Τα αποσπάσματα που ακολουθούν αναφέρονται στη χρησιμότητα του θεάτρου και στις πολλαπλές λειτουργίες του.
Νικηφόρος Παπανδρέου
Η ψυχαγωγική και η αισθητική λειτουργία του θεάτρου
Η ψυχαγωγική λειτουργία
Πρέπει να ξεκινήσουμε από την πρώτη, την αυτονόητη αποστολή του θεάτρου: είναι μέσο ψυχαγωγίας, προσφέρει τέρψη στο κοινό. Αλλά σε τι συνίσταται αυτή η τέρψη; Γιατί δεν την αντικατέστησε η αναμφισβήτητη τέρψη που προσφέρει ο κινηματογράφος; Αφού στην εποχή μας, εποχή της βιομηχανικής παραγωγής προϊόντων και της υπερανεπτυγμένης τεχνολογίας, το θέατρο αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, αναχρονισμό, η επιβίωσή του σημαίνει ότι αυτό ανταποκρίνεται σε κάποια βαθειάν ανάγκη, ότι είναι αναντικατάστατο.
Το θέατρο είναι μια από τις τελευταίες συλλογικές τελετουργίες της εποχής μας και μια από τις τελευταίες νησίδες σιωπής, συγκέντρωσης, προσοχής. Και είναι επίσης μια παιγνιώδης δραστηριότητα για ενήλικες, ένα παιχνίδι που στηρίζεται στη μίμηση και έχει ως στόχο τη συνύπαρξη αλήθειας και ψεύδους σε μια διαλεκτική σύνθεση. Πράγματι, στο θέατρο όλα είναι ψεύτικα, φτιαχτά, «στημένα», αλλά ηθοποιοί και θεατές παίζουμε να τα θεωρούμε απολύτως αληθινά – όπως και είναι. Έτσι, εμείς κλαίμε για το θάνατο ενός κυρίου, που σε λίγο θα σηκωθεί να υποκλιθεί μπροστά μας, κι ο ηθοποιός μεθάει, έχοντας τσάι μέσα στο μπουκάλι του (αν είχε πραγματικό ουίσκι δεν θα έπαιζε πειστικά τον μεθυσμένο). Αυτό το παιχνίδι του ειλικρινώς ψεύδεσθαι είναι, για παίχτες και θεατές (δηλαδή: επίσης παίχτες), προφανώς διασκεδαστικό.
Η αισθητική λειτουργία
[…] Η όποια αποτελεσματικότητα, ψυχολογική ή πολιτική της θεατρικής δημιουργίας εξαρτάται από την αισθητική της καταξίωση. Αν η σχέση μας με μια θεατρική παράσταση διαφέρει από τη σχέση μας με ένα εγχειρίδιο πολιτικής οικονομίας ή ψυχολογίας, είναι γιατί το θέατρο, όπως κάθε τέχνη, μας προσφέρει απόλαυση, την απόλαυση που μας δίνει κάθε φορά το σοκ της επαφής μας με την ομορφιά. Η καλλιτεχνική εμπειρία είναι απολαυστική. Άλλωστε, οι μορφές, η φόρμα, δεν είναι απλό περίβλημα. Η φόρμα δεν είναι ποτέ ανώδυνη. Στο θέατρο ο τύπος είναι η ουσία.
Νικηφόρος Παπανδρέου,
Περί θεάτρου
Θέατρο και κινηματογράφος.
