου χρειαστεί.
YΓ.2: Απόψε έχει ένα φεγγάρι τεράστιο.

Μάρω Θεοδωράκη, Κηρήθρες, Άνοιξη – καλοκαίρι 2007

Απάντηση ενός μαθητή της Β΄ Λυκείου στην παραπάνω επιστολή

Φίλε μετανάστη,

Η πατρίδα μου είναι φτωχή και μικρή σε έκταση. Οι πόροι της λιγοστοί. Οι άνθρωποί της ένιωσαν ξαφνικά πως πρέπει να μοιραστούν το λίγο που έχουν και τρόμαξαν. Φοβήθηκαν τόσο πολύ, που έκλεισαν τις πόρτες τους για να διαφυλάξουν το έχει τους. Είτε αυτό το λένε εργασία, είτε ιδέες, είτε ακόμα και πατρίδα. Γιατί την θέλουν αυτή την πατρίδα μόνο δική τους, αποκλειστικά. Πέρασαν φαίνεται πολλά χρόνια και ατόνησε η μνήμη τους. Ξεθώριασε η εικόνα τους σε σταθμούς τρένων και καράβια με μια βαλίτσα και λίγα απαραίτητα να παίρνουν και αυτοί το δρόμο της ξενιτιάς και να φτάνουν ξένοι, παντάξενοι σε τόπους μακρινούς που δεν θύμιζαν καν την πατρίδα τους , σε χώρες παγωμένες και άγνωστες, αντιμέτωποι με άλλους ανθρώπους που τους ήθελαν μόνο για δουλειά και μετά … τίποτα, περιθωριοποιημένοι και περιφρονημένοι. Όμως εσύ, φίλε μετανάστη, αυτό θα τους θυμίσεις, θα ξεκλειδώσεις τη μνήμη τους και θα τρυπώσεις στο μυαλό και την ψυχή τους. Και τότε θα θυμηθούν. Θα δουν την μοίρα τους στο πρόσωπό σου, τους αγώνες τους στη δική σου ζωή, την περιφρόνηση που δέχτηκαν στη δική σου περιφρόνηση, τη βία που οι ίδια έζησαν στη βία που ασκούν σε σένα, και τότε θα απλώσουν το χέρι τους να αγγίξουν το δικό σου και μετά θα το σφίξουν και θα νιώσουν δυο καρδιές να χτυπούν στον ίδιο ρυθμό, θα νιώσουν την ίδια αγωνία και τον ίδιο φόβο με σένα για τη ζωή.

Δώσε τους όμως λίγο χρόνο, γιατί όλα έγιναν τόσο ξαφνικά που τους τρόμαξαν.

Δώσε τους λίγο χρόνο, για να σε δεχτούν και να σε φιλοξενήσουν στη δική τους πατρίδα, να πειστούν πως η δική σου πατρίδα βρίσκεται κάπου μακριά μα και τόσο κοντά στην ψυχή και στη σκέψη σου. Πως δε διεκδικείς τον τόπο τους, γιατί εσένα σε μεγάλωσαν άλλες ιδέες και άλλοι τρόποι και σε σφράγισαν με άλλη ταυτότητα που δεν θέλεις να αλλάξεις. Πως η πατρίδα σου είναι κάπου αλλού, μακριά.

Ξέρω πως το μόνο που ζητάς είναι ένας χώρος να ακουμπήσεις το κουρασμένο σου κορμί, τα όνειρα και τις ελπίδες σου. Πίστεψέ με δε θα αργήσει να έλθει η μέρα να σου τον παραχωρήσουν αυτόν τον τόπο, σε όποιο μέρος της γης βρεθείς.

ΥΓ. Ίσως βιάζεσαι,δεν αντέχεις άλλο την περιφρόνηση και το κυνηγητό. Ίσως πέρασε ήδη πολύς χρόνος.
Όμως κανείς κατά βάθος δε σε μισεί, όλοι σε νιώθουν, μα δεν τολμούν να το ομολογήσουν.
4ο Λύκειο Λάρισας,  13 Μαϊου 2010

  1. %ce%b1%cf%85%ce%b8%ce%b5%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%b1Σε ποιο κειμενικό είδος θα κατατάσσατε την «επιστολή ενός ανώνυμου μετανάστη»;
  • Ποιος είναι στην πραγματικότητα ο συντάκτης αυτού του κειμένου;
  • Ποιον σκοπό εξυπηρετεί ένα τέτοιο κείμενο;
  • Να συζητήσετε το θέμα της αυθεντικότητας μιας μαρτυρίας.
  1. %ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%cf%83%cf%87%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%83Να μετατρέψετε την απάντηση του μαθητή στην επιστολή του ανώνυμου μετανάστη σε κείμενο-σχόλιο για τη θέση των μεταναστών στη χώρα μας (κρατήστε την ίδια επιχειρηματολογία, χρησιμοποιήστε γ΄ εν. πρόσωπο).
  2. %cf%80%cf%81%ce%bf%cf%86%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%b1Εργαστείτε σε ομάδες και διερευνήστε τα κείμενα : (1) Επιστολή ενός ανώνυμου μετανάστη, Μ. Θεοδωράκη, (2) Απάντηση ενός μαθητή, (3) Ηπείρου και Πατησίων, Μαρτυρία μετανάστη-Χασάν, από την τρέχουσα υποενότητα και (4) Ο δρόμος για την Ελλάδα, Μαρτυρία : Ασυνόδευτο παιδί, (5) Πρωταπριλιά, Βασίλης Λαδάς από την υποενότητα Μέσα από τα βιώματα των μεταναστών. Στη συνέχεια να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:%ce%ba%ce%b5%ce%b9%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%b5%ce%b9%ce%b4%ce%b7
  • Προσέξτε αν τα κείμενα είναι αυθεντικές ή πλαστές μαρτυρίες.
  • Να εντοπίσετε στοιχεία προφορικότητας στα κείμενα.
  • Θα εντάσσατε τα κείμενα στον προφορικό ή στον γραπτό λόγο; Τι παρατηρήσεις μπορείτε να κάνετε για το κειμενικό είδος στο οποίο ανήκουν;
  • Ποιο κείμενο θα θεωρούσατε ότι έχει περισσότερα στοιχεία διαλόγου; Σε ποιο βαθμό ενυπάρχει το στοιχείο του διαλόγου στα υπόλοιπα κείμενα;
  • Να προσδιορίσετε τους πιθανούς αποδέκτες/ ακροατές των παραπάνω μονολογικών αφηγήσεων.

Γκασταρμπάιτερ: μια ιστορική απεργία

Η απεργία  μεταναστών, και κυρίως Ελληνίδων μεταναστριών, το 1973 στη Γερμανία

screen-shot-2016-09-14-at-2-51-52-pm13 Αυγούστου 1973. Μια απεργία στη φίρμα Pierburg θα βγάλει μαζικά τους γκασταρμπάιτερ στους δρόμους και θα πετύχει για πρώτη φορά στην Ευρώπη την εξίσωση των μισθών ανδρών-γυναικών. Εγκέφαλος πίσω από την οργάνωση της ένας Έλληνας… ο Ανέστης Κελίδης.

«Η απεργία στο Pierburg ήταν μια απεργία που έγινε από γυναίκες κυρίως και που οι Ελληνίδες μετανάστριες είχανε πρωταγωνιστικό ρόλο. Το βασικότερο αίτημα τους ήτανε η εξίσωση της αμοιβής με τους άντρες και στο τέλος το πέτυχαν. Η απεργία κράτησε αρκετές μέρες, ίσως και 25. Ήταν κλεισμένες μέσα στο εργοστάσιο οι γυναίκες και είχαν τους εργοδότες απέξω. Δεν τους άφηναν να μπούνε μέσα, να πάνε στα γραφεία τους. Εντούτοις και με εκείνη την ομιλία των ελληνικών-γερμανικών, των γερμανικών που εκφέρονται με ελληνικό τρόπο δηλαδή, ήτανε να τις θαυμάζεις. Διεκδικούσανε ακόμα και με ομιλίες στα γερμανικά τα δικαιώματα τους, ανεξάρτητα αν οι Έλληνες που τις ακούγανε, δεν χρειαζότανε να τις ακούνε σε αυτά τα γερμανικά, οι δε Γερμανοί που τις ακούγανε σε αυτά τα γερμανικά, δεν καταλάβαινε κανείς. Αλλά καταλάβαιναν όμως ότι κάτι ζητάνε αυτοί οι άνθρωποι και είναι αποφασισμένοι. Και ήταν αποφασισμένοι πράγματι. Και το πέτυχαν!», θυμάται ο δημοσιογράφος και συγγραφέας, Γιώργος Μαντζουράνης, που κάλυπτε τότε το θέμα για τη Βαυαρική Ραδιοφωνία.

Όλα ξεκίνησαν λίγους μήνες πριν από τον Αύγουστο του 1973, όταν ο Έλληνας, Ανέστης Κελίδης, προσελήφθη στη φίρμα Pierburg, «Είναι 1300 Έλληνες. Θα ‘χεις στρατό για να κάνεις επανάσταση», του λέει ένας συνάδελφος. Και την κάνει…

Το Pierburg ήταν ένα εργοστάσιο παραγωγής ανταλλακτικών αυτοκινήτων που απασχολούσε 3.500 προσωπικό, στην πλειοψηφία τους Ελληνίδες μετανάστριες.

«Με προσλάβανε ως διερμηνέα για τους Έλληνες και τους Τούρκους και με βάλανε στο γραφείο προσωπικού. Ήταν εργοστάσιο που στην πλειοψηφία του απασχολούσε γυναίκες. Επικρατούσε χάος. Το πράγμα που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση όμως ήταν ότι όλοι ήτανε αδελφωμένοι. Την πίεση τη δεχόντουσαν από πάνω μαζικά. Είχανε μία κοινή θέση ενάντια στον εργοδότη.

Ο συνάδελφος που δουλεύαμε μαζί στο τμήμα μου είπε τότε πως έκανα την τύχη μου που με είχαν στείλει εκεί, αλλά άμα σκόπευα να είμαι με το Ευαγγέλιο στο χέρι, είχα έρθει τζάμπα. Άμα είσαι καπάτσος θα την αρπάξεις, μου είχε πει. Μου είπε ότι το εργοστάσιο έπαιρνε 130 γυναίκες κάθε μήνα και πως οι αιτήσεις τους περνάγανε από το χέρι μας. Όποιος έχει χιλιάρικο μέσα στην αίτηση, αυτή η αίτηση θα προωθείται, μου είπε. Εγώ έλεγε αγόρασα οικόπεδο εκεί, οικόπεδο εκεί, μη κάνεις βλακεία. Και ο διευθυντής ήταν στο κόλπο.

Λέω πώς θα γίνει τώρα; Θα το αντέξω; Πήρα την πληροφορία, πήγα στο σπίτι και δε μπορούσα να κοιμηθώ. Την άλλη μέρα ήρθε στο γραφείο μία Τουρκάλα. Έβαλε το διαβατήριο της επάνω στο τραπέζι και μου είπε πως ο άντρας της ήταν στην Τουρκία με τα 4 παιδιά τους και πως ήθελε να του κάνει πρόσκληση για να έρθει στη Γερμανία. Της λέω τότε κι εγώ ότι εντάξει όλα αυτά, αλλά ξέχασε ένα χιλιάρικο μέσα στο διαβατήριο και πως στο διαβατήριο δε βάζουνε χρήματα, γιατί πάνε σε ξένα χέρια τα διαβατήρια. Λέω, παρ’ το, βάλτο στη τσέπη σου, φύγε και θα έρθει ο άντρας σου. Στο υπόσχομαι.

Την άλλη μέρα στο εργοστασιακό συμβούλιο τους διηγήθηκα το γεγονός. Καλέσανε την Τουρκάλα, γιατί έπρεπε να έχουμε μάρτυρα. Η Τουρκάλα πήρε την εγγύηση ότι θα έρθει ο άντρας της και είπε το ναι. Ήξερε κι άλλες. Ήρθαν και οι άλλες που πλήρωσαν χιλιάρικο. Σημαδέψανε λεφτά και τα δώσανε σε γυναίκες. Πήγαν στο γραφείο προσωπικού, οι άλλοι πήρανε το φακελάκι και τους πιάσανε. Απολύσανε και τον Έλληνα και τον διευθυντή του προσωπικού. Αλλά εν σιγή.

Έκτοτε έμεινα μόνος. Με πήρανε απ’ το γραφείο προσωπικού, με απομόνωσαν και μου έδωσαν ένα ξεχωριστό γραφείο. Τότε όμως έκανα καλύτερα τη δουλειά μου, γιατί δεν είχα κανέναν να με βλέπει. Και ερχόντουσαν μαζικά οι γυναίκες εκεί μέσα. Η εκμετάλλευση ήτανε φοβερή. Ποια εκμετάλλευση; Ο άντρας που ήρθε από την Ελλάδα μαζί με τη γυναίκα του, μπαίνανε στη δουλειά στην ίδια ταινία ο ένας δίπλα στον άλλον, τις ίδιες μηχανές δουλεύανε. Η γυναίκα όμως έπαιρνε 3 μάρκα την ώρα ενώ ο άντρας έπαιρνε 4.

Λέω το χιλιάρικο δεν το πήρα, αλλά και αυτό δε θα τους χαρίσω. Άρχισα να οργανώνω μία απεργία. Μέτρησα τα τμήματα, μέτρησα τις μηχανές. Υπέθεσα εγώ ότι 6 γυναίκες από κάθε ταινία να έλειπαν, η απεργία θα είχε επιτυχία. Δηλαδή δε ήταν δυνατό να αντικατασταθούν και η ταινία θα σταματούσε. Μ’ αυτό το σκεπτικό, με αυτή τη στρατηγική, τόλμησα να δουλέψω με τις γυναίκες με γραφτό χαρτί. Για να μη μας καταλάβουνε τα αφεντικά, λέγαμε ότι θα πάμε εκδρομή και μαζεύουμε υπογραφές. Έκατσα 4 ημέρες και έκανα ολόκληρο το πλάνο. Πώς θα γίνει η απεργία. Όταν γύρισα, παρουσίασα το πλάνο στους άλλους που είχανε οργανωθεί και ορίστηκε η ημερομηνία: 13 Αυγούστου 1973. […]

Στο μεταξύ, όταν ξεκίνησε η απεργία, με καλούν εμένα από τη διοίκηση του εργοστασίου και μου λένε θα βγεις από το γραφείο σου, θα γυρνάς μέσα στην επιχείρηση και θα μας φέρνεις πληροφορίες για το τι σχεδιάζεται. Εγώ άλλο που δεν ήθελα. Να βγω έξω και να καθοδηγώ την απεργία. Βγήκα λοιπόν κι εγώ έξω και, άρχισα να λέω στους συναδέλφους μου τι να κάνουν, γύριζα στο διευθυντή κι έλεγα ότι δεν μαθαίνω τίποτα.[…]

Ο κόσμος που δεν έβγαινε έξω, βγήκε έξω να πάρει αέρα, βγήκε έξω να πιει νερό. Είχαμε συμπαράσταση απ’ όλη τη Γερμανία. Ξεσηκώθηκε στην Κολωνία η Ford. Περίπου 450.000 ξένοι ξεσηκώθηκαν και άρχισαν να απεργούν. Έγινε σύνθημα ολόκληρης της Ευρώπης. Ο Willy Brandt που ήταν καγκελάριος χαρακτήρισε τον ξεσηκωμό αυτό «παθητική επανάσταση». Το είπε αυτό το πράγμα, «παθητική επανάσταση». Τελικά κερδίσαμε! Κερδίσαμε! Πήραμε αύξηση ένα μάρκο την ώρα και εξισώθηκαν μισθολογικά οι γυναίκες με τους άντρες».

Ένα χρόνο αργότερα ένας συνάδελφος του Ανέστη Κελίδη πρόδωσε στη διοίκηση του εργοστασίου ότι εκείνος ήταν πίσω από την οργάνωση της απεργίας. Ο Κελίδης απολύθηκε παρανόμως και ακολούθησε ένας πολυετής δικαστικός αγώνας που τον δικαίωσε τελικά. Ακόμα κι όταν εκείνη την εποχή του είχαν προσφέρει 100.000 μάρκα για να υπογράψει την παραίτηση του εκείνος είχε αρνηθεί.

Όταν τελικά βγήκε η δικαστική απόφαση και γύρισε στο εργοστάσιο, διαπίστωσε ότι η διοίκηση είχε «αγοράσει» πλέον τους πρώην συντρόφους του – συνδικαλιστές. Χωρίς να χτυπήσει την πόρτα του διευθυντή, μπήκε στο γραφείο του. «Λέω, υπόγραψε μου την παραίτηση. Λέει ποιά παραίτηση; Λέω, παραιτούμαι. Φεύγω. Φεύγω και δε γυρίζω. Πάει σας χαιρετώ. Φωνάζει τη γραμματέα, λέει γράψε ότι σου λέει. Γράφει την παραίτηση, φέρνει και δύο μάρτυρες, βάζουν και αυτοί την υπογραφή τους… παίρνω το απολυτήριο μου και φεύγω», θυμάται. «Δεν είχα τη δύναμη πλέον να υποκύψω σε τίποτα. Και τ’ άφησα. Δεν είχα μέλλον εκεί και έγινα ελεύθερος επαγγελματίας. Μου άρεσε η μαγειρική και η φιλοσοφία και το κρασί και το γλέντησα. Δεν έκανα λεφτά αλλά το γλέντησα», θα πει.

Σήμερα, ο Ανέστης Κελίδης ζει το μισό χρόνο στο Ντίσελντορφ και τον άλλο μισό στο χωριό κοντά στην Καβάλα, από όπου ξεκίνησε λίγο πριν το 1960. Συνεχίζει να είναι το ίδιο επαναστάτης όσο ήταν και στα νιάτα του.

Η συνέντευξη έγινε στη Γερμανία, στο πλαίσιο της μεγάλης έρευνας του «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα» για την ελληνική μετανάστευση.

Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα, tvxs, 24 /ο8/ 2011

  1. Ποια προβλήματα αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο εργοστάσιο;
  2. Τι επιτυγχάνεται με την απεργία;
  3. Προσέξτε τον τρόπο με τον οποίο ο Ανέστης Κελίδης μεταφέρει τους διαλόγους που πραγματοποιήθηκαν κατά την οργάνωση και την εξέλιξη της απεργίας. Πώς λειτουργεί η συγκεκριμένη εκφορά του λόγου στο κείμενο;
  4. %ce%b5%cf%80%ce%b9%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%b7-%cf%81%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%85-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83%cf%89%cf%80%ce%bf%cf%85-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%b3Να σχολιάσετε την εναλλαγή του α΄και του γ΄ρηματικού προσώπου στο κείμενο.
  5. Τελικά κερδίσαμε! Κερδίσαμε! Πήραμε αύξηση ένα μάρκο την ώρα και εξισώθηκαν μισθολογικά οι γυναίκες με τους άντρες: Ποια είναι η αποτίμηση της απεργίας από τον βασικό διοργανωτή της; Με ποιον τρόπο κάνει την αποτίμηση αυτή;
  6. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΔεν είχα τη δύναμη πλέον να υποκύψω σε τίποτα. Και τ’ άφησα. Δεν είχα μέλλον εκεί και έγινα ελεύθερος επαγγελματίας. Μου άρεσε η μαγειρική και η φιλοσοφία και το κρασί και το γλέντησα. Δεν έκανα λεφτά αλλά το γλέντησα:  Συνδυάστε τη δράση του Κελίδη στην απεργία με την τελική αποτίμηση για τη ζωή του. Ποια ταυτότητα αναδύεται από τα λόγια του στην πρώτη φάση της ζωής του και ποια στη δεύτερη;
  7. Με την απεργία στο εργοστάσιο Pierburg οι εργαζόμενες διεκδίκησαν την εξίσωση της αμοιβής ανδρών και γυναικών.  Να εργαστείτε σε ομάδες και να αναζητήσετε:  
  • τις διαστάσεις και τα αίτια του ονομαζόμενου «μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων» στην Ευρώπη σήμερα,  
  • τα οφέλη από την εξάλειψη της  ανισότητας αυτής και
  • τρόπους με τους οποίους μπορεί αυτό να επιτευχθεί.

%cf%80%cf%81%ce%bf%ce%b2%ce%bf%ce%bb%ce%b7-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%bf%cf%85%cf%83%ce%b9%ce%b1%cf%83%ce%b7%cf%83Να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας στην τάξη, αξιοποιώντας κατάλληλο λογισμικό παρουσίασης. Για την έρευνά σας  μπορείτε να αξιοποιήσετε μεταξύ άλλων το σχετικό κουίζ-παρουσίαση της Ευρωπαικής Επιτροπής και το φυλλάδιο με τίτλο «Καταπολέμηση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων στην Ευρωπαική Ένωση».   

   

Ρ. Σαρβάρ
Ο δρόμος για την Ελλάδα

Μαρτυρία : Ασυνόδευτο παιδί

Δεν είχα τίποτα να φάω ούτε να πιω

Έμενα στο Πακιστάν με τους γονείς και την αδελφή μου. Ήμουν 12 ετών. Μια μέρα το πρωί στις 3-5-2005 έγινε σεισμός. Εγώ ήμουν στο γήπεδο. Η μητέρα μου και η αδερφή μου ήταν στο σπίτι και ο πατέρας μου στη δουλειά. Το σπίτι έπεσε αλλά η μητέρα μου και η αδελφή μου σώθηκαν. Ο πατέρας μου δεν ξέρω τι έγινε. Μείναμε εκεί τρεις βδομάδες και ψάχναμε αλλά δεν τον βρήκαμε. Μετά εγώ, η μητέρα μου και η αδελφή μου πήγαμε στο σπίτι του πάππου μου. Η μητέρα μου με άφησε σε κάποιο φίλο του πατέρα μου και του είπε να με μάθει μια δουλειά. Αυτός με πήρε και έμεινα τέσσερις μέρες στο σπίτι του. Μετά με έβαλε σε ένα πλοίο. Στο πλοίο έμεινα τέσσερις μέρες και δεν έφαγα και δεν ήπια τίποτα. Όταν κατέβηκα απ’ το πλοίο, περπατήσαμε ένα βράδυ μέσα στα δέντρα, πάνω σ’ ένα βουνό και πήγαμε σ’ ένα σπίτι. Εκεί έφαγα και κοιμήθηκα. Ήμουν πολύ κουρασμένος. Το πρωί ήρθε αυτός που με είχε φέρει εκεί. Με ρώτησε τι κάνω και είπα ότι θέλω να πάω στο σπίτι μου. Μου είπε ότι είμαι στην Τουρκία και έφυγε. Μετά από πέντε μέρες ήρθε ένας άλλος άντρας και με πήγε στο δάσος. Εκεί ήταν ένα μικρό σπιτάκι. Με άφησε εκεί και μου είπε ότι θα έρθει το πρωί. Ήρθε μετά από δύο ημέρες. Δεν είχα τίποτα να φάω ούτε να πιω. Με πήρε και ξεκινήσαμε να περπατάμε.

Μετά από πέντε ώρες εγώ του είπα ότι κουράστηκα. Μου είπε έχουμε μια ώρα δρόμο ακόμη. Ξεκουράστηκα λίγο και μετά αρχίσαμε πάλι να περπατάμε. Περπατήσαμε τρεις ώρες και φτάσαμε σ’ ένα ποτάμι. Εκεί υπήρχε μια βάρκα κάτω απ’ τα φύλλα κρυμμένη.

Περάσαμε το ποτάμι και μετά ξεκουραστήκαμε μια ώρα. Εκεί αυτός μου έδωσε να φάω ένα αγγούρι, ντομάτα και λίγο ψωμί. Μετά περπατήσαμε δυο – τρεις ώρες και φτάσαμε σ’ ένα παλιό σπίτι. Ύστερα φτάσαμε σε μια πόλη. Εκεί έμεινα απ’ το πρωί ως το βράδυ. Ύστερα αυτός με έβαλε στο πορτ-παγκάζ του αυτοκινήτου και φτάσαμε εδώ στην Αθήνα. Μετά έμεινα είκοσι μέρες με έναν άντρα από το Ιράκ. Αυτός με βοήθησε να πάρω τηλέφωνο τη μάνα μου. Τη ρώτησα που είμαι και μου είπε στην Ελλάδα. Μετά άρχισα να κλαίω και της είπα ότι θέλω να πάω κοντά της. Αλλά εκείνη μου είπε να μείνω εδώ να κάνω κάποια δουλειά, γιατί στο Πακιστάν δεν έχει ούτε σπίτι να μείνω. Εγώ συνέχεια τηλεφωνούσα και έκλαιγα αλλά δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Ένας άντρας από το χωριό της μαμάς μου ήταν εδώ στην Ελλάδα. Η μαμά μου του τηλεφώνησε και του είπε να έρθει να με πάρει. Αυτός με πήρε και εγώ τηλεφώνησα στη μαμά μου και εκείνη μού είπε να μείνω μαζί του. Εγώ συμφώνησα. Μετά αυτός τηλεφώνησε κάποιες φορές στη μάνα μου και εγώ δε μίλησα μαζί της. Μετά πήγα σε ένα γραφείο για να πάρω άδεια να μπορέσω να μείνω εδώ. Εκεί με γράψανε στο σχολείο που είμαι τώρα και έχω πολλούς φίλους.

Δεν ξέρω όμως πού είναι η μητέρα μου, η αδελφή μου και ο πατέρας μου. Μου λείπουν πολύ αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι. Τηλεφωνώ στη μητέρα μου αλλά δεν απαντά κανείς.

Ρ. Σαρβάρ, ασυνόδευτος πρόσφυγας από το Πακιστάν
Το κείμενο βρίσκεται  στο διαδίκτυο στη διεύθυνση:
https://www.unhcr.gr/fileadmin/Greece/mathitikosDiagonismos/2009/Rizvan_Sarvar.PDF)

 

  1. Ποιους συνειρμούς προκαλεί στο μυαλό σας το ζεύγος των λέξεων «ασυνόδευτο παιδί»;
  2. Διαβάζοντας το κείμενο:
  • πώς θα χαρακτηρίζατε την καθημερινότητα του παιδιού;
  • ποια σημεία θα σχολιάζατε ιδιαίτερα από την αφήγηση της ζωής του;
  • υπάρχει συναισθηματικό κενό στη ζωή του παιδιού και γιατί;
  1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΠοια ταυτότητα διαφαίνεται να διαμορφώνει, μέσα από τον λόγο του, το ασυνόδευτο παιδί;
  2. %ce%b5%ce%ba%cf%86%cf%81%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%ce%b9-%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%80%ce%bf%ce%b9Να παρατηρήσετε και να σχολιάσετε το ύφος της μαρτυρίας. Προσέξτε ότι χρησιμοποιείται ο κυριολεκτικός λόγος και ότι κυριαρχεί το ρήμα. Πώς ερμηνεύετε αυτές τις επιλογές του αφηγητή; Ποια αίσθηση δημιουργείται τελικά στον αναγνώστη;
  3. %cf%80%ce%b5%cf%81-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83%cf%89%cf%80%ce%bf%cf%85Περιγράψτε με κείμενο ή αποδώστε με εικόνα, βίντεο κ.ά το ασυνόδευτο παιδί καθώς και τον χώρο στον οποίο φαντάζεστε ότι μπορεί να μένει, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄λυκείου, σ. 160-161 και 168-175.
  4. %ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%b3%ce%b7%cf%83%ce%b7-%ce%bc%ce%b1%cf%81%cf%84%cf%85%cf%81%ce%b9%ce%b1-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%b9%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%b3%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b7Προσπαθήστε να φανταστείτε την εξέλιξη της ιστορίας του ασυνόδευτου παιδιού δέκα χρόνια μετά. Δοκιμάστε να γράψετε τη συνέχεια της ιστορίας  σε ένα κείμενο με τη μορφή μαρτυρίας (πρωτοπρόσωπη αφήγηση) και με ύφος  απλό και ανεπιτήδευτο, ανάλογο με το ύφος της αυθεντικής μαρτυρίας. Να λάβετε υπόψη ότι ο ήρωάς σας δεν είναι πια παιδί αλλά νέος.

 

Μη με φωνάζεις ξένο, διάστημα: 03.06 – 07.50

  1. Παρακολουθήστε το βίντεο και προσέξτε την εικόνα που δίνει η Αρνίτα (14 ετών) για τη σχέση της:
  • με την οικογένεια
  • με τους συμμαθητές της στο σχολείο
  • με τις φιλίες της έξω από αυτό.
  1. %ce%b9%ce%b4%ce%b9%cf%89%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%83-%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%bf%cf%83Να προσέξετε τον λόγο της και το επίπεδο της ελληνικής γλώσσας που χρησιμοποιεί. Ποια στοιχεία ιδιωματικού λόγου εντοπίζετε στην ιδιόλεκτό της;
  2. %ce%b5%ce%be%cf%89%ce%b3%ce%bb%cf%89%cf%83%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%ba-%cf%80%ce%b1%cf%81Να προσέξετε τα εξωγλωσσικά και τα παραγλωσσικά στοιχεία στην ομιλία της, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 92.
  3. Να προσέξετε τα στάδια στην αφήγηση της έφηβης, τη σταδιακή προσαρμογή της από την Αλβανία στην Κρήτη.
  4. %ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b4%cf%81%ce%bf%ce%bc%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%b3%ce%b7%cf%83%ce%b7Η Αρνίτα κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Α΄ λυκείου, σ. 242, μιλώντας για τα συναισθήματά της, όταν οι γονείς της, κυρίως η μητέρα της, έφυγαν για την Ελλάδα.
  • Παρατηρήστε τη συγκινησιακή χρήση της γλώσσας αλλά και τα εξωγλωσσικά-παραγλωσσικά στοιχεία στο συγκεκριμένο τμήμα της συνέντευξης. Πώς η εικόνα συνοδεύει τον λόγο της στο μέρος  αυτό;
  • Ο τρόπος που εκφράζει η κοπέλα τα συναισθήματά της στην αναδρομική αφήγησή της συμπληρώνει την εικόνα για τη ζωή της στην Ελλάδα. Να σχολιάσετε την άποψη αυτή.
  1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣΗ κοπέλα με την αναδρομική αφήγησή κάνει αποτίμηση μιας ορισμένης φάσης της ζωής της.  Συζητήστε ποια ταυτότητα αναδύεται μέσα από την αφήγηση αυτή.
  2. Εστιάζοντας στην Ηλβάνα, 9 ετών, (06.33-07.50 στο βίντεο) και συνδυάζοντας τον λόγο της με τις εικόνες από την καθημερινότητά της, καθώς και τις πληροφορίες που δίνονται με υπότιτλους στο βίντεο:
  • Να δώσετε  την περιγραφή των συναισθημάτων και του χαρακτήρα της.
  • Να σχολιάσετε τον βαθμό προσαρμογής της Ηλβάνας στον τόπο υποδοχής. Να αναφέρετε συγκεκριμένες φράσεις που να στηρίζουν την άποψή σας.
  • Ποια ταυτότητα του πατέρα των κοριτσιών αναδύεται από τον τρόπο που μιλάει;
  • Θεωρείτε ότι η ταυτότητα της Αρνίτας, όπως απορρέει από τη συνολική της αφήγηση, είναι πιο κοντά σε εκείνη του πατέρα ή της αδελφής της;
  1. %ce%bf%cf%80%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%ce%b1-%ce%bb%ce%b7%cf%88%ce%b7%cf%83-%cf%83%ce%b5-%ce%b2%ce%b9%ce%bd%cf%84%ce%b5%ce%bf%cf%83%ce%ba%ce%bf%cf%80%ce%b7%cf%83%ce%b7Δεδομένου ότι έχουμε μαγνητοσκοπημένη συνέντευξη,  να παρατηρήσετε την οπτική γωνία λήψης σε διάφορα πλάνα. Νομίζετε ότι υποστηρίζει τον λόγο των προσώπων;  Θεωρείτε ότι επηρεάζει την «εικόνα» που θα σχηματίσει ο θεατής  για τα πρόσωπα;

Απόστολος Λυκεσάς
Μαμά, μην κλαις, θα τα λέμε στο «skype»…

 Παλιά μετανάστευαν εξαιτίας της ανέχειας. Κουβαλούσαν τις αναμνήσεις τους σαν ξόρκια για τους δράκους της ξενιτιάς κι έσερναν, εκτός από τους ταπεινούς τους μπόγους, πιότερο την υπόσχεση για επιστροφή. Νοσταλγία για μια αγαπημένη όπως ο Γιάννης του Μοθωνιού για μια Μελαχρώ ιστορημένη από τον Παπαδιαμάντη. Μια υπόσχεση σαν αυτή με την οποία έκλεινε το «Διπλό βιβλίο» του Δημήτρη Χατζή: «Και θα τη φκιάσουμε έτσι και μια πατρίδα για μας – εκεί στην πατρίδα μας την Ελλάδα». Τώρα φεύγουν οργισμένοι. Στις βαλίτσες κουβαλάνε τα πτυχία τους, βουβό θυμό κι ένα δακρυσμένο άι σιχτίρ για την πατρίδα που τους αποβάλλει σαν ανεπιθύμητα μπάσταρδα. Φεύγουν νέοι με μεταπτυχιακά αλλά και απελπισμένοι μεσήλικες. Όπως ο γιατρός, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, που πήγε στην Αγγλία αγανακτισμένος με όσα βίωνε στα ελληνικά νοσοκομεία. Σαν την Ξένια που γύρισε δυο φορές την Ευρώπη και τώρα ζει ως περιζήτητη εργαζόμενη στη Ζυρίχη πριν ακόμη γίνει 25 χρονών. Άριστη στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, για τους Ελβετούς. Η πατρίδα της όμως της έκοβε την ανάσα με λαβή επιδέξιου στραγγαλιστή.

Αναχωρούν όχι πια για ταξίδι με φτηνό αεροπορικό εισιτήριο. Η γενιά της ξέφρενης ανεμελιάς συνετρίβη κατά την προσγείωση στην πραγματικότητα. Φεύγουν νιώθοντας τυχεροί αν καταφέρουν και βρουν χώρα υποδοχής: μηχανικοί και επαγγελματίες από τον χώρο της υγείας, λογιστές και φοροτεχνικοί, ναυπηγοί και αρχιτέκτονες, γεωπόνοι και χημικοί, κτηνίατροι και φυσιοθεραπευτές, τεχνολόγοι πυρηνικής ιατρικής και οδοντίατροι, λογοθεραπευτές και μαίες, μηχανικοί αυτοκινήτων και συγκολλητές, κλειδαράδες και χτίστες, ξυλουργοί και υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι και ψυκτικοί. Κάθε οικογένεια και ένας μετανάστης.

Παρηγορούν τους δικούς τους «μην κλαις, βρε μαμά, θα μιλάμε στο σκάιπ». Η θέση όμως στο κυριακάτικο τραπέζι θα είναι άδεια. Σε πέντε ηλεκτρονικά λεπτά τι να πεις; Για ποιο καημό, ποιο όνειρο και πόνο, πώς να τσουγκρίσεις το ποτήρι στη χαρά;

Θα περιμένουν όλοι το καλοκαίρι. Αν η εταιρεία δώσει άδεια. Αλλά ποιος τα σκέφτεται αυτά τώρα που στο μυαλό υπάρχει το σχέδιο -και η όποια ευκαιρία- για δραπέτευση. Γιατί το πατρώο χώμα είναι ειρκτή, κυρίως για τους αθώους. Οι άλλοι μια ζωή θα ξεφεύγουν.

Τώρα στα αεροδρόμια οι συγγενείς δεν κουνάνε πια μαντήλια κι αυτοί που φεύγουν αφήνουν σε όσους μένουν μοναχά τις ελπίδες. Πως όταν περάσουν τα χρόνια ενδέχεται να ξεθυμάνει ο θυμός, θα στραγγίσει το ξίδι, θα μείνει μόνο η γλύκα στιγμών με συγγενείς και φίλους, ομορφιές και γοητείες των αισθήσεων, θερινές τζιτζικοκραυγές ξεγνοιασιάς.

Ποιες λέξεις άραγε και ποια χρώματα θα περιγράφουν το περιεχόμενο της νοσταλγίας του μέλλοντος; Παπαδιαμαντικές «ελάτε, παιδιά, να τραγ’δήστε» ή του Χατζή «…κι ας είναι λίγο για την Ελλάδα»;

Απόστολος Λυκεσάς, Έθνος, (Forum), 29/01/2012

  1. Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει να χρησιμοποιήσει μεταφορικό λόγο;
  2. %ce%b5%ce%ba%cf%86%cf%81%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%bc%ce%b5%cf%83%ce%b1Nα σχολιαστούν τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στις παρακάτω προτάσεις/ περιόδους:
    «Κουβαλούσαν τις αναμνήσεις…επιστροφή», «Η γενιά της ξέφρενης ανεμελιάς… πραγματικότητα», «Γιατί το πατρώο χώμα…ξεφεύγουν», «Πως όταν περάσουν τα χρόνια …ξεγνοιασιάς».
  3. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος;
  4. %ce%b4%ce%b7%ce%bc-%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b7-%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%cf%83%cf%87%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%83Παρηγορούν τους δικούς τους «μην κλαις, βρε μαμά, θα μιλάμε στο σκάιπ». Η θέση όμως στο κυριακάτικο τραπέζι θα είναι άδεια. Σε πέντε ηλεκτρονικά λεπτά τι να πεις; Για ποιο καημό, ποιο όνειρο και πόνο, πώς να τσουγκρίσεις το ποτήρι στη χαρά;
    Με αφορμή την παραπάνω παράγραφο, να γράψετε ένα κείμενο για τις δυσκολίες της καθημερινότητας ενός νέου μετανάστη στην εποχή μας. Το κείμενό σας μπορεί να έχει τη μορφή διαλόγου που υποτίθεται ότι διεξάγεται στο skype ή να είναι ένας μονόλογος.
  5. %ce%ba%ce%b9%ce%bd-%ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%b3%ce%b7%cf%83%ce%b7Οι συντελεστές ταινίας δηλώνουν πως η ταινία βασίστηκε στο ομώνυμο άρθρο του Απόστολου Λυκεσά.
  • Να επιβεβαιώσετε τη σχέση της ταινίας με το άρθρο του Λυκεσά, αναφέροντας σχετικά στοιχεία.
  • Σε ποια κατηγορία θα κατατάσσατε την ταινία;
  • Ποιο είναι το θέμα της;  
  • Ποιες ιδέες, απόψεις των δημιουργών σχετικά με το θέμα αναδύονται;
  • Ποιες τεχνικές της κινηματογραφικής αφήγησης αξιοποιούνται στην ταινία; Πώς σχολιάζετε το κείμενο της αφήγησης (voice over) που ακούγεται στην ταινία;
  • %ce%ba%ce%b9%ce%bd-%ce%b3%ce%bb%cf%89%cf%83%cf%83%ce%b1Ποιες παρατηρήσεις έχετε να κάνετε, όσον αφορά τη χρήση της κινηματογραφικής γλώσσας (πλάνα, μοντάζ, χρώμα, μουσική κ.ά.);  
  • Ποια νομίζετε ότι είναι τα προτερήματα της ταινίας, δεδομένου ότι έχει πάρει διάφορα βραβεία;
  • Διακρίνετε κάποια αδύνατα σημεία; Τι θα θέλατε να αλλάξετε;

Ναπολέων Μαραβέγιας
Η νέα ελληνική μετανάστευση
(συντομευμένο άρθρο, όπως αναρτήθηκε στο giouliblog)

screen-shot-2016-09-19-at-12-30-31-pmΈλληνες μετανάστες στη Γερμανία (Δεκαετία του ’60)

Η χώρα μας υπήρξε χώρα μεταναστών. Πριν από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως στις δεκαετίες 1950 και 1960, μετανάστευσαν εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες σε πολλές χώρες. Αυτή η μετανάστευση αφορούσε νέους ανθρώπους ανειδίκευτους, από αγροτικές κυρίως περιοχές.

Η μετανάστευση αυτή οδήγησε στην ερήμωση της υπαίθρου. Από πολλούς, όμως, θεωρήθηκε «ευλογία», γιατί απέτρεψε την κοινωνική αναταραχή που θα προκαλούσε η μαζική ανεργία, ενώ το εισρέον μεταναστευτικό συνάλλαγμα ήταν μια λύση για την κάλυψη του χρόνιου εμπορικού ελλείμματος της χώρας. Επίσης, ένα σημαντικό μέρος του συναλλάγματος μετατρεπόταν σε επενδύσεις, κυρίως σε κατοικίες, τροφοδοτώντας έτσι, την άνθηση της κατασκευαστικής δραστηριότητας σε ολόκληρη την περίοδο της μεταπολεμικής «ανάπτυξης» της χώρας. Τέλος, οι έλληνες μετανάστες αποκτούσαν δεξιότητες στις χώρες υποδοχής και, όταν επέστρεφαν, ήταν χρησιμότεροι στην ελληνική οικονομία από τους ανειδίκευτους εργάτες, οι οποίοι εγκατέλειπαν μαζικά την ελληνική ύπαιθρο, κυρίως προς την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. 
Το ισοζύγιο της μεταναστευτικής κίνησης ανατράπηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Παράλληλα, μειώθηκε και η εσωτερική μετανάστευση από την ύπαιθρο προς τα μεγάλα αστικά κέντρα.  […] 

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η Ελλάδα έγινε πλέον χώρα υποδοχής μεταναστών, κυρίως από τα Βαλκάνια, ενώ στη συνέχεια, η χαλαρή μεταναστευτική πολιτική και η θέση της χώρας μας ως πύλης προς τη Δύση, οδήγησαν σε είσοδο μεταναστών κυρίως από ασιατικές χώρες, σε αριθμούς που δεν έχουν προηγούμενο σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. 
Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. Η προϊούσα οικονομική δυσπραγία από το 2009 και μετά, οδηγεί όλο και περισσότερους νέους Έλληνες να αναζητούν και πάλι εργασία στο εξωτερικό. Μόνο που τώρα αυτοί οι νέοι δεν είναι ανειδίκευτοι, αλλά αντίθετα κυρίως επιστήμονες με γνώσεις και δεξιότητες, που όλο και περισσότερο δεν μπορούν να απασχοληθούν στην ελληνική οικονομία. Πρόκειται για μια νέα μετανάστευση, η οποία όχι μόνο δεν προσφέρει τίποτα στη χώρα μας, αλλά αντίθετα την αποστερεί από το πιο ταλαντούχο και εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Μια ματιά στα ποσοστά ανεργίας των νέων επιστημόνων, όχι μόνο των θεωρητικών, αλλά και των θετικών και τεχνολογικών επιστημών, δείχνει το μέγεθος του προβλήματος της αξιοποίησης του ανθρώπινου κεφαλαίου στη χώρα μας, για το «σχηματισμό» (εκπαίδευση) του οποίου έχουν δαπανηθεί τεράστια ποσά. 
Δεν πρόκειται μόνο για προσωπικά «δράματα» των νέων, οι οποίοι δεν έχουν επαγγελματική προοπτική στην πατρίδα τους, ύστερα από πολύχρονες και πανάκριβες, συχνά και μεταπτυχιακές, σπουδές, αλλά για μέγα εθνικό δράμα με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, η οποία απασχολεί ανειδίκευτους εργάτες, αλλά αδυνατεί να απασχολήσει νέους εξειδικευμένους επιστήμονες, προς όφελος προφανώς των χωρών στις οποίες αναγκαστικά μεταναστεύουν.   […] 

Ελευθεροτυπία,60/2/2011

  1.  « Δεν πρόκειται για προσωπικά δράματα των νέων αλλά για μέγα εθνικό δράμα»:
  • ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΝα συζητήσετε την παραπάνω θέση. Να την στηρίξετε με κατάλληλα επιχειρήματα ή να την αντικρούσετε.
  • ΥΦΟΣΝα συζητηθεί η παρεμβολή της συγκινησιακής γλώσσας, παρόλο που επικρατεί στο κείμενο η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.

Λόης Λαμπριανίδης
Όταν ο Κρόνος τρώει τα καλύτερα παιδιά του

Η αύξηση αυτών που συμπληρώνουν βιογραφικά στις δύο ευρωπαϊκές ηλεκτρονικές πύλες είναι δραματική.

Η κρίση που περνάει η χώρα μας έχει αναδείξει πολλές από τις υπάρχουσες αδυναμίες της, μια τέτοια είναι και η αδυναμία να αξιοποιήσει το επιστημονικό δυναμικό της για την ανάπτυξή της, το οποίο και μεταναστεύει στο εξωτερικό. Αυτή η φυγή το τελευταίο διάστημα με την κρίση έχει ενταθεί. Συγκεκριμένα, όπως έδειξα σε πρόσφατη μελέτη μου (Επενδύοντας στη φυγή: Η διαρροή επιστημόνων από την Ελλάδα την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Εκδόσεις Κριτική), στις αρχές του 2010 εργάζονταν στο εξωτερικό περίπου 125.000 Ελληνες επιστήμονες, αριθμός που αντιστοιχούσε στο 10% του συνόλου των επιστημόνων που ζουν στην Ελλάδα. Λόγω της οικονομικής κρίσης, η φυγή αυτή εντείνεται όπως δείχνουν διάφορες ανεκδοτολογικού τύπου αναφορές στον τύπο αλλά και κάποια πιο «στέρεα» δεδομένα, όπως η δραματική αύξηση του αριθμού αυτών που συμπληρώνουν τα βιογραφικά τους στις δυο ευρωπαϊκές ηλεκτρονικές πύλες (European Job Mobility Portal EURES και Europass CVs) για να μεταναστεύσουν, που είναι κατεξοχήν πτυχιούχοι. Τέλος, έχουμε και ορισμένα πολύ ανησυχητικά φαινόμενα, όπου ακόμη και εν ενεργεία καθηγητές πανεπιστημίου μεταναστεύουν στο εξωτερικό (π.χ. καθηγητής του ΑΠΘ που μετανάστευσε οικογενειακώς στη Βρετανία).

screen-shot-2016-09-19-at-12-38-27-pm

Αναδύεται, λοιπόν, ένα αμείλικτο ερώτημα: Γιατί χιλιάδες επιστήμονες, κυρίως νέοι με καλές και πολυετείς σπουδές, αναζητούν καλύτερη τύχη στο εξωτερικό; Αναμφίβολα αυτό οφείλεται στο ότι στην Ελλάδα υπάρχει αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης επιστημονικού δυναμικού, όπως προκύπτει από τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, υποαπασχόλησης, ετεροαπασχόλησης, απασχόλησης σε δουλειές κατώτερες των προσόντων, χαμηλές αμοιβές επιστημόνων κ.λπ. Ομως, η αναντιστοιχία αυτή δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως αποτέλεσμα της «υπερεκπαίδευσης» των Ελλήνων, μια που με βάση τις διεθνείς συγκρίσεις η Ελλάδα κατατάσσεται 21η σε 30 χώρες της Ευρώπης ως προς τον αριθμό των επιστημόνων ανά κάτοικο.

Η αναντιστοιχία λοιπόν προσφοράς και ζήτησης θα πρέπει να ερμηνευθεί κυρίως ως απόρροια της περιορισμένης ζήτησης για επιστήμονες. Γιατί οι επιχειρήσεις της Ελλάδας δεν έχουν καταφέρει να μετακινηθούν στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας, ώστε να παράγουν πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες έντασης γνώσης και τεχνολογίας. Για να υπάρχουν λοιπόν βάσιμες ελπίδες να περιοριστεί η φυγή επιστημόνων και να επαναπατριστούν κάποιοι από αυτούς που έχουν φύγει ήδη, θα πρέπει να αλλάξει το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, στόχος που μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε μεσο-μακροπρόθεσμο επίπεδο.

Σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει το πολύτιμο ανθρώπινο αυτό κεφάλαιο, θεωρώντας ότι, στο άμεσο μέλλον τουλάχιστον, θα παραμείνει στο εξωτερικό. Θα πρέπει λοιπόν η Ελλάδα να αναγνωρίσει ρητά και με επίσημο τρόπο την τεράστια σημασία αυτού του ανθρώπινου κεφαλαίου. Επίσης, πρέπει να διευκολύνει την απρόσκοπτη πραγματοποίηση κάθε δυνατής συνεργασίας αυτών των ανθρώπων με την Ελλάδα, τόσο από τη χώρα στην οποία βρίσκονται, όσο και διευκολύνοντάς τους να εργαστούν κατά διαστήματα στην Ελλάδα. Ετσι, θα μεταφέρουν τις ιδέες, τις γνώσεις και την τεχνογνωσία τους, μέσα από ουσιαστικές συνεργασίες με πανεπιστήμια, με ιδιωτικές επιχειρήσεις ή και με την ίδρυση δικών τους επιχειρήσεων. Αυτό ίσως αποτελέσει και τη «γέφυρα», η οποία κάποια στιγμή, αργότερα, θα τους φέρει πίσω, με αναμφισβήτητα θετικά αποτελέσματα για το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας.

Δυστυχώς, δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος ότι μπορεί να υπάρξει κάποια θετική πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση, μια που αυτοί που μας κυβερνούν δεν φαίνεται να έχουν κατανοήσει τη σημασία αυτού του πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού.

Για να περιοριστεί η φυγή επιστημόνων, θα πρέπει να αλλάξει το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας

Λόης ΛαμπριανίδηςΈθνος, 28/01/2012

Να εργαστείτε σε ομάδες και να διαβάσετε τα παρακάτω κείμενα:
α) Νέα ελληνική μετανάστευση του Ναπολέοντα Μαραβέγια
β) Ο Κρόνος τρώει τα παιδιά του Λόη Λαμπριανίδη
γ) Μαμά, μην κλαις, θα τα λέμε στο «skype» του Απόστολου Λυκεσά
δ) Θα επιστρέψουν καλύτεροι…του  Γιώργου  Χωραφά.
  1. Προσπαθήστε να βρείτε ομοιότητες και διαφορές:
  • ως προς το ύφος
  • ως προς το είδος του λόγου που χρησιμοποιούν οι συντάκτες των κειμένων
  • ως προς την αντιμετώπιση του θέματος της μετανάστευσης των νέων.
  1. %ce%b4%ce%bf%ce%bc%ce%b7Να προσέξετε τη δομή των κειμένων, την αφετηρία τους, τις αναδρομές στο παρελθόν και τις αναφορές στη σύγχρονη κοινωνία. Μπορούμε να πούμε ότι τα κείμενα «συνομιλούν»;
  2. %cf%84%ce%bf-%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b5%cf%87%ce%b5%cf%83Διαβάζοντας τα κείμενα, διαπιστώνετε ότι διαφέρουν. Ορισμένα  αναφέρουν τα γεγονότα και προτείνουν κάποιες λύσεις, ενώ άλλα είναι φορτισμένα συναισθηματικά και προσπαθούν να δώσουν κάποια αισιόδοξη προοπτική για το μέλλον. Πώς θα τοποθετούσατε στο συνεχές από τον αναφορικό στον συγκινησιακό λόγο τα τέσσερα κείμενα;
  3. Να διατυπώσετε γραπτά τις σκέψεις που σας δημιουργεί το θέμα της σύγχρονης μετανάστευσης των νέων, σε ένα κείμενο 150-200 λέξεων για δημοσίευση σε εφημερίδα ή περιοδικό. Να επιλέξετε εσείς το είδος του εντύπου και το ύφος του κειμένου.
  4. Να οργανώσετε μια εκπομπή στο Μαθητικό Ραδιόφωνο – European School Radio  με θέμα τη σύγχρονη μετανάστευση των νέων. Για την εκπομπή σας μπορείτε να πάρετε συνεντεύξεις και να οργανώσετε συζήτηση με νέους που έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό για δουλειά ή σκοπεύουν να μεταναστεύσουν. Στη συζήτηση μπορούν, επίσης, να συμμετάσχουν συγγενείς των νέων.

  1.  Ιθάκη … am Main

 

screen-shot-2016-09-16-at-4-05-39-pmhttp://www.youtube.com/watch?v=bFYIWSLpjJ0

Η ταινία Ιθάκη … am Main γυρίστηκε από τους μαθητές της Α’ τάξης του Ελληνικού Λυκείου Φραγκφούρτης, στο πλαίσιο του νέου μαθήματος Ερευνητική Εργασία – Project. Η ταινία πήρε μέρος στον Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό Ταινιών Μικρού Μήκους με τίτλο : «Ένας πλανήτης … μια ευκαιρία». Συμμετείχαν 180 ταινίες συνολικά, βραβεύτηκαν οι 14, μεταξύ αυτών και η δική μας! Στις 6 Ιουνίου 2012 έγινε η επίσημη βράβευση των ταινιών στην Αθήνα, όπου πήραμε το 3ο Ειδικό Βραβείο του διαγωνισμού. Τον Σεπτέμβριο η ταινία μας θα είναι υποψήφια στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ

(Το κείμενο συνοδεύει την ανάρτηση της ταινίας στο Youtube)

 

  1. «Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου… Του Σταυρού…» ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΕΛΛΑΔΑ!!!

screen-shot-2016-09-16-at-4-05-46-pmhttps://www.youtube.com/watch?v=Bhm0KYNgjuo

«14 Σεπτεμβρίου… του Σταυρού… Καλημέρα Ελλάδα», ταινία μικρού μήκους που δημιούργησαν μαθητές του Ελληνικού Σχολείου Φρανκφούρτης και βραβεύτηκε στο 17ο Διεθνές Φεστιβάλ Ολυμπίας Κινηματογράφου για Παιδιά και Νέους.

http://goo.gl/aVG0yl

  1. Το πλαίσιο της πρώτης ταινίας ορίζουν ένας στίχος από την Οδύσσεια, ραψ. Ι, 183 του Ομήρου (πλέων επί οίνοπα πόντον, επ’ αλλοθρόους ανθρώπους) και το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη Ιθάκη.
  • %ce%b1%cf%86%ce%b7%ce%b3%ce%b7%cf%83%ce%b7Πώς λειτουργεί το πλαίσιο αυτό στην εξέλιξη των αφηγήσεων; Θεωρείτε ότι είναι μια καλή επιλογή;
  • Πώς λειτουργούν τα πλάνα της ταινίας σε σχέση με τις αφηγήσεις των παιδιών;
  • %cf%83%cf%87%ce%b5%cf%83%ce%b7-%ce%bc%ce%bf%cf%85%cf%83%ce%b9%ce%ba%ce%b7%cf%83Ποιος είναι ο ρόλος των δύο μουσικών κομματιών (Losing your memory, Θα βρεθούμε ξανά) στην εξέλιξη της αφήγησης;
  1. Ποια είναι η λειτουργία των ερωτήσεων που θέτουν τα ίδια τα παιδιά στις αφηγήσεις τους; Θα τις ονομάζατε «ρητορικές ερωτήσεις»;
  • Ποια συναισθήματα νομίζετε ότι μπορεί να κρύβονται πίσω από τις ερωτήσεις αυτές;
  1. tautothtesΚαθένας από τους τέσσερις εφήβους πρωταγωνιστές της ταινίας, δηλαδή ο Κωνσταντίνος, η Μαρίνα, ο Σπύρος και η Ειρήνη, βιώνει τη μετανάστευση με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Αφού εντοπίσετε και καταγράψετε με τη μορφή σημειώσεων τα βασικά ζητήματα που απασχολούν τον καθένα:
  • Να γράψετε ένα άρθρο 300 – 400 λέξεων για την εφημερίδα του σχολείου σας με θέμα τα προβλήματα των νέων μεταναστών. Μην ξεχάσετε να δώσετε τίτλο στο κείμενό σας.
  • %ce%b1%cf%81%ce%b8%cf%81%ce%bf-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bb%ce%b7Να γράψετε, ως συνομήλικοι των πρωταγωνιστών, ένα γράμμα σε έναν απ΄αυτούς, στο οποίο θα του προτείνετε τρόπους να βελτιώσει τη ζωή του ως έφηβος μετανάστης.
  1. Ποιες είναι οι εντυπώσεις του Κωνσταντίνου (δεύτερη ταινία, «Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου… του Σταυρού…» ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΕΛΛΑΔΑ!!!) από την πόλη στην οποία έφθασε πριν από δέκα μέρες; Ποια πράγματα του κάνουν εντύπωση;
  2. Κρίνετε αποτελεσματικό τον τρόπο με τον οποίο η εικόνα παρακολουθεί και ντύνει τις περιγραφές και τις αναδρομές του Κωνσταντίνου;
  3. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το βίντεο υποβλήθηκε σε διαγωνισμό, να σχολιάσετε:
  • Πώς λειτουργεί το ημερολόγιο του παιδιού στην περίπτωση αυτή, με αποδέκτες τους Έλληνες;
  • Πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει με αποδέκτες Γερμανούς, σχετικούς με την εκπαίδευση;
  1. Αφού παρακολουθήσετε και τις δύο ταινίες, να απαντήσετε στην ερώτηση: Πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να δώσει διέξοδο στα προβλήματα που απασχολούν τους ανθρώπους;