Χοροί του δρόμου και της Hip-Hop σκηνής στην Ελλάδα, Νατ. Κουτσούγερα

Ναταλία Κουτσούγερα
Χοροί του δρόμου και της Hip-Hop σκηνής στην Ελλάδα

Για πολλά χρόνια η κουλτούρα και ορολογία της hip-hop συνδέθηκε με την αφρικανικο-αμερικανική κουλτούρα του δρόμου και την μουσικοποιημένη διάλεκτο της αφρικάνικης διασποράς. Ωστόσο σήμερα η hip-hop, ως ταυτόχρονα τοπική και παγκόσμια μορφή, ξεπερνάει τα όρια της αφρικανικο-αμερικανικής της κληρονομιάς.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι ορισμοί και η αυθεντικότητα της hip-hop διαρκώς επαναπροσδιορίζονται, ανάλογα με τις διαφορετικές ομάδες που την οικειοποιούνται σε όλο τον κόσμο, προσθέτοντας σε αυτή καινούργια στοιχεία, περιεχόμενα και νοήματα. Έτσι και στην Ελλάδα, οι κοινωνικές ομάδες που διεκδικούν μια τέτοια ταυτότητα διαφοροποιούνται, κυρίως ως προς το ζήτημα του τι συνιστά «σοβαρή» και «αυθεντική» hip-hop.

Τα τέσσερα στοιχεία που παραδοσιακά της ανήκουν είναι: Το DJing, το B-Boying, το MCing (π.χ Rapping) και το Graffiti. Προπάτορες της ο D.J Kool Herc και ο Africa Bambaataa, που τη δημιούργησαν ενώνοντας τα τέσσερα αυτά στοιχεία, στην περιθωριοποιημένη περιοχή του Bronx, της Αμερικής του 1970.

Στην περίπτωση του B-Boying, αναφερόμαστε στην πρώτη μορφή χορού hip-hop, στο breaking, ευρέως γνωστό με τον μιντιακό όρο, breakdance. Το breaking εκτός από χορό hip-hop αποτελεί και ένα επιθετικό στιλ χορού του δρόμου, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι συμμορίες του Bronx (Αφρικανοί και Πορτορικάνοι) για να διεκδικήσουν τα εδαφικά τους δικαιώματα. Οι βασικές κινήσεις που το χαρακτηρίζουν είναι τα toprocks (βήματα που εκτελούνται σε όρθια θέση), τα footworks (κινήσεις με τα χέρια και τα πόδια στο έδαφος χωρίς να ακουμπάει η λεκάνη), τα powermoves (δυναμικές-ακροβατικές κινήσεις) και τα freeze (πάγωμα κίνησης σε θεατρική πόζα). Οι breakers, ή αλλιώς b-boys και b-girls διαγωνίζονται συνήθως σε ομάδες (ή και ατομικά) σε τοπικούς και παγκόσμιους διαγωνισμούς που διοργανώνονται από καταξιωμένους χορευτές, οργανισμούς και σχολές, και χορηγούνται από πολυεθνικές εταιρίες όπως η Red Bull, η Puma, η Adidas, η Nike κ.ο.κ. Ωστόσο συναντάμε τους breakers σε δημόσιους χώρους (πλατείες με σκακιέρες), κοινωνικά δρώμενα και δρώμενα του δρόμου, τηλεοπτικούς διαγωνισμούς και shows, όπως και σε videoclips. Στο εξωτερικό το breaking έχει εγκαθιδρυθεί ως γνήσια μορφή τέχνης, διδάσκεται ανάμεσα σε άλλες ακαδημαϊκές σπουδές χορού και πρωτοστατεί σε διάσημα musicals. Πολύ πρόσφατα, χορογραφία breaking χρησιμοποιήθηκε και στο διαγωνισμό της Εurovision από την ελληνική αποστολή, δίπλα σε ένα ζεϊμπέκικο.

Κάποια άλλα είδη χορού του δρόμου και της hip-hop είναι το popping (ρομποτικές κινήσεις, hits/waves), το locking (δέσμευση από μια γρήγορη κίνηση και «κλείδωμα» σε συγκεκριμένη θέση), το Krumping (επιθετικές κινήσεις θώρακος) και το new style (ένα είδος free style που προσπαθεί να συνδυάσει όλα τα προηγούμενα), για τα οποία διοργανώνονται εξίσου διαγωνισμοί. Να σημειωθεί ότι όλα αυτά τα είδη χορού hip-hop διδάσκονται πλέον σε σχολές που είναι διάσπαρτες σε πολλές περιοχές της Αθήνας.

Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας παρατηρείται μια αυξανόμενη οικειοποίηση των χορών hip-hop, γεγονός που συνδέεται με τις ταχύρρυθμες συνθήκες αστικοποίησης, τις γεωγραφικές αλλαγές, τους αποικισμούς και τοπικισμούς της πόλης, την ευρεία αποδοχή της κουλτούρας του δρόμου από τους νέους και την έντονη μεταναστευτική ροή. Εκτός αυτών, η hip-hop από μόνη της κουβαλάει μια μακρά ιστορία ανατροπών και αντισυμβατικότητας, μια ουσία επαναστατικότητας, που βρίσκει γόνιμο έδαφος στην οικονομική, πολιτική και ηθική κρίση της εποχής μας.

Οι χοροί αυτοί είναι δημοφιλείς και αποτελούν ένα λαϊκό σπορ εμπλουτισμένο με χορογραφική φαντασία, αλλά και μια σοβαρή – για διαφορετικές ομάδες και με διαφορετικούς τρόπους – κουλτούρα. Για τους περισσότερους που εμπλέκονται συστηματικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα σε αυτές τις χορευτικές επιτελέσεις, η εμπλοκή αυτή σημαίνει κάτι πολύ περισσότερο από μια δημιουργική χρήση του ελεύθερου χρόνου η μία ξενόφερτη πρακτική. Το να είναι κανείς «πάνω στο ρυθμό», να αυτοσχεδιάζει, να διαθέτει προσωπικό στιλ και πρωτοτυπία, αποτελούν βασικά κριτήρια επίτευξης. Έννοιες όπως ο σεβασμός (respect) στον αντίπαλο και η «ψυχή» στη μάχη (battle) είναι εξίσου σημαντικές για τις αγωνιστικές αυτές ταυτότητες και τις χορευτικές τους αναμετρήσεις.

Έτσι εκτός από ανερχόμενη μόδα που συνδέεται με μιντιακές και παγκοσμιοποιημένες χορευτικές τάσεις, οι χοροί hip-hop ή χοροί του δρόμου, αντανακλούν βαθύτερες αξίες τιμιότητας, αγωνιστικότητας, ισότητας, ομαδικότητας και πολυπολιτισμικής συνύπαρξης. Για τους νεαρούς μετανάστες και τα παιδιά μεταναστών που εμπλέκονται, οι χοροί αυτοί αποτελούν – εκτός των άλλων – και έναν αρμονικό τρόπο ενσωμάτωσης στην ελληνική κοινωνία, αλλά και ενδεχομένως έναν τρόπο ανάδειξης της εθνοτικής τους ιδιαιτερότητας και περηφάνιας. Όμως τόσο για αυτούς όσο και για τους γηγενείς νέους, σηματοδοτούν μια εναλλακτική αντισυμβατική πρακτική, με γνώμονες την αποδοχή της διαφορετικότητας και του «άλλου», όπου οι διαφορές λύνονται ισότιμα «πάνω στο χορό», όπως τότε στο Bronx, στα ιδανικά της ειρήνης, της αγάπης και της ενότητας.

Ναταλία Κουτσούγερα
http://goo.gl/JUiYh9