ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΕ ΕΝΑΝ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΟ ΚΟΣΜΟ
Νομίζαμε ότι όσο περισσότερο γνωρίζουμε τον κόσμο μας, τη φύση, τον άνθρωπο, τόσο πιο σίγουροι θα πατάμε σ’ αυτή τη γη. Πιστέψαμε ότι ο ορθολογισμός, η επιστήμη, η τεχνολογία, η δημοκρατία και οι θεσμοί της, θα μας εξασφάλιζαν λίγο – πολύ κάποιες βεβαιότητες. Ελπίσαμε ότι η πρόοδος και η εξέλιξη είναι μονόδρομος για μια όλο και καλύτερη ζωή. Πήραμε φόρα και πιάσαμε ταχύτητες που ποτέ δεν είχαμε φανταστεί. Τα προβλήματα ωστόσο προκύπτουν από τον τρόπο που διαχειριζόμαστε όλα αυτά τα επιτεύγματα.
Σιγά – σιγά και άλλοτε αιφνίδια και δραματικά βλέπουμε να συντελούνται τέτοιες ανατροπές που συχνά δυσκολευόμαστε να παρακολουθήσουμε, πόσο μάλλον να διαχειριστούμε. Και συνειδητοποιούμε ότι είμαστε πιο αβέβαιοι από ποτέ. Διαπιστώνουμε ότι οι σταθερές που νομίσαμε ότι είχαμε εξασφαλίσει αποδομούνται. Με δέος παρακολουθούμε εξελίξεις που δεν μπορούμε να προβλέψουμε πού θα οδηγήσουν.
Βλέπουμε γύρω μας να αμφισβητείται η επιστήμη, να προσβάλλεται η δημοκρατία και η ανθρωπιά, να διαψεύδονται οι ελπίδες για ειρήνη, για ισότητα, για μια καλύτερη ζωή, να ανατρέπονται τα δεδομένα στην εργασία, στη διαμονή, στον τρόπο ζωής μας.
Τέτοιοι προβληματισμοί και αβεβαιότητες αποτυπώνονται σε κείμενα που εντάσσονται σ’ αυτόν τον θεματικό άξονα και τις υποενότητες που ακολουθούν : 1. Συνωμοσιολογία και 2. Καταφύγια.
Κείμενα σύγχρονα ή διαχρονικά, επιστημονικά, λογοτεχνικά, δημοσιογραφικά, καθημερινά, ψηφιακά, υβριδικά, στα οποία καταγράφεται η αγωνία του ανθρώπου για τις ανατροπές που συντελούνται και η βοήθεια που αναζητά. Τα κείμενα συνομιλούν και με αντίστοιχα έργα τέχνης, καθώς η ανθρώπινη έκφραση είναι πολυτροπική.
Οι ανατροπές στον σύγχρονο μεταβαλλόμενο κόσμο συντελούνται, όπως είναι φυσικό, και στην ίδια τη γλώσσα. Προκύπτουν αλλαγές στις μορφές επικοινωνίας και στους γλωσσικούς κώδικες, υβριδικά κείμενα, αβεβαιότητες για την αλήθεια του λόγου και των εικόνων και πολλά άλλα.
Ωστόσο υπάρχει και η αισιόδοξη προοπτική : οι αβεβαιότητες και οι προβληματισμοί οδηγούν σε περαιτέρω και συνεχείς αμφισβητήσεις. Εξάλλου, μόνο με την αμφισβήτηση προχωρά η επιστήμη και αποκρυσταλλώνεται ο ανθρώπινος λόγος.
Συνωμοσιολογία
Η πανδημία του κορονοϊού συνοδεύτηκε, μεταξύ άλλων, και από την ευρείας κλίμακας κυκλοφορία πάσης φύσεως αστήρικτων θεωριών σχετικά με την προέλευση ή και την ίδια την ύπαρξή του (κεφάλαιο: “Από τον ιό Covid στον ιό της συνωμοσιολογίας”). Το φαινόμενο όμως δεν είναι καινούριο. Η πορεία της ανθρώπινης ιστορίας έχει να επιδείξει πλήθος ανάλογων περιπτώσεων. Το υλικό της ενότητας επιχειρεί να αναδείξει τόσο τη φύση και τα χαρακτηριστικά του συνωμοσιολογικού λόγου (κεφάλαιο: “Για τη συνωμοσιολογία”) όσο και έναν προβληματισμό σχετικά με τις αιτίες για τις οποίες οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να πιστέψουν σε αυτές τις παράδοξες και, συχνά, ακραίες ιδέες (κεφάλαιο: “Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε παράξενα πράγματα”). Οι αντισημιτικές θεωρίες περιλαμβάνονται ως το κατεξοχήν παράδειγμα μιας επικίνδυνης, επίμονης και συνεχώς επανερχόμενης συνωμοσιολογίας (κεφάλαιο: “Συνωμοσιολογίες περί Εβραίων”).
Καταφύγια
Μέσα στη δίνη των ανατροπών, στην προσπάθειά του να προλάβει ή να παρακολουθήσει τις αλλαγές, ο σύγχρονος άνθρωπος συχνά αισθάνεται έρμαιο στον χρόνο και στον χώρο. Σαν να χάνει τον έλεγχο του εαυτού του και της ζωής του. Τότε χρειάζεται, όσο ποτέ, κάποια καταφύγια για αναστοχασμό και ενδοσκόπηση για να επαναπροσδιορίσει την πορεία του σ’ αυτόν τον μεταβαλλόμενο κόσμο.
Γλώσσα και οικολογία
PROJECT «ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ»
«Γιατί νοσεί η πόλις; Ένα Project για τη Γλώσσα και την Οικολογία εφαρμόζοντας μεθοδολογίες STEΑM»
Για την επιλογή και επεξεργασία κειμένων συνεργάστηκε και η φιλόλογος |
Νόπη Ταχματζίδου.
Για την υλοποίηση του Project συνεργάστηκαν 7 λύκεια από την Κεντρική Μακεδονία και την Αθήνα.
Σχεδιασμός
Με κεντρικό άξονα το πρωτοποριακό άρθρο της ψυχιάτρου Φρόσως Μουρελή* «Γιατί νοσεί η πόλις;» οργανώνουμε ένα project για τη διερεύνηση της γλωσσικής προσέγγισης των μεγάλων οικολογικών προβλημάτων. Η έμφαση δε δίνεται στις γνώσεις – όλοι λίγο–πολύ γνωρίζουμε τι πρέπει να γίνει – αλλά στον λόγο. Πώς μιλάμε για τα θέματα της οικολογίας και των οικολογικών καταστροφών; Ποια σημασία έχει η γλώσσα και ο τρόπος που τη χρησιμοποιούμε; Μπορεί η γλώσσα να είναι το εργαλείο για να αλλάξει ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε το περιβάλλον γύρω μας, είτε το άμεσα κοντινό μας είτε ευρύτερα τον πλανήτη;
Αφορμώμενοι και από την επικαιρότητα, με την τεράστια οικολογική καταστροφή που συνέβη στη χώρα μας με τις φωτιές το φετινό καλοκαίρι, διευρύνουμε το project με σχετικά δημοσιεύματα, κείμενα κριτικής, ρεπορτάζ κ.ά. Παράλληλα αξιοποιούνται, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, σημαντικά κείμενα και έργα τέχνης σχετικά με τον ρόλο του λόγου και της τέχνης στην προσέγγιση των οικολογικών προβλημάτων της ανθρωπότητας.
Ο σχεδιασμός του project ανταποκρίνεται πλήρως στο πνεύμα και τη φιλοσοφία του Προγράμματος Σπουδών για τη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία στο Λύκειο, καθώς και στις διδακτικές πρακτικές όπως παρουσιάζονται στον Φάκελο του Εκπαιδευτικού για τη Νεοελληνική Γλώσσα της Γ΄ Λυκείου.
Επιπλέον, εισάγεται η καινοτομία των μεθοδολογιών STEM, που στοχεύουν στην καλλιέργεια soft skills με ποικίλες δραστηριότητες διαθεματικής προσέγγισης, διερευνητικής μάθησης, αξιοποίησης των τεχνών, κριτικής προσέγγισης της γλώσσας, ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και μάθησης κ.ά.
Τονίζεται η διαθεματική – διεπιστημονική προσέγγιση των θεμάτων, βασική, εξάλλου, παράμετρος των μεθοδολογιών STEM, και προάγεται η συνεργασία καθηγητών διαφορετικών ειδικοτήτων π.χ. ΠΕ04. Η διαθεματική προσέγγιση περιλαμβάνει και την ένταξη του κεφαλαίου «Άνθρωπος και περιβάλλον» στο μάθημα της Βιολογίας.
—————————————————————–
* Η Φρόσω Μουρελή είναι ψυχίατρος, αναλύτρια ομάδας και οικογενειακή θεραπεύτρια.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Κείμενα
- Γιατί νοσεί η Πόλις; Ευφροσύνη Μουρελή
- Αν η φύση πεθάνει, πεθαίνουμε κι εμείς. Ο δημιουργός της ταινίας «Ο δάσκαλός μου, το χταπόδι» Κρεγκ Φόστερ μιλάει για τη συνάντηση που του άλλαξε τη ζωή.
- Το κλίμα, οι μέλισσες είναι πολιτική (συνέντευξη Μ. Λατούρ)
- Μπρούνο Λατούρ / Να φανταστούμε τις κινήσεις αναστολής που θα εμποδίσουν την επιστροφή στο προ-της-κρίσης παραγωγικό σύστημα.
- Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ BERNARDO CAAL
- Υπόθεση Bernardo._Περιβάλλον._Γουατεμάλα
- «Ακατοίκητη γη», μια ιστορία του μέλλοντος του David Wallace -Wells.
- Είναι. Μάρω Παπαδημητρίου (ποίημα) – πάνω σε ένα ποίημα του Κρυστάλλη –
- Αγαπημένη μου Σοφία. Α. Πεχλιβάνη (μικροδιήγημα)
- «Άνθρωπος και περιβάλλον» : κεφάλαιο του βιβλίου της Βιολογίας Β΄ Λυκείου
Δραστηριότητες
Σχεδιάστηκαν ποικίλες δραστηριότητες:
- Κατανόησης κειμένου
- Παραγωγής λόγου
- Γλωσσικές
- Οπτικού γραμματισμού
- Βιωματικές
- Διαθεματικές/ Διεπιστημονικές
- Ερευνητικές
- Επιτόπιας έρευνας
- Συνεντεύξεις
- Συλλογής και επεξεργασίας επιστημονικών δεδομένων
- Παραγωγή video
Η μορφή της διδασκαλίας είναι, κατεξοχήν, ομαδοσυνεργατική σε όλες τις φάσεις υλοποίησης του project.
