Η κοινωνική θέση και η αισθητική γραμμή του Θεάτρου Τέχνης, Κ. Κουν

Ανήκει σε:

Ηθοποιός/

Τα παρακάτω αποσπάσματα προέρχονται από ομιλία του σπουδαίου σκηνοθέτη Κάρολου Κουν στις 17-8-1943 για τον Όμιλο των φίλων του «Θεάτρου Τέχνης», τον οποίο δημιούργησε. Διαβάστε τα αποσπάσματα και ανιχνεύστε στοιχεία προφορικότητας.

Κάρολος Κουν
Η κοινωνική θέση και η αισθητική γραμμή του Θεάτρου Τέχνης

Χρειάζεται απ΄αρχής να μορφωθεί ο καλλιτέχνης (ηθοποιός). Να μάθει ν’αγαπά και πρώτα απ’όλα να σέβεται τη δουλειά του. Να νιώσει το βάρος της αποστολής του. Η κοινωνία, απ΄την άλλη μεριά, πρέπει να του δώσει τα μέσα να καλλιεργηθεί, να πλουτίσει τον ψυχικό του κόσμο και να του προσφέρει μια υποφερτά άνετη ζωή. […] Και θα προκόψει μόνο σαν παραμείνει μακριά από ραδιουργίες, από μποεμισμούς, γλεντάκια και φτηνοσκορπίσματα του εαυτού του. Η ατμόσφαιρα που μέσα της θα ζήσει και θ΄αναπτυχθεί ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι καθαρή, σεμνή και σοβαρή. Όπως ο αθλητής που τρέχει στα 100 κάνει δίαιτα στο σώμα του, έτσι και ο ηθοποιός που ερμηνεύει ένα μεγάλο ρόλο, πρέπει να κάνει δίαιτα στην ψυχή του. Γνωρίζω θέατρα στο εξωτερικό όπου οι ηθοποιοί, ένα μήνα πριν παίξουνε ένα ρόλο, τον ζουν μέρα και νύχτα στη ζωή τους, στο πώς θα φάνε, στο πώς θα πιάσουν το πηρούνι τους, στο περπάτημά τους, στην αίσθηση του ματιού τους.

Ο κινηματογράφος έχει θέσει ορισμένες βάσεις παιξίματος. Στο θέατρο, όμως, αυτό πρέπει να είναι πιο ειλικρινές, πιο εσωτερικό. Χρειάζεται επιστημονική δουλειά για τη διάπλαση ενός ρόλου. Το πρωταγωνιστηλίκι είναι πολύ διαδεδομένο στον τόπο μας. Ο εγωκεντρισμός σαν μικρόβιο ενισχύεται στο θέατρο. Γι αυτό ο ηθοποιός πρέπει να φροντίζει να μην αρρωσταίνει απ’ αυτό.

Κάρολος Κουν, Η κοινωνική θέση και η αισθητική γραμμή του Θεάτρου Τέχνης, Κάνουμε θέατρο για την ψυχή μας

Ασκήσεις

Ο Κάρολος Κουν διαγράφει στα παραπάνω αποσπάσματα το προφίλ του υποδειγματικού καλλιτέχνη ηθοποιού χρησιμοποιώντας κυρίως ρήματα. Με ποια επίθετα θα χαρακτηρίζατε τον ηθοποιό που οραματίζεται ο Κουν;
Τι πρέπει να αποφεύγει ο ηθοποιός, σύμφωνα με τον Κουν;
Να συζητήσετε σχετικά με το μοντέλο του καλλιτέχνη ηθοποιού που προτείνει ο Κουν. Ποιες αρετές οφείλει να έχει ένας ηθοποιός, κατά τη δική σας γνώμη; Ποιες συμπεριφορές ενός ηθοποιού θεωρείτε λανθασμένες;
Πώς αντιλαμβάνεται ο Κουν το παίξιμο ενός ρόλου; Να διαβάσετε παρακάτω και την άποψη του κορυφαίου Ρώσου σκηνοθέτη Κωνσταντίν Στανισλάβσκι για το παίξιμο ενός ρόλου. Βρίσκετε κοινά σημεία στις απόψεις τους;

Κωνσταντίν Στανισλάβσκι
Ένας ηθοποιός δημιουργείταιΤο σπουδαίο είναι να παίζεις αληθινά. Αληθινά σημαίνει να παίζεις σωστά, λογικά, με συνέπεια, να σκέπτεσαι, ν’ αγωνίζεσαι, να αισθάνεσαι και να ερμηνεύεις, μένοντας σε απόλυτη αρμονία με το ρόλο σου. Αν όλες αυτές τις εσωτερικές λειτουργίες – σκέψη, συνειδητή προσπάθεια, αίσθημα, ερμηνεία – τις προσαρμόσεις στην ψυχική ζωή και στην εξωτερική δραστηριότητα του προσώπου που παρασταίνεις στη σκηνή, τότε θα πεις ότι ζεις το ρόλο σου. […] Ο ηθοποιος έχει χρέος να ζει το ρόλο του εσωτερικά και να δίνει στο βίωμά του εξωτερική πλαστική μορφή. Θέλω να λάβετε υπόψη πως η σχολή μας θεωρεί πολύ σπουδαία την εξάρτηση του κορμιού απ΄την ψυχή. Για να εκφραστεί η λεπτότατη εσωτερική δραστηριότητα, είναι απαραίτητο να κυριαρχούμε πάνω σ΄ένα εξαιρετικά πρόθυμο στην αντίδραση και θαυμαστά προετοιμασμένο εκφραστικό όργανο, που το αποτελούν τα φωνητικά μας όργανα κι όλο μας το σώμα.

Να γιατί ένας ηθοποιός του δικού μας τύπου είναι υποχρεωμένος να εργάζεται πολύ περισσότερο απ’ τους άλλους, για να διαμορφώνει τόσο τον εσωτερικό του κόσμο, αυτόν που δίνει ζωή στο ρόλο, όσο και τον εξωτερικό, το φυσικό μηχανισμό που πρέπει να παρουσιάζει τ’ αποτελέσματα απ΄τη δημιουργική συγκινησιακή επεξεργασία του ρόλου.

Κωνσταντίν Στανισλάβσκι,
Ένας ηθοποιός δημιουργείται

Ποιες διαφορές φαντάζεστε ότι υπάρχουν ανάμεσα στο παίξιμο ενός ρόλου στο θέατρο και στον κινηματογράφο; Να συζητήσετε το θέμα.
Αν έχετε συμμετάσχει σε θεατρική παράσταση ως ηθοποιοί, να μοιραστείτε τις εμπειρίες σας.
Να παρουσιάστε έναν ηθοποιό, άντρα ή γυναίκα, που θαυμάζετε. Συγκεντρώστε υλικό σχετικό με τη ζωή και το έργο του και εξηγήστε τα κριτήρια στα οποία βασίζεται η προτίμησή σας, βλ. και Έκφραση-Έκθεση Β΄ λυκείου, σ. 73 κ.ε. Υποστηρίξτε την παρουσίασή σας με το κατάλληλο λογισμικό.
Οργάνωση project: «Ηθοποιοί-είδωλα»
Εργαστείτε σε ομάδες, για να ερευνήσετε το θέμα «Ηθοποιοί-είδωλα». Να επιλέξετε έναν ηθοποιό, άντρα ή γυναίκα, που αποτελεί είδωλο των νέων. Να ερευνήσετε τη ζωή και το έργο του και να περιγράψετε τη δημόσια ταυτότητα που προβάλλει ως ηθοποιός. Συμπίπτει με την εικόνα που αναδύεται από την ιδιωτική ζωή του; Πώς ερμηνεύετε την απήχηση που έχει; Διαθέτει πράγματι κάποια προσόντα; Ποια είναι αυτά; Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην επιτυχία του; Σκεφτείτε, π.χ. τον ρόλο των Μ.Μ.Ε. Να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, με την υποστήριξη του κατάλληλου λογισμικού.
Να οργανώσετε μια έρευνα για τη σχέση των νέων με τους ηθοποιούς-είδωλα. Ζητήστε από μαθητές του σχολείου σας να συμπληρώσουν τη φράση: Το είδωλό μου είναι ο/η , γιατί… ή τη φράση: Δεν έχω είδωλο, γιατί… Επεξεργαστείτε το ερευνητικό υλικό και παρουσιάστε τα αποτελέσματα της έρευνας σε ένα γραπτό κείμενο για την ιστοσελίδα του σχολείου σας.
Να γράψετε ένα κείμενο με τον τίτλο: Τα αστέρια καίγονται συχνά από τη λάμψη τους. Αναφερθείτε σε ηθοποιούς, αστέρια (stars), που σημείωσαν μεγάλη επιτυχία, αλλά τελικά είχαν δραματικό τέλος. Πώς ερμηνεύετε αυτό το φαινόμενο; Νομίζετε ότι υπάρχουν κάποια αίτια, κοινά σε όλες τις περιπτώσεις, που οδηγούν τα άτομα αυτά στην καταστροφή; Το κείμενό σας μπορεί να αναρτηθεί με τη μορφή άρθρου στην ιστοσελίδα του σχολείου.
Οργάνωση project :«Μεγάλοι Έλληνες ηθοποιοί του θεάτρου»
Εργαστείτε σε ομάδες, για να ερευνήσετε το θέμα «Μεγάλοι Έλληνες ηθοποιοί του θεάτρου». Κάθε ομάδα ετοιμάζει ένα αφιέρωμα σε κάποιον/κάποια σημαντικό ηθοποιό του θεάτρου και το παρουσιάζει με το κατάλληλο λογισμικό.
Εργαστείτε ομαδικά, προκειμένου να μελετήσετε προσεκτικά τη ζωή και το έργο ενός/ μιας ηθοποιού. Ένας εκπρόσωπος της ομάδας θα υποδυθεί τον ρόλο του/ της ηθοποιού σε υποθετική συνέντευξη. Η ομάδα ετοιμάζει τον εκπρόσωπό της που θα δώσει πληροφορίες τόσο για την προσωπική, όσο και για την καλλιτεχνική ζωή του/ της ηθοποιού. Τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας υποδύονται τους δημοσιογράφους που παίρνουν την συνέντευξη.
Οι παρακάτω στίχοι γράφτηκαν και μελοποιήθηκαν από τον μεγάλο μουσικό Μάνο Χατζηδάκι για τη μουσικοχορευτική παράσταση Οδός ονείρων, που ανέβηκε το 1962 στην Αθήνα, στο θέατρο «Μετροπόλιταν».

Ποια στοιχεία για τον ηθοποιό δίνουν οι στίχοι;
Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση μοτίβο ηθοποιός σημαίνει φως;
Ακούστε τώρα και την εκτέλεση του τραγουδιού από τον σπουδαίο ηθοποιό Δημήτρη Χορν. Νομίζετε ότι η μουσική του Χατζιδάκι και η ερμηνεία του Χόρν φωτίζουν το νόημα των στίχων; Με ποιον τρόπο; Να καταγράψετε τις εντυπώσεις σας.

Ηθοποιός σημαίνει φως.
Είναι καημός πολύ πικρός
και στεναγμός πολύ μικρός.

Μίλησε, κλαις;
Όχι δε λες.
Μήπως πεινάς;
Και τι να φας!
Όλο γυρνάς, πες μου πού πας;

Σ’ αναζητώ στο χώρο αυτό,
γιατί είμ’ εγώ πολύ μικρός
και θλιβερός ηθοποιός.
Θα παίξεις μια, θα παίξω δυο.
Θα κλάψεις μια, θα κλάψω δυο.

Σαν καλαμιά θα σ’ αρνηθώ,
θα σκεπαστώ, θα τυλιχτώ
μ’ άσπρο πανί κι ένα πουλί,
άσπρο πουλί που θα καλεί τ’ άλλο πουλί,
το μαύρο πουλί.

Παρηγοριά στη λυγαριά, υπομονή!
Αχ πώς πονεί!
Κι ύστερα λες για δυο τρελές
που μ’ αγαπούν γιατί σιωπούν,
γιατί σιωπούν…

Έλα στο φως, παίζω θα δεις.
Είμαι σοφός μην απορείς,
έλα στο φως, παίζω θα δεις.

Ηθοποιός, ό,τι κι αν πεις
είναι καημός πολύ πικρός
και στεναγμός πολύ βαθύς.

Ηθοποιός, είτε μωρός, είτε σοφός
είμαι κι εγώ, καθώς κι εσύ είσαι παιδί,
που καρτερεί κάτι να δει.
Πιες το κρασί, στάλα χρυσή
απ’ την ψυχή, ως την ψυχή.

Screen Shot 2016-06-28 at 12.56.58 PM

ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΦΩΣ – ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΡΝ – YouTube

Η κοινωνική θέση και η αισθητική γραμμή του Θεάτρου Τέχνης, Κ. Κουν

Η κοινωνική θέση και η αισθητική γραμμή του Θεάτρου Τέχνης, Κ. Κουν

Ασκήσεις

Λήψη σε PDF